28ste Jaargang
DINSDAG 19 JANUARI 1937
No. 8626
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
BINNENLAND.
ÏF ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent pel week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Hei Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
V Ons program
Wij hebben in ons nummer van Zaterdag
gezette aandacht gevraagd voor het ont
werp program van actie der R. K. Staats
partij.
Dit is een belangrijk stuk! Belangrijk,
omdat daarin kort en bondig wordt gezegd,
wat de R. K. Staatspartij wil.
Met het Algemeen Staatkundig Pro
gram der R. K. Staatspartij vormt het een
geheel, dat basis, leiddraad en einddoel
van ons werk op politiek terrein met klaar
heid en scherpte, welbewust en doelbe
wust aangeeft.
Wij -schrijven hier over „ons" program
en over „ons" werken. In .een artikel in de
„Maasbode" van gisteravond constateert dit
blad terecht:
Omdat gelukkig de overweldigende
meerderheid van de Katholieke Neder-
landsche kiesgerechtigden, ook in dit
opzicht hun „natuurlijke leiders", de
Bisschoppen, volgend, zich als politieke
persoonlijkheid vinden in de Katho
lieke Staatspartij, mogen wij het ont-
werp-program, waarvan de lezers Za
terdagavond kennis hebben kunnen
nemen in ons blad, aanduiden als „Ons
Program".
In sterke eenheid moeten wij,
Katholieken, er naar streven om ons pro
gram te verwezenlijken!
Er kan onder ons verschil van meening
zijn: over de middelen, waardóór of de
wijze, waarop moet worden gestreefd, om
ons program tót verwezenlijking te bren
gen. Daarover kan gesproken en geschre
ven, gedebatteerd en gecritiseerd
worden. Vrij en openlijk.
Maar met het program 'zelf kunnen wij
allen het van harte eens zijn; al zal mis
schien de een hier en deander daar er
wat bij of wat af willen hebben. Ten slotte
moet er in een partij worden gezocht naar
een zekere eenstemmigheid, waarin ver
schillende meeningen haar uitdrukking
vinden.
En die eenstemmigheid kan er
op het program zijn. En moet er dus ook
zijn.
Wij zullen ongetwijfeld nog wel 'ns ge
Jegenheid vinden, het program nader te be
zien.
Ons oordeel sluit zich zooals reeds
gebleken is uit wat wij Zaterdag opmerk
ten volkomen aan bij de einconclusie van
de beschouwing in de. „Maasbode", welke
wij hier gaarne afdrukken:
„Dit program is den strijd waard om de
instemming van ons volk. Het laat inder
daad geen twijfel bestaan over de vraag,
in welke richting en in welken geest de Ka
tholieke Staatspartij het Staatsbeleid ge
voerd wil zien. Moge het in de komende
maanden aan de honderdduizenden katho
lieken als een machtige wekroep tegenklin-
ken in woord en geschrift, moge het ook de
instemming vinden van ons geheele katho
lieke volksdeel op zijn minst en de Katho
lieke Staatspartij in de gelegenheid stellen,
haar stempel te drukken op de komende re-
geeringsperiode tot heil van geheel ons
volk!"
V Tegen ongeloof en
nieuw-heidendom
De Katholieke Actie „Voor God" heeft
haar eerste blaadje uitgegeven ter gratis
verspreiding. Het plan bestaat, acht a
tien nummers per jaar uit te geven.
Wij hebben het eerste nummer vanmor
gen ontvangen en de acht pagina's, die het
groot is, gelezen. Wij stellen er prijs op,
geen dag uit te stellen, wat wij naar aan
leiding van deze uitgave willen zeggen.
En dat is:
Wij kunnen den samenstellers er van
van harte gelukwenschen. Inhoud is de
gelijk en duidelijk. Een enkel artikeltje
had voor den niet-ontwikkelden lezer mis
schien nóg wat duidelijker kunnen zijn;
maar niemand zal willen beweren, dat
(het geheel niet door de breede massa vol-
De Geschiedenis van
Oranje-Nassau
Beter dan in andere steden en streken
van ons land is de bevolking van Leiden
en omgeving bekend en vertrouwd met de
groote figuren uit onze nationale geschie
denis. Ieder jaar op 3 October schudden
een of meer vaderlandsohe helder het stof
der eeuwen van zich af, stijgen te paard
en laten zich door het feestvierend publiek
bewonderen. Maar wanneer men aan al die
kijkers langs den optochtweg stuk voor
stuk zou vragen: wie was Willem Lodewijk,
wie was de Win terkoningin en wat deed
deze vroolijke dame hier? zij zouden
het niet weten. Zelfs kan het dien dag ge
beuren, dat men het spook van Erigèlbrecht
van Nassau of van Prins Willem II in een
interview op de proef stelt en ervaren moet,
dat deze in gouden harnassen en gepluimde
helmen uitgedoste en opgesierde - herreze-
nen hun eigen leven totaal vergeten zijn.
Er ontbreekt heel veel aan de kennis van
de vaderlandsohe geschiedenis bij het groo
te publiek. Volgestampt op de schoolban
ken met zeven Dirken en een niet na te
cijferen aantal Willemen, hebben de mees
ten bovendien iedere smaak voor de histo
rie verloren. Een man op leeftijd wordt niet
geboeid door namen en jaartallen; hij ver
langt een inzicht in de karakters van de
genen, die ons land bestuurden, van hun
drijfveeren en van hun idealeh. Hij wenscht
de nationale figuren „levend" voor zich te
zien, niet gelijk op 3 October, als poppen,
evenmin als heilige helden, die nooit een
misstap begingen, maar als menschen van
vleesch en bloed.
De- directeur van het Koninklijk Huis
archief, dr. N. Japikse, heeft een boek ge
schreven „De Geschiedenis van het Huis
van Oranje-Nassau", en aan eenieder, die
belang stelt in de geschiedenis van ons
eigen land en in het leven van degenen,
die in die geschiedenis een leidende rol ge
speeld hebben, is de lezing van dit boek
warm aanbevolen. 1) Dr. Japikse heeft dit
boek geschreven voor het groot publiek,
met ter zijde stelling dus van wetenschap
pelijke strijdvragen. Zijn boek is de ver
vulling van dien wensch van het groote
publiek: inzicht te krijgen (voor zoover dat
mogelijk is) van het leven en streven der
voornaamste historische figuren. Onder die
voornaamste figuren nemen de afstamme
lingen van het Huis Oranje-Nassau onbe
twistbaar een eere-plaats in. Men kan vei
lig verklaren, dat de geschiedenis van ons
koningshuis de geschiedenis is van Neder
land in de laatste vier eeuwen.
Het is niet ieders taak op populaire wijze
geschiedenis te schrijven. De geleerde histo
rici hebben weliswaar stof. in overvloed,
doch hun ontbreekt dikwijls de deugd van
nederigheid, welke zich uit in zelf-beper-
king en een juist aanvoelen, van hetgeen
den doorsnee-lezer verlangt. En den man
met flair tot populariseeren ontbreekt het
niet zelden aan gedegen kennis. Juist daar
om verblijden wij ons over de verschij
ning van dit boek van dr. Japikse, omdiat
hierin op zeer gelukkige wijze gedeegn
kennis en populaire schrijftrant zijn
vereend.
Het eerste deel van dit werk beschrijft de
afkomst van het roemrijke Huis van Oran
je-Nassau, dat, gesproten uit het Duitsche
bergland, reeds in de 12e eeuw betrekkin
gen met de Nederlanden aanknoopte, on
bewust nog van de groote rol, welke het
daar eens spelen zou. Hoe de Nassauers in
Nederland bezittingen kregen en voorname
edelen werden, hoe zij behalve graven ook
prinsen van Oranje werden wordt in dit
boek kort, maar zeer overzichtelijk en be
grijpelijk verhaald, waarbij het niet on
aardig is te vermelden, dat de grondslag'
voor het fortuin van Oranje-Nassau gelegd
is op het nog in volle glorie bestaande kas
teel Duivenvoorden te Voorschoten.
Waren in de latere middeleeuwen de gra
ven van Nassau reeds aanzienlijke inwo
ners van ons land, hun groote glorie begint
eerst met Prins Willem I, die in verzet
kwam, niet tegen den Spaanschen Koning,
die altijt „gheeert" bleef, maar tegen de
tirannie van Alva.
Te trachten de psyche te doorgronden
van menschen, met wie wij dagelijks in
contact staan, is een onderneming, welke
dikwijls faalt en bijna steeds feilt. Hoe veel
komen kan worden begrepen. En de vorm,
waarin het geboden wordt, isuitermate
goed.
Verschillende pastoors hebben het blaad
je reeds besteldter verspreiding in hun
parochie (correspondentie-adres is mr. A.
Diepenbrock, Heemstede). De bedoelirtg is,
het gratis te verspreiden, voornamelijk in
de volkswijken, huis aan huis.
God zegene dit werk!
te meer bezwaren ■zijn er aan verbonden
de psyche te ontleden van personen, die
reeds eeuwen geleden ten grave zijn gedra
gen. Dr. Japikse onthoudt zich wijselijk
van een al te diepe analyse. Hij bepaalt
zich tot de hoofdtrekken van de karakters,
welke duidelijk in het doen en laten der
eerste Oranje-stadhouders staan afgetee-
kend. Prins Willem I humaan, intelligent,
diplomatiek, verdraagzaam, met één groot
ideaal voor oogen: de vereeniging van alle
Nederlanden tot één, zijn eigen leven le
vend gewest. Het karakter van Prins Mau-
rits is minder aantrekkelijk: kinap, door-,
tastend, koelbloedig, eigenzinnig „en hij
kon heel hard zijn". Frederik Hendrik mee
gaand vooral;tegenover iijn vrouw!), ver
draagzaam, vroom, een groot „belegeraar"
doch aarzelend op veldtochten. „Hij lijkt in
veel op zijn vader, ook in het aanwenden
van liefst zachte middelen; maar hij even
aart noch Vader Willem's staatsmanstalent
noch diens sterk karakter".
Van Willem II, die op twintig-jarigen
leeftijd stadhouder werd doch reeds drie
jaar later stierf, had men hooge verwach
tingen. Van hem werd getuigd, dat hij „van
seer goede hersenen ende oordeel" was,
een jongeman van groote ambitie.
Het eerste deel van dr. Jaipikse's boek
eindigt in het eerste stadhouderlooze tijd
perk en de opvoeding van Prins Willem
III, het kind, dat zulk een beslissende rol
zou vervullen aan beide zijden van de
Noordzee.
Rond deze vijf hoofdpersonen worden ten
leven geroepen de andere leder, van het
Huis Oranje-Nassau, hun echtgenooten, hun
kinderen, hun arme en rijke familieleden,
hun voor- en tegenstanders. Wie begint
met dit boek open te slaan, leest het ten
einde toe uit als een roman, doch een
roman, waarin personen optreden, die wer
kelijk geleefd hebben en wier leven ver
teld wordt op wetenschappelijk-verant
woorde wijze zonder verdichtsels en zan
der idealiseering.
Hier en daar zouden enkele kleine op
merkingen te maken zijn. De opmerkingen
van dr. Japikse op p. 56, dat bij de doop
van Prins Willem I volgens Katholieke ri
tus, het zijn Luthersche moeder Juliana
van Stolberg en de haren „minder om de
vormen dan om het ware geloof te doen"
was; de opmerking op bladzijde 69, over
het afstaan van dan jongen Prins Willem
I aan Katholieke opvoeders, omdat aan de
grootheid en de toekomst van het Huis
Nassau „godsdienstige of andere overwe
gingen niet hinderend in den weg (moch
ten) v^rden gesteld" zullen noch bij Ka
tholieken, noch bij Protestanten instem
ming vinden of waardeering voor een fi
guur als Juliana van Stolberg bijbrengen.
Maar afgezien van deze opmerkingen,
waaraan nog eenige zouden zijn toe te voe
gen, is het boek zeer objectief geschreven,
met groote kennis van zaken en in een
prettigen stijl. Aan allen ,die hun histori
sche kennis van ons Koningshuis willen
verrijken, zij lezing van dr. Japikse's boek
van harte aanbevolen. Het tweede deel,
waarin het leven van de Oranje-vorsten
van Willem III tot op den dag van heden
zal beschreven worden, zien wij met onge
duld tegemoet.
1) Dr. N. Japikse Geschiedenis van het
Huis van Oranje-Nassau (Zuid-Hollandsche
Uitgevers-Maatschappij, den Haag).
De wereld
in vogelvlucht
Eenigen tijd geleden hebben wij in een
onzer overzichten van de buitenlandsche
politieke situatie eens terloops geschreven,
dat het interessant zou zijn, te weten, hoe
veel vreemdelingen er in de beide strijden
de kampen in Spanje tegenover elkaar
staan. Wij hebben thans een antwoord
daarop uit Londen. Daar heeft men aan de
hand van verkregen inlichtingen een ra
ming opgemaakt van het aantal vrijwilli
gers, zoowel aan de zijde van de Spaansche
regeering als aan de zijde van Franco.
Uiteraard zijn het slechts schattingen, daar
niemand een precies cijfer noemen kan,
maar men komt tot de conclusie, dat er on
geveer 40.000 vreemdelingen strijden aan
den kant der i'egeering en ongeveer 32.006
aan Franco's kant. Van die laatste 32.006
zouden 20.000 Italianen zijn en 12.000 Duit
schers. Op grond van deze cijfers begrijp
men de actie van sommige regeeringen on
de toevloed van vrijwilligers stop te zettei
en de ambitie van Duitscloland en Italic
om den achterstand iri te halen.
Over de krijgsverrichtingen valt nog a
tijd weinig te vertellen. Alleen iin het Zu
den schijnt men op het oogenblik wat i
vechten.
De Duitsche bisschoppen hebben op d
I. M. Vos Jzn. t
In den ouderdom
van ruim 74 jaar is
gisteren ten zijnen
huize overleden de
heer J. M. Vos Jzn.,
lid van den gemeen
teraad alhier en tal
van jaren onderwijzer
aan de Plantsoen-
school alhier.
De heer J. M. Vos
«verd den 12en Sep
tember 1862 geboren
en leerde, na de lage
re school doorloopen
te hebben voor onderwijzer. Na geslaagd
te zijn was hij korten tijd als zoodanig
werkzaam te 's Gravenmoer,, waarna hij
op 1 Maart 1885 werd benoemd tot onder
wijzer aan de Plantsoenschool, aan welke
school hij gedurende 37 jaar werkzaam
bleef, totdat hij op 1 Sept. 1922 bij de on-
derwijs-reorganisatie eervol ontslag kreeg.
Voorts werd hij op 12 Mei 1901 als
leeraar verbonden aan de Herhalingsschool
voor jongens, latèr aan den vervolgcur
sus, waarna hij' na den cursus 19261927
wegens het bereiken van den 65-jarigen
leeftijd eervol ontslag kreeg.
In 1931 werd hij als lijstaanvoerder voor
de Vrijz. Dem. Partij gekozen tot lid van
den gemeenteraad, waarin hij dus ruim
zes jaar zitting had en in welke hoeda
nigheid hij lid was van de commissie voor
het onderwijs.
De heer Vos nam als Raadslid een heel
bijzondere plaats in.
Niet op de eei'ste plaats om het feit, dat
hij méér dan eenig ander Raadslid der V. D.
in den loop der jaren zich schaarde aan de
zijde der S. D. A. P.; als regel ging hij mee
met een voorstel "van de S. D. A. P. Ook
niet op de eerste plaats om zijn gedegen
kennis van onderwijs-aangelegenheden.
Waardoor hij een bijzondere plaats innam
:n den Raad was vóór alles: de frischheid,
de vaak sprankelende vernuftigheid, waar
mede hij het woord voerde. Nooit vroeg
hij het woord, of hij had iets te zeggen,
meestal iets raaks en .pittigs! "En hij had
dan ook altijd het oor van den Raad. Spe
ciaal als het betrof zaken, die zijn heele
hart hadden en waarvan hij uitstekend op
de hoogte was. Iedereen luisterde graag
naar den heer Vos.
De Raad verliest in hem een actief, be
langstellend en kundig lid.
De overledene was o. m. twaalf jaar se
cretaris en achttien jaar voorzitter der afd.
Leiden van den Bond van Nederlandsche
Onderwijzers, door welke functies hij
steeds een zeer geziene persoonlijkheid
was in de Leidsche onderwijswereld.
Ook op sociaal gebied legde de thans
overledene een groote activiteit aan den
dag. Na vroeger reeds jaren zitting te
hebben gehad in het bestuur van het Leid
sche Volkshuis aan den Apothekersdijk
werd hij na eenige jaren van onderbreking
in 1929 wederom in het bestuur gekozen,
totdat hij in September van het afgeloopen
jaar, toen hij niet herkiesbaar was, moest
aftreden als penningmeester.
Ook in hei bestuur van de Stichting „Het
Leidsche Brokkenhuis" had hij verschei
dene j'aren zitting en als zoodanig was hij
lid van den Armenraad. Vanaf de oprich
ting op 20 Februari 1930 tot de jaarverga
dering van 13 Nov. 1935 was hij lid van
het bestuur.
Voorts was hij verscheidene jaren secre
taris van de Vereeniging „Tot Steun".
De begrafenis van het stoffelijk over
schot zal plaats hebben op de begraaf
plaats aan het Groene Kerkje te Oegst-
geest.
Op verzoek van den overledene wordt
dag noch uur bekend gemaakt.
NEGEN PERSONEN DOOR INSTORTEND
HUIS GEDOOD.
JERUZALEM, 19 Jan. (A. N. P.). In het
Arabische dorp Zawaja nabij Nazareth is
gisteren tengevolge van de hevige regens
een huis ingestort. Negen personen zijn
hierbij om het leven gekomen en drie
werden gewond.
conferentie te Fulda een tweetal herder
lijke schrijvens opgesteld, die in de kerken
zullen worden voorgelezen. Zij handelen
beide over de geleidelijke opheffing van de
katholieke scholen, waartegen de bisschop-
en zioh verzetten, als in strijd met de be-
alingen van het Concordaat. Hun stem
il evenwel waarschijnlijk wel blijven als
m roepende in de woestijn. Wij zijn be-
suwd of het bezoek van de vjjf Duit-
•he bisschoppen te Rome leiden zal tot
?nige verdere actie.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Twee herderlijke schrijvens van de
Duitsche bisschoppen, opgesteld te Fulda.
(2de blad).
Meerdere krijgsactiviteit in Zuid-Spanje.
(2de blad).
H. M. de Koningin heeft met haar auto
een klein ongeval gehad. (1ste blad).
Een concentratie van het R. K. Filmwe
zen. (1ste blad).
Te Brunssum reed een jeugdig wielrijder
gisteravond een echtpaar aan, waarvan de
man evenals de fietsrijder gedood werden.
(Gem. Ber. 3de blad).
LEIDEN.
Overleden is het vrijz. dem. gemeente
raadslid J. M. Vos Jzn, (Isle blad).
OMGEVING.
Een R. K. Middelbare Meisjesschool te
Voorschoten. (1ste blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Franschman Cóte won het wereld
kampioenschap biljarten cadre 45/1. (3de
blad).
KONINGIN AAN GROOT
GEVAAR ONTSNAPT?
Een overdreven bericht
INNSBRUCK, 19 Jan. (A.N.P.) Koningin
Wilheknina is hedenochtend aan een zeke
ren dood ontsnapt, toen de auto, waarmede
zij een uitstapje maakte, slipte tot den rand
van een stijlen 200 M. diepen afgrond. De
wagen kon slechts worden vastgehouden
door het snelle optreden van den begelei
denden politie-beambte, die met zijn volle
gewicht aan de auto ging hangen om deze
tegen te houden.
Eén wiel van de auto hing reeds boven
den afgrond, toen de politie-beambte, die
per motorrijwiel de auto volgde, den wagen
geheel kon bedwingen.
Behalve de Koningin zaten nog drie per
sonen in de auto.
INNSBRUECK, 19 Jannari (A.N.P.-
special). Wij vernemen thans nader, dat
het eerste bericht, volgens hetwelk H. M.
de Koningin aan een zekeren dood zou zijn
ontsnapt, zeer overdreven is. Het gebeuren
is terug te brengen tot de volgende feiten.
Tijdens een uitstapje per auto zou de
wagen een helling nemen, toen midden cp
de helling voor een tegenligger even
moest worden gestopt. De wagen stond be
hoorlijk in volledige rust. Bij het starten
in de eerste versnelling nadat de tegen
ligger was gepasseerd sloegen de wielen
even door, zooals dat wel meer gebeurt op
gladde wegen. Onmiddellijk daarna echter
pakten de wielen weder, zoodat de wagen
verder in de eerste versnelling normaal
startte.
De wagen is zelfs niet een oogenblik ach
teruit gegleden, zooals anders wel geschiedt,
zoo goed pakten de wielen dus weer onmid
dellijk na het doorslaan.
Van slippen, in den eigenlijken zin, is
dus geen sprake geweest. De wagen is niet
weggegleden, noch achteruit noch terzijde.
De motor werkte rustig verder. De helling
werd zonder moeite verder gemakkelijk ge-
Een afgrond was wel in de buurt, zooals
vrijwel overal in deze schoone bergachtige
omgeving, maar de wagen heeft zich niet
in de richting van den afgrond terzijde be
wogen, zooals uit het bovenstaande blijkt,
zelfs niet den schijn van glijden aangeno
men, zoodat ook de hulp van derden niet
noodi gis geweest.
Het bericht is derhalve zeeroverdreven
geweest en terug te brengen tot een onbe-
teekenend voorvalletje, zooals dat wel meer
voorkomt.
H. M. bevindt zich in uitstekenden ge
zondheidstoestand.
