DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Wijziging van ons Staatsbestel.
28ste Jaargang
WOENSDAG 18 NOVEMBER 1936
No. 8576
DF ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent pei week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ea
verhuur, koop en verkoop: 0.50
De bevoegdheid van het
centrale orgaan.
ADVISEEREN OF VER-
ORDINEEREN
In ons vorig artikel- over het rapport
van de Studie-coqimissie, welke, een onder
zoek heeft ingesteld omtrent een evëntueele
wijziging van ons Staatsbestel in den geest
der Katholieke ordeningsgedachte, hebben
wij gezien, hoe het nest van Staatbe
zwaard werd door den steeds groeienden
koekoek van het economische en sociale le
ven en hoe de commissie adviseerde om
den koekoek uit het nest te gooien en hem
een eigen home te laten bouwen.
De buitensporig uit de-kluiten wassende
jonge vogei moest zich een nest opbouwen
uit corporaties met publiek-rechtelijke be
voegdheid,, doch hij zou niet geheel en al op
eigen wieken mogen drijven, want regie
ring en volksvertegenwoordiging zouden de
algemeene wetgeving ook op sociaal en
economisch gebied zelf in handen houden.
Als bindend element, nationaal gespan
nen over de corporaties, was gedacht aan
een top-orgaan, dat tevens als verbindings
schakel dienen zou tusschen corporaties
eenerzijds en"regeering en volksvertegen
woordiging anderzijds.
Hoe moet nu de taak van dat top-orgaan
worden verstaan?
De „Maasbode", het rapport der commis
sie besprekend in haar nummer van 4 Nov.
j.l., -concludeert, dat deze taak uitsluitend
adviseerend is voorgesteld. Wat het
blad betreurt, omdat het zelf op dit punt
verder wilde gaan en aan dit top-orgaan
ook een verordenende bevoegdheid wilde
zién toebedeeld. Een verordenende bevoegd
heid in dezen zin, dat eventueele uitvoe
ringsmaatregelen, die anders bij algemeene
maatregel van bestuur (dus door de regee
ring) genomen zouden moeten worden, dan
door het centrale orgaan zouden kunnen
wobden vastgesteld. Voorts had het blad
zich voorgesteld, dat ook de bedrijfsver-
ordeningen van de corporaties aan de goed
keuring van dat orgaan zouden moeten wor
den onderworpen.
„Maar dat wil de commissie ook", schrijft
tot groote verrassing van den Maasbode
schrijver prof. mr. Romme, één der leden
dier commissie. „U hebt blijkbaar het rap
port niet goed gelezen".
„Voorzoover het top-orgaan wordt
ingeschakeld in de totstandkoming van
algemeene wetgeving op so
ciaal-economisch gebied (aldus schrijft
prof Romme verder), wordt aanbevo
len, het te geven adviseerende bevoegd
heid. Maar als orgaan met betrekking
tot b e d r ijf s regelingen, wordt, vóór
en behalve een adviseerende taak, aan
dit top-orgaan toegedacht de veel ver
der gaande bevoegdheid van medewer
king aan de totstandkoming van alge
meene regelingenvoor het bedrijfsle
ven in zijn geheel verordenende be
voegdheid dus en medewerking aan
de totstandkoming van algemeene re
gelingen voor een deel van het bedrijfs
leven wat k a n zijn verordenende be
voegdheid, maar ook kan zijn. en liefst
zooveel mogelijk zal zijn, een aan
vullende taak met betrekking tot
bedrijfsregelingen welke uit de sa
menwerking van twee of meer corpo
raties geboren zijn".
De „Maasbode", aldus op haar journa
listieke vingeren getikt, slaat het rapport
nog eens op, maar kan het door prof. Rom
me weergegeven standpunt er niet in vin-
clen.
Wij kunnen het er ook niet in vinden en
zijn zoo vrij te betwijfelen of het stand
punt van prof. Romme het standpunt van
de geheele commissie, zooals dat is uiteen
gezet in het rapport, wel heelemaal dekt.
Wij gelooven trouwens, dat de meenin
gen in werkelijkheid niet zoo heel ver uit
elkaar loopen.
In ons eerste artikel hebben wij er den
nadruk op gelegd, dat de commissie zich
vóór alles heeft willen plaatsen op den bo
dem van de werkelijkheid en zich angst
vallig onthouden heeft van het aanbevelen
van denkbeelden, voor. welker verwezenlij
king de tijd nog niet rijp is. Slechts wat
djrect voor uitvoering vatbaar geacht werd,
is opgenomen in het schema der commis
sie. Vandaar dat men niet te hard van sta
pel heeft willen loopen met het toekennen
van bevoegdheden aan dat centrale orgaan.
Wanneer alvast bereikt kan worden, dat
er begonnen wordt aan den opbouw dezer
voorgestelde ordening, dat er mitsdien cor
poraties komen en over deze corporaties
een Economische Raad met voorloopig
adviseerende bevoegdheid, dan zijn wij
reeds een flinke stap verder.
En daarom heeft de commissie voorloo
pig slechts adviseerende bevoegdheid, maar
dan verplichte adviseerende bevoegdheid,
willen toekennen aan dit orgaan. Niets belet
evenwel, dat aan het top-orgaan, wanneer
het eenmaal in werking is en de zaken
naar wertsch marcheeren, wanneer er bo
vendien wat meer valt te concretiseeren
omtrent de werkwijze van dat orgaan,
(want wie heeft op dit oogenblik reeds
een duidelijk en scherp-omlijnd denkbeeld
omtrent den arbeid ervan?) niets belet,
dat aan. dit orgaan later een grooter aan
deel in de uitvoering worde gegeven, zoo
als de „Maasbode" zich dat voorstelt. Dat
is trouwens ook de wensch der commissie,
want zij denkt in een latere phase, wan
neer het corporatieve gemeenschapsleven
zich volledig zal hebben ontwikkeld, aan
een staatsorgaan met wetgevende bevoegd
heid en zelfs niet alleen op sociaal-econo
misch gebied, maar ook op andere gebie
den der staatswerkzaamheid.
Omtrent het ideaal staan de partijen dus
niet zoover van elkander afer is slechts
verschil van meening omtrent het tempo,
wat weer verband houdt met het inzicht
omtrent het direct bereikbare.
Wij begrijpen "net overigens, wanneer de
.leden der -studie-commissie huiverig zijn
voor het zonder mëér toekennen van veror
denende bevoegdheid. Het nemen van
maatregelen op economisch en sociaal ge
bied zal wij kunnen het ons moeilijk an
ders voorstellen -r- gepaard gaan met finan-
cieele uitgaven en dat de regeering er in
dezen tijd toe te bewegen zou zijn, om de
touwtjes van de b^rs voor een belangrijk
deel uit handen te geven, klinkt vrij opti
mistisch.
Wat wij echter niet goed begrijpen is de
volgende passage in het rapport:
„In de grootst mogelijke meerderheid
meent zij (de commissie) te mogen betwij
felen, of het uitzicht op dien toestand van
dien aard is, dat thans reeds de grond
wettelijke mogelijkheid daartoe
zou moeten geopend worden".
Dat slaat direct op de mogelijkheid van
een organisch kiesrecht, maar indirect ook
op de grondwettelijke mogelijkheid van
zulk een orgaan met verordenende bevoegd
heid, want „dat er voor de samenstelling
van zoo'n lichaam geen plaats is voor een
individueel doch slechts voor een organisch
kiesrecht (kiesrecht der corporaties) schijnt
der commissie vanzelfsprekend".
Wij zouden meenen, dat van de a.s.
Grondwetsherziening gebruik zou kunnen
worden gemaakt om een mogelijkheid te
openen, al bestaat het vooruitzicht, dat deze
mogelijkheid pas veel later benut kan wor
den.
't Is altijd gemakkelijk en het verplicht
tot niets.
Misschien heeft de commissie zich laten
leiden door de gedachte: 't is beter niet
alles in eens te willen hebben.
Wat een kwestie van tactiek is.
Mr. H. F. A. GEISE.
DE SPANNING IN HET VERRE OOSTEN.
Aanval op Taolin.
PEKING, 18 November (A. N. P.) Van
Chineesche zijde wordt hedenochtend me
degedeeld, dat de Mandsjiekwo-Mongool-
sche troepen een hevigen aanval hebben
gedaan op Taolin. Zij werden hierbij ge
steund door Japansche tanks en bombar
dementsvliegtuigen.
Japan heeft er niets mee te maken!
TOKIO, 17 Nov. (A. N. P.) Officieele
kringen verklaren ten aapzien van de te
gen de provincie Soeojoean gerichte opera
ties van Binnen-Mongolië, dat dit een zui
ver binnenlandsche aangelegenheid van
Chira is, waarmede Japan niets te maken
heeft, hoewel Japan niet onverschillig
staat tegenover communistische activiteit
in eenig deel van China.
Gebrek aan eenheid
in de S.D.A.P.
In een politieke'partij kan over vele din
gen verschillend worden geoordeeld. Dat
kan. En, als er geen geest-doodende disci
pline heerscht, zal dat ook in werkelijkheid
zoo zijn.
Maar in een zaak, die de beginselen der
partij van nabij raakt en waarin onder
linge verdeeldheid verwarring naar bui
ten wekt, moet die politieke partij één zijn.
Eén in het openbaar optreden.
De hier' bedoelde vereischte een
heid mist herhaaldelijk de S. D. A. P.
Vandaar, dat velen de overtuiging heb
ben, dat men niet weet, wat men aan haar
heeft; dat velen van haar getuigen, dat zij
in, de samenleving beheerschende begin
sel-vraagstukken visch noch vleesch is..
Is de S. D. A. P. revolutionair gezind?
Of is zij democratisch? Wil zij zich aan
het bestaande gezag onderwerpen, daar
mede samenwerken, daaraan de vereischte
eedbied betuigen met alle consequenties
daarvan? Of is zij republikeinsch is zij
republikéinseh niet alleen in dien zin, dat
zij een republiek als-haar ideaal beschouwt,
maar zóó dat zij den bestaanden regee-
ringsvorm niet in haar feitelijke rechtma
tigheid wil erkennen, niet loyaal wil
^erkennen.r
Zoo ook nu weer die verwarde en ver
warrende houding bg gelegenheid van het
aanstaande vorstelijk huwelijk.
In meerdere gemeenten werkt de S.DA.P.
mede aan de feestviering, in andere weer
niet. In Leiden, vaar de S. D. A. P. al
tijd graag zoo'n beetje revolutionaire hou
ding heeft willen aannemen, doet zij niet
mee, althans niet aan de geldinzameling
voor het nationaal huldeblijk. Dit is dui
delijk geworden uit de gisteren in ons blad
gepubliceerde lijst van comité-leden.
Nu kan men van de zijde der S. D. A. P.
opwerpen: 't Betreft hier toch geen begin
sel-kwestie.
Dat is waar. 't Verschil in optreden van
de S. D. A. P. elders en hier behoeft
niet gevolg te zijn van beginsel-verschil.
Maar 't betreft hier wél een kwestie, die,
zooals wij hierboven schreven, „de begin
selen der partij (der S D. A. P.) van nabij
raakt en waarin onderlinge verdeeldheid
verwarring naar buiten wekt".
Ongetwijfeld. En daarom is dit ver
schillend optreden der S. D. A. P. ver
keerd ook voor haar-ze-f, als zij er ten
minste prijs op stelt, te worden beschouwd
als een partij, waarvan ieder weten kan,
waarvan ieder zien kan, wat men er aan
heeft in de principeele zaak van de erken
ning van een nation?! gezag.
De wereld
in vogelvlucht
Op Madrid komt een hagelbui van gra
naten, bommen en ander moordtuig neer.
Het eene bombardement na het andere
brengt door en verwoesting over de onge
lukkige stad, maar uit de berichten van
vandaag blijkt niet, dat de aanvallende
rechtsche troepen veel vorderingen heb
ben gemaakt. De tegenstand is blijkbaar
neg zoo taai, dat de aanvallers het raad
zaam achten eerst alle plaatsen van ver
dediging stuk te schieten. Er schijnt ook
gebruik gemaakt te worden van brand
bommen, waardoor verscheidene branden
in de hoofdstad zijn uitgebroken.
Voorts wordt gemeld, dat tusschen Ber
lijn en Tokio een overeenkomst is gesloten
tegen het communisme. Beide landen heb
ben parallel loopende opvattingen om
trent het communisme en parallel loopen
de belangen tegenover het bolsjewistisch
gevaar, Duitschland in het Westen en Ja
pan in het Oosten. Wanneer de berichten
juist zijn heeft Duitschland in Japan een
vrij belangrijken mede-strijder verkregen
voor zijn „kruistocht tegen het commu
nisme". In hoeverre Italië als een bond
genoot te beschouwen valt is nog de vraag.
In Engeland ziet men dergelijke aaneen
sluitingen niet graag. Engeland heeft lie
ver te doen met een alleenstaand Japan in
het Verre Oosten.
VERDWIJNT DE „KWEEKELING MET
ACTE"?
Een poos geleden heb ik den „kweeke-
ling met acte" een ongerijmdheid noemend,
wijl een kweekeling, die de acte behaalt,
van stonde af-aan, geen kweekeling meer
is, doch bevoegd onderwijzer in dit
blad het denkbeeld in overweging gegeven,
de noodige bezuiniging veeleer hierin te
zoeken, dat men het instituut „onderwijzer
2e klasse" zou invoeren; de tweedeklasser
zou dan lager gesalarieerd kunnen worden
evenals zulks bij vele andere functies
het geval is: luitenants, personeel, bij de
politie, enz.
Uit onderwijzerskringen werd daartegen
terstond geopponeerd en ondersteld, dat ik
loondruk beoogde, waartegenover ik weer
opmerkte, dat ik eenvoudig bedoelde: het
hoogere loon door meerdere ervaring te
doen bereiken, terwijl het lagere toch be
staansmogelijkheid moest bieden.
Na deze herinnering moge ik er op wij
zen, dat het stitutt tweede klasse toch
op weg schijnt, zij het dan om te beginnen
nog slechts bij het voorbereidend onder
wijs. B. en W. van Den Haag immers stel
len den Raad thans voor om de benaming
van het personeel, dat belast is met het
zelfstandig geven van onderwijs aan on
volledige klassen meer in overeenstemming
te brengen met de werkelijkheid en dat
personeel niet als kweekelingen, doch als
onderwijzeressen 2e klase aan te duiden.
B. en W. hebben zich op het standpunt
gesteld, dat er geen overwegende bezwaren
bestaan tegén een formatie, waarbij in het
algemeen:
a. Aan hoofden en onderwijzeressen le
klasse het zelfstandig onderwijs wordt op
gedragen aan klassen van ten hoogste 44
leerlingen;
b. aan onderwijzeressen 2e klase het
zelfstandig onderwijs wordt opgedragen
aan klassen van ten 'hoogste 36 leerlingen.
Voorts stellen zij voor, aan scholen met
minder dan 205 leerlingen nog een en aan
scholen met 205 of meer leerlingen nog
twee kweekelingen aan te stellen.
Deze regeling is neergelegd in een nieu
we leerlingenschaal.
Toepassing van de thans door B. en W.
voorgestelde leerlingenschaal zal. leiden tot
een aanzienlijke vermindering van het aan
tal. onderwijzeressen (le klasse). Daaren
tegen zal het aantal onderwijzeressen 2de
klasse en kweekelingen, zoowel bij het
openbaar als bij het bij zonder voorberei
dend onderwijs, vermoedelijk zoodanig toe
nemen, dat ten slotte voor een grooter aan
tal personen werkgelegenheid zal ontstaan.
De financieele regeling van dit voorstel
is me op 't oogenblik niet bekend. Indien
echter de tweede klasser een behoorlijk
salaris behoudt, is deze regeling zeker te
verkiezen boven het ongelukkige kweeke-
lir.gen-met-acte-systeem
Tot zoover onze hooggeachte medewer
ker. Wij: zijn het met de conclusie in den
laatsten zin volkomen eens, maarwij
zouden toch liever geen van beide insti
tuten zien: noch kweekeling met acte, noch
onderwijzer 2e klasse. Een andere moge
lijkheid, die we liever verwezenlijkt zou
den zien, is: een wat langer gerekt stelsel
van periodieke verhoogingen.
LUCHTVAART
DE K.LJVI. NAAR ABESSYNIë.
Bijzondere vlucht met Fransche passagiers.
Een week vóór Kerstmis zal de Kwak,
de Douglas DC 2 PHAKQ van het Pa-
rijsche vliegveld le Bourget starten op
weg naar Abessynië. Een Fransch bankdi
recteur heeft het K.L.M.-toestel gecharterd
voor deze bijzondere vlucht, welke onge
veer een maand zal duren. Het gezelschap
bestaat uit zes toeristen w.o. een filmope
rateur, die de aardigste momenten van deze
reis op den gevoeligen band za± vastleggen.
De K.L.M. heeft in den loop der jaren
al zoovele bijzondere vluchten uitgevoerd,
dat zij met deze laatste opdracht voor
Abessynië wel tot een specialiste gestem
peld kan worden in het maken van moder
ne "kruistochten. Wij denken aan van Lear
Black's roemrijke vluchten met Géysen-
dorffer en Scholte, aan Scholte's reis naar
Indo-China, aan Frijns' vlucht met mevr.
Moore naar het Heilige Land, aan de toch
ten, wejke lord Beaverbrook met de K. L.
M. maakte en thans weer aan de voorge
nomen Abessynië-vlucht. De Fransche rei
zigers zijn aan.de goede zorgen van Duime-
laar toevertrouwd, een van de oudste pilo
ten der K.L.M., die in 1923 ih dienst der
maatschappij trad en reeds 12.000 vlieg
uren op zijn naam heeft staan.
De bemanning van de-„Kwak" zal bestaan
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Hevige bombardementen op Madrid.
Overigens weinig vorderingen. (2de blad).
Een Duitsch-Italiaansch-Japansch anti
communistisch front? (2de blad).
De Fransche minister Salengro plotse-
ling overleden. (2de blad).
BINNENLAND.
De steun aan den tuinbouw. (2de blad).
De prijsstijging van de levensmiddelen.
(2de blad).
uit de heeren: J. J. E. Duiimelaar, gezag
voerder, H. C. A. van Montfoort, tweede-pi
loot, Chr. Biesheuvel, boordwerktuigkundi
ge en J. W. Hoogland, marconist.
De vlucht, welke 17 December van Pa
rijs begint, leidt langs de volgende lucht
wegen: Parijs, Marseille, Rome, Athéne,
Rhodos, Alexanarië, Cairo, Luxor, Assouan,
Port Sudan, Massaou, Assab, Djibouti, Ad
dis Abeba, Asmara, Port Soedan, Wadi
Haifa, Cairo, Mersa Matruh, Benghasi,
Tripolis, Catania (op Sicilië), Rome, Mar
seille, Parijs. De „Kwak" zal op zijn terug
weg misschien niet de oevers van den Nijl
volgen, waar zijn langbeenige verwanten
de Ibissen verblijven, maar wellicht zal hij
van Port Soedan over de Golf van Akaba
via Rhodos naar Rome terugvliegen.
KERSTVLUCHT VAN DE IBIS NAAR
INDIë.
In het gewone schema van de Postvluchten
van de K. L. M.
De „Ibis", de nieuwe Douglas D C 3.van
de K. L. M., zal een Kerstvlucht naar Indië
maken.
Bestuurd door Scholte met Parmentier
als medegezagvoerder, zal het luchtmail
schip, gedreven door zijn beide motoren van
1000 H.P. elk, langs de K.L.M.-winterroute
suizen, om aan de Egyptenaren, de Irakee-
zen, de Perzen, de Britsen-Indiërs, de Sia-
meezen, de Engelschen in Singapore en
ten slotte aan Nederlandsch-Indië te doen
zien, dat de K.L.M. voortgaat te vliegen
met het meest moderne en het meest com
fortabele materieel.
Deze Kerstvlucht zal in het gewone sche
ma passen en noch bijzonder, noch ver
sneld zijn. De machtige motoren zullen niet
worden gebruikt om de vlucht binnen en
kele dagen te volbrengen. In zevendagen
wordt de uitreis gemaakt, in 6 y. dag de
thuisreis.
Op deze wijze zal in Indië en langs de
geheele K.L.M.-route het nieuwe materieel
worden geïntroduceerd, waarmee binnen
afzienbaren tijd de K.L.M. de geheele Indië-
route hoopt te bevliegen.
Als verdere bemanning van de Ibis op
deze Kerstvlucht zijn aangewezen de hee
ren Pestman, marconist, Buitenhuis, werk
tuigkundige en Oosterhuis, steward.
„Tel."
VERKEERSVLIGTUIG VERONGELUKT.
Een verkeersvliegtuig van de lijn Ber
lijnMunchen is bij de landing op het
vliegveld van Neurenberg verongelukt. De
bestuurder en een passagier werden daar
bij doodelijk gewond.
DE PAUS GEEFT ZIJN MEENING
OVER DE FILM.
LONDEN, 18 Nov. (A.N.P.) De Paus
heeft gisteren, naar de „Daily Telegraph"
uit Vaticaanstad meldt, den president van
de Motion Picture Producers-distributors
of America, Will Hays, ontvangen.
Het onderhoud, dat Hays met Z. H.
heeft gehad, duurde een half uur. Bij hét
verlaten van het Vaticaan verklaarde de
filmmagnaat: Mijn bezoek aan den Paus
is het hoogtepunt van mijn loopbaan. Ik
stond versteld over zijn kennis van de
film, en ik was aangenaam verrast, hem
zoo frisch van geest en uiterlijk aan te
treffen, vooral na de geruchten, dat zijn
gezondheidstoestand te wenschen overliet.
Wij hebben gesproken over films en hun
techniek, hun moreele voor- en nadeelen.
Z> H. verklaarde, dat hij sterk voor ont
wikkeling van de film was, zoolang deze
ten doel had, de algemeene levensomstan
digheden van den mensch te verbeteren.