MAANDAG 22 MAART 1937
No. 8679
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE PAUS BESCHULDIGT DE
DUITSCHE REGEERING
De schoolramp in petroleumland
Hedenavond
Stadsgehoorzaal
28ste Jaargang
3)e£eidóelve6oti/fcant
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Toorintbetafing:
Voor Leiden 19 cent per weekt 2.50 per kwartaal
By onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoon: 0.50
Van schending van het Concordaat
Een schrijven uit Rome voorgelezen
De Aartsbisschop van Berlijn, Mgr. von
Pre ijsing, heeft in de St. Hed wig-kathe
draal een Pauselijk schrijven voorgelezen,
waarin de Paus het nationaal-socialistisch
regiem er van beschuldigt het Concordaat
te hebben geschonden en de atni-christelij-
ke bewegingen aan te moedigen.
Dit schrijven werd ook in alle andere
katholieke kerken van Duitschland giste
ren van den kansel voorgelezen.
De Paus protesteert in dit schrijven
scherper en duidelijker dan ooit te voren
tegen de schendingen van het Concordaat,
waaraan de Duitsche regeering en aan
maar ondergeschikte instanties zich bij
herhaling hebben schuldig gemaakt.
Ofschoon de H. Vader niet aankondigt,
dat het Vaticaan tot opzegging van het
Concordaat zal overgaan, geeft Hij wel
duidelijk te kennen, dat daarvoor -redenen
te over zouden bestaan, en dat de H. Stoel
zulks nog niet heeft gedaan uit bezorgd
heid voor nog grootere onheilen, die aan
de Duitsche katholieken worden toege
bracht.
De H. Vader verklaart, dat indien het
tusschen het Duitsche Rijk en het Vaticaan
gesloten Coneerdaat niet werd géëerbie-
digd, de fout daarvoor niet ligt bij de Ka
tholieke Kerk, maar bij de rijksregeering,
welke de bepalingen van dit tractaat niet
op loyale wijze heeft geïnterpreteerd.
Letterlijk wordt in het schrijven dan het
volgende verklaard:
„....maar laten wij vortgaan, de rech
ten der geloovigen te verdedigen tegenover
de leiders, van uw volk. Laten wij ons niet
doen beinvloeden door voorbijgaand suc
ces of tegenspoed".
Het schrijven critiseert vervolgens de
Duitsche rassen-theorie en veroordeelt ern
stig de theorie van „bloed en bodem". „Wie
dergelijke dwalingen prefereert, schendt
eens gezworen trouw. Overal waar men
probeert de ouders te verhinderen hun kin
deren op te voeren, zooals zij dat wen-
schen, schendt men den trouw aan God.
Nooit zal de Kerk vrijelijk de scholen er
kennen, waar de met het kerkelijk onder
wijs belaste onderwijzer niet vrij is of
waar het onoerwijs wordt gegeven in anti-
©hristelij ken geest";
„Tot in de gevangenissen en concentra
tiekampen moet men zoo noodig den lijfs
dwang weerstaan", aldus besluit het schrij-
Een circulaire van de N.S.B,
Door de N. S. B. wordt een circulaire
verspreid onder de Katholieken, waarin
na een zeer welwillend gestelden aanhef
eenige vierkante onwaarheden worden
neergeploft wat betreft de tegenwoordige
houding der R. K. Staatspartij tegenover
de S. D. A. P.
Als de Katholiek op de Staatspartijlijst
stemt, dan zal hij na de verkiezingen be
merken, „dat ook in Nederland, uw vader
land, het partij ensysieem de oorzaak zal
worden, dat kerken worden platgebrand,
dat kloosters worden geplunderd, dat on
schuldige nonnen op afschuwelijke wijze
worden afgeslacht."
Zoo staat 't er!
En wat gebeurt er, als de Katholiek
stemt op de N. S. B.? Zie naar de ge
volgen van het nationaal-socialistische
beheer in Duitschland!.... (Dit laatste
staat niet in de circulaire).
Ten slotte worden de Katholieken op
geroepen tot besloten vergaderingen,
waarop „de katholieke Nationaal-Socia-
list" (hier volgt een naam) zal spreken.
De Katholieken worden opgewekt te luis
teren naar dien persoon.... rnplaats van
naar de Bisschoppen. (Dit laatste staat
óók niet in de circulaire)
In alle katholieke kerken in
Duitschland voorgelezen.
In alle stilte zijn in den nacht van Zater
dag op Zondag naar alle parochies exem
plaren van het pauselijk schrijven gezon
den, zoodat het gistermorgen van den kan
sel kon worden voorgelezen. Slechts in en
kele steden is het schrijven door de ge
heime staatspolitie in beslag genomen.
In Berlijn was het bisschop Graf von
Preysing, die gistermorgen zelf het belang
rijkste gedeelte van het Pauselijk schrijven
van den kansel van de Hedwig Kirche voor-
los.
In een korte inleiding wordt eraan her
innerd, hoe in 1933 het concordaat na een
bezoek van von Paper, aan het vaticaan
tot stand is gekomen. De Heilige Stoel tee-
kende het concordaat omdat dit in het be
lang van de Katholieke Kerk geacht werd,;
hoewel het een gevoel van ongerustheid
niet kon wegnemen.
LAAT U NIET IN VERWARRING
BRENGEN"....
Bisschop van Trier waarschuwt.
In de „Augsburger National Zeitung"
heeft een katholiek geestelijke A, Heu-
berger uit Hitzhofen (Bisdom E'lchstatt)
zich laten verleiden om een „open brief'
te schrijven, waarin deze priester een aan
val richtte op de Duitsche Bisschoppen die
in hun herderlijke brieven op scherpe wij-
te stelling nemen tegenover het Nationaal-
Socialisme.
Intusschen heeft deze priester zijn ver
keerde handelwijze ingezien en in een ver
klaring aan den Bisschop van Eichstatt
zijn zondig gedrag betreurd en herroepen.
Aan de Nationaal-Socialistische autoritei
ten heeft hij medegedeeld dat hij zijn
„Open Brief' terugtrok en dat deze niet
meer verspreid mocht worden, daar hij zijn
verkeerde handelwijze inzag en wijl hij
betreurde aan het katholieke volk erger
nis gegeven te hebben.
De partij-instanties hebben daarvan ech
ter geen nota genomen en nog steeds wordt
deze „open brief' in de katholieke streken
van Duitschland verspreid.
De Bisschop van Trier Mgr. dr. Rudolf
Bornewasser heeft thans de ware toe
dracht over het geval Heuberger vanaf den
kansel laten verklaren en de kerkvorst
voegt daaraan toe: „Het katholieke volk
mag zich niet door een enkelen priester la
ten misleiden. Doorslaggevend is datgene,
wat de bischoppen leeren, die in voortdu
rend contact staan met het Opperhoofd der
Katholieke Kerk".
VOOR IN NOOD VER-
KEERENDE MISSIE VAN MGR.
P. VERRIET OP CURACAO
Van 2 vriendinnen 2.
Tot intentie van de meest verlaten
Geloovige zielen in het vagevuur 0 50
Tot intentie van een gezegenden
ouderdom 10.—
N.N. 1*
Met Paasehzaterdag sluit deze actie in
de R.-K. Pers.
Dus nog slechts enkele dagen die door
u kunnen worden benut.
Wacht daarom niet langer maar zend uw
gave per omgaand.
Van uitstel komt afstel, terwijl uw be
doeling toch is iets te geven.
Hartelijk dank namens Mgr. Verriet en
Pater de Bruyn.
TWEE ONDERZEEBOOTEN NAAR DE
ZUID-EUROPEESCHE WATEREN.
Aangezien H.Ms. „O. 16", die een
lange reis achter den rog heeft,
eerlang naar Nederland zal terug-
keeren, worden morgen twee on
derzeebooten uit den Helder ter
aflossing naar de Zuid-Europee-
sche wateren gedirigeerd.
ONBESCHRIJFELIJKE TOONEELEN
Vier honderd vijf- en vijftig dooden geteld
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
„Plotseling, even voor vier, verscheur
de een fantastische vlam de lucht....
Dak en muren van dit ontzaggelijk
groot gebouw werden als door een vul-
canische uitbarsting in de lucht geslin
gerd met een helsch gekraakviel
het opgeheven gebouw te pletter....
toen was er één oogenblik van vreese-
lijke stilte".
Wanneer rampen op dergelijke groote
afstanden plaats hebben, maken ze minder
indruk op ons. Men is er eenigszins aan
gewoon geworden, dat bepaalde streken
steeds het terrein zijn waar zich natuur
rampen en aardbevingen afspelen
Maar stelt u eens voor het leèd van die
honderden moeders wiër kind, of waarvan
zelfs meerdere kinderen bij deze ramp om
het leven kwamen.
Wanneer men zich de omvang van deze
verschrikkelijke ramp, die aan bijna 600
leerlingen het leven kostte, wil realiseeren,
moet- men weten, dat de scholen daar in
Amerika er heel anders uitzien dan in
Europa. Het zijn hier meer gerieflijk ge
meubileerde kazernes, die vaak door meer
dere duizenden leerlingen bezocht worden.
Een dergelijk gebouw was ook de school
van New London, een klein stadje in Texas,
waar de petroleum als het ware uit den
grond opborrelt. Heel deze streek is als
een reusachtig woud van boortorens en de
lucht is hier altgd vervuld met een petro-
leumgeur.
De school van New London was een mo
del voor de heele streek. Drie óf vier jaar
geleden werd zij gebouwd en er werd on
derricht gegeven in. boekhouden, stenogra
fie, en alle soorten van wetenschappen, die
het pioniersvolk hier noodig heeft. Tegen
vier uur in den namiddag stonden de leer
lingen reeds gereed om naar huis te gaan,
toen een onmetelijke vlam opsloeg en heel
de school als het ware met een slag ver
brijzelde.
Het is onmogelijk om een beschrijving
te geven van den angst en de ontzetting,
waarmede de omstanders, die de ramp za
gen voltrekken, vervuld werden.
Een groot aantal leerlingen (de school
wordt door 1500 scholieren bezocht) was
met hun leeraren in de groote aula bijeen.
In een ander gebouw op 30 meter afstand
gelegen, waren in de gymnastiek-zaal een
50-tal moeders bijeen, die op kun kinderen
wachtten. Vandaar uit zagen zij hoe de
ramp zich afspeelde. Toen ze de ontploffing
hoorden, liepen ze naar het raam en zagen
daar een afschuwwekkend schouwspel.
Heel de school, die uit gewapend beton is
opgetrokken, werd als het ware door een
vulkanische uitbarsting omhooggeworpen;
ineens stond het gebouw in brand en met
een ontzettend gekraak verdween heel die
massa in een zuil van rook en stof. Een
der vrouwen, die de ramp zag afspelen, ver
telde het volgende:
„De ontploffing maakte betrekkelijk wei
nig geraas: een soort doffe knal en nog
eenig onderaardsch gerommel en de muren
werden als door: een onderaardsehe golf
opgeheven. Het dak rees omhoog als het
deksel van een bus en stortte later op de
puinhoopen ineen.
Dat alles duurde slechts enkele secon
den en toen stond de boel reeds in brand.
Van alle zijden kwamen de arbeiders, die
in de buurt aan het werk waren, toesnel
len. Razend van smart stortten zij zich op
de puinhoopen om te trachten nog enkele
bebloede resten van hun kinderen te red
den".
Toen de nacht inviel ontrolde zich voor
het oog der toeschouwers een fantastisch
schouwspel. De rookende puinhoopen,
waaruit nu en dan vlammen lekten, wer
den verlicht door het felle licht van carbid
lampen, wier geelachtig schijnsel aan heel
het tooneel een spookachtig aanzien gaf.
De directeur van de school trachtte de
bedroefde ouders te helpen en te troosten,
maar telkens als een lijk van onder de puin
hoopen te voorschijn werd gehaald, speel
den zich hartverscheurende tooneelen af.
De kerk van de school werd onmiddellijk
tot nood-hospitaal ingericht en weldra wa
ren 27 dokters uit de naburige sad Dallas
op de plaats van de ramp aanwezig. Roode
kruis-auto's reden met hun droeven last af
en aan. De meeste slachtoffers zijn kinde
ren van 9 tot 14 jaar.
VOORNAAMSTE NIEUWS
De jongste opgave over het aan
tal slachtoffers der ontploffing in
het schoolgebouw toont aan, dat het
aantal dooden 455, dat der gewon
den 94 en der vermisten twee be
draagt. Alle lijken zyn thans uit
het puin gehaald, maar de getal
len zijn nog voor herziening vat-
De oorzaak van de ramp.
Heel deze streek is vervuld van een
soort aardgas, dat hier „nat-gas" wordt ge
noemd. Dit gas is reukloos en om ongeluk
ken te voorkomen laat men het gewoonlijk
in de open lucht verbranden, in kuilen
die men in de grond heeft gegraven. Dit
gas heeft ook de schoolgebouwen vervuld
en is plotseling tot ontploffing gekomen.
Het onderzoek heeft aan het licht ge
bracht, dat na den bouw der school het
systeem van centrale verwarming met
stoom werd vervangen door het systeem
met gas. Volgens den aannemer, die de
school heeft gebouwd, werd deze wijzi
ging aangebracht uit bezuinigingsoverwe
gingen.
De procureur heeft verklaard, dat er geen
enkele reden is, om te veronderstellen, dat
nalatigheden of onregelmatigheden zyn ge
schied.
De begrafenis der slachtoffers.
De geheel in royw gedompelde stad heeft
deelgenomen aan de verschillende kerke
lijke plechtigheden, die werden verricht
ter herinnering aan de slachtoffers van de
ontploffingsramp. De kleine lijkkistjeS, be
dekt met bloemen, vulden de kerken en
tempels, waar de geestelijkheid uit alle
deelen van Texas en Louisiana de diensten
leidden. Er is vrijwel geen familie te New
London, welke voor de ramp is gespaard
gebleven.
Van het einde van den ochtend af bega
ven zich Zaterdag lange stoeten langzaam
naar de in den omtrek der stad gelegen be
graafplaatsen. Voorts zyn er ouders, die
het stoffelijk overschot van hun kinderen
naar de begraafplaatsen van hun geboorte
plaatsen zullen doen overbrengen.
Het petroleumlan<L
Texas is het nieuwe Mekko waar petro-
leumzoekers hun fortuin trachtten te ma
ken. Het is een heel eigenaardig land. Wij
ryden thans met een snelheid van 100 kilo
meter over den eindeloos langen weg, die
sinds enkele jaren hier is aangelegd. Vroe
ger kende men hier slechts een aaneen
schakeling van kuilen en gaten, in de roo
de aarde. Het landschap biedt een ver-
schikkelijk aanzicht. Geen boom, geen ri
vier. Links en rechts van den weg en voor
ons, tot in het oneindige, de uitgestrekte
vlakte, waaraan de oorspronkelijke bewo
ners van dit land zoo gehecht zijn, doch
dat voor een Europeaan den indruk maakt
van een troostelooze woestijn en geen en
kele bekoring heeft, zooals van de vriend-
lij ke landstreken, die wij in Europa zoo tal
rijk kennen. Nu en dan ziet men een hou
ten hut, zoo ellendig en zoo primitief, dat
men eerder aan een stal dan aan een wo
ning zou denken. En toch huizen daar men-
schen, meestal negers ,wij weten niet waar
van ze bestaan, want rond deze „woningen"
groeit niets, er is geen levend wezen te be
speuren, men ziet alleen een hoop vuilnis
en een hoop oud roest, dat door geen en
kele vuilnisman zal worden weggehaald.
Deze armoedige hutten met hun vuilnis
belten, die gewoonlijk boven het dak uit
steken, en waarboven meestal het armzalig
geraamte staat van een oud Fordje, maken
een ongelooflijk troosteloozen indruk. Op
ordelooze wyze ryzen de steenen muren
uit den grond.
Links en rechts, overal, rond de boor
putten, staan de huizen, winkels, c#fé's,
een kerk en een school, alles schots en
scheef door elkaar. Vlak voor de kerk staat
een boortoren en dan nog een, midden op
het kerkhof. Dit kerkhof maakt een vreese-
lijken indruk. Omringd door een hekwerk,
tracht het te gelijken op al de andere kerk
hoven van de wereld, en ongetwijfeld zou
het daarmee ook eenige overeenkomst ver-
toonen, wanneer er niet die stalen toren
stond, met die geweldige pomp die dag en
nacht het vloeibare goud naar boven pompt.
Vloeibaar goud, rijkdom uit den grond,
dood en verderf, alles door elkaar.
BUITENLAND.
De Paus beschuldigt de Duitsche regee
ring van schending van het Concordaat.
(lste blad).
De begrafenis der slachtoffers van Cli-
chy is gisteren zonder incidenten verloo-
pen. (4de blad).
De opmarsch der regeeringstroepcn aan
het Guadalajara-front wordt voortgezet.
(4de blad).
De Oostenrijkschc minister Neustadter
Stürmer afgetreden. (4de blad).
De toestand bij de staking in de Chrysler-
fabrieken wordt ernstig geacht. (4de
blad).
Bloedige botsingen op Porto Rico. (4de
blad).
De ontploffingsramp in Texas, (lste
blad).
De wereldvlucht van miss Earbart ontij
dig geëindigd. (Luchtv., 2de blad).
BINNENLAND.
Overleden is Z. H. Ex. Mgr. Pacificus
Bos. (Kerkn., lste blad).
Echtelijk drama te Vlissingen door op
treden van de politie voorkomen. (Gem.
Ber., 3de blad).
Onde roofoverval te Merkelbach opge
helderd. (Gem. Ber., 3de blad).
Ernstige vechtpartij te Berchem. (Gem.
Ber., 3de blad).
Verduistering door boekhouder te As
sen. (Gem. Ber., 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
VOETBAL: Ajax wint opnieuw, Feijen-
oord heeft haar tweede nederlaang te pak
ken. Vreugd en leed ook in de promo
tie- en degradatiecompetitie. De dis
trictswedstrijden te Groningen door Zuid
gewonnen. De wedstrijd Oostenrijk
Italië gestaakt vanwege levensgevaarlijk
spel. Duitschland verslaat Frankrijk
met 40 (2de blad).
WIELRENNEN: De Fransche wielrijder
en wereldkampioen André Raynaud bij
wedstrijden te Antwerpen verongelukt.
(2de blad).
GYMNASTIEK: De 17e jaarvergadering-
van den D. H. G. B. te Haarlem gehouden.
(2de blad).
ZWEMMEN: Bij de opening van het
Bosbad te Den Haag werden twee nieuwe
Ned. records gevestigd. (2de blad).
BILJARTEN: De Belg Gabriels opnieuw
wereldkampioen Cadre 45/2. (2de blad).
naar de
Wij herinneren ten overvloede nogmaals
aan de groote propaganda-bijeenkomst der
R. K. Staatspartij in de Stadsgehoorzaal.
Spreker de bekende redenaar mr. J.
Bomans.
Aanvang 8.15 uur.
Entree slechts 10 cents.
