KING
De KRO bouwt zich
een klankpaleis
Problemen van acoustiek
en geluids-isolatie
PEPERMUNT
DINSDAG 13 APRIL 1937
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
De radio als cultuur-factor moet
aan de hoogste eischen völdoen
DE ZINGENDE KEEL.
De K.R.O. bouwt zich in Hilversum een
nieuw huis van klanken; een nieuwe stu
dio, van waar de welluidende tonen van
muziek en voordracht hun loopbaan in den
aether zullen beginnen.
Wij zijn trotsch op onze zenders; op Koot
wijk, wiens hooge masten fier de wijde
vlakten der Veluwe beheerschen; op onzen
Philipszender, die de wereld omspant. Maar
wat baten machtige zenders, als de keel,
die zingt, een schor geluid voortbrengt. De
K.R.O. bouwt zich thans een welluidende
keel, waar de klank wordt geperfectioneerd
tot het uiterst bereikbare, een keel die zin
gen zal in den aether met den vollen, die
pen klank een-er gerijpte cultuur.
De radio is een cult rfactor, geen „Spie
lerei", geen louter amusement de K.R.O.
heeft dat sinds lang begrepen en daaruit
terecht de conclusie getrokken, dat hij daar
om ook de cultuur der radio moest beoefe
nen, de uitzendingen moest cultiveeren tot
een zoo hoog mogelijke perfectie.
Daarbij diende niet alleen gelet te wor
den op den inhoud en de kwaliteit der pro
gramma's, maar ook op de technische vol
maaktheid van hetgeen werd uitgezonden,
welke volmaaktheid speciaal in twee rich
tingen gezocht moet worden n.l. in het ver
wijderen van storende geluiden van buiten
af en in de acoustiek van binnen. Twee
problemen, welker oplossing, vooral met
het oog op de speciale eischen van de ra
dio, heel wat hoofdbrekens kost.
Ten einde ons te laten zien, hoe bij den
bouw van de nieuwe studio waarmede
reeds eind vorige jaar is begonnen -een
oplossing is gevonden, heeft het bestuur
van de K.R.O. ons dezer dagen uitgenoodigd
eenige interessante bijzonderheden van den
nieuwbouw in oogenschouw te nemen, om
dat zij nu nog niet aan het oog onttrokken
zijn, wat bij de voltooiing aan het einde
van dit jaar wel het geval zal zijn.
Het nieuwe gebouwencomplex komt te
staan gedeeltelijk op de plek, waar de oude
studio stond, zoodat men z'n toevlucht
moest nemen tot een voorloopige nood-stu
dio, welke wij bij wijze van contrast even
eens hebben bezichtigd.
De noodhulp.
Deze noodstudio is ingericht in hét ach
tergedeelte van het Hilversumsche hotel
„Hof van Holland", in een entourage van
auto-werkplaatsen en fietsenstallingen.
Met zware gordijnen als beschutting
wordt een felle en ongelijke strijd gestre
den met de opdringerige geluiden van een
nabije tapijtfabriek en van rumoerige....
vogels op het dak. Weliswaar heeft deze
noodhulp-studio het „voordeel" van zeer
groote beknoptheid maar zij is ook uiter
mate gehoorig. Wanneer in de kamer, wel
ke dient als spreekkamer, ontvangsalon,
kantoor van den studio-chef, typekamer,
controle-kamer, opslagplaats en garderobe
wanneer in dat veelomvattende vertrek
wat luid wordt gesproken, moet men in de
daarboven gelegen omroepkamer vaak om
stilte verzoeken. Daarvoor heeft men een
huistelefoon; tweemaal stampen op de vloer
beteekent: stilte alsjeblief!
Hoort u dus 'n keer in uw luidspreker
tweemaal een zacht gestommel, dan weet
u wat dat beduidt: de omroeper „telefo
neert". Het voornaamste gedeelte van deze
noodgelegenheid is de concert-studio, welke
is ondergebracht in een klein formaat
schouwburgzaaltje, welke bij alle gebrek
aan comfort tenminste het groote voordeel
heeft, dat de acoustiek er zeer goed is, zoo-
dat hier het KJt.O.-orkest, het K.R.O.-koor,
de instrumentale en vocale ensembles en
solisten, alsmede de medewerkers aam de
hoorspelen voor den microfoon kunnen op
treden, terwijl de luisteraar geen idee heeft
van de eigenaardige localiteit, waarin deze
gezelschappen him werk verrichten, mede
omdat de technische kwaliteit van het ten
gehoore gebracht nog wonderlijk goed is.
Wanneer aan deze vrijwillige balling
schap echter een einde zal zijn gekomen,
zal de K.R.O. de beschikking hebben niet
alleen over de nieuwste maar ook over
de best geoutilleerde, de meest moderne
studio, welke er ooit gebouwd is.
Eischen der acoustiek.
De heer W. A. Maas, onder wiens lei
ding het bouwen geschiedt en die ons de
bijzonderheden van den bouw toonde, leg
de ons uit welke bijzondere acoustische
eischen aan een goede radio-studio gesteld
moeten worden.
Toen de radio-techniek nog in de wikke
len van het experiment lag, was het den
hoorder alleen maar te doen om draadloos
geluiden te kunnen opvangen, zooals de
eerste cinema de menschen bevredigde in
het zien van bewegende beelden in een plat
vlak.
De ontdekking van de mogelijkheid om
door de radio hoogere behoeften dan de
nieuwsgierigheid te bevredigen, deed de
luisteraars hooge eischen stellen aan het
geluid uit hun radio-toestel, dat inmiddels,
en nog steeds meer, in de perfectie kwam,
en daarmede aan de radio-technische en
acoustische apparatuur van de studio.
Nu is de kwestie van een goede acoustiek
niet het moeilijkste vraagstuk, wanneer
men bouwen kan zooals men wil en daar
door met alle bijzonderheden van ruimte-
verdeeling, materiaal, wand- en vloerbe
dekking, plafondconstructie enz. van te
voren rekening kan houden.
Om een goede geluidsdistributie over de
zaal te verkrijgen, past men de volgende
methode toe. Men maakt van de te bou
wen zaal een model op kleine schaal, waar
van de vloer op oorhoogte wordt gevormd
door een plaat melkglas, en de wanden
lichtweerkaatsend worden gemaakt, waar
in werkelijkheid een geluidsweerkaatsend
materiaal zal worden gebruikt, en lichtab-
sorbeerend (donker), waar in werkelijkheid
een geluidsabsorbeerend materiaal zal wor
den gebruikt, en de geluidsbron wordt ver
vangen door een lichtbron (electrisch
lampje).
Omdat de gedragingen van licht en geluid
ten opzichte van de weerkaatsing op een
wandvlak dezelfde zijn, kan men door de
ze transpositie van geluid en licht, de dis
tributie van het geluid, door gebruikmaking
van de lichtverdeeling op de melkglazen
vloerplaat in het algemeen beoordeelen.
Een goede, dus gelijkmatige, geluidsdistri
butie is van groot belang voor de vrijheid
in de plaatsing der microfoon.
Het isolatie-vraagstuk.
Minder eenvoudig is de kwestie -van de
isolatie.
Bij wijze van voorbeeld moge hier wor
den vermeld, dat een constructie moest
worden gevonden bij den bouw van de
KJl.O.-studio voor de volkomen geluid
dichtheid van een glazen scheidingswand
tusschen de groote concertzaal, waarin een
groot symphonie-orkest met eën koor van
150 zangers executeert, en een controleka
mer, waar het voortgebrachte geluid alleen
door middel van een luidspreker mag wor
den gehoord, en niets van het zaalgeluid
mag doordringen.
Aan het edele na
tuurproduct ontleent
King de weergaloos
verkwikkende eigen
schappen. De heer
lijke smaak en geur
zijn het bewijs van
de originele samen
stelling. De natuur is
niet te verbeteren.
Een natuurlijke verkwikking/
IQNNEMA &.CIE. "fABB. VALLKING PEPERMUNT SN EEK
Elders in den bouw doen zich zulke iso
latie-krachtproeven voor tusschen vertrek
ken, die met een deur onderling verbon
den zijn; niet alleen moet de deur even ge-
luiddicht zijn als de wand, waarin deze is
opgenomen, maar dezelfde eischen moeten
gesteld worden aan de kieren, die als regel
ontstaan bij de aansluiting van den deur
aan het kozijn.
Buitengeluiden worden tegengehouden
door de studiowanden geheel los te bouwen
van de buitenmuren, daarvan gescheiden
door een laag stilstaande lucht, die een
goede isolatie is.
De groote concertstudio zit dus als het
ware onder een stolp, welke gevormd wordt
door de buitenmuur en het dak.
Tusschen den binnen- en buitenmuur is
zooveel ruimte, dat men er tusschendoor
kan loopen. Om alle lekken te voorkomen
is er geen enkel venster in de studio aan
gebracht. Dag en nacht moet er dus kunst
licht branden, terwijl er een apart systeem
van luchtverversching moet worden aange
bracht.
Op de indeeling van het gebouw zullen
wij later nog terug komen bij gelegenheid
van de in gebruik neming. Slechts op een
paar eigenaardige bijzonderheden willen
wij hier wijzen.
Zoo wordt bijv. de groote concertzaal ge-
bouwt als een onregelmatig veelvlak, waar
van geen enkel vlak evenwijding met eèn
ander loopt, zulks om een goede geluids
menging te bevorderen.
Onder den beganen grond bevindt zich
o.a. een echo-kelder die, omdat daar de
wanden opzettelijk zeer. hard zijn gemaakt
en er daardoor het geluid lang blijft han
gen (een lange nagalm heeft), gebruikt
wordt om een, in de studio gemaakt geluid
van korte nagalm een langere nagalm te
geven, door het in die kelder te laten klin
ken middels een luidspreker en op te van
gen ter doorzending middels een micro
foon, waardoor de luisteraar de hoor-sensa-
tie heeft, dat dit geluid veroorzaakt wordt
in een zeer groot vertrek (hal, kerk, enz.)
dat aan de nagalm is te herkennen.
Hoewel de opzet van den bouw zoo sober
mogelijk is gehouden, overeenkomstig het
bedrijfskarakter van deze „klankenfabriek",
is toch hier en daar aan den vorm en de
wandbehandeling meer aandacht besteed
dan de nuttigheid van de betrokken ruimte
heeft gevraagd, en het moge hier gezegd
worden, dat niemand of geen enkele orga
nisatie, die van haar sympathie voor de K.
R.O. zou willen doen- blijken, behoeft te
meenen, dat de beeldende kunstenaar hier
geen emplooi zou hebben. Wie dus een
wandversiering cadeau wil doen, hij zal niet
behoeven te worden afgewezen!
Moge het K.R.O.-bestuur spoedig in de
gelegenheid zijn dit moderne gebouw te
gebruiken en moge het voldoen aan de ge
stelde verwachtingen, tot voldoening niet
alleen van hen, die erin arbeiden, maar ook
van hen, die aan hun luidspreker van de
resultaten genieten.
LUCHTVAART
TWAALF VLIEGBOOTEN NAAR
HONOLOELOE.
Gisteren zijn te San Diego (Californie)
twaalf groote vliegbooten der Amerikaan-
sche marine opgestegen om een vlucht te
onderneming van dezen aard in dit jaar.
ondehneming van dezen aard in dit jaar,
De duur van den vlucht is berekend op
twintig uur.
WILT U IETS WETEN?
Vraag: Bestaat er hier ter stede gele
genheid tot het volgen van een kappers
cursus. Zoo ja tot wien kan ik mij wenden?
Antwoord: De kappersvakschool te
Leiden zoowel als in andere steden geven
alleen cursussen in den winter. Particulie
re adressen kunnen wij u niet geven.
Vraag: Ik zag mij g aarne als koloniaal
geplaatst. Tot wien moet ik mij wenden?
Antwoord: Wend u tot den comman
dant van de Koloniale Reserve te Nijme
gen.
BUITENLAND
BELGIE
DR. SCHACHT IN BRUSSEL.
In een extra-vliegtuig is de rijksbank
president dr. Schacht hedenmorgen in
Brussel aangekomen. Het doel van zijn reis
is een tegenbezoek te brengen aan den
gouverneur der Belgische Nationale Bank.
Waarschijnlijk zal hij ook Van Zeeland
ontmoeten. Dr. Schacht zeide met beide
personen sinds geruimen tijd vriendschap
pelijke betrekkingen te onderhouden.
DE NEDERLAAG VAN DE REX.
Italiaansche voorlichting.
De Italiaansche pers, die steeds blijk
heeft gegeven van sympathie voor de
Rex-beweging, legt meer den nadruk op de
paar incidenten, die zich op den dag der
stemming hebben voorgedaan, dan op den
nederlaag van Dégrelle.
De „hybridische concentratie van Katho
lieke en duistere elementen, zoo schrijft de
„Popoio di Roma", heeft door geweld en
misverstanden een twijfelachtige overwin
ning behaald."
De „Messaggero" verklaart het resultaat
der verkiezing met de ontwikkeling van
wat het blad de „socialistisch-communisti-
sche gewelddaden" noemt.
DUITSCHLAHD
HET HOOGVERRAADPROCES TEGEN
KATHOLIEKE GEESTELIJKEN.
Goebbels geeft nadere instructies omtrent
de berichtgeving.
In het tijdschrift „Deutsche Justia" (Nr.
1, 4 Januari 1937) kan men in een artikel
van den beambte van het Ministerie van
Justitie, dr. Crohen, lezen, dat op bevel
van den Führer om politieke rekenen sinds
Augustus 1936 geen groote processen meer
mochten gevoerd worden tegen katholieke
geestelijken. Crohen deelt deze „kerkelij^c-
politieke-strafzaken" in drie groepen in:
Deviezenjprocessem, zedelij khetidsdslicten
en de zoogenaamde „Heimtüche"-zaken
(waarbij o.m. de kanselparagraaf). Naar
men in Romeinsche kringen verneemt, heeft
het propaganda-ministerie nu aan de pers
medegedeeld, dat alle processen tegen de
geestelijken weer zullen worden opgeno
men en dat de bladen hierover alleen dat
gene mogen berichten wat hen van het mi
nisterie door het D. N. B. hierover wordt
doorgegeven.
Deze nieuwe phase zoo meent men in
Rome is het eerste antwoord op de
Pauselijke Encycliek. Het is een andere
vraag of deze van ambtelijke zijde opge
stelde berichten over deze processen, dien
indruk zullen maken, welke Berlijn er van
verwacht.
ECONOMISCHE BESPREKINGEN MET
DANTZlG.
Te Dantzig zullen vandaag economische
besprekingen worden geopend tusschen den
Senaat van de vrije stad Dantzig en een
delegatie uit het Poolsche economische le
ven.
Deze besprekingen beoogen een bevorde
ring van het havenverkeer van Dantzig en
een nauwere samenwerking van den haven
van Dantzig met het Poolsche achterland.
PALESTINA
TOCH WEER TWEE MOORDEN.
Ondanks de „wapenstilstand" hebben
zich tijdens de feestelijkheden in Palestina,
die tot begin Mei zullen duren, twee moor
den voorgedaan. Bij de Joodsche kolonie
Jaffa heeft men het lijk van een Arabier
gevonden en nabij Safed is een lid van den
gemeenteraad van Tibirias, de Arabische
advocaat Ibrahim Joessef, die terugkeerde
van een huwelijksplechtigheid in gezelschap
van een zijner kinderen, vermoord.
AFRIKA
HONDERDEN ABESSIJNEN VLUCHTEN
NAAR BRITSCH SOMALELAND.
Vluchtende Abessijnen overschrijden bij
groote groepen de grens van Britsch So-
maliland. Gisteren zijn meer dan duizend
mannen, vrouwen en kinderen aangeko
men, van wie velen gewond zouden zijn.
Anderen worden nog verwacht. Van
Abessijnsch gebied hoorde men krachtig
geweervuur. Een drienmotorig Caproni-
toestel heeft boven Borama in Somaliland
gevlogen.
Voor de vluchtelingen worden maatrege
len genomen.
BRITSCH-INDIE.
STRAFEXPEDITIE TEGEN DEN FAKIR
VAN IPI.
Volgens de Engelsche bladen zal dezer
dagen een sterke strafexpeditie op de been
worden gebracht tegen de oproerige stam
men van Wazaristan in het Noordwestelij
ke grensgebied van Britsch-Indië. De expe
ditie zal het hoofdzakelijk gemunt hebben
op den fakir van Ipi, die, zooals bekend,
verantwoordelijk geacht wordt voor den
jongsten aanval op een Britsch convooi. Op
het oogenblik bevinden zich in het oproeri
ge gebied reeds twee Engelsche brigades.
AMERIKA
EEN SUCCES VOOR ROOSEVELT.
Wagneract grondwettig verklaard.
Het federale hooggerechtshof te Wash
ington heeft met vijf tegen vier stemmen
uitspraak gedaan in de tegen de Wagner
act aanhangig gemaakte zaak en de Wag-
ner-act in overeenstemming verklaard met
de grondwet.
De Wagner-act regelt de verhoudingen
tusschen werkgevers en werknemers en
staat den vakvereenigingen het recht tot
organisatie en het recht tot het voeren van
onderhandelingen over collectieve arbeids
overeenkomsten uitdrukkelijk toe.
Tot nu toe beschouwden de groote maat
schappijen deze wet als ongrondwettig en
overtraden zij de wet herhaaldelijk en eeni
ge dagen geleden verklaarde Henry Ford
nog, dat hij niet met de vakbonden wilde
onderhandelen.
De administrateur van de wet is van mee
ning, dat tengevolge van de beslissing van
het hoog gerechtshof, Henry Ford gevan
gen genomen zou kunnen worden en naar
de gevangenis zou kunnen worden gezon
den wegens zijn jongste uitlatingen over
de vakvereenigingen.
De beslissing van het hoog gerechtshof
heeft hieraan een einde gemaakt en de vak
bonden worden in hun reorganisatiewerk
gesteund. De mogelijkheid voor nieuwe eco
nomische en sociale maatregelen wordt
thans geopend.
DE EPIDEMIE DER „SIT-DOWN"
STAKINGEN.
De „zitstakingen" zijn in Noord-Amerika
tot een ware epidemie geworden. Het
nieuwste op dit gebied is, dat veertien
schoolmeisjes te London (Ontario), in de
klas een „zitstaking" zijn begonnen. Ge
vraagd naar de reden van hun zonderling
gedrag, verklaarden zij: „Wij hebben geen
reden hiervoor. Wij wilden alleen maar eens
zien, wat een zitstaking voor een gevoel
is". Voor vijf der meisjes zal het resul
taat waarschijnlijk zijn, dat zij van de
school worden weggestuurd.
Meer succes hebben de verpleegsters van
het ziekenhuis te Cornwall (Ontario) ge
had, die een „ligstaking" waren begonnen
om te protesteeren tegen het overwerk en
gebrek aan voldoende vrijen tijd.
Deze staking heeft aan het doel beant
woord, want aan de grieven der verpleeg
sters zal thans tegemoet worden gekomen.
HULL OVER DE VERLAGING DER
TOLMUREN.
Minister Huil heeft op de textielconfe-
rentie te Washington een rede gehouden,
waarin hij verlaging der tolmuren, door
het meerendeel der landen opgericht, aan
beval. Hij betoogde met klem, dat het toe
passen van een vrijere internationale han
delspolitiek van overwegend belang is, in
dien men duurzame verbetering van den
toestand in de textielnijverheid wil berei
ken. Voor een voortdurenden vrede en eco
nomische welvaart is het noodig, dat alle
landen en alle groepen, die gemeenschap
pelijke belangen hebben, samenwerken.
BUITENLANDSCHE BERICHTEN
STORM EISCHT DOODEN.
Bij de Koreaansche kust zijn in een he-
vigen storm tien visschersbooten omgesla
gen. Zestien opvarenden zijn om het leven
gekomen, terwijl 61 menschen nog vermist
worden. Men vreest, dat zij eveneens het
leven gelaten hebben.
AARDBEVING IN PERU.
Wederom is een krachtige aardschok, de
tweede in vier dagen tijds, gevoeld te Ca-
jabamba, 340 mijl ten Noorden van Peru,
in de provincie Libertad. Alle huizen der
stad schudden op hun grondvesten en on
der de bewoners ontstond een paniek
Ook thans schijnen geen persoonlijke on
gelukken te zijn voorgekomen.
DE HERTOG VAN WESTMINSTER
VEROORDEELD.
De Rechtbank van Avallon (Frankrijk)
heeft den hertog van Westminster veroor
deeld tot het betalen van een boete van 100
franc wegens een jachtovertreding. Aan de
civiele partij werd een schadeloosstelling
van 1 franc toegewezen.
De civiele partij in deze kwestie was de
Parijsche advocaat Brechat, eigenaar van
een terrein in Avallon, waarop de hertog
en genoodigden op 22 Juni 1936 hebben ge
jaagd bij de achtervolging van wild, dat op
de terreinen van eischen was opgejaagd.
Op 'n drogen weg moet uw auto
bij 40 km per uur binnen 16
meter kunnen stoppen. Maar bij
80 km per uur is die remweg
niet 32, maar 64 meter!
