De politieke toestand
28ste Jaargang
WOENSDAG 19 MEI 1937
No. 8726
eCeidóelieCoii/fca/iit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
In onderstaand artikel wijst het
Tweede-Kamerlid Max van Poll op
de eerste plaats op wat in ons land
door de R.K. Staatspartij is bereikt
helaas, zijn er Katholieken, die
zich daarvan veel te weinig bewust
zijn en op de tweede plaats op
.het doel, dat de R.K. Staatspartij
in de toekomst zal moeten nastre
ven. In een tweede artikel zal de
schrijver zijn conclusies trekken
en met het oog op de a.s. ver
kiezing een belangrijke eindcon
clusie.
Dit is de glorie en de roem van de
Roomsoh-Katholieke Staatspartij: dat zy,
minderheid in een land, waarin de meer
derheid anti-katholiek voelt en denkt, ten
eerste een zoo volledige vrijheid en gelijk
stelling voor het Katholiek Onderwijs heeft
weten te verkrijgen, als in wel geen tweede
staat ter wereld óók niet in een zgn.
„Katholieken Staat" w.erd bereikt; en
ten tweede in de maatschappelijke orde een
zóó vérgaande toepassing van de groote ge
dachten van de sociale Encyclieken van Leo
XIII, als zeker ook in geen enkel land over
troffen, misschien zelfs geëvenaard werd.
Bij alle fouten en tekortkomingen, welke
ongetwijfeld óók in de RJC. Staatspartij zijn
aan te wijzen ze ontbreken immers zelfs
in de H. Kerk niet! bij alle zwakheden,
waarvan hare representanten in de open
bare lichamen zoo gaarne beschuldigd wor
den en die ook zeker wel eens hun deel
zullen zijn; want ook zij 'zijn menschen
en niets menschelijks is hun vreemd! kan
dit grootsche resultaat van haren arbeid,
als men dien over een ruimer tijdsbestek
en in haar groote lijnen weet te zien, niet
worden ontkend.
En daarmede alléén reeds is haar be
staan niet alleen gerechtvaardigd maar óók
gestempeld tot een groot nationaal belang;
verondersteld altijd, dat zij bereid en
in staat is op dezen ingeslagen weg voort
te gaan, alle moeilijkheden, welke niet ge
ring zijn, ten spijt.
Dat nu de wil daartoe bestaat kan nie
mand, die van de programs der partij ken
nis neemt, redelijkerwijs ontkennen; dat er
in de vertegenwoordigende lichamen ook
naar die programs wordt gehandeld
uiteraard met inachtneming van de prac-
tische eischen, welke de rust en de conti
nuïteit van het landsbestuur stellen en wel
ker beoordeeling nu eenmaal de speciale
taak is van de volkvertegenwoordigers is
al evenmin voor'redelijken twijfel vatbaar,
al is het uiteraard wél mogelijk van mee
ning te verschillen over het tempo, over de
kracht, waarmede verwezenlijking van de
programpunten wordt nagestreefd en over
de waarde, welke aan de eischen van de po
litieke practijk wordt toegekend. Hier ligt
nu juist het terrein van de vrije en ge-
wenschte critiek, welke, wanneer zij op
bouwend blijft, een mooie taak is van onze
Katholieke pers. Haar wegvallen zou
slechts verlies beteekenen van een stuw
kracht, welke de stilte van eht politieke
kerkhof voorkomt!
Dat ook de bekwaamheid aanwezig is,
om de verwezenlijking van het program,
langs wetgevenden en besturenden weg na
te streven, zal thans, met de namen op Lijst
I in het geheele land voor oogen, minder
dan ooit kunnen worden betwist.
Wat mij echter telkens weer opvalt is,
dat de groote taak, welke de partij ook voor
de toekomst zichzelf heeft opgelegd en
waarin de verwezenlijking van de doelein
den der Katholieke wereld in „Quadrage-
simo Anno" voorgehouden, thans met alle
kracht op den voorgrond treedt het mag
nooit worden vergeten, dat de Paus zelf
„beslistheid en geen verder uitstel" drin
gend noodig heeft genoemd by de ontpro-
letariseering van het proletariaat en er uit
drukkelijk aan heeft toegevoegd, dat „al
leen tegen dezen prijs de openbare orde, de
rust en de vrede in de mensohelijke samen
leving tegen de machten van de omwente
ling met succes verdedigd kunnen worden"
zoo weinig in het oog wordt gehouden
in vele beoordeelingen van den politieken
toestand. Telkens weer stuit men op het
vooropstellen van het middel, zonder dat
vooraf de doelstelling als toetssteen voor
het middel wordt aangewend. Telkens
wordt de samenwerking van parlementaire
fracties in de volksvertegenwoordiging als
doel vooropgesteld.
Er schuilt hierin een gevaar van afschui
ving naar allerlei verenging van den blik,
naar beperking van de doelstelling en den
arbeid van onze partij, die tot nu toe, juist
door den invloed, dien zy naar alle kanten
heeft uitgeoefend op de geesten, en dien
zij nu in steeds toenemende mate aan het
uitoefenen is want zelden was er een
tijd, waarin bezinning op de aloude waar
den van het Katholieke Christendom juist
op het staatkundig terrein, onder den
zweepslag van de dictaturen, in allerlei po
litieke partijen en groepeeringen zóó sterk
was als in onze dagen! in zeer groote
mate de lijn van de sociale en politieke ont
wikkeling in ons land heeft mede bepaald;
een gevaar voor de krachtigst mogelijke
voortzetting van de traditie van onzen ar
beid aan omzetting van de maatschappelijke
orde in Christelijken zin, welke de roem en
de glorie onzer partij uitmaken en moeten
blijven uitmaken.
Om klaar te kunnen zien in de moeilijk
heden van het cogenblik en de eischen,
welke aan onze partij worden gesteld, om
den politieken toestand te onzent juist te
kunnen beoordeelën, moeten we de groote
en meest urgente doelstelling onzer partij
op dit oogenblik vooropstellen en vervol
gens alle factoren van de practische, poli
tieke situatie toetsen aan die groote, urgen
te doelstelling: den ombouw van de maat
schappelijke orde, de veelgesmade „orde
ning" van het bedrijfsleven, met als eind
doel de ontproletariseering van het prole
tariaat en de rechtvaardige verdeeling der
aardsche goederen, waarop de Paus in zij
ne Encycliek tot zeven keeren toe terug
komt.
Doen we dat, dan zien we de moeilijkhe
den, welke zich voordoen zeker zéér duide
lijk; maar dan zien we óók de kentering
der geesten, niet slechts in ééne maar in
vrijviel alle partijen te onzen gunste.
In dit opzicht staat het liberalisme, ook
nu nog, het scherpst en het meest onver
zoenlijk tegenover ons. Wortelend in de
dwaling, dat het begeerte-ik in den mensch
zooveel mogelijk vrij spel moet worden ge
laten en dat daaruit de welvaart van het
algemeen automatisch te voorschijn zal ko
men, blijft het liberalisme de overtuigde
propagandist van de beperkte, vrije con
currentie, welke juist in de Encycliek
„Quadragesimo Anno" de troebele bron
wordt genoemd, waaruit alle verkeerdhe
den van den buidigen staat van zaken in
het sociale en economische leven voortko
men.
Weliswaar verzekeren de aanhangers Van
het liberalisme in ons Parlement herhaal
delijk, dat zy geen tegenstanders zyn van
regelingen voor het bedrijfsleven, ten ein
de misbruiken tegen te gaan en moeten
wij óók hierin een zekeren invloed weten
waar te nemen van onze ordeningsgedach
te; weliswaar is menig liberaal ten deze
heel wat beter dan het beginsel, hetwelk hy
aanhangt; als wij ons niet laten verblin
den door den schijn, als wij weten te zien,
dat met dezelfde woorden soms geheel an
dere dingen worden bedoeld, dan zullen
we hebben te erkennen, dat ook nu nog het
liberalisme in ons land vijandig staat tegen
over de ordening van het bedrijfsleven met
het doel tot een betere verdeeling der aard
sche goederen te geraken, zooals deze door
ons wordt voorgestaan.
De groote moeilijkheid van den huidigen
politieken toestand is nu, dat er nog zoo-
velen in alle partijen, óók in onze eigen
gelederen, zijn, die zich de eischen, welke
het bewust nastreven van deze ordening
aan de wetgeving en het bestuur des lands
stelt, nog allerminst hebben ingedacht en
ook nu nog bewust of onbewust op het li
berale standpunt staan!
In de partijen begint het wel te dagen!
Wie kennis neemt van hetgeen bijv. van
anti-revolutionaire zijde door den heer
Smeenk werd geschreven en gesproken, zal
moeilijk kunnen ontkennen, dat, hoezeer er
ook theoretische verschillen bestaan tus-
schen hem en ons, er toch in de practijk
met hem heel wat te bereiken zou zijn in
de door ons voorgestane richting. Zoo gaat
ook de Chr. Historische prof. Lieftinck dui
delijk in onze richting; en de heer De Geer
heeft herhaaldelijk in de Kamer blijk ge
geven, dat ook hij de noodzakelijkheid van
een ordenend ingrijpen inziet.
Van den anderen kant zijn de sociaal
democraten ons in vele opzichten veel na
derbij gekomen dan in de aanvangsperiode
van de sociaal-democratie in Nederland het
geval was; en, onder den diepen indruk
van de ineenstorting van het socialisme in
Duitschland en in Italië, begint er in de
sociaal-democratische jeugd een kennelijke
toenadering tot de oude Katholieke gedach
te bespeurbaar te worden.
Dit alles zijn echter nog slechts vellëitel-
ten, beginverschij nselen van een ik-zou-
wel-willen, als....; welke een veel con-
creteren vorm zullen moeten aannemen,
vooraleer ze kunnen dienen als een basis
van samenwerking in de practische politiek.
Daartegenover staan dan weer verschijn
selen, welke de moeilijkheid van den toe
stand scherp belichten. Daartoe behoort
zonder eenigen twijfel het bijna mystieke
geloof in de voortreffelijkheid van de vrije
wereldconcurrentie, waarvan de heer Co-
lijn telkens opnieuw in de meest krasse
vormen blijk geeft, nu weer pas in een in
terview, waarin hij verklaarde den vrijen
wereldhandel te beschouwen als een soort
goddelijke instelling!
Daartegenover staan redevoeringen van
prominente Christelijk-Historische figuren
in de Eerste Kamer vooral, welke van een
zuiver liberale, economische mentaliteit
blijk geven.
Daartegenover staat de vastbeslotenheid,
waarmede de anti-revolutionaire party zich
aan de persoon van den heer Colijn en
diens economisch beleid bindt, vooral ook
bij deze verkiezingen.
Daartegenover staat het soort medelij-
dendheid, waarmede van socialistische zijde
telkens weer opnieuw van de sociale en
economische inzichten der Katholieken
wordt kennis genomen, waaruit men kan
opmaken, dat, in den grond van de zaak,
de sociaal-democraten, althans in het Par
lement, nog altijd vasthouden aan het oude
klassenstrijdbeginsel, dat zij dan alleen
maar onder den drang van de omstandighe
den tijdelijk op den achtergrond zouden
hebben geschoven.
Om de ondoorzichtigheid van den toe
stand nog te verhoogen, komt daar nu bij,
dat de nieuwere „autoritaire" richtingen,
de nastrevers van dictaturen, ten deele de,
overigens vervalschte en „verstatelijkte",
ordeningsgedachte van ons hebben overge
nomen.
Beschouwt men zoo den politieken toe
stand te onzent van het hooge standpunt uit
der meest urgente en voor het oogenblik
daarom ook meest gewichtige doelstelling
onzer R.K. Staatspartij uit; ziet men een
oogenblik af van allerlei bijkomstige za
ken, waarvan echter de practische politie
ker, als hy voor feitelijke beslissingen staat,
zeker niet geheel kan afzien, dan moet de
conclusie eener poging tot beoordeeling van
de politieke situatie te onzent wel luiden,
dat wij, van het standpunt der R.K. Staats
partij uit bekeken in een toestand verkee-
ren, welke alle typische eigenaardigheden
van een overgangstoestand vertoont. En dus
ook alle moeilijkheden van zulk een toe
stand voor de practische politiek: dus ook
alle moeilijkheden, welke de vraag op
werpt, op welke wijze, door welke midde
len in zulk een toestand het nagestreefde
doel nog het best gediend kan worden.
Dat vraagstuk verdient zeker een nader
onderzoek!
MAX VAN POLL.
Waarom?
Waarom stemmen op lijst 1.
Waarom?
Omdat geen andere party hechter waar
borg biedt voor de stoffelijken en gees
telijken welvaart, dan de R. K. Staatsparty!
Overdrijving? Niet in het minst!
Niemand kan één argument aanvoeren,
waarmede hy aantoont, dat er wél over
drijving schuilt in deze bewering.
Welke partij geeft hechter waarborg
voor de behartiging der stoffelijke belan
gen? Ja er zyn er, van wie men eerlyk
en oprecht kan meenen, dat zij een even
hechten waarborg schenken. Maar
niet een hechteren!
En zeker is, dat geen party een even
hechten waarborg geeft voor de behartiging
der geestelijke belangen!
Als Katholiek handelt gij ten opzichte van
de Katholieke belangen onverantwoordelijk
onverantwoordelijk, als gij de behartiging
van die belangen niet toevertrouwt aan de
R. K. Staatsparty, maar aan een andere,
niet-Katholieke partij. En ook zyt gij, naar
onze besliste overtuiging, niet verant
woord, als gij de behartiging daarvan vei
lig wilt stellen by een party, wier leiders
en leden wél Katholiek zijn, maar door wier
actie verdeeldheid dringt in het optreden
der Katholieken op het politieke terrein.
Ziehier nogmaals in enkele woorden
aangegeven het antwoord op de vraag:
waarom stemmen op lijst 1.
Geen Katholiek, geen enkel moge zich
afscheiden van de millioen geloofsgenooten,
van wie het vaststaat, dat zy zullen stem
men op lijst 1.
Geen enkele Katholiek late zich verlei
den om over te loopen naar een partij, die
anti- of niet-Katholiek is, en late zich óók
'niet verleiden om te stemmen op een partij,
die der Katholieken zoo hoogst noodzake
lijke politieke eenheid breekt.
Nummer 1 op lijst 1 is in den Kieskring
Leiden pater mr. dr. Beaufort O.F.M.
Vanavond zal pater mr. dr. Beaufort in
de Stadsgehoorzaal te Leiden de Katholie
ken toespreken. (Aanvang vergadering
8.15 uur; zaal open 7.30 uur; kaarten nog
aan de zaal verkrijgbaar.).
,,Zijn er dan twee soorten
katholieken?"
Dezer dagen wandelden we op een avond
van de Hoogstraat af de Donkersteeg to
Leiden in. Achter ons liepen 'n
paar jongelui, wier aandacht werd getrok
ken door een tweetal doeken: één met een
oproep aan de Katholieken, om op lijst 1
te stemmen, een ander met een opwekking
óók aan de Katholieken, om hun stem te
geven aan lyst 11. Een van die jongelui
zeide in ernst tegen den ander: „Zijn er dan
twee soorten Katholieken"....
Die vraag trof ons eerlyk gezegd
pijnlijk.
Wij kunnen ons volkomen indenken, dat
de vraag in volkomen ernst gesteld en be
doeld was; dat die jongeman er inderdaad
niets van begreep.
Zeker, men weet wel, dat de Katholieken
vrye kwesties hebben, óók en mis
schien zelfs vooral en heel veel indepo-
1 i t i e k. Men weet wel, dat de Katholieken
waar het inderdaad vrije kwesties betreft
vrij in zich en onder de feitelijke om
standigheden het standpunt huldigen
„vryheid blijheid".
Maar men begrijpt niet, dat, als 't er op
aankomt, Katholieken tegenover elkaar
staan; en men weet heel goed, dat 't er bij
een verkiezing als op 26 Mei a.s. inderdaad
voor de Katholieken op aankomt. De meeste
niet-Katholieken, ook al doen ze heel wei
nig aan politiek, weten, dat de Katholieken
in ons vaderland, om hun rechten te be
houden of te verkrijgen en te verdedigen,
in de politiek een organisatorische eenheid
moeten vormen, binnen het raam van wel
ke eenheid, natuurlijk, meeningsverschillen
en verschillende stroomingen mogelijk, ge
oorloofd en onder verschillende omstandig
heden zelfs gewenscht zijn.
Wat de bedoelde jongeman niet begreep,
ni. dat Katholieken by de as. verkiezing
in ons vaderland tegenover elkaar staan
dat begrijpen wy eigenlijk ook niet goed!
Wij begrijpen eigenlijk ook niet goed, hoe
zelfs in dezen tijd nog niet tot alle Katho
lieken is doorgedrongen dat zij één moeten
zijn; één met name aan de stembus, waar
het nu toch, misschien meer Han ooit, aan
de stembus is een fundamenteele, een diepe
beginsel-strijd.
Moge 26 Mei aantoonen, dat de over- en
overgroote meerderheid der Katholieken
beseffen, dat er van hen wordt gevraagd,
te stemmen voor him beginsel; en dat dit
beginsel alléén zoo goed mogelijk be
schermd en verdedigd wordt, als zy optrek
ken in een in organisatorische eenheid ge
sloten formatie.
Wij stemmen op lijst 1.
V Voor de groote gezinnen
Vast staat, dat de R.-K. Staatsparty by
elke gelegenheid, die zij daarvoor kan be
nutten, de belangen van het groote gezin
bepleit en behartigt.
Vast staat, dat zij ook op dat terrein
vruchten van haar streven heeft kunnen
plukken; al heeft zij nog lange na niet be
reikt, wat zij bereiken wil. Dit laatste is
deels gevolg van politieke, deels gevolg
van oeconomische omstandigheden, welke
geheel en al buiten de macht en den in
vloed van de R.-K. Staatspartij lagen.
Neen aan parade-paarden, aan voor
stellen of moties, die althans feitelijk on
uitvoerbaar waren of niet zouden worden
uitgevoerd, heeft de R.-K. Staatspartij niet
meegedaan. Dat is waar in een strooibiljet
van de K.D.P.! Maar, als er iets voor de
groote gezinnen bereikt worden kon,
stond de R.-K. Staatspartij steeds vooraan!
Dit nnmmer bestaat uit
drie bladen.
i i i 1
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Amorebieta in Biscaye door de linkschen
prijsgegeven. (2de blad).
De toestand van Z. H. den Paus. (2de
blad).
Laatste toespraak van Baldwin. (2de
blad).
De kwestie van het Amerikaansohe
Hooggerechtshof. (2de blad).
BINNENLAND.
De Rijksmiddelen. (3de blad).
Noorwegen zoekt contact met Neder
land. (3de blad).
De actie-Bouwman en de R.-K. Staats
partij. (3de blad).
WIJ SCHRIJVER OVER:
De politieke toestand in Nederland. Een
beschouwing van het Kamerlid Max van
Poll. (1ste blad).
Het nationaal-socialisme als gevoelsbe
weging. (2de blad).
De Kerkvervolging in Duitschland. Mis
daden en heiligschennissen. (2de blad).
De wereld
in vogelvlucht
Het voornaamste nieuws uit Spanje ls
het bericht, dat de linksche troepen in
Biscaye Amorebieta thans hebben prijsge
geven. De stad staat in vlammen en thans
hebben de rechtschen er zooveel mogelijk
voor gezorgd den schijn te vermijden, dat
zij de stad in brand hebben geschoten. Zij
hebben na het terugtrekken der linksche
troepen nog even gewacht met de bezet
ting van deze plaats.
Intusschen heeft, zooals reeds gisteren
medegedeeld, een nieuwe regeering te Va
lencia de plaats van het oude kabinet Ca-
ballero ingenomen.
Terwijl Largo Caballero er tot het laatst
naar heeft gestreefd, samen te werken met
de anarchisten, die er op uit waren, nog
tijdens den burgeroorlog groote sociale en
economische wijzigingen in de structuur
van den staat aan te brengen, acht de nieu
we regeering haar dringendste taak.
lo. een goede organisatie van de militai
re campagne;
2o. een verbeterde organisatie der staats
bedrijven, en met name der oorlogsindustrie
3o. handhaving der openbare orde, en
een doeltreffende politiek in de autonome
gebieden (Catalonië en het Baskenland);
4o. een doelbewuste buitenlandsche po
litiek.
Door Indalecio Prieto te kiezen tot lei
der van alle militaire departementen (tot
dusver was hij minister van Marine en
Luchtvaart, doch niet van Oorlog) hebben
Azana en Negrin aan den eisch van vele
Spaansche republikeinen voldaan. Zoowel
de militairen als de burgers drongen aan
op een zakelijker en meer autoritaire lei
ding der legerzaken, en men verwacht van
Prieto, die een energieker persoonlijkheid
is dan Caballero, dat hij die leiding geven
zal.
Een belangrijke politieke verrassing
wordt uit Amerika bericht. Te Washing
ton heeft nl. een van de oudste conserva
tieve raadsheeren van het hooggerechtshof,
de 78-jarige rechter Vandevanter ontslag
genomen.
De tegenstanders in het Congres van
president Roosevelt wetsvoorstel tot reor
ganisatie van het hooggerechtshof hebben
gisteravond voorspeld, dat het aftreden
van rechter Vandevanter er toe zou bijdra
gen deze voorstellen te doen verdwijnen.
Aanhangers van de regeering echter be
weerden, dat Vandevanters aftreden zon
der eenige uitwerking zal blijven en dat
Roosevelt desondanks zijn reorganisatie
plan nog niet van de baan acht. Hij zou zijn
voornemen handhaven, dat in ieder geval
de vijf overige raadsheeren boven de 70
jaar als rechters van het hooggerechtshof
aftreden.