STADS
NIEUWS
De Spaansche Kardinaal Primaat aan
den President der Baskenregeering
28ste Jaargang
WOENSDAG 3 FEBRUARI 1937
8639
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent pei week 2.50 per Kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEï'OONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
In Spanje is geen klassenstrijd ontbrand,
maar een godsdienst-oorlog
De Aartsbisschop van Toledo en Primaat
van Spanje, Kardinaal Goma y Toma heeft
een open brief gericht aan Don José An
tonio Aguirre, den President der Baski-
sche regeering in Bilbao, welk schrijven
bedoeld is als een antwoord op de rede
voering van den President, waarin deze de
houding van het Spaansche Episcopaat
had aangevallen. De Kardinaal legt ei*
den nadruk op, dat het Episcopaat geen
polemiek wenscht te voeren; hij hoopt
slechts dat zijn schrijven onder de Baski-
sche bevolking, die over de houding der
Spaansche Bisschoppen volkomen in on
wetendheid is gelaten, zoo ruim mogelijk
verbreid zal worden. Vervolgens weerlegt
de Kardinaal de bewering van den Presi
dent, dat de strijd zou gaan tusschen het
egoïstisch kapitalisme en een diepen zin
voor sociale rechtvaardigheid, dat de oor
log. die thans in Spanje gevoerd wordt
geen Godsdienstoorlog zou zijn.
Wat de eerste bewering betreft, zoo ant
woordt de Kardinaal, geloof ik, dat geen
12 mannen de wapens hebben opgenomen
ter verdediging van hun bedrijf of om de
aanvallen der overweldigers af te slaan.
Wanneer wij een zekere sociale onrecht
vaardigheid als een der oorzaken van de
Spaansche catastrophe erkennen, dan be
strijden wij toch op de meest beslissende
wijze de bewering, dat hiér èen klassen
strijd ontbrand zou zijn. Een aanleiding is
nog geen oorzaak en de eischen der arbei
ders zijn nooit meer geweest dan een aan
leiding tot den oorlog. Deze is juist in die
streken, waar deze aanleiding in geringe
re mate voorhanden was, wel het meest
gruwzaam geweest, namelijk in Asturië, in
Viscaya, en in Catalonië, waar de arbeids-
loonen en hun sociale arbeidsvoorwaarden
op één lijn gesteld konden met die van
de beste betaalde arbeidskrachten van
Europa. De oorlog is uitgebroken op een
tijdstip, toen een reeks van bepalingen en
wetten de arbeiders beschermden en hen
in staat stelden, om zich eigendommen te
verschaffen en opgenomen te worden in
de bedrijfsgemeenschap; de oorlog is ook
thans nog niet beslist in die streken, waar
de Sovjets den boventoon voeren, en waar
thans onder de arbeiders onderling een
felle strijd is ontbrand. Heel het verloop
van dezen oorlog is niet geweest een beroo-
ving van de rijken en van de bezittende
klassen ten gunste der armen en ten bate
van het algemeen welzijn; maar het was
slechts een plunderen ten voordeele van
de brutaalste en van de machtige leiders.
Ook generaal Franco heeft door zijn op
treden niet de partij, opgenomen voor de
bezittende klasse, want hij verkondigt in
alle toonaarden de noodzakelijkheid van
een grootere sociale rechtvaardigheid.
Tenslotte zijn tienduizenden vrijwilli
gers in Franco's leger meegetrokken, die
niets bezaten dan een geweer in handen
en de liefde tot God en het Vaderland in
hun hart.
Nadat de Kardinaal uitvoerig heeft stil
gestaan bij de gruwelijke priestermoorden,
bespreekt hij de verhouding van het Epis
copaat tegenover de Basken, hetgeen neer
komt op een herhaling van de voornaam
ste inhoud van het Herderlijk Schrijven,
dat door de Baskische Bisschoppen 5 maan
den geleden werd uitgevaardigd. De Kar
dinaal heeft een open oog en oor voor de
wenschen van het Baskische volk, die
autonomie verlangen, ook de Kardinaal
toont zich geen tegenstander van de ver
wezenlijking van hun streven, mits er een
onoplosbare band blijve bestaan met het
groote Vaderland en onder volkomen er
kenning van de deugden en de tradities
van het Baskische volk.
„Maar, Senor Aguirre", zoo vervolgt de
Kardinaal, „gij zijt een heel verkeerden weg
ingeslagen; ter verdediging van de tradi
tie en van het Vaderland hebt gij een
bondgenootschap gesloten met personen,
die ieder Vaderland en traditie missen, die
op grond van hun program en hun poli
tieke leer zich tegen iedere traditie en va
derland kantten; bij het pogen om in den
schoot van het Baskische volk de reinheid
van onzen heiligen godsdienst te bewaren,
die in Viscaya meer als in welke andere
streek ter wereld ook, diep beleefd en in
praktijk gebracht wordt., heeft men de
dwaasheid begaan een gewapend bondge
nootschap te sluiten met diegenen, die
1 gens het woord der Duitsche Bisschop-
i als eerste punt van hun program hul-
n ..de verbanning van den naam Gods
uit het openbare leven en uit de harten
der menschen". Nog voor de Duitsche
Bisschoppen dit woord gesproken hadden,
Senor Aguirre, hadden Uw bondgenooten
dit programmapunt op den geheiligden bo
dem van Spanje, die thans in handen der
Communisten is, op vreeselijke wijze in
daden omgezet. Kijk slechts naar Catalonië
en Valencia, Murcia, Nieuw Castilië en het
grootste deel van Andalusië: er zijn geen
kerken meer, geen priesters, geen eere-
dienst, Christus en God zijn er uitgeban-
De Kardinaal besluit zijn Herderlijk
Schrijven met een dringende uitnoodiging
tot den President om deze waarheden kalm
te overwegen en terug te keeren, nu het
nog tijd is.
De wereld
in vogelvlucht
In Amerika heeft men de staking met
gekruiste armen, van Frarakrijk afgeke
ken. De stakers komen op de fabriek, gaan
met gekruiste armen staan en weigeren de
fariek te verlaten", 't Is inderdaad wel een
afdoend middel, maar een onwettig en on
toelaatbaar middel, zoodat de eigenaars
van de fabriek terecht de hulp van de
overheid inroepen om aan dezen toestand
een eind te maken. In de Chevroletfabrie-
ken te Flint in Michigan gaat het nu hard
tegen hard. De stakers, die de fabrieksge
bouwen bezetten, weigeren gevolg te ge
ven aan de bevelen van de overheid om
er uit te gaan en thans zijn troepen gecon
signeerd, die dreigen met machine-gewe
ren. Ondanks dat volharden de arbeiders
in hun verzet; en als zij geen levensmid
delen meer kunneo, krijgen, gaan zij in
hongerstaking. Nu de zaken e zóó voor
staan, zal het heel wat tact kosten om deze
affaire zonder stukkenmakerij tot een goed
einde te brengen.
De Zweedsche koning is thans op bezoek
bij den Belgischen koning. Zij zijn, zooals
men weet, sinds het huwelijk van koning
"Leopold met prinses Astrid, familie van
elkaar. Het spreekt van/elf, dat het be
zoek van den Zweedschen koning de nog
niet geheelde wond, door den tragischen
dood van koningin Astrid geslagen, op
nieuw open reet, en er zijn ook verschei
dene woorden gewijd aan de nagedachte
nis van deze diep betreurde vorstin. Te
vens is de gelegenheid aangegrepen om
nadere besprekingen te voeren over het
initiatief van Colijn inzake samenwerking
met de Oslo-staten om te geraken tot ver
laging der tol-muren. Moge dit nieuwe
initiatief meer succes hebben als het ver
drag van Ouchy, dat een doode letter is
gebleven.
INTERNATIONAAL EUCHARISTISCH
CONGRES.
MANILLA, 3 Februari. De pauselijke
legaat heeft hedenmorgen in de kathe
draal der Onbevlekte Ontvangenis een
plechtige Mis opgedragen, waarin hij de
zegen des hemels afsmeekte over alle lan
den die daadwerkelijk of geestelijk aan
het congres deelnemen.'Talrijke kerkelij
ke hoogwaardigheidsbekleeders woonden
de plechtigheid bij. Later op den ochtend
bracht de legaat een bezoek aan de katho
lieke universiteit van Sint Thomas.
VERKEER DOOR SNEEUWSTORM
GESTAGNEERD.
ISTANfeOüL, 3 Febr. (A. N. P.). Op de
zee van Marmora heeft gisteren een zware
storm gewoed, welke voor de scheepvaart
groot gevaar opleverde. Ook op het land
heeft het verkeer hinder van het zware
weder ondervonden. Zoo is nabij Dearbe-
kin een trein in de sneeuw blijven steken
en duurde het twee dagen voordat de lijn
was vrijgemaakt. Op andere plaatsen zijn
alle verbindingen verbroken, verscheidene
personen zfjn door de koude bevangen en
l gestorven.
V De loonsverlaging,
Een debat over loonsverlaging is vaak
niet gemakkelijk. Men praat langs elkander
heen.
Er zijn menschen, die in geen geval
loonsverlaging willen aanvaarden, en er
zijn er, die wij zouden haast zeggen:
in ieder geval loonsverlaging aan
vaardbaar en zelfs wenschelijk vinden.
Laat dezulken nu maar 'ns met elkaar
praten!
Daar zijn er, die in loonsverlaging in het
algemeen een verslechtering zien van den
oeconomischen toestand, er* er zijn er, die
een algemeene loonsverlaging als hét groo
te middel beschouwen om den oeconomi
schen toestand te verbeteren.
Wat vaststaat is, 'dat zeer velen over de
kwestie van loonsverlaging spreken met een
gemak en een beslistheid, omgekeerd even
redig aan hun kennis van en inzicht in dit
oeconomisch en sociaal moeilijke,
veel-kantige vraagstuk.
Onder die zeer. vélen behooren ook zeker
„een aantal leden'-' der Tweede Kamer!
Bij de behandeling van het wetsontwerp
inzake het algemeen verbindend en onver
bindend. verklaring van collectieve arbeids
overeenkomsten in de afdeelingen der
Tweede Kamer hebben „een aantal leden"
gesteld tegenover „zeer vele", wat het
aantal eenigszins drukt— als „hun vaste
overtuiging" te kennen gegeven, dat de
tegenstelling tusschen de arbeidsvoor
waarden in de beschutte bedrijven en in
de onbeschutte „een van de belangrijkste
oorzaken van de heërschende werkloos
heid" is.
De Volkskrant maakt aan het adres dier
Kamerleden de volgende opmerkingen:
Hiermee is wel uitgesproken, wat de
N. R. Crt." nu al vier jaar of is het
vijf? heeft verkondigd, maar noch
dit blad noch het „aantal leden" heb
ben hun bewering aannemelijk ge
maakt.
Uit den treure is verzekerd, dat
hoofdoorzaak van de werkloosheid is
de internationaledepr -.ssie en de na
tionale autarkische neigingen. Welnu,
indien dit zoo is, hoe kan dan het loon-
verschil tusschen, de beschutte en de
onbeschutte bedrijven (is het verschil
wel zóó groot als te verstaan wordt
gegeven: verdient een bakkers- of een
slagersgezel zooveel meer dan b.v. een
textielarbeider?)ook een van de be
langrijkste oorzaken van de heerschen-
de werkloosheid zijn?
Wij zien in de.telkens herhaalde be
wering een stelselmatige poging tot
loondruk, een poging ook om de arbei
ders in de onbeschutte bedrijven te
gen die in de beschutte op te zetten.
Lieten de eersten'£zkh opzetten, dan
zou het gevolg spoedig zijn dat hun
loon nogmaals onder handen werd ge
nomen.
Het redelijke,geenszins hooge
loon in de beschutte bedrijven is een
rem tegen nog verdere loondruk in de
onbeschutte. Vandaar het kabaal.
Inderdaad de agitatie tegen de loonen
in de z.g. beschutte bedrijven is erg door
zichtig. Daaraan zijn'zeker niet vreemd de
menschen, die de oplossing van de econo
mische crisis in hun. vestjeszak dragen:
Blijf drukken, hard drukken op het knop
je: loonsverlaging, en. gij zult uiteindelijk
de oplossing uit alle economische narigheid
bekomen!
ZWARE SNEEUWSTORM IN JAPAN.
Trein gekanteld, 30 slachtoffers.
TOKIO, 3 Febr. (A. N. P.). In het.Noord
westen van Japan en.op het eiland Hok
kaido woedt een zware sneeuwstorm. In
de prefectuur Yamagata is een trein ge
kanteld, waarbij dejlig slachtoffers vielen.
Kamerlidmaatschap
vervallen verklaard
Gisteren is in de Tweede Kamer behan
deld het opnemen van bepalingen in de
Grondwet:
„strekkende tot het openen van de mo
gelijkheid, leden van vertegenwoordigen
de lichamen, die een streven tot uitdruk
king brengen, gericht op verandering van
de bestaande rechtsorde met toepassing
of bevordering van onwettige middelen,
van hun lidmaatschap vervallen te verkla
ren".
Het ontwerp bepaalt dat leden van ver
tegenwoordigende lichamen, welke zich
aan genoemd feit schuldig maken, van hun
lidmaatschap vervallen kunnen wetrden
verklaard, doch slechts wanneer ten min
ste 2/3 van het aantal leden waaruit de
Kamer, de Staten of de Gemeenteraad be
staat, zich er vóór verklaren. De wet zal
hieromtrent een uitgewerkte regeling moe
ten maken; wie van een bepaald lidmaat
schap vervallen wordt verklaard, kan dan
tegelijkertijd worden ontzet uit het lid
maatschap van andere vertegenwoordigen
de collegs, waarin hij eventueel zitting
heeft. Zijn plaats blijft in de loopende pe
riode onbezet. Het betrokken college zelf
neemt dus de beslissing, maar alleen wat
den Gemeenteraad betreft, is een beroep
daartegen mogelijk, namelijk op Gedepu
teerde Staten, wier beslissing dan weer
door de Kroon kan worden vernietigd. In-
tusschen zijn er amendementen ingediend,
welke de beslissingen omtrent deze ver-
vallen-verklaririgen aan het college zelf
willen ontnemen.
Vandaag spreekt minister de. Wilde.
Het staat wel vast, dat het regeerings-
voorstel er heden doorgaat, maar, als het
opnieuw in stemming komt in de nieuwe
Kamer en dan een 2/3-meerderheid moet
hebben (vereischt voor een grondwetsher
ziening in tweede lezing), dan is een ver
werping hoogst waarschijnlijk. Of de uit
slag der verkiezing moet ons héél erg
meevallen!
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De Zweedsche koning op bezoek in Bel
gië. (2de blad).
Wijziging in de Duitsche Rijksregeering.
(2de blad).
Ook Litwinof onder verdenking? (2de
blad).
Het gaat bij de staking in de Chevrolet-
fabrieken te Flint in Amerika hard tegen
hard. (2de blad).
Nieuwe bedreiging voor Cairo in Ame
rika wegens den was van de Ohio. (Bui-
tenlandsche Berichten, 2de blad).
BINNENLAND.
Gcdachtenwisseling in de Tweede Kamer
over de Grondwetsherziening inzake revo-
lutionnaire volksvertegenwoordigers. (2de
blad).
Het IJsselmeer en de Wadden nog steeds
in den greep van het ijs. (3de blad).
Deelneming van II. M. de Koningin bij
de ramp der „Jonge Jacobus" (3de blad).
Verpleegde van oudeliedenhuis te Schijn-
del pleegt een aanslag op mede-verpleeg
de. (1ste blad).
SPCRT EN WEDSTRIJDEN.
Gisteravond heeft Nida Senff het wereld
record 200 M. rugslag van mevr. Holm
Jarrett aanzienlijk verbeterd; ook Ida v.
Feggelen en Dini Kerkmeester bleven bin
nen het oude record. De A. Z.-zwemmer
II. Smitshuyzen verbetert het Ned. record
200 M. schoolslag.- (3de blad).
UIT DEN LEIDSGHEN RAAD.
Aan het begin van de middagzitting der
raadsvergadering van Maandag herdacht
de burgemeester het plotselinge verschei
den van het Vrijz. Democr. raadslid, den
heer Vos. Wij hebben aan de perstafel den
heer Vos altijd ten zeerste gewaardeerd
als een van de weinige sprekers in den
raad, die zijn betoog logisch en helder vist
op te bouwen en woord voor woord ver
staanbaar te maken. Hij was ook de man,
die voorstelde, dat de raadsleden tijdens
het spreken zouden staan, hetgeen een
voortreffelijke maatregel is gebleken.
Maandagmiddag heeft de heer Vos alle
raadsleden tegelijk doen opstaan; helaas
was het ditmaal tot het aanhooren van de
rede aan zijn nagedachtenis gewijd.
Daarna hernamen het leven en de eischen
van het oogenblik weer hun rechten en
werkte de raad zioh op zijn gemak een
avondzitting was toch onvermijdelijk
door de agenda-punten heen. Onevenredig
uitvoerig werd stilgestaan bij het voorstel
om het baggerwerk opnieuw ondershands
te verpaohten aan de N.V. Kuyffs Vuil- en
Baggerbedrijf te Nieuwkoop.
Wij hebben les gekregen in de techniek
van het baggeren en het verschil geleerd
tusschen bagger baggeren en water bag
geren; bovendien is er breedvoerig gepraat
over de wenschelijkheid van vol loon, 70
pet. loon of 50 pet! loon bij onwerkbaar
weer, doch ten slotte is de oude regeling
gehandhaafd met 1 stem meerderheid. Wij
zullen er niet over nabaggeren.
Een ander voorstel, waarbij de tongen
los kwamen, was de verplaatsing van het
militaire oefenterrein van het Schutters
veld naar een stuk grond nabij den Haag-
weg, omdat het Schuttersveld bestemd is
voor bouwterrein.. Evenals thans op het
Schuttersveld het geval is. zal het nieuwe
terrein ook gebruikt worden voor het hou
den van openbare volksfeesten, mits deze
geen revolutionair doel hebben en er geen
revolutionaire of anti-militairistische pro-
paganda vvordt gemaakt. Ofschoon er eigen
lijk geen enkele politieke party in Neder
land meer is, die ronduit toegeeft revolu
tionair te zijn en ofschoon met name de
S.D.A.P. sinds de dreigende opkomst van
het fascisme al haar best doet, elk revolu
tionair tintje van zich af te wasschen, ver
wonderde het ons toch absoluut niet, dat
uit den linkerhoek verzet rees tegen deze
„anti-revolutionaire" bepalingen. De heer
v. Eek begaf zich in diepzinnige beschou
wingen over het begrip „revolutionair",
verdedigde vrye meeningsuiting en vreesde
willekeur, maar de bedoeling was mede in
verband met het tweede gedeelte van zijn
voorstel duidelijk, n.l. om het nieuwe ter
rein te kunnen gebruiken voor openlucht
bijeenkomsten van de S.D.A.P. Daartoe
moestén twee barrières worden opgeruimd;
wat evenwel niet gelukt is, want ze staan
er nog. Voor de 3-October-vereeniging be-
teekent deze verplaatsing een strop, omdat
ze voor nieuwe kosten komt te staan en
bovendien het Schuttersveld voor de 3-
October-feestelijkheden veel gunstiger ge
legen is dan het nieuwe terrein buiten de
stad.
Zonder hoofdelijke stemming, evénwel
niet zonder debat is voorts besloten tot
uitbreiding van de zweminrichting de Zyl.
Een poging van den heer Goslinga om de
Sportstichting een ongewenscht bad te, la
ten nemen eindigde in een 284 neder
laag. Met dezelfde stemverhouding had
de raad in de vorige zitting den heer Gos
linga in z'n hemd laten staan de uit
drukking is van den heer Goslinga zelf
toen deze voorstelde om de zweminrichtin
gen niet onder de Sportstichting te doen
vallen. Dit gelijke resultaat ontlokte den
heer Wilbrink de ondeugende opmerking,
dat het hemd thans even lang was als den
vorigen keer!
Het slot van de middagzitting werd ge
vormd door een bespreking over de op
luchting van een centrale werkplaats voor
jeugdige werkloozen, waartoe werd be
sloten. De heer Wilmer brak nog een lans
voor het bijbrengen van meer vakkennis
in deze werkplaats, wat van andere zijde
bestreden werd. Waarom dat evenwel niet
mag, is ons niet duidelijk geworden.
De avondzitting was nagenoeg geheel
gewijd aan „het" groote onderwerp van den
dag: de reorganisatie van de Stedelijke
Werkinrichting. Nergens wordt zoo lang en
