NIEUWS
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
28ste Jaargang
WOENSDAG 25 NOVEMBER 1936
No. 8582
OF ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruit^ eh'ing:
Voor beiden 19 cent pei weeü J 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week t 2.60 per kwartaal
Franco per post i 2.95 per kwartaal
Hei Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnè's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, buur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
V Verschil in „geaardheid"
In de socialistische pers schrijft A. B. K.:
Aan Marchant's nieuwe boek, welks
verschijnen reeds door zooveel gerucht
is voorafgegaan, kan de psycholoog
zijn hart ophalen. Het zich bekeeren tot
het katholicisme blijkt toch nog wat
anders dan het kruipen in de huid van
een Katholiek. Geen woord van wat
hier staat zou de Katholiek-bij-erf
opvolging zoo geschreven hebben Dit
geschrift lezende, komt men immer op
nieuw tot de slotsom, dat niemand min
der dan deze man door zijn geaard
heid scheen voorbestemd om Roomsch
te worden. Zelfs als hij in een klooster
ging, zou gansch het gebouw daveren
van het strijdrumoer des nieuwen be
woners, die in alle vertoog tot absolute
slotsom komt en van voorbehouden
nooit weten wil. Dat deze levensweg
naar Rome leidde, bewijst wel heel
sterk, dat de menschelijke ziel in haar
mogelijkheden geen grenzen kent.
A. B. K. had den laatsten zin ook b.v. al
dus kunpen doen luiden: Dat deze levens
weg naar Rome leidde, bewijst wel heel
sterk, dat.... alle wegen naar Rome lei
den!
Wij nemen het bovenstaande over om er
een korte opmerking bij te maken.
Geen „geaardheid" is een beletsel om
Roomsch te worden, omdat Christus Zijn
Kerk heeft gesticht voor alle menschen
en.geen „geaardheid" heeft uitgesloten!
En de Kerk houdt ook rekening met ver
schillende „geaardheden", die Zij niet on
derdrukt, maar leidt. In de Kerk zijn Orden
gemeenschappen waarin elke dag zoo
goed als geheel wordt doorgebracht in ge
bed en overweging; er zijn ook Orden,
waarin gebed en overweging de basis zijn
voor een leven van arbeid in en voor de
maatschappij, welke arbeid het grootste ge
deelte van ieder en dag vult. Er zijn ver
schillende Orden, waarin verschillende „ge
aardheden" levensbevrediging in Christe-
lijken zin kunnen vinden. En de Katho
lieken, die niet in een klooster van een of
andere Orde zijn getreden, kunnen óók God
dienen en ais kind der Kerk leven op ver
schillende wijzen naar verschillende „ge
aardheden".
Geen enkele „geaardheid" is in de Kerk
niet op haar plaats, indiende drager
van die „geaardheid" in ernst het goede
wil, God wil dienen.
NIEUW VEEN.
De wereld
in vogelvlucht
De burgeroorlog in Spanje schiet nog
steeds weinig op. Men lanceert allerlei be
richten, die worden tegengesproken en er
gaan geruchten, maar veel nieuws is er
niet bij. Een belangrijke mededeeling is,
dat de nationalisten beweerd hebben, dat
zij zelf over duikbooten beschikken. Dat zou
verklaren, hoe bij dan ingang van de ha
ven van Carthagena een rege§ringskruiser
getorpedeerd kon worden, zonder dat dit
geweten zou moeten worden aan de inter- I
ventie van een buitenlandsche mogendheid.
Hiermede is alweer een gevaar voor in
ternationale verwikkelingen verwijderd.
Wij hebben den laatsten tijd geen gebrek
aan internationale spanningen, die gevaar
lijk kunnen worden. Zoo heeft de ter dood
veroordeeling van den Duitschen inge
nieur Stickling door de Russische recht
bank tot gevolg gehad, dat de Duitsche re
geering is gaan dreigen met het afbreken
der diplomatieke betrekkingen met Moskou
indien deze ingenieur werkelijk ter dood
wordt gebracht. Ondanks het feit, dat bei
de regeeringen twee stelsels vertegenwoor
digen, die zich verdragen als water en
vuur, en ondanks het feit, dat van tijd tot
tijd lustig op elkander wordt gescholden,
zijn de diplomatieke betrekkingen tusschen
de bende hoofdsteden nog steeds intact ge
bleven.
De Duitsche regeering heeft er sinds gis
teren nog een reden bij gekregen om ver
ontwaardigd te zijn. Het Noorsche Storting
heeft n.l. den Nobelprijs voor den vrede,
die verleden jaar niet was uitgereikt, toe
gekend aan den Duitschen schrijver von
Ossietzky, die nog niet zoo lang geleden
uit het concentratiekamp ontslagen is. We
gens zijn schrijven tegen de herbewape
ning van Duitschland was hij reeds onder
het vorige regiem veroordeeld op beschul
diging van hoogverraad. Geen wonder, dat
ran in Duitschland verontwaardigd is, nu
aan een hoogverrader zulk een onderschei
ding is toegekend. Men vat dit op als een
politieke demonstratie tegen het huidige
regiem in Duitschland en dat is het ook
inderdaad. De betrekkingen met Noorwe
gen zullen er daardoor niet beter op wor
den. De Nobelprijs heeft ditmaal den vrede
waarschijnlijk geen goeden dienst bewe-
WAARSCHUWING.
Nogmaals zij gewaarschuwd voor de zgn.
Vrouwenkruistocht, die zich richt tot „ale
weldenkende en goedwillende vrouwen van
Nederland 'en Koloniën".
In een beweging, uitgaande van zoodani-
gen beginselopzet, dat er plaats is zelfs voor
communisten, behoort een katholieke vrouw
niet thuis. Nogmaals zij er ernstig op aan
gedrongen, dat de katholieke vrouwen
geenerlei steun aan dezen „kruistocht",
waarmee Christus' kruis in geen enkel ver
band staat, zullen geven Voor de beharti
ging harer belangen is de Katholieke Vrou
wenbond net aangewezen lichaam.
TREINBOTSING IN DE VEREENIGDE
STATEN.
Acht dooden.
CHICAGO, 25 Nov. (A. N. P.). Gister
avond 19.50 uur zijn op de lijn Chicago-
Milwaukee twee treinen tegen elkaar ge-
loopen. Zeventien personen zijn om het
leven gekomen, 65 werden gewond.
CHICAGO. 25 Nov. (A. N. P.). Naar
thans wordt gemeld, zijn bij het ongeluk op
den spoorweg ChicagoMilwaukee acht
personen omgekomen en niet, zooals men
eerst vreesde 17.
DIPLOMATEN IN WILHELMSTRASSE
ONTBODEN.
Sovjet-ambassadeur niet uitgenoodigd.
BERLIJN, 25 Nov (A. N. P.). De am
bassadeurs van de groote mogendheden
zijn in de Wilhelmstrasse ontboden tus-
schen 12 en 1 uur hedenmiddag.
Naar vernomen wordt, is de Sovjet-Rus
sische ambassadeur te Berlijn niet uitge-
noodiigd.
De zeereerw. heer C. M. Mol
benoemd tot pastoor te Nieuwveen.
DE BRITSCHE VLOOT IN DE
MIDDELLANDSCHE ZEE.
LONDEN, 25 November. (A.N.P.) De
Britsche admiraliteit deelt mede, dat de
verloven op de Britsche vloot in de Middel-
landsche Zee zijn ingetrokken wegens het
sleohte weer, dat de communicatie met de
schepen onmogelijk maakte.
STADS
Jongeren in de politiek.
Deken J. Bots voor de
R. K. Staatspartij.
De jongeren en de politiek, dat is 'n vraag
stuk, dat de laatste jaren meer en meer
op den voorgrond is getreden, 'n vraag
stuk ook, dat de volle aandacht heeft van
de R. K Staatspartij. Dus ook van de afd.
Leiden, welke gisteravond de jongeren had
opgeroepen tot 'n bijeenkomst in de kleine
Stadszaal.
Het stemt ongetwijfeld tot voldoening,
dat de belangstelling voor deze bijeen
komst vrij groot genoemd mag worden,
want de zaal was vol.
Na 'n muzieknummer van „Franz
Schweitzer" opende mr. E. Bolsius de bij
eenkomst met den Chr. groet, die daarna
allereerst 'n hartelijk applaus vroeg voor
den spreker van dezen avond. Uitgenoodigd
toch was rector Bots en we krijgen, aldus
spr., deken Bots!
Spr. achtte het een voorrecht en een groot
geluk, dat deken Bots aan zijn toezegging
voor deze spreekbeurt gestand wilde doen
en den jongeren van voorlichting wilde
dienen bij den stap, dien wij gaan onder
nemen. Nu temeer zullen de door deken
Bots gesproken woorden op een goud
schaaltje worden gewogen.
De dames en heeren-jongeren heette
spr. verder hartelijk welkom. Het bestuur
achtte zich gelukkig, dat zoovelen aan de
tot hen gerichte uitnoodiging hadden ge
hoor gegeven.
Spr. riep verder een hartelijk welkom toe
aan pastoor Smitz en den heer A. H. J. En
gels, lid der Tweede .Kamer, welke laatste
als veteraan toch nog zijn volle belangstel
ling toont voor het werk der Staatspartij,
waaraan hij reeds als jongere zijn krachten
heeft gegeven.
REDE DEKEN BOTS.
Na 'n woord van dank voor den tot hem
gerichten gelukwensch bij zijn benoeming
tot deken van Gouda, zeide deken Bots,
uat het al enkele jaren geleden is, dat hij
in een gezelschap, waar een bepaalde paus
en een bepaalde kardinaal ter sprake kwa
men, met stelligheid hoorde verzekeren,
dat deze nooit heilig verklaard zouden wor
den.
Op de vraag, waarom zulks niet zou ge
beuren, werd hem geantwoord: „Want die
hebben veel te veel aan politiek
Politiek is een heilige zaak.
Spr. wilde echter de gedachte verdedigen,
dat de politiek een heilige zaak is. Een
eerste motief daarvoor vindt spr. in de
rijkgeschakeerde gobelins van heiligen
levens uit de laatste jaren, getuigend van
heroïsme en offerzin.
Als voorbeelden daarvan noemt spr. een
president van Ecuador, den beroemden
Garcia Moreno, die gansch zijn leven wijdde
aan de politiek en wiens laatste woorden,
toen hij doodelijk verwond neerzeeg waren:
„God sterft nooit!"
Dan noemt spr. de buitengewoon aan
trekkelijke figuur van een Luxemburgsche
hertogin, Marie Adelheid, die op jeugdigen
leeftijd stierf. Toen haar liberale ministers
de school wilden ontkerstenen, verklaarde
zij zich hier absoluut tegen met de woor
den: „Ik zit hier bij de gratie Gods!" En
toen zij drie jaar later stierf, moest een
harer felste tegenstanders van haar zeg
gen: „Zij heeft de gerechtigheid bemind,
het onrecht gehaat".
De politiek, het besturen van een staat,
kan evengoed een heilige zaak zijn. 't Komt
er maar op aan te leeren zien. hoe wij zelf
de staatkunde Katholiek kunnen maken.
Lenin gaf zijn handlangers, die hij de
wereld inzond ter verbreiding van het com
munisme als advies mee: „je moet ze pak
ken door hun ideaal".
Zouden wij nu, aldus spr., uit onze Katho
lieke overtuiging de kracht niet kunnen
putten om den staat te kerstenen?
Geestdrift is noodig.
Daarvoor is geestdrift noodig, geestdrift,
d.i. een stuk van ons hart, groeiend uit over
gave, uit beginselen en diepe overtuiging.
De politiek moet worden heilig gemaakt.
Dat vraagstuk is volop actueel en zelfs heel
nijpend.
In het Paradijs staarde het eerste men-
schenpaar zich blind op de valsche voor
stelling: gij zult als Goden zijn. Sindsdien
is de mensch zijn evenwicht kwijt geraakt.
Daarom kwam Christus op de wereld om
dat evenwicht te herstellen.
Een H. Augustinus schreef zyn boek: „De
civitate Dei", over de nieuwe maatschappij
die moest worden gebouwd in, om en op
God.
Als Charlemagne na enkele eeuwen zijn
jongen christenstaat gaat bouwen, zocht
hij daarvoor een grondwet, welke hij vindt
bij den H. Augustinus en als hij die ge
vonden heeft, roept hij uit: „Vivat Deus,
qui amat Francos", leve God, die de Fran-
schen bemint.
Uit dat rijk van Karei de Groote zijn
onze katholieke Middeleeuwen groot ge
worden. Daarmee moeten wij ons verwant
gevoelen. Alles in die Middeleeuwsche sa
menleving werd geordend volgens Gods
wetten. Tal van oorlogen zelfs waren 'n hei
lige zaak. De Kruistochten zijn er het voor
beeld van.
Niet enkel diefstal en woeker, maar ook
prijsbederf en weelde waren strafbaar, om
dat de mensch daardoor dienstbaar werd
gemaakt aan de stof, waardoor hij den weg
naar God verloor. Kerk en Staat, bovenna
tuurlijk en natuurlijk, moesten beide die
nen om den mensch tot God te leiden.
Spr. zeide te kunnen begrijpen, hoe Paus
Pius XI in „Quadragesimo Anno" terug
denkt aan het wonderbaar harmonieus sa
mengesteld ordeleven der Middeleeuwen,
waarnaar intusschen ook in den tegen-
woordigen tijd terugverlangd wordt, ge
tuige de Leidsche hoogleeraar prof. Hui-
zinga in zijn jongste werk.
Zulk een tijd begrijp je niet, als je het
niet. ziet in het Godslicht. Wanneer die tijd
iets beteakende, dan kwam het, omdat het
volk uit dien tijd iets beteekende; dan kwam
het, omdat het door geestdrift sterk was,
door geestdrift van binnen uit, waarvan
God het geheim was. De gemeenschappe
lijke Godsgedachte stimuleerde allen.
Sedert vier eeuwen revolutie.
Spr. haalde dit alles aan om te duidelij
ker te doen uitkomen, hoe geheel anders
het thans is.
Sedert vier eeuwen toch leven we in
een revolutie. Revolutie: dat begint van
binnen, in hoofd en hart. Als de menschen
anders gaan denken en handelen, dan be
gint de revolutie. God neemt niet meer de
eerste plaats in, doch wordt vervangen door
rationalisme, individualisme, materialisme
en zijn uitwassen van socialisme, commu
nisme, enz. We leven thans in een wereld
zonder God, men verdraagt noode, dat er
nog kerkgebouwen blijven staan.
Niet voor niets klaagde Paus Pius XI er
over, dat Christus nog slechts wordt ge
duld binnenskamers, maar zoodra Hij zich
buiten vertoont, wordt het veto over Hem
uitgesproken.
Ook wij zijn maar al te veel in die sfeer
meegezogen en allerlei valsche stellingen
worden opgezet om te uetoogen, dat men
God toch niet noodig heeft voor zijn zaken!
Ons geloof is niet meer dat van St. Pau-
lus: een geloof, dat de wereld overwint.
Door de vervreemding van God is het ge-
heele openbare leven chaotisch geworden
en het gevolg was: een geest van ontredde
ring in deze 20e eeuw, wantrouwen en haat.
Die chaos is het werk van den duivel,
betoogt spr. verder, waarvoor hij de niet-
geloovige prof. Werner Sombart van de
Berlijnsche Universiteit citeert.
Onze moderne tijd kent geen geestdrift
meer, opdat de spanning tusschen de twee
polen: God en de wereld, verbroken is.
De Pausen hebben de ontreddering der
wereld met droefheid gadegeslagen en Z.H.
Paus Pius XI wees erop, dat het noodig is
den mensch terug te voeren tot Christus'
Kruis. Wanneer Christus twintig eeuwen
geleden in staat is geweest het menschdom
te bevrijden van slavernij, dan kan Hij het
ook nu doen.
Hoe brengen wij God in den
staat terug?
Dat is de vraag, die deken Bots zijn ge
hoor stelde en hij voegde er onmiddellijk
aan toe: we gaan niet praten over wat an
deren doen, maar over wat we zelf kun
nen en moeten doen.
In de eerste plaats is dat onze persoon
lijkheid geven. Onze democratische tijd
draagt een geweldige mogelijkheid met
zich mede. Een herstel van de democratie
veronderstelt ook het herstel van de men
schen.
Spr. wijst er vervolgens op, dat er een
levend verband bestaat tusschen volk en
afgevaardigden.
Er bestaat op het oogenblik 'n grootere
belangstelling dan ooit voor den staat en
de staatsmaatregelen, doch deze komt voor
al voort uit materialistische overwegingen
en niet uit hoogere idealen. Daardoor komt
men echter in fascistisch vaarwater.
Op de vraag nu: wat wordt er van de
jongeren verwacht? antwoordt spr. dat
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Nog geen voortgang in den Spaanschen
burgeroorlog. De nationalisten beschikken
over duikbooten. (2de blad).
Zal Duitschland de diplomatieke betrek
kingen met Rusland verbreken, als ir.
Stickling wordt geëxecuteerd? (2de blad).
Toekenning van Nobelprijs aan von Os
sietzky wekt verontwaardiging in Duitsch
land. (2de blad).
Geestdriftige ontvangst van Hor thy te
Rome. (2de blad).
BINNENLAND.
De moord te Merkelbeek. (1ste blad).
Hedenmorgen is de galanteriehandel der
fa. Perry en Co. te Amsterdam door zwaren
brand vernield. (Gem. Ber. 3e blad).
als politiek een kunst is, het een tele
foon is tusschen hemel en aarde, volgens
de woorden van den Oostenrijker Herman
Baer.
God immers vraagt den menschen om
aansluiting, Hij geeft alles wat de mensch
Hem vraagtalleen niet: Zijn eer. Daar
om hebben wij als gemeenschap te zorgen,
dat heel het staatkundig leven aan God
geeft wat Hem toekomt.
Daarbij moet men zien niet blind staren
op hetgeen bereikt is. 'n Schrikwekkend
voorbeeld daarvan hebben we kunnen
waarnemen in Duitschland, waar prachtige'
organisaties'gestorven zijn zonder-stervens
kreet.
Met St. Lucas zegt spr. tot zijn gehoor:
het rijk Gods is in uw binnenste.
Wij moeten echt hartstochtelijk verlan
gen, dat God terugkomt. Niet kleinzielig
streven om een zetel te winnen, maar zor
gen de menschheid terug te brengen tot
God, op staatkundig terrein invloed uit
oefenen, omdat daar groote waarheden te
vinden en te behouden zijn.
Spr. wijst er dan op hoe ook onze tijd
prachtkerels kent, menschen die vooral bij
rampen als te IJmuiden en Schiedam op
de bres staan om hun medemenschen te
redden.... Als dan deze tijd zoo arm is
aan God, dan is het onze taak om die men
schen te redden, die God verwerpen.
Als dat Godsgeloof sterk genoeg is, dan
zullen ook de jongeren in staat zijn op de
Katholieke partij het stempel Gods te druk
ken.
Als de jongeren zoo de politiek zien, dan.
bezitten zij genoeg ideaal om zich aan dat
schoone apostolaat te geven. (Applaus).
DANKWOORD MR. BOLSIUS.
De voorzitter der Leidsche afdeeling mr.
E. Bolsius sprak hierna een dankwoord tot
deken Bots. Dit woord vol ernst en betee-
kenis over de Godsgedachte in de politiek
heeft op allen een diepen indruk
gemaakt. Dankbaar was spr. deken Bots,
omdat hij aldus gesproken had.
Spr. hoopte, dat het Godsvertrouwen uit
de Middeleeuwen ook thans tot geestdrift
zou voeren, omdat we geestdrift noodig
hebben vooral in dezen tijd, waarin het
dikwijls zoo moeilijk is te zeggen, dat we
vertrouwen in God.
Steunt ons, aldus richtte spr. zich tot de
jongeren, met uw geestdrift, welke voor de
ouderen een aansporing moge zijn om op
den ingeslagen weg voort te gaan. Zooals
de ouderen tot taak hebben gehad voort
te bouwen op hetgeen hun voorgangers heb
ben opgebouwd, zoo zullen de. jongeren
weer hun opvolgers moeten zijn en dat niet
alleen om materieele voordeelen te be
halen.
Daarom hoopte spr., dat het-hier gespro
ken woord niet ijdel zou zijn; dat allen iets
neen veel zouden voelen voor het ideaal,
dat deken Bots hun had voorgehouden.
Van de hierna geboden gelegenheid tot
vragen stellen werd door één der aanwe
zigen gebruik gemaakt.
Deze vroeg den inleider, hoe de jonge
werkloozen geestdriftig konden zijn voor
de Staatspartij, die voor de werkloozen nog
niets had gedaan.
Deken Bots wees er in zijn antwoord op,
dat deze kwestie de pijnlijkste is van den
tegenwoordigen tijd.
Spr. wees er nogmaals op, dat de ont
reddering der huidige maatschappij het ge
volg is van de afdwalingen van vier
eeuwen. Den grooten oorlog meent men
hiervan de oorzaak, doch deze heeft het pr~