DINSDAG 16 FEBRUARI 1937
DE LEIDSCHE COURANT
EERSTE BLAD - PAG. 2
BUIIG.
DE BILT SEINT:
Matige, tijdelijk krachtige Zuid-Weste
lijke tot Westelijke wind, meest zwaar be
wolkt, waarschijnlijk eenige regenbuien,
iets kouder.
Hoogste barometerst.: 769.0 te Marseille.
Laagste barometerst.: 740.0 te Stornoway.
De secundaire depressie, die gisteren ten
Westen van Ierland lag, heeft zich tot een
zelfstandig lagedrukgebied ontwikkeld. De
kern van dit lagedrukgebied ligt thans
West-Noordwest van Schotland en schijnt
zich verder Noord-Oostwaarts te verplaat
sen. Over Schotland, Shetlands, Faroer en
het Zuiden van IJsland waait een krach
tige Zuidelijke tot Oostelijke wind. In den
afgeloopen nacht was het over de Britsche
Eilanden regenachtig, doch thans komt bij
zwaar bewolkte lucht wat minder regen
voor. Het regenfront is nu naar ons land
doorgedrongen. Voor de Noorsche kust ligt
nog een kern van lage druk. In het bin
nenland van Zweden blijft de vorst nog
streng, terwijl zij over de Randstaten en
Polen sterk in beteekenis afnam. Het hoo-
gedrukge'oied in het Zuiden heeft sinds
gisteren weer minder te beteekenen. Over
Frankrijk en Duitschland heerscht betrok
ken weer met in midden-Duitschland re
gen. Over Duitschland zijn sinds gisteren
de temperaturen vier tot vijf graden ge
stegen. Er mag worden verwacht dat het
regenfront vandaag over ons land trekt,
waarna de lucht eenigszins zal breken. De
regenkans neemt aanvankelijk wat af, mor
gen overdag zijn echter weer buien te
wachten. Eenige daling van temperatuur
is waarschijnlijk.
LUCHTTEMPERATUUR.
9.3 gr. C.
LICHT OP VOOR FIETSERS e. a.
Van Dinsdagnamiddag 5.44 uur tot
Woensdagmorgen 6.44 uur.
HOOG WATER.
Te Katwijk aan Zee op Woensdag 17 Fe
bruari voorm. 6.40 en nam. 7.04 uur.
Vóór God, tegen
het communisme
De Leidsche Josephsgezellen
brengen eerherstel aan
Koning Christus
In het gebouw der St. Josephs-Gezellen
aan het Rapenburg werd gisteravond door
den Raad van Bestuur, gehuwden en ge
zellen een bijeenkomst gehouden om eer
herstel te bieden aan Christus Koning voor
den smaad Hem in Moskou aangedaan.
Deze bijeenkomst werd door zeer vele
St. Josephs-Gezellen bijgewoond en door
den vice-praeses, Kapelaan A. H. Schra-
ma, op de gebruikelijke wijze met gebed
geopend, waarna hij de aanwezigen toe
sprak over het onderwerp „Communisme
en Godsdienst".
Rede Kapelaan Schrama.
Spr. herinnerde eraan, hoe de gezellen
bijeen waren geroepen om een woord van
protest te doen hooren tegen de kanker
der maatschappij, tegen de verwerping van
God en de propageering van het coramu-
Nadat de Graal het initiatief had geno
men tot de Vóór-God-actie, nam het Cen
traal Bestuur deze beweging over.
Ook de gezellen willen dus een woord
van protest doen hooren tegen de onbé-
schaamdheid van het communisme. Daar
zullen zij, indien ze het hooren, waarschijn
lijk om lachen, maar als deze protest-actie
maar tot gevolg heeft, dat de gezellen zich
bewust zijn, dat zij een taak hebben te ver
vullen in de toekomst, dat zij stelling zul
len hebben te nemen tegen de gevaarlijke
stroomingen van den tegenwoordigen tijd.
Het Eucharistisch Congres te Manilla
heeft de schoonheid van ons H. Geloof weer
zoo schitterend doen uitkomen.
Bij de sluiting van het Congres kwamen
te Moskou afgevaardigden van «*0 landen
bijeen om een program op te stellen tot
uitroeiing van den godsdienst over de ge-
heele wereld. Dat is de godslasterlijke pro
paganda van het communisme.
De dagbladpers wijst bijna dagelijks op
de gevaren van het communisme, door
Paus en Bisschoppen ten duidelijkste aan
getoond.
De Paus roept daarom op tot éénheid,
éénheid vooral, die alleen sterk kan maken
tegen de strevingen van communisme en
bolsjewisme.
Met aanhalingen o.m. van Kardinaal In-
nitzer uit Weenen, van Kardinaal Gomay
Thomas uit Toledo, van de Belgische bis
schoppen in hun Kerstmanifest voert spr.
aan hoe het communisme dag aan dag
tracht zijn terrein uit te breiden, waarvan
in velschillende landen voorbeelden te
over zijn. Ook het communistisch gevaar
hier te lande is niet denkbeeldig, zooals op
de geheime vergadering te Breda werd
verkondigd.
Dat de communisten reeds veel hebben
bereikt bewijst spr. nader aan de hand van
cijfers. In 1935 werden o.m. 14000 kerken
en godsdienstige gebouwen gesloten, een
groot aantal geestelijken werd vermoord,
het aantal geestelijken te Moskou daalde
van 11000 tot 200. In geheel Rusland zijn er
op het oogenblik nog maar 1200 geestelij
ken. Duizende geestelijken kwamen om in
de concentratiekampen.
De strijd in Spanje vroeg reeds 250000
slachtoffers, waarvan het grootste gedeelte
terechtgestelden en hiervan tal van geeste
lijken. Van de 60 bisschoppen werden er
11 vermoord. Zoo gaat de statistiek van
cijfers voort met erop te wijzen, hoe het
Godloozendom cn heidendom voortgaat het
huisgezin en de katholieke eenheid te on
dermijnen.
Daarom is het voor de gezellen thans tijd
wakker te worden, een groote eenheid te
vormen in alle opzichten. Daarom is het
noodig de jeugd te vormen tot een mas
sale eenheid, geestelijk en maatschappe
lijk gevormd om pal te staan in den strijd
tegen het communisme. Om tevens te zor
gen, dat zij bezitten een gefundeerd geloof,
waardoor ze in fabriek en werkplaatsen
hun tegenstanders, godslasteraars vooral,
te woord kunnen staan. Als dat gebeurt,
dan zullen de gezellen, levend uit hun
beginsel, hun beginselen ook verbreiden
on<rer degenen, die niet sterk genoeg staan
in den strijd voor het geloof.
Als dat geschiedt, dan zal h?t commu
nisme, geen vat op de gezellen hebben.
In dit jaar, het gouden jaar der Josephs-
Gezellen, moet de propaganda voor de ver-
eeniging te grooter zijn. Want het gaat hier
om het eigen bestaan en van allen wordt
verwacht, dat zij hun beweging hecht en
sterk maken. (Applaus).
Aanbieding van eerherstel.
Hierna knielden alle aanwezigen neer om
voor het met kaarslicht versierde H. Hart
beeld, dat op het podium was geplaatst,
een eerbiedige akte van eerherstel uit te
spreken, bij monde van den vice-praeses,
Kap. Schrama. Deze akte van eerherstel
werd besloten met het lied: „Aan U, o Ko
ning der Eeuwen".
Toespraak Steph. Menken.
De heer Steph. Menken, senior der Jo
sephsgezellen, sprak vervolgens over het
„Communisme, dat de maatschappij
kraakt".
Spr. wees op eenige bijzondere kenmer
ken van den tegenwoordigen tijd, die de
menschen warm doet loopen voor allerlei
onzinnige dingen, doch hen koud laat wan
neer het God betreft.
Eerst moest God in Rusland en andere
landen worden uitgebannen, eerst moesten
priesters en zusters vermoord worden,
eerst moesten de kerken in brand gesto
ken worden om ons tot actie voor God te
voeren.
Spr. schetste hoe na een overheersching
van het liberalisme in 1917 het communisme
zijn intrede deed in Rusland onder Lenin
in een revolutie, die alle eigendom staats
bezit maakte en tot 'n groote wanorde aan
leiding gaf.
In dezen chaos werd een ontzettende ar
moede geleden, want de prijzen waren 1300
procent hooger dan voor de omwenteling.
Het communisme bewees daardoor ten
volle, dat het maatschappelijk on-econo-
misch is.
Wel gaf men in 1925 eenig privaat bezit
terug, doch de hongersnood was onafwend
baar, er werd niet meer voldoende gepro
duceerd en het gebrek nam hand over
hand toe.
Er kwam een vijfjarenplan, waarin pre
cies werd voorgeschreven, wat bereikt
moest worden. Rusland moest alie landen
voorgaan in rationalisatie der bedrijven.
Daardoor werd aan duizenden menschen
het brood ontnomen, maar tegelijkertijd be
gon de opbouw van het roode leger.
De onderbouw van heele de communis
tische maatschappij ontbrak, echter. Het
huisgezin bestond niet meer, het persoonlijk
element was uitgeschakeld, de menschen-
liefde bestond niet meer, de godsdienst
werd opium voor het volk genoemd
Zoo werd de chaos hoe langer hoe grooter.
Die chaos demonstreerde zich vooral in
het verkeer. Tienduizenden spoorwegonge
lukken vonden plaats met ontzaglijk ver
lies aan materiaal om van menschenverlies
maar niet te spreken.
Natuur en menschelijke geest stuurden
het communistisch vijfjarenplan totaal in
de war. De rationalisatie en het doodslaan
van alle idealisme voerden tot den onder
gang.
Daarbij kwam, dat het huisgezin werd
weggevaagd, dat gebroken werd met huwe
lijkstrouw en geboorterecht. Maar dat
kwaad wreekte zich doordat de Russische
vrouw zich toch bovenal moeder voelde en
zoo werd zij een sta-in-den-weg voor het
Maar intusschen vrat het communisme
in tal van landen diep in, mede door de
hulp van socialisme en vrij metsel ir ij. Tal
van landen werden door het communisme
besmet en waar het communisme dit niet
deed, daar deden andere factoren het.
In Duitschland ziet men een modern hei
dendom, dat een wegbereiding is voor het
communisme. Want wat Duitschland be
oogt is weinig anders dan hetgeen Rus
land wil: een wig te dryven tusschen volk
en priesters!
Zoo kreeg men ook in Nederland een po
litiek Katholicisme, een verpolitiekt Ka
tholicisme, dat met vertrapping van 'de
verlangens en wensohen der bisschoppen
klakkeloos een man volgt, die van niemand
eenige zending heeft ontvangen.
Het is bruin en rood bolsjewisme als
Hitier bij een begrafenis van Hindenburg
meent te moeten uitroepen: treed in in het
Walhalla! Moet Europa van een dergelijk
man zijn heil verwachten?
Tegen dat alles moet gesteld worden het
herstel der sociale orde. Op het groote
voorbeeld van een Paus Pi us XI, die zijn
Quadragesimo Anna de wereld inzond.
Wat baten protesten als wij zelf niet
werken?
De groote gedachten van 's Pausen zend
brieven: herstel der maatschappelijke orde
langs de lijnen der christelijke liefde en
rechtvaardigheid, zij moeten de richtsnoer
zijn bij ous werken.
Geheel in de lijn van het Kolpingspro-
gram moet liefde voor den arbeid gekweekt
worden en daarnaast de Vamp der werk
loosheid moeten beschouwd worden als een
smeeken tot God om de wereld te redden.
Willen wij de wereld hervormen, dan
moeten wij beginnen bij ons zelf. De wereld
is alleen gediend met menschen die vóór
en boven alles knielen voor God.
De wereld kraakt en scheurt, maar wij
kunnen mede bouwen aan het herstel van
Kerk en maatschappij door groote liefde
tot de Kerk, door zin voor het sociale werk
van dezen tijd aan te voelen en te beleven,
door zin ook om eensgezind voort te blij
ven werken onder leiding van onze bis
schoppen.
Zoo moge bereikt worden, dat eenmaal
in een blijde Paaschopstanding allen zul
len kunnen getuigen: Ja waarlijk, deze is
de Zoon van God. (Geweldig applaus).
Na het zingen van het Kolpingslied deed
de vice-praeses eenige mededeslingen,
waarna sluiting volgde met gebed.
K. J. M. V.
De moderator is pessimistisch.
De K.J.M.V. hield gisterenavond een le
denvergadering in het Eigen Huis. Na een
welkomstwoord van den vvaarn. voorzitter,
den heer J. Janssen, las de heer M. Geyer,
secretaris, de notulen, welke werden goed
gekeurd.
Onder de ingekomen stukken was een
aanbeveling van de Lodivo-loterij.
Tot afgevaardigde van de K.J.M.V. in de
R.K. Centrale voor Lichamelijke Opvoe
ding werd aangewezen de heer P. van Don
gen.
Het verslag van de kascommissie was
binnengekomen, in hetwelk hulde werd ge
bracht aan den schatmeester voor zijn
„waar en eerlijk beleid". De voorzitter
dankte den afgetreden penningm., den heer
Otto Bayer, voor de keurige waarneming
van zijn functie.
In de Eigen Huis Fonds-commissie
werden benoemd verklaard de heeren J.
Coster, W. van Ommen, W. Devilee, A.
Jansen, C. Morsch, J. Koch, N. Verhoeven.
In de Eigen Huis-commissie werd be
noemd, wegens bedanken door den heer
Van der Holst, de heer Castelein, met als
reserve de heer Van Veen. Aan den heer
Van der Holst werd een pluim uitgedeeld.
De K.J.M.V. was nog steeds niet aange
sloten bij „Katholiek Leiden", voorname
lijk wegens financieele overwegingen. Het
bestuur stelde thans voor, dat de K.J.M.V.
zou aansluiten, doch dan zouden de leden
ieder 2 cent per week moeten offeren; het
bestuur zal het resteerende bedrag van de
benoodigde contributie aanzuiveren.
Na eenige discussie werd besloten lid te
worden.
Medegedeeld werden eenige wijzigingen
in het Winterprogramma, dat er nu als
als volgt uitziet:
24 Februari: Geen bijeenkomst wegens
avond R.K. Staatspartij.
I Maart: Gezellige ledenbijeenkomst (het
Eigen Huis is de daaropvolgende Woens
dag gesloten wegens een propaganda-ver-
gadering van „Dr. Schaepman").
10 Maart: Conferentie Moderator.
17 Maart: Nader te bepalen.
24 Maart: Mr. Geise „Dienend karakter
van den werknemenden jongen midden
stand in Maatschappij en Staat".
31 Maart: Conferentie Moderator.
7 April: Hans Hermans „Moskou".
II April: Tooneeluitvoering.
14 April. Lezing dr. v. Rooyen.
21 April: Conferentie Moderator.
23 April: Ledenvergadering.
18 April Dansavond „Zomerzorg".
Tot vaandeldrager van de K.J.M.V. werd
aangewezen de heer J. Verhoeven. Tevens
werden processie-deputaties samengesteld
voor de verschillende parochies.
Besloten werd wederom „en bloc" deel
te nemen aan den Stillen Omgang, volgen
de week Zaterdag. Op het convocaat zal
worden vermeld, waar de leden zich zul
len verzamelen.
De aandacht der leden werd gevestigd op
de cursus voor jonge werkloozen, te geven
door mr. Geise, welke iederen Woensdag
middag te 3 uur in het Eigen Huis wordt
gehouden, en op welke bijeenkomsten ook
alle Jonge Middenstanders welkom zijn.
De moderator, Kapelaan Verhoofstad,
wekte de K.J.M.V.'ers op actief deel te ne
men aan het werk der propagandaclub „Dr.
Schaepman" bij de a.s. verkiezingen. De
bedoeling is, dat men één avond per week
of in de 14 dagen, zich voor dit propagan-
da-werk beschikbaar stelt. Wanneer men
het dienen van de groote Katholieke zaak
voor oogen houdt, kan men als propagan
dist bij de a.s. verkiezingen nuttig werk
verrichten.
De voorzitter riep eveneens de leden op,
aan deze propaganda deel te nemen. Het
is, hoe bescheiden ook van aard, een daad
van Katholieke Actie.
Bij de rondvraag gaf de heer Coster
eenige toelichting op de bedoeling van het
Eigen Huis-fonds n.l. de leeningschuld te
delgen buiten het bestuur om. Daarbij
wordt gerekend op de medewerking van
alle leden. Ook de voorzitter wees op de
noodzakelijkheid daarvan. Bij de rondvraag
kwam ook nog ter sprake de Dans-avond
en het interieur van het „Eigen Huis".
Hierna had installatie plaats van 13 nieu
we leden t.w. de heeren J. Verhoeven, H.
van Velzen, A. Jansen, A. van Noort, J.
Stijger, K. Kreffer, H. van Teylingen, H.
Fles, B. Geyer, A. Dieben, J. Cornelissen,
J. de Jong, N. van Veen, Morsink.
Na het zegenen en uitreiken der insignes
sprak de moderator, Kapelaan Verhoofstad,
zijn vreugde uit, dat wederom zooveel le
den tot de K.J.M.V. zijn toegetreden. Het
doel van de K.J.M.V. is niet het samenko
men der leden, doch hun vorming tot man
nen, die de steun zullen zijn van Kerk en
Maatschappij. Dat aan zulke mannen be
hoefte is, bewijzen de gebeurtenissen in
Spanje.Als men vraagt hoe het in dit
Katholieke land tot zulke excessen is ge
komen, dan kan het antwoord slechts lui
den: men is er niet. paraat geweest; men
heeft zich niet gegeven aan het organisa
tieleven; men heeft niet ingezien, dat zij
met z'n allen een krachtig bolwerk konden
vormen tegen het communisme. Nu de cata
strophe gekomen is, ziet men de fouten. Nu
stroomen de giften binnen van de gran-
des, die zich vroeger afzijdig van ieder
organisatie-levert hielden. Had mbn deze
giften en deze medewerking 10 jaar eerder
verleend, dan zou het met Spanje nooit
zoo ver gekomen zyn.
Daarom moeten wij hier in ons vader
land alles in 't werk stellen om de bloei
onzer organisaties te bevorderen, vooral de
jongeren moeten zich vormen tot een stevig
bolwerk.
Over het medeleven van de jonge mid
denstanders met hun organisatie is spr.
echter pessimistisch gestemd. De belang
stelling voor het winterprogramma is be
neden peil geweest. In deze vergadering is
een oproep gedaan tot steun aan de Ka
tholieke zaak bij de verkiezingen, en ook
in antwoord daarop heeft spr. niets be
speurd van het jonge enthousiasme, dat hij
verwachtte.
Er is een kern van goede, oudere leden,
die geregeld de vergaderingen bezoeken en
zich ontwikkelen. Wanneer men echter ver
wachtte, dat de ieder jaar toestroomer.de
jongere leden het woorbeeld der ouderen
zouden volgen, zou men bedrogen uitko
men. Er zijn er zelfs, die de K.J.M.V. ge
bruiken als een voorwendsel om uit huis
te komen en naar de bioscoop te kunnen
gaan.
Dat is de reden van spr.'s pessimisme.
Hij hoopte, dat zijn woorden nieuw leven
zouden brengen in de K.J.M.V. en dat al
len zouden samenwerken om de vereeni-
ging groot te maken, waarbij spr. aller be
langstelling opeischte voor de eerstvolgen
de lezing van drs. Jansen.
Nadat ten slotte de voorzitter gewezen
had op de drie religieuse actie-punten voor
de maand Februari, sloot hij de bijeen
komst.
AANBESTEDING
RIOOLWATERZUIVERINGS
INRICHTING
Door den burgemeester werd hedenmor
gen op het bureau van Gemeentewerken
aanbesteed: bestek no. 20, dienst 1936:
„Het bouwen van een rioolwaterzuive
ringsinrichting, bestaande uit een voor-
reinigingsgebouw, twee continufilters, een
humustank, een dienstgebouw, elf slijk-
velden, benevens een fundeering voor een
dienstwoning, een en ander met bijko
mende werken op een terrein benoorden
de Slaaghslcot te Leiden".
Er was als volgt ingeschreven: B. Bey-
ker, Haarlem 199.850 Kuper, Amsterdam
188.600; N.V. Beton Mij. Monolite, Am
sterdam 184.100; H. V. en J. de Vries,
HaarlemPurmerend 183.725; N.V.
Noord-Holland, Heemstede 182.680; Ot
to Linsel, Soestdijk 180.000; N.V. Am-
sterdamsche Ballast Mij., 179.200; N.V.
Amersfoortsche Beton Mij. 178.000;
Holl. Beton Mij. 's Gravenhage 176.200;
N.V. Aann. Bèdr. v.h. H. T. Boersma, Den
Haag 175.630; W. Aafjes en Zn., Assen
delft 175.000; N.V. v.h. Nederhorst,
Gouda 174.120; fa. Podde, Enschedé
173.909; H. C. Geerdink, Usselo
173.200; Beton Mij. Rule en Heynen, Nij
megen 172.940; Wernink's Beton Mij.
Leiden 172.500; N.V. v.h. J. v. d. Wol en
Zn., den Haag 170.200; Nat. Beton- en
Bouw Mij., Den Haag 170.000; W. Ko-
ninge, Nieuwer Amstel f 168.000; A. en J.
den Ouden, OegstgeestAlphen 165.100
(sub 2 164.600.. gewijzigd 153.800; sub
2 153.300); v. d. Wal en Woudenberg,
Utrecht 163.900 (sub 2 162.900); J. P.
v. d. Kaak, Rotterdam 160.000; fa. Ges
man en Zoetemeyer, Alphen 156.590 (sub
2 155.890); N.V. Zwolsche Aann. Mij.
Zwolle 154.000; N.V. v.h. Kooien, Wil-
debeer, Groningen 152.700; Jelle v. d.
Wal, Zandvoort J' 147.000; J. Haitsma,
Harlmgen 144.040; L. P. v. d. Geer en
A. Th. Stuifzand, Leiden 143.700; F. C.
Marcelis, Leiden 142.000; Barends en v.
Workum. Amsterdam 136.500; D. Kaay
en Zn., Oegstgeest 134.200; A. Voordouw
en G. v. Eek, Zoeterwoude 129.200.
De gunning is aangehouden.
„BOEFJE".
De belangstelling voor Brusse's „Boef
je" blijft onverminderd voortduren; gis
teravond was de Schouwburg wederom
uitstekend bezet.
Annie v. d. Lugt Melsertv. Ees, speel
de weer den titelrol op een niet te ver
beteren wijze als gold het haar première.
Zij oogstte met haax creatie een geweldig
succes.
Het bezoek van Boefje aan Leiden zal
nóg wel eens herhaald worden.
AGENDA
LEIDEN.
Woensdag, jaarvergadering R.K. Bond van
Handels-, Kantoor- en Winkelbe
dienden, R.K. Volksbond, Steen-
schuur, 8.15 uur.
Woensdag, Ned. Reisver. voor Katholieken,
Jaarvergadering in Hotel den
Burcht, 8.30 uur.
Donderdag, R.K. Metaal be werkersbond,
jaarvergadering afd. Leiden, Bonds-
gebouw, 8 ur.
Donderdag, Genootschap van den Stil
len Omgang, afd. Leiden, le
denvergadering gebouw St. Jos.-
Gez.-Ver., 8.15 uur.
Donderdag, R. K. Reclasseeringsvereeniging
afd. Leiden, gebouw St. Vine. Ver.,
Hoogl. Kerkgr. 32, zitting 89 uur.
De avond-, nacht- en Zondagsdienst der
apotheken wordt van Maandag 15
tot en met Zondag 21 F e br. a. s. waar
genomen door de apotheken: G. H. Blan
ken, Hoogewoerd 171, tel. 502, D. J. van
Driesum, Mare 40, tel. 406 en J. Doedens,
Wilhelminapark 8, Oegstgeest, tel. 274.
DE POëZÏE DER 18e EEUW.
Rede van Anton van Duinkerken voor
„St. Augustinus".
Gisteravond sprak de heer Anton van
Duinkerken op het „Eigen Huis" voor de
Leidsche R. K. Stud. Vereeniging „St.
Augustinus" over de dichtkunst* der 18e
eeuw. Spr. moest toegeven, dat de dicht
kunst van de 18e eeuw in Nederland zeer
weinig belangstelling ontmoet. Het is een
eeuw van verval. Tusschen de perioden
van de klassieke en de romantische poëzie
moet er evenwel een verschuiving in het
geestelijk leven der menschen plaats heb
ben gehad. Waaruit bestond die verschui
ving en hoe verliep zij? De poëzie heeft
in het leven altijd de functie van weer
spiegeling en tevens van stimulans van
het leven. In den eersten tijd van deze
eeuw heeft de poëzie echter weinig in
vloed op die geestesverschuiving gehad,
doch wel de poëzie van het einde dezer
eeuw. Spr. schetst dien eersten tijd van
de 18e eeuw, den pruikentijd. Oorlog werd
er genoeg gevoerd, doch niet met *het
bloed onzer vaderen maar met hun geld.
Men kocht zijn bondgenooten en men kon
dat in dien tijd doen. Wij hadden toen
een buitengewoon rijke regenten-regee
ring met alle -voor-, maar ook met alle na-
deelen daarvan. Die weelderige oligarchie
gaf aanleiding tot allerlei ontevredenheid
en binnenlandsche relletjes, aanvankelijk
in locaal verband. Aan het einde dezer
eeuw binden zich die volksbewegingen tot
meer eenheid. Dat is de achtergrond van
een nieuwe politieke orde in Nederland.
Spr. onderscheidt de dichters van deze
eeuw in 3 categorieën. De eerste groep
zijn de dichters, geboren aan het eind der
17e eeuw. die nog de sporen dragen van
hun klassieke opleiding, in wier werk de
klassiek zich langzamerhand ontwikkelde
tot klassicisme. Deze groep sterft uit tus
schen 1725—1750.
De tweede generatie, daarop volgend, is
niet meer opgevoed met de klassieken,
maar het zijn de rationalisten, de rijke
middenstanders, de decadenten in de mo
raal. Zij hebben geen geld genoeg om
weelderig te zijn, en geen zin om sober te
zijn. De grootste zijn: Betje Wolf en Aagje
Deken.
De derde generatie maakt de ontwaking
van een nieuw levensgevoel mee. Hier
gist reeds de romantiek.
Ofschoon de 18e eeuw een tijdperk van
verval was, is er nooit zooveel gedicht als
in dien tijd en wel in zeer uiteenloopende
schakeering. Deze tijd is vooral typisch
voor het platte hekeldicht, waarbij de
aanval op het privé-leven van den gehe
kelde schering en inslag is. Spr. schetst
dan de ontwikkeling van de groote ideeën
over de natuur, de liefde, den dood, den
staat, God enz.
God b.v. is niet meer de strenge persoon
lijke rechter, maar wordt het schepsel van
den mensch. De dood is geen meedoogen-
loos beginpunt van hemel of hel meer,
maar wordt een vaag hiernamaals, waar
nobele geesten elkaar ontmoeten. De de
mocratische staat ontwikkelde zich in een
machtsstaat. De mensch van de 18e eeuw
beheerschte die ontwikkeling niet, maar
onderging haar. Groote geesten, die leiding
geven en een eigen wereld scheppen,
kende de 18e eeuw niet. De 18e eeuwsche
dichters gaven slechts brokstukken, foto's,
stemmingen. In dien tijd heeft zich in
Europa een geheel nieuwe orde opgebouwd,
stierf het ancien regime, en bij den mensch
wordt het besef geboren, dat hij zichzelf
niet genoeg is. De heele 19e eeuw door
zoekt de mensch het antwoord op de
vraag: hoe kan ik, kleine mensch, mijzelf
aanvullen? Men zoekt het in de vorming
van collectieven. Het groeien boven zich
zelf kan de mensch echter alleen door
zich te verloochenen en te offeren. Dat
zal de mensch weer moeten leeren in deze
eeuw en hij zal de oplossing van dat pro
bleem moeten zoeken in God.
Na een korte pauze droeg spr. eenige
gedichten en fragmenten voor van dich
ters, die kenmerkend zijn voor de diverse
perioden van deze eeuw, waarmede hij zijn
theoretische uiteenzetting uitnemend wist
te illustreeren.
Handelsregister K. v. K.
Ontheffing: 511. Dakpannenfabriek
J. K. van Leeuwen, Alphen aan den Rijn,
Emmalaan 90.
Behoudens onvoorziene omstandigheden
heeft in Juni a.s. het jaarlijksch onder
zoek plaats van de gewone dienstplichti
gen der landmacht van de lichtingen 1925
en 1928.
Plaats en tijd van het onderzoek zullen
nader worden bekend gemaakt.
