Ste- £ekJóefie(3oii/Y<wit
A
A
M
1523
DINSDAG 29 DECEMBER 1936
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Het Belgisch Episcopaat over het
Gommunisme en den autoritaire staat.
BRECHCOKES
N00RDEINDE34
28ste Jaargang
No. 8609
W* ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent pei week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, by
vooruitbetaling. - Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: OSO
VOOR EEN REGIME
VAN VRIJHEID.
In alle kerken van België is Zondag een
op Kerstdag door het Belgisch episcopaat
opgesteld herderlijk Schrijven voorgelezen,
dat betrekking heeft op het communis
tisch gevaar en ook handelt over den auto-
xitairen Staat.
Aan de „Maasbode", die dit Schrijven
publiceert, ontleenen wij de volgende pas
sages.
HET BOLSJEWISTISCH
COMMUNISME.
Thans, iedereen weet het, wordt de Ka
tholieke beschaving door een zeer groot ge
vaar bedreigd: het bolsjewistisch commu
nisme, het commuisme zonder God, dat het
verlossingswerk wil teniet doen en uit het
hart vamde menschheid tot zelfs de Gods
gedachte wil uitrukken.
In de ongelukkige landen, waar het com
munisme over de -politieke macht be
schikt, namelijk in Rusland en in Mexico,
is de afschaffing, tenminste uiterlijk, van
den godsdienst een voldongen feit. Men
weet met behulp van welke vervolgingen
dit werd bereikt.
Sedert het communisme in Spanje de re
geering van Madrid in handen heeft, gaat
de op zich reeds zoo rampzalige burgeroor
log gepaard met een verschrikkelijken
godsdienstoorlog. Overal, waar het commu
nisme meester is, heersch een duivelsche
orgie, worden kloosters en kerken ver
brand, bisschoppen, priesters en andere
kloosterlingen vermoord.
"Wij buigen, aldus vervolgt het herderlijk
Schrijven, eerbiedig het hoofd voor deze
edele slachtoffers van den duivélschen haat
tegen alles, wat christen is, want wij mee-
Tien met recht, dat zij de kroon van het
martelaarschap, in de werkelijke en verhe
ven beteekenis van dit woord, hebben ver
worven.
Deze oorlog heeft intusschen de gedaante
aangenomen van een conflict op leven en
dood, tusschen het materialistisch en god
loochenend communisme en de christelijke
beschaving van onze oude Westersche lan
den.
De zaak van de democratie
en de vrijheid.
Het is een naieve dwaling het te doen
voorkomen, alsof de overwinning van het
bolsjewisme in Spanje, de zaak van de de
mocratie en de vrijheid zou dienen. Het
staat vast, dat integendeel deze triomf het
brutale regime zou inluiden van een dicta
tuur zonder geloof of wet, zooals in Rus
land bestaat, met het gevolg dat al de bur
gers, dus ook de arbeiders, er dezelfde sla
vernij van zouden ondervinden en dezelfde
ellende zouden lijden.
België is niet vrij van dit gevaar, doch
wij willen het ook niet overdrijven. Wij
wyzen het met den vinger aan, niet om de
menschen bang te maken, maar om de ern
stige en algemeene aandacht te vestigen
op de noodzakelijkheid van de verplichting,
het te bestrijden met vastberadenheid, met
kracht en met volharding, overal waar het
tot uiting komt.
Hoe moeten wij dat gevaar bestrijden?
Niet met geweld, maar op vredelievende
en geordende wijze. Niet alleen de Katho
lieken moeten hieraan mededoen, maar al
degenen, wien de bloei van 't land en het
heil van het volk ter harte gaat. Priesters
er. leeken, die met het volk in vortdurende
betrekking staan, moeten onafgebroken de
valsche voorspiegelingen weerleggen, die
door de propagandisten van Moskou aan
de arbeiders worden voorgehouden. Zij
moeten de arbeiders wijzen op de ver
schrikkelijke werkelijkheid, welke achter
de bolsjewistische theorieën en beloften
verborgen ligt.
Niet een enkele politieke groep
heeft het monopolie van de
bestrijding van het commu
nisme.
Wij nemen aan, dat naast alle Katholie
ken veel andere personen bereid zijn, aan
deze niet langer uit te stellen actie deel
te nemen. Daarom kunnen wij niet goed
vinden, dat één enkele politieke groep be
weert het monopolie van deze actie te be
zitten en zich als eenig redder op te wer
pen. Er zijn voldoende anti-communisti
sche machten in België voorhanden, om de
communistische bedreiging denkbeeldig te
maken, op voorwaarde evenwel, dat zjj op
houden elkaar in nuttelooze discussies te
verscheuren. In de eerste plaats, is het noo-
dig, dat onze zoo verscheidene en bloeien
de katholieke werken blijven bestaan, en
zich nog meer uitbreiden. Wij doelen hier
meer in het bijzonder op de maatschappe
lijke werken. Deze zijn een sterke waar
borg voor de toekomst van België. Wij we
ten, dat zij nog niet perfect zijn, maar het
staat eveneens vast, dat zij een groot deel
van de arbeidersklasse en om zoo te zeg
gen de geheele landbouw-bevolking, bui
ten de dwaalleer van het communisme heb
ben gehouden.
Het is te betreuren en in strijd met de
belangen der zielen en van het welzijn van
de Kerk, dat sommige katholieken ageeren
om deze werken te vernielen of hun karak
ter te veranderen, om aldus een uitsluitend
politiea doel na te streven. Zij, die zóó
handelen, doen dit tegen den formeelen wil
in van de kerkelijke overheid en belasten
hiermede bijgevolg hun eigen geweten.
De taak der openbare
instellingen.
Wij- hopen, dat de openbare instellingen
van haar kant, met alle macht en midde
len zullen medewerken aan het openbare
welzijn. Zij zullen dit op afdoende wyze
kunnen doen door gegronde grieven af te
schaffen en aan wettige aanspraken vol
doening te schenken. Hierdoor zullen zy
aan degenen, die wanorde willen scheppen,
him voornaamste middelen van succes uit
de hand slaan. Dezelfde instellingen zullen
alle maatregelen moeten treffen, om mis
leidende propaganda tegen te gaan, zoo
wel openlijke als bedekte. Alle ordelieven
de elementen van welke richting ook, wa
gen een sterke regeering, die blijk geeft
van krachdadigheid.
„WIJ WILLEN DE HANDHAVING VAN
EEN GEZOND REGIEM VAN
VRIJHEID".
Men spreekt tegenwoordig veel van
„staatshervorming". Het is niet onze taak,
hervormingen aan te duiden, die in de re
geer ingsorganisateis van het land zouden
moeten aangebracht worden. Doch onze
bisschoppelijke plicht legt ons op, de ka
tholieke gewetens te beschermer tegen her
vormingen of omwentelingen in het open
baar leven, die, naar onze meening, in
strijd zyn met het heil der zielen en de ac
tie van de Kerk in concrete omstandighe
den, waarin wij in België leven. Zoo spre
ken wij ons formeel uit tegen de tenden-
zen van een of anderen vorm van totali
tair of dictatoriaal regime. Wij verwach
ten niets goeds voor de Katholieke Kerk
in België van een „autoritairen Staat"', die
onze grondwettelijke rechten zou afschaf
fen, zelfs als hy zou beginnen met gods
dienst-vrijheid te beloven. Wij willen de
handhaving van een gezond „regime van
vryheid", dat aan de katholieken hun vrij
heden en hun essentieele rechten verzekert,
met de mogelijkheid deze te verdedigen en
ze met wettige middelen te heroveren, in
dien ze mochtenbedreigd of geschonden
worden.
Een regime van vryheid veronderstelt
het recht voor de burgers, zich in poli
tieke partijen te groepeeren, want een staat
zonder partijen kan niets anders zijn dan
een autoritaire staat.
De vorming: van de jeugd.
Dan is er nog de kwestie van de jeugd-
formatie in het „autoritair regime", dat
sommigen onder de oogen zien en waar
door de jeugd zonder onderscheid, van het
oogenblik af, dat zij de school verlaat, tot
dat zij haar militairen dienst heeft gepres
teerd, in de handen zou zijn van den staat,
onder voorwendsel aan de jeugd een na
tionale opvoeding te geven, doch in wer
kelijkheid om haar aan het regime onder
geschikt te maken. Wij waarschuwen dan
ook de katholieken tegen een innovatie, die
zoo in strijd is met onze tradities en waar
van het gevaar dadelijk in het oog valt.
Het herderlijk Schrijven eindigt met op
te merken, dat het niet aangaat, den wel-
doenden invloed van de Kerk af te bake
nen, onder voorwendsel, dat zij zich alleen
maar met de heiligmaking der zielen heeft
bezig te houden en het besluit met een
oproep tot de geloovigen, hun priesters en
de katholieke pers, om zich door hooger
aangegeven gedragslijnen van het episco
paat te laten leiden, terwijl van de perso
nen of de groepen, die andersluidende
ideeën hebben verkondigd, wordt ver
wacht dat zij deze zullen herzien en hun
programma en hun meeningen parallel zul
len maken aan de richtlijnen, doo^ het Epis
copaat vastgesteld, om de actie en den in
vloed van de Kerk te waarborgen.
Het plan van Sir Henry
Deterding
De „Tel." vermeldt nog eenige bijzon
derheden over het plan van Sir Henry
Deterding om middelen beschikbaar te
stellen voor den aankoop van Nederland-
sche landbouwproducten, welke naar
Duitschland zullen worden geëxporteerd.
Het is hoofdzakelijk voorloopig de be
doeling van Sir Henry Deterding, aldus
het blad, door middel van de instanties,
welke hij voor de uitvoering van zijn plan
nen gekozen heeft, de groote overschotten
in Nederland, welke er aan producten van
land- en utinbouw en veeteelt bestaan, uit
de markt te nemen, met andere woorden
al de onverkoopbare producten, die anders
vernietigd zouden moeten worden, over te
némen.
De groote hoeveelheden groente, welke
op de veilingen „doorgedraaid" worden,
komen voor deze aankoopen in aanmerking,
alsmede het vee, dat afgeslacht zou moe
ten worden of in het algemeen niet in het
normale handelsverkeer gebracht kan wor
den.
De te koopen overschotten aan land- en
tuinbouwproducten en vee zullen in Ne
derland betaald worden en in markten
door de Duitsche' regeering worden over
genomen.
Voor de uitvoering van. de transactie
heeft Sir Henry Deterding gekozen de on
langs opgerichte stichting De Waag te
Haarlem, waarvan voorzitter is ir. B. Wi-
gersma, aldaar. Bestuursleden zijn prof. J.
Hessing, te 's Gravenhage, mr. J. A. P. C.
ten Bokkel, te Haarlem en de heer A. Kar-
seboom te Aerdenhout.
Deze stichting is feitelijk geboren uit
den arbeid en de doelstellingen van de
VêrëèriTgihg tót studie"van den Staat, van
welke vereenigng ir. Wigersma onder
voorzitter is. Tot. de stichting De Waag,
welke zich o.a. voorstelt samenwerking te
bevorderen tusschen de Westersche Staten
buiten alle politiek en politieke partijen
om, heeft Sir Henry Deterding zich thans
voor de uitvoering van zijn plannen aange
trokken gevoeld.
Hij beschouwt deze plannen, naar gezegd
werd, als een begin. De stichting De Waag
zal half Januari ook een orgaan doen uit
geven van gelijken naam, waarin het oe-
conomische gedeelte zal komen te staan
onder leiding van dr. ir. D. M. Dijt, die dr.
Deterdings adviseur is voor het beheer van
diens goederen in Mecklenburg. Voorts zal
redacteur worden drs. W. F. Hoyer te
Haarlem.
Sir Henry Deterding vertoeft thans in
Duitschland in een tijdelijk verblijf, door
hem gehuurd aan den Kleinen Wannsee
nabij Berlijn. Zonder vooruit te loopen op
hetgeen nader door dr. Deterding over zijn
plannen binnenkort gepubliceerd zal wor
den, verzocht men ons den nadruk er op
te leggen, dat deze voornemens met geen
enkele politieke gestie iets uitstaande heb
ben, maar slechts beschouwd moeten wor
den als daden van menschelijkheid. Heden
zijn te 's Gravenhage nog met dr. Hirsch-
feld nadere besprekingen gehouden over
de uitvoering van het aankoopplan.
TSJANG. KAI SJEK VERZOEKT
ONTHEFFING UIT ZIJN FUNCTIE.
Deze wordt niet verleend.
NANKING, 29 Dec. (A.N.P.) Tsjang Kai
Sjek heeft bij de permanente commissie
van de centrale commissie der Kwo min
Tang ontslag uit al zijn functies verzocht.
Dit verzoek werd evenwel geweigerd.
Tsjang Kai Sjek werd veeleer als pre
sident der militaire commissie en als pre
sident van het centrale uitvoerende comité
bevestigd, evenals dat in zijn andere func
ties is geschied.
De centrale politieke raad der Kwo Min
Tang heeft op voorstel van Tsjang Kai
Sjek besloten de beslissing over de af af ire
met Tsjang Sjoe Liang voor te leggen aan
een militaire commissie en verder de mili
taire operaties tegen Sianfoe te staken.
GROOTE BRAND TE HOSCHIRO.
TOKIO, 29 Dec. (A.N.P.). De Japansche
havenstad Hoschiro in het Noordwesten van
Japan is door een feilen brand geteisterd.
150 huizen werden docr het vuur vernield.
Het blusschingswerk werd bemoeilijkt door
den hevigen storm.
In de laatste 25 jaar is dit de tiende
groote brand welke Hoschiro teistert.
HET GEDICHT VOOR DE
SCHOOLJEUGD
Niet gelukkig
Aan de Nederlandsche schooljeugd wordt
van Regeeringswege een Rijmprent aan
geboden ter herinnering aan het huwelijk
van Prinses Juliana. Het is een zonder
ling geval met deze prent. Het gedicht,
dat erop staat is van niemand minder
dan dr. P. C. Boutens, een meester van de
taal, die onze Nederlandsche literatuur on
getwijfeld met veel schoons heeft verrijkt.
Ook dit gedicht heeft zijn kwaliteiten
maar.
Er is zooveel als alles tegen, dat het
wordt aangewend tot het doel, waartoe
het werd bestemd.
Zooveel als alles.
Vooreerst reikt het veel en veel te hoog
voor ieder Nederlandsch schoolkind.
De „Avondpost" noemt het rondweg
belachelijk, dit vers aan de leerlingen
onzer lagere scholen (van het 6e
jaar af!) uit te deelen. Wij zijn vast
overtuigd, schrijft het blad, dat zelfs
bij het middelonderwijs vele leerlin
gen dit gedicht niet zullen kunnen be
vatten en dat er een grondige exegese
voor noodig zal zijn, om het tegen
deel te bereiken.
Men heeft er dan ook de toelichting
bij moeten geven, dat de kinderen het
later wel zullen begrijpen! Schrale
troost!
En hoeveel vaders en moeders zullen
het gedicht aan hun kinderen kunnen
verklaren?
Een tweede zeer reëel bezwaar, door
een inzender in de „Msbd." naar voren ge
bracht, ligt in het feit, dat het gedicht, in
oude spelling geschreven, aan de kinde
ren worden aangeboden door dezelfde re
geering, die hen verplicht geen andere
dan de nieuwe te leeren.
Een tenslotte vraagt men zich af, of de
levensbeschouwing, die aan het gedicht
ten grondslag ligt, wel van dien aard is,
dat een christelijke regeering nu juist d i t
vers als herinnering aan een prinselijk hu
welijk moet aanbieden aan de kinderen
van 'n land, welks Grondwet voorschrijft,
dat de jeugd in christelijke deugden moet
worden groot gebracht.
In dien geest schrijft de „Limb. Koe-
Uit het zeven couplteten lange vers
is met zorg het woordje God verwij
derd gehouden. Iedere verwijzing naar
het goddelijk element in het huwelijk
ontbreekt. Het gedicht is, in geestelijk
opzicht, zoo kleurloos en neutraal als
mogelijk, terwijl de opdracht uitging
van een, in meerderheid christelijke re
geering en het geschenk bestemd is
voor de schooljeugd van een in meer
derheid christelijk volk. Alle school
kinderen zullen het vers ontvangen.
Verreweg de meesten van die kinderen
behooren tot het bijzonder onderwijs.
Was het noodig voor de betrekke
lijk kleine minderheid, die het openbaar
onderwijs volgt, de welwillendheid zóó
ver te drijven, dat dit neutrale gees
tesproduct werd uitgekozen, om de
herinnering aan het huwelijk van onze
Prinses bij Jong Nederland levendig te
houden?
Welke opvoedende kracht gaat eruit
van een neutraliteit, die met opzet den
naam van God verzwijgt?
En niet alleen verawygt het den
naam van God, maar het noemt aller,
lei dingen, die schoolkinderen ófwel hee-
lemaal niet begrijpen ófwel wanneer zij
er iets van snappen heelemaal niet als
iets schoons zien.
Een inzender in de „Tel." schrijft hier
over, met volle instemming van de redac
tie:
In Brabant woonachtig heb ik af en
toe wel eens contact met schoolkinde
ren uit dorpjes als Oirschot, Nuenen,
Budel, Meerveldhoven, enz. Dit gedicht
in handen van deze kinderen, is een
voudig.... ridicuul. Wat weten kinde
ren, die nog aan den ooievaar gelooven,
van „nachten van beloften zwoel", van
„de onrust van het blinde bloed", dat
„tast naar ongeweten doel", van
„oogen, waar verlangen sliep"? Dit
zou men zeer beschaafde, fijngevoelde
erotiek kunnen noemen. Het kan zyn,
dat de kinderen, welke „boven den
Moerdijk" wonen, iets op hun broer
tjes en zusjes „beneden den Moerdijk"
vooruit zijn, doch dan nog geloof ik,
dat ook daar er niet veel van begre
pen zal worden.
Zoodat wij maar willen zeggen, dat het
weer eens aan alle kanten een blunder
was. Een blunder niet van dr. Boutens.
Deze heeft als kunsténaar het volste recht
voor Centrale Verwarming
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De gezondheidstoestand van don Paus
gaat niet vooruit (2de blad).
Het offensief van Zondag op Madrid is
op niets uitgeloopen (2de blad).
In Californië is een verkeersvliegtuig
verongelukt. Twaalf dooden (Luchtv., 2e
blad).
Zeven dooden bij een gasontploffing te
Varese (Buitenl. Ber., 2de blad).
BINNENLAND.
Samenvoeging van E. H. B. O. en Wit-
Gele Kruis. (2de blad).
Verhooging van den benzine-prijs. (2de
blad).
Genoodigde gasten bij het prinselijk hu
welijk. (1ste blad).
LEIDEN.
Plechtig afscheid van pater Minder
broeders, die naar de Missie vertrekken.
(lste blad).
De wereld
in vogelvlucht
Het offensief, dat de Spaansche nationa
listen Zondag op Madrid hebben ingezet,
is op niets uitgeloopen. Er moet wel vrij
stevig gevochten zijn, maar de verdediging
van Madrid heeft den stoot weten op te
vangen en daarna door een tegenaanval de
opgedrongen witte troepen teruggedreven.
Gisteren was de toestand weer rustig.
Intusschen werkt de tijd ten gunste van
Franco, want uit het bericht omtrent de'
verhuizing van de Engelsche legatie van
Madrid naar Valencia blijkt, dat het pro
bleem van de voedselvoorziening hoe lan
ger hoe moeilijker wordt. Van tijd tot tyd
probeert Franco hoe het staat met het weer
standvermogen van de roode troepen. Dit
is evenwel nog stevig genoeg. Het gevaar,
ontstaan door het opbrengen van het Duit
sche schip „Palos" schijnt af te drijven,
want ontkend wordt dat er oorlogschepen
gezonden zijn en de geheele indruk van het
geval is, dat het incident met een sisser zal
afloopen.
Hoe de toestand zich in China ontwikkelt,
is nog niet duidelijk. De geheele comedie
is voor onze Westersche begrippen min of
meer raadselachtig, maar in Japan schijnt
men den ernst van den toestand te begrij
pen. Men maakt zich ongerust over de mo
gelijkheid van een nieuwe anti-Japansche
golf en de leiding van het Kwantoeng-leger
(Japansch) heeft reeds te kennen gegeven,
dat zij niet zou dulden, dat een nieuwe anti-
Japansche stemming zich baan zou breken.
In hoeverre Rusland daarbij heimelijk steun
verleent, is onbekend, maar men kan wel
vermoeden, dat Rusland, dat in deze rand
gebieden evenals in Mongolië voortdurend
aan 't stoken is, ook thans er wel meer van
weet.
zijn eigen dichterlijk gevoel te laten gaan,
zijn levensbeschouwing te volgen en zijn
spelling te gebruiken. Doch een blunder
van ambtenaren, die zich met opvoeding
bemoeien, en de practici van het onder
wijs eenvoudig niet willen hooren al
dus de „Tijd" waaraan wy bovenstaande
bloemlezing ontleenen.