De politieke toestand 28ste Jaargang WOENSDAG 19 MEI 1937 No. 8726 eCeidóelieCoii/fca/iit DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling: Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal Franco per post 2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be- betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop: 0.50 In onderstaand artikel wijst het Tweede-Kamerlid Max van Poll op de eerste plaats op wat in ons land door de R.K. Staatspartij is bereikt helaas, zijn er Katholieken, die zich daarvan veel te weinig bewust zijn en op de tweede plaats op .het doel, dat de R.K. Staatspartij in de toekomst zal moeten nastre ven. In een tweede artikel zal de schrijver zijn conclusies trekken en met het oog op de a.s. ver kiezing een belangrijke eindcon clusie. Dit is de glorie en de roem van de Roomsoh-Katholieke Staatspartij: dat zy, minderheid in een land, waarin de meer derheid anti-katholiek voelt en denkt, ten eerste een zoo volledige vrijheid en gelijk stelling voor het Katholiek Onderwijs heeft weten te verkrijgen, als in wel geen tweede staat ter wereld óók niet in een zgn. „Katholieken Staat" w.erd bereikt; en ten tweede in de maatschappelijke orde een zóó vérgaande toepassing van de groote ge dachten van de sociale Encyclieken van Leo XIII, als zeker ook in geen enkel land over troffen, misschien zelfs geëvenaard werd. Bij alle fouten en tekortkomingen, welke ongetwijfeld óók in de RJC. Staatspartij zijn aan te wijzen ze ontbreken immers zelfs in de H. Kerk niet! bij alle zwakheden, waarvan hare representanten in de open bare lichamen zoo gaarne beschuldigd wor den en die ook zeker wel eens hun deel zullen zijn; want ook zij 'zijn menschen en niets menschelijks is hun vreemd! kan dit grootsche resultaat van haren arbeid, als men dien over een ruimer tijdsbestek en in haar groote lijnen weet te zien, niet worden ontkend. En daarmede alléén reeds is haar be staan niet alleen gerechtvaardigd maar óók gestempeld tot een groot nationaal belang; verondersteld altijd, dat zij bereid en in staat is op dezen ingeslagen weg voort te gaan, alle moeilijkheden, welke niet ge ring zijn, ten spijt. Dat nu de wil daartoe bestaat kan nie mand, die van de programs der partij ken nis neemt, redelijkerwijs ontkennen; dat er in de vertegenwoordigende lichamen ook naar die programs wordt gehandeld uiteraard met inachtneming van de prac- tische eischen, welke de rust en de conti nuïteit van het landsbestuur stellen en wel ker beoordeeling nu eenmaal de speciale taak is van de volkvertegenwoordigers is al evenmin voor'redelijken twijfel vatbaar, al is het uiteraard wél mogelijk van mee ning te verschillen over het tempo, over de kracht, waarmede verwezenlijking van de programpunten wordt nagestreefd en over de waarde, welke aan de eischen van de po litieke practijk wordt toegekend. Hier ligt nu juist het terrein van de vrije en ge- wenschte critiek, welke, wanneer zij op bouwend blijft, een mooie taak is van onze Katholieke pers. Haar wegvallen zou slechts verlies beteekenen van een stuw kracht, welke de stilte van eht politieke kerkhof voorkomt! Dat ook de bekwaamheid aanwezig is, om de verwezenlijking van het program, langs wetgevenden en besturenden weg na te streven, zal thans, met de namen op Lijst I in het geheele land voor oogen, minder dan ooit kunnen worden betwist. Wat mij echter telkens weer opvalt is, dat de groote taak, welke de partij ook voor de toekomst zichzelf heeft opgelegd en waarin de verwezenlijking van de doelein den der Katholieke wereld in „Quadrage- simo Anno" voorgehouden, thans met alle kracht op den voorgrond treedt het mag nooit worden vergeten, dat de Paus zelf „beslistheid en geen verder uitstel" drin gend noodig heeft genoemd by de ontpro- letariseering van het proletariaat en er uit drukkelijk aan heeft toegevoegd, dat „al leen tegen dezen prijs de openbare orde, de rust en de vrede in de mensohelijke samen leving tegen de machten van de omwente ling met succes verdedigd kunnen worden" zoo weinig in het oog wordt gehouden in vele beoordeelingen van den politieken toestand. Telkens weer stuit men op het vooropstellen van het middel, zonder dat vooraf de doelstelling als toetssteen voor het middel wordt aangewend. Telkens wordt de samenwerking van parlementaire fracties in de volksvertegenwoordiging als doel vooropgesteld. Er schuilt hierin een gevaar van afschui ving naar allerlei verenging van den blik, naar beperking van de doelstelling en den arbeid van onze partij, die tot nu toe, juist door den invloed, dien zy naar alle kanten heeft uitgeoefend op de geesten, en dien zij nu in steeds toenemende mate aan het uitoefenen is want zelden was er een tijd, waarin bezinning op de aloude waar den van het Katholieke Christendom juist op het staatkundig terrein, onder den zweepslag van de dictaturen, in allerlei po litieke partijen en groepeeringen zóó sterk was als in onze dagen! in zeer groote mate de lijn van de sociale en politieke ont wikkeling in ons land heeft mede bepaald; een gevaar voor de krachtigst mogelijke voortzetting van de traditie van onzen ar beid aan omzetting van de maatschappelijke orde in Christelijken zin, welke de roem en de glorie onzer partij uitmaken en moeten blijven uitmaken. Om klaar te kunnen zien in de moeilijk heden van het cogenblik en de eischen, welke aan onze partij worden gesteld, om den politieken toestand te onzent juist te kunnen beoordeelën, moeten we de groote en meest urgente doelstelling onzer partij op dit oogenblik vooropstellen en vervol gens alle factoren van de practische, poli tieke situatie toetsen aan die groote, urgen te doelstelling: den ombouw van de maat schappelijke orde, de veelgesmade „orde ning" van het bedrijfsleven, met als eind doel de ontproletariseering van het prole tariaat en de rechtvaardige verdeeling der aardsche goederen, waarop de Paus in zij ne Encycliek tot zeven keeren toe terug komt. Doen we dat, dan zien we de moeilijkhe den, welke zich voordoen zeker zéér duide lijk; maar dan zien we óók de kentering der geesten, niet slechts in ééne maar in vrijviel alle partijen te onzen gunste. In dit opzicht staat het liberalisme, ook nu nog, het scherpst en het meest onver zoenlijk tegenover ons. Wortelend in de dwaling, dat het begeerte-ik in den mensch zooveel mogelijk vrij spel moet worden ge laten en dat daaruit de welvaart van het algemeen automatisch te voorschijn zal ko men, blijft het liberalisme de overtuigde propagandist van de beperkte, vrije con currentie, welke juist in de Encycliek „Quadragesimo Anno" de troebele bron wordt genoemd, waaruit alle verkeerdhe den van den buidigen staat van zaken in het sociale en economische leven voortko men. Weliswaar verzekeren de aanhangers Van het liberalisme in ons Parlement herhaal delijk, dat zy geen tegenstanders zyn van regelingen voor het bedrijfsleven, ten ein de misbruiken tegen te gaan en moeten wij óók hierin een zekeren invloed weten waar te nemen van onze ordeningsgedach te; weliswaar is menig liberaal ten deze heel wat beter dan het beginsel, hetwelk hy aanhangt; als wij ons niet laten verblin den door den schijn, als wij weten te zien, dat met dezelfde woorden soms geheel an dere dingen worden bedoeld, dan zullen we hebben te erkennen, dat ook nu nog het liberalisme in ons land vijandig staat tegen over de ordening van het bedrijfsleven met het doel tot een betere verdeeling der aard sche goederen te geraken, zooals deze door ons wordt voorgestaan. De groote moeilijkheid van den huidigen politieken toestand is nu, dat er nog zoo- velen in alle partijen, óók in onze eigen gelederen, zijn, die zich de eischen, welke het bewust nastreven van deze ordening aan de wetgeving en het bestuur des lands stelt, nog allerminst hebben ingedacht en ook nu nog bewust of onbewust op het li berale standpunt staan! In de partijen begint het wel te dagen! Wie kennis neemt van hetgeen bijv. van anti-revolutionaire zijde door den heer Smeenk werd geschreven en gesproken, zal moeilijk kunnen ontkennen, dat, hoezeer er ook theoretische verschillen bestaan tus- schen hem en ons, er toch in de practijk met hem heel wat te bereiken zou zijn in de door ons voorgestane richting. Zoo gaat ook de Chr. Historische prof. Lieftinck dui delijk in onze richting; en de heer De Geer heeft herhaaldelijk in de Kamer blijk ge geven, dat ook hij de noodzakelijkheid van een ordenend ingrijpen inziet. Van den anderen kant zijn de sociaal democraten ons in vele opzichten veel na derbij gekomen dan in de aanvangsperiode van de sociaal-democratie in Nederland het geval was; en, onder den diepen indruk van de ineenstorting van het socialisme in Duitschland en in Italië, begint er in de sociaal-democratische jeugd een kennelijke toenadering tot de oude Katholieke gedach te bespeurbaar te worden. Dit alles zijn echter nog slechts vellëitel- ten, beginverschij nselen van een ik-zou- wel-willen, als....; welke een veel con- creteren vorm zullen moeten aannemen, vooraleer ze kunnen dienen als een basis van samenwerking in de practische politiek. Daartegenover staan dan weer verschijn selen, welke de moeilijkheid van den toe stand scherp belichten. Daartoe behoort zonder eenigen twijfel het bijna mystieke geloof in de voortreffelijkheid van de vrije wereldconcurrentie, waarvan de heer Co- lijn telkens opnieuw in de meest krasse vormen blijk geeft, nu weer pas in een in terview, waarin hij verklaarde den vrijen wereldhandel te beschouwen als een soort goddelijke instelling! Daartegenover staan redevoeringen van prominente Christelijk-Historische figuren in de Eerste Kamer vooral, welke van een zuiver liberale, economische mentaliteit blijk geven. Daartegenover staat de vastbeslotenheid, waarmede de anti-revolutionaire party zich aan de persoon van den heer Colijn en diens economisch beleid bindt, vooral ook bij deze verkiezingen. Daartegenover staat het soort medelij- dendheid, waarmede van socialistische zijde telkens weer opnieuw van de sociale en economische inzichten der Katholieken wordt kennis genomen, waaruit men kan opmaken, dat, in den grond van de zaak, de sociaal-democraten, althans in het Par lement, nog altijd vasthouden aan het oude klassenstrijdbeginsel, dat zij dan alleen maar onder den drang van de omstandighe den tijdelijk op den achtergrond zouden hebben geschoven. Om de ondoorzichtigheid van den toe stand nog te verhoogen, komt daar nu bij, dat de nieuwere „autoritaire" richtingen, de nastrevers van dictaturen, ten deele de, overigens vervalschte en „verstatelijkte", ordeningsgedachte van ons hebben overge nomen. Beschouwt men zoo den politieken toe stand te onzent van het hooge standpunt uit der meest urgente en voor het oogenblik daarom ook meest gewichtige doelstelling onzer R.K. Staatspartij uit; ziet men een oogenblik af van allerlei bijkomstige za ken, waarvan echter de practische politie ker, als hy voor feitelijke beslissingen staat, zeker niet geheel kan afzien, dan moet de conclusie eener poging tot beoordeeling van de politieke situatie te onzent wel luiden, dat wij, van het standpunt der R.K. Staats partij uit bekeken in een toestand verkee- ren, welke alle typische eigenaardigheden van een overgangstoestand vertoont. En dus ook alle moeilijkheden van zulk een toe stand voor de practische politiek: dus ook alle moeilijkheden, welke de vraag op werpt, op welke wijze, door welke midde len in zulk een toestand het nagestreefde doel nog het best gediend kan worden. Dat vraagstuk verdient zeker een nader onderzoek! MAX VAN POLL. Waarom? Waarom stemmen op lijst 1. Waarom? Omdat geen andere party hechter waar borg biedt voor de stoffelijken en gees telijken welvaart, dan de R. K. Staatsparty! Overdrijving? Niet in het minst! Niemand kan één argument aanvoeren, waarmede hy aantoont, dat er wél over drijving schuilt in deze bewering. Welke partij geeft hechter waarborg voor de behartiging der stoffelijke belan gen? Ja er zyn er, van wie men eerlyk en oprecht kan meenen, dat zij een even hechten waarborg schenken. Maar niet een hechteren! En zeker is, dat geen party een even hechten waarborg geeft voor de behartiging der geestelijke belangen! Als Katholiek handelt gij ten opzichte van de Katholieke belangen onverantwoordelijk onverantwoordelijk, als gij de behartiging van die belangen niet toevertrouwt aan de R. K. Staatsparty, maar aan een andere, niet-Katholieke partij. En ook zyt gij, naar onze besliste overtuiging, niet verant woord, als gij de behartiging daarvan vei lig wilt stellen by een party, wier leiders en leden wél Katholiek zijn, maar door wier actie verdeeldheid dringt in het optreden der Katholieken op het politieke terrein. Ziehier nogmaals in enkele woorden aangegeven het antwoord op de vraag: waarom stemmen op lijst 1. Geen Katholiek, geen enkel moge zich afscheiden van de millioen geloofsgenooten, van wie het vaststaat, dat zy zullen stem men op lijst 1. Geen enkele Katholiek late zich verlei den om over te loopen naar een partij, die anti- of niet-Katholiek is, en late zich óók 'niet verleiden om te stemmen op een partij, die der Katholieken zoo hoogst noodzake lijke politieke eenheid breekt. Nummer 1 op lijst 1 is in den Kieskring Leiden pater mr. dr. Beaufort O.F.M. Vanavond zal pater mr. dr. Beaufort in de Stadsgehoorzaal te Leiden de Katholie ken toespreken. (Aanvang vergadering 8.15 uur; zaal open 7.30 uur; kaarten nog aan de zaal verkrijgbaar.). ,,Zijn er dan twee soorten katholieken?" Dezer dagen wandelden we op een avond van de Hoogstraat af de Donkersteeg to Leiden in. Achter ons liepen 'n paar jongelui, wier aandacht werd getrok ken door een tweetal doeken: één met een oproep aan de Katholieken, om op lijst 1 te stemmen, een ander met een opwekking óók aan de Katholieken, om hun stem te geven aan lyst 11. Een van die jongelui zeide in ernst tegen den ander: „Zijn er dan twee soorten Katholieken".... Die vraag trof ons eerlyk gezegd pijnlijk. Wij kunnen ons volkomen indenken, dat de vraag in volkomen ernst gesteld en be doeld was; dat die jongeman er inderdaad niets van begreep. Zeker, men weet wel, dat de Katholieken vrye kwesties hebben, óók en mis schien zelfs vooral en heel veel indepo- 1 i t i e k. Men weet wel, dat de Katholieken waar het inderdaad vrije kwesties betreft vrij in zich en onder de feitelijke om standigheden het standpunt huldigen „vryheid blijheid". Maar men begrijpt niet, dat, als 't er op aankomt, Katholieken tegenover elkaar staan; en men weet heel goed, dat 't er bij een verkiezing als op 26 Mei a.s. inderdaad voor de Katholieken op aankomt. De meeste niet-Katholieken, ook al doen ze heel wei nig aan politiek, weten, dat de Katholieken in ons vaderland, om hun rechten te be houden of te verkrijgen en te verdedigen, in de politiek een organisatorische eenheid moeten vormen, binnen het raam van wel ke eenheid, natuurlijk, meeningsverschillen en verschillende stroomingen mogelijk, ge oorloofd en onder verschillende omstandig heden zelfs gewenscht zijn. Wat de bedoelde jongeman niet begreep, ni. dat Katholieken by de as. verkiezing in ons vaderland tegenover elkaar staan dat begrijpen wy eigenlijk ook niet goed! Wij begrijpen eigenlijk ook niet goed, hoe zelfs in dezen tijd nog niet tot alle Katho lieken is doorgedrongen dat zij één moeten zijn; één met name aan de stembus, waar het nu toch, misschien meer Han ooit, aan de stembus is een fundamenteele, een diepe beginsel-strijd. Moge 26 Mei aantoonen, dat de over- en overgroote meerderheid der Katholieken beseffen, dat er van hen wordt gevraagd, te stemmen voor him beginsel; en dat dit beginsel alléén zoo goed mogelijk be schermd en verdedigd wordt, als zy optrek ken in een in organisatorische eenheid ge sloten formatie. Wij stemmen op lijst 1. V Voor de groote gezinnen Vast staat, dat de R.-K. Staatsparty by elke gelegenheid, die zij daarvoor kan be nutten, de belangen van het groote gezin bepleit en behartigt. Vast staat, dat zij ook op dat terrein vruchten van haar streven heeft kunnen plukken; al heeft zij nog lange na niet be reikt, wat zij bereiken wil. Dit laatste is deels gevolg van politieke, deels gevolg van oeconomische omstandigheden, welke geheel en al buiten de macht en den in vloed van de R.-K. Staatspartij lagen. Neen aan parade-paarden, aan voor stellen of moties, die althans feitelijk on uitvoerbaar waren of niet zouden worden uitgevoerd, heeft de R.-K. Staatspartij niet meegedaan. Dat is waar in een strooibiljet van de K.D.P.! Maar, als er iets voor de groote gezinnen bereikt worden kon, stond de R.-K. Staatspartij steeds vooraan! Dit nnmmer bestaat uit drie bladen. i i i 1 VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Amorebieta in Biscaye door de linkschen prijsgegeven. (2de blad). De toestand van Z. H. den Paus. (2de blad). Laatste toespraak van Baldwin. (2de blad). De kwestie van het Amerikaansohe Hooggerechtshof. (2de blad). BINNENLAND. De Rijksmiddelen. (3de blad). Noorwegen zoekt contact met Neder land. (3de blad). De actie-Bouwman en de R.-K. Staats partij. (3de blad). WIJ SCHRIJVER OVER: De politieke toestand in Nederland. Een beschouwing van het Kamerlid Max van Poll. (1ste blad). Het nationaal-socialisme als gevoelsbe weging. (2de blad). De Kerkvervolging in Duitschland. Mis daden en heiligschennissen. (2de blad). De wereld in vogelvlucht Het voornaamste nieuws uit Spanje ls het bericht, dat de linksche troepen in Biscaye Amorebieta thans hebben prijsge geven. De stad staat in vlammen en thans hebben de rechtschen er zooveel mogelijk voor gezorgd den schijn te vermijden, dat zij de stad in brand hebben geschoten. Zij hebben na het terugtrekken der linksche troepen nog even gewacht met de bezet ting van deze plaats. Intusschen heeft, zooals reeds gisteren medegedeeld, een nieuwe regeering te Va lencia de plaats van het oude kabinet Ca- ballero ingenomen. Terwijl Largo Caballero er tot het laatst naar heeft gestreefd, samen te werken met de anarchisten, die er op uit waren, nog tijdens den burgeroorlog groote sociale en economische wijzigingen in de structuur van den staat aan te brengen, acht de nieu we regeering haar dringendste taak. lo. een goede organisatie van de militai re campagne; 2o. een verbeterde organisatie der staats bedrijven, en met name der oorlogsindustrie 3o. handhaving der openbare orde, en een doeltreffende politiek in de autonome gebieden (Catalonië en het Baskenland); 4o. een doelbewuste buitenlandsche po litiek. Door Indalecio Prieto te kiezen tot lei der van alle militaire departementen (tot dusver was hij minister van Marine en Luchtvaart, doch niet van Oorlog) hebben Azana en Negrin aan den eisch van vele Spaansche republikeinen voldaan. Zoowel de militairen als de burgers drongen aan op een zakelijker en meer autoritaire lei ding der legerzaken, en men verwacht van Prieto, die een energieker persoonlijkheid is dan Caballero, dat hij die leiding geven zal. Een belangrijke politieke verrassing wordt uit Amerika bericht. Te Washing ton heeft nl. een van de oudste conserva tieve raadsheeren van het hooggerechtshof, de 78-jarige rechter Vandevanter ontslag genomen. De tegenstanders in het Congres van president Roosevelt wetsvoorstel tot reor ganisatie van het hooggerechtshof hebben gisteravond voorspeld, dat het aftreden van rechter Vandevanter er toe zou bijdra gen deze voorstellen te doen verdwijnen. Aanhangers van de regeering echter be weerden, dat Vandevanters aftreden zon der eenige uitwerking zal blijven en dat Roosevelt desondanks zijn reorganisatie plan nog niet van de baan acht. Hij zou zijn voornemen handhaven, dat in ieder geval de vijf overige raadsheeren boven de 70 jaar als rechters van het hooggerechtshof aftreden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1937 | | pagina 1