Voor God verantwoord
De aanval op Madrid wordt voorbereid.
Nationalistische troepen trekken samen
rond de hoofdstad.
TROUWRINGEN
t-
M. BRINKS, Turfmarkt 11
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1936
DE LEIDSCHE COURANT
fWEEDE BLAD PAG. 5
Dwalend geweten
Inplaats van zich uitsluitend en privatim
te richten tot degenen, die zich tot den z.g.
„Raad van Katholieken" der N.S.B. gewend
hebben om voorlichting, hebben eenige
heeren, die zich Voorzitter en Secretaris
van dezen Raad noemen, onder den titel
„Voor God verantwoord!" een
brochure uitgegeven, waarin zij hun. hou
ding ten opzichte van het Herderlijk Schrij
ven d.d. 6 Mei j.l. van leerstellige zijde be
lichten. Van den éénen kant is deze publi
citeit zeer te betreuren, omdat, al moge
naar de bedoeling „aan deze brochure geen
propagandistische strekking ten grondslag
liggen", en al moge het niet de bedoeling
zijn „de nadruk te leggen op de on volg
zaamheid aan de Bisschoppen", het feit der
verschijning zelf en de wijze waarop men
zich meent te moeten verantwoorden wel
eens in die richting zou kunnen werken.
Van den anderen kant biedt deze publiciteit
de gelegenheid om op een paar punten, die
ter sprake komen in deze brochure, in te
gaan en zoo goedwillende menschen te
helpen om zich uit de moeilijkheden te red
den, waarin zij zich gebracht hebben.
Het mag als bekend verondersteld wor
den, dai degenen, die in deze brochure aan
het woord zijn, de gewetensvraag „Mag
ik als Katholiek mijn actie voor de N.S.B.
voortzetten?" bevestigend beantwoorden
en het ook feitelijk doen. Ze meenen tegen
hun geweten te handelen, wanneer zij dit
niet zouden doen. Nu ligt in het zien van
deze consequentie reeds een fout. Want
niet alles, wat mij door mijn geweten als
geoorloofd wordt voorgehouden, ben ik
verplicht te doen. In de brieven van
den H. Apostel Paulus worden-verschillen
de gewetensvragen besproken, waarvan de
Apostel uitmaakt „het is geoorloofd", en
waarbij hij niettemin zoowel in leer als in
practijk eraan vasthoudt, dat het daarom
nog niet verplicht is. Zoo goed als ieder
ander Apostel mocht hij b.v. aanspraak
erop maken om het voor zijn levensonder
houd benoodigde te aanvaarden als rénu-
meratie voor het dienstwerk der Evangelie
prediking, maar in meerdere gevallen'
heeft hij dit liever niet willen do^n, en
liever door vakarbeid in zijn levensonder
houd willen voorzien. Ook het nietrgebrui-
ken van zijn vrijheid scheen hem om wijze
redenen zedelijk verantwoord toe, en op
grond daarvan oordeelde hij, dat niét alles
wat geoorloofd is ook dienstig is. Hij han
delde niet tegen zijn geweten door deze
laatste uitspraak in te volgen. Zoo. zou ook
iemand, die op één of andere wijze tot de
gewetensuitspraak kwam, dat het geoor
loofd is als katholiek zijn actie voor de
N.S.B. voort te zetten, nog niet tegen zijn
geweten handelen, als hij deze actie prijs
gaf, omdat geoorloofd niet hetzelfde is als
verplicht en men niet alles wat geoorloofd
is behoeft te doen. Reeds de ergernis, die
hij door zijn onvolgzaamheid aan anderen
geeft, zou reden te over kunnen zijn om
van zijn vermeende vrijheid geen gebruik
te maken.
De vraagstelling op het titelblad der
brochure slaat dan ook niet geheel op den
inhoud ervan, want feitelijk is de gewe
tensvraag deze geworden: „moet ik on
danks mijn katholiek-zijn mijn actie voor
de N.S.B. voortzetten?" Al erkennen de
schrijvers nu, dat anderen deze vraag wel
licht ontkennend beantwoorden en houden
dat zij dit niet moeten, ja zelfs het niet
eens mogen, zij voor zich achten zich, door
dat zij niet alleen een onderscheiding maar
ook een scheiding maken tusschen ka
tholiek en burger, in geweten verplicht om
ermee voort te gaan. En zij gaan er ook
mee voort, omdat zij, zelfs al m#cht hun
gewetensuitspraak dwaling inhouden, niet
tegen hun geweten mogen handelen. Dit
brengt voor hen wel droeve gevolgen mee,
omdat zij zich publiek tegen hun kerkelijke
Overheid verzetten, maar zij aarzelen niet
de woorden van I Petrus III 13 op zichzelf
toe te passen: „En wie zal u kwaad doen,
als gij ijveraars zijt voor het goede?" Zij
troosten zich met het citeeren van een zin
spreuk: „Eerlijke overtuiging is beter dan
onberedeneerde volgzaamheid", waarbij het
althans den schijn heeft, dat zij „eerlijke
overtuiging" te zeer reserveeren voor „on
volgzaamheid" en al te gemakkelijk „volg
zaamheid" verbinden met „onberedeneerd".
We zullen hier niet verder stilstaan bij
andere citaten, die zij even te onpas aan
hun geschrift als motto's meegeven, maar
willen ons beperken tot de kernquaestie.
Deze luidt: „mag men ooit tegen zijn gewe
ten handelen?" Uit hetgeen reeds in den
aanvang gezegd werd zal het duidelijk zijn,
dat deze vraag alleen dan aan de orde
komt, wanneer het geweten iets als p 1 i c h t
gebiedt of als slecht verbiedt. In
derdaad moet het antwoord op deze vraag
dan zijn: „men mag niet tegen zijn gewe
ten handelen" en dat wel op grond hiervan,
dat ieders geweten voor hem onmiddellijke
maatstaf-is van het zedelijk gehalte van
zijn gedragen. Dit gaat zelfs zoover, dat ook
een dwalend geweten (b.v. een gewetens-
uitspraak, die mij in strijd met de waar
heid iets gebiedend voorhoudt) bindt om
niet te g e n het geweten te handelen. De
fout der schrijvers zit 'm dus,niet hierin,
dat zij vasthouden aan de leer „nooit mag
ik tegen mijn geweten handelen" of „Als
mijn geweten zegt: „dit is verkeerd", dan
mag ik het nooit doen, zelfs al zou ik ob
jectief dwalen" (sic! blz. 10), maar wél
hierin, dat zij het tegenstuk van de leer
over het dwalend geweten onvermeld laten.
Welk is dat tegenstuk? Dat een dwalend
geweten niet steeds iemand vrijpleit van
schuld, zoo hij zijn geweten volgt. Er kun
nen n.l. gevallen zijn, waarin men zondigt
zoowel door tegen zijn geweten in te gaan
als door zijn geweten te volgen. En die ge
vallen doen zich dan voor, wanneer men
op schuldige wijze tot een verkeerde ge
wetensuitspraak komt. Voor iemand, die
in dergelijken toestand verkeert, dreigt er
dus zonde zoowel wanneer hij tegen zijn
geweten handelt, als wanneer hij zijn dwa
lend geweten volgt. Zoodat er voor hem
geen andere mogelijkheid is om zich voor
zonde te behoeden dan deze, dat hij zijn
dwaling aflegt en zijn gewetensuitspraak
corrigeert.
Wanneer katholieken, die tot de N.S.B.
zijn toegetreden, dus meenen met hun actie
te moeten voortgaan, omdat zij, zelfs al
mocht hun gewetensuitspraak dwaling in
houden, niet tegen hun geweten in mo
gen handelen, zien zij voorbij, dat zij even
zeer kunnen zondigen, wanneer zij om hun
gewetensuitspraak doorgaan met hun actie.
Hun geweten kon inderdaad wel eens een
dwalend geweten zijn en 't is met uitge
sloten, dat zij door eigen schuld in die
dwaling verkeeren. Mocht dit het geval
zijn, dan is er voor hen slechts één uitweg
om zonde-te ontgaan en voor God verant
woord te zijn n.l. zich van hun dwaling te
ontdoen. Als katholieken kunnen zij weten,
dat de kerkelijke autoriteit hun geweten
niet wil vervangen, maar aanspraken kan
doen gelden, dat zij zich bij de vorming van
'hun géwetensuitspraak ook door het kerke
lijk gezag laten leiden.,
't Ligt niet in de bedoeling dezer regelen
om nader in te gaan op hetgeen naar aan
leiding van het droeve gewetensconflict in
genoemde brochure wordt in 't midden ge
bracht. 't Ging er alleen om te laten uit
komen, dat niemand onzer van deze katho
lieken verlangt, dat zij tegen hun geweten
handelen, maar dat wij alleen vurig wen-
schen, dat hun prijzenswaardig besluit om
deze lafheid te vermijden gevolgd moge
worden door een ander besluit om evenzeer
de zonde te vermijden, die gelegen is in het
volgen van een op schuldige wijze dwalend
geweten!
J. H. NIEKEL.
LEEST DE ADVERTENTIES
IN UW DAGBLAD.
lersche vrijwilligers willen naar Spanje.
BOMMEN OP MADRILEENSCHE
MINISTERIES.
De radioclub te Teneriffe heeft medege
deeld, dat de aanval op Madrid zal wor
den begonnen. -
Duizenden manschappen zijn naar het
front ten Zuidwesten van Madrid gediri
geerd. Het hoofdkwartier der Zuidelijke
troepen van de nationalisten, dat te Tala
Vera gevestigd was, is thans verplaatst
naar Santa Olalla, dat op 65 K.M. van Ma
drid is gelegen.
Volgens te Hendaye ontvangen berichten
zijn de ministeries te Madrid opnieuw door
de rechtsche luchtmacht gebombardeerd.
De zender te la Coruna meldt, dat de na
tionalisten Dinsdag hunstellingen in het
Tietardal ten Westen van Madrid 20 kilo
meter in de richting van de hoofdstad heb
ben opgeschoven.
VALENCIA GEBOMBARDEERD.
Naar de zender Granada meedeelde, is
Valencia door vliegtuigen van de nationa
listen gebombardeerd. Eenige bommen vie
len op een kazerne en veroorzaakten aan
zienlijke schade.
De correspondent van de „Diario de No-
ticias" bericht vérder, dat de rechtsche
troepen verder naar Madrid oprukken.
Het Zuidelijker legér van de opstande
lingen is nog slechts 87 K.M. van Madrid
verwijderd.
SUCCES DER NATIONALISTEN AAN
HET FRONT VAN MALAGA.
Aan het front van Malaga hebben de
rechtsche troepen, naar radio Coruna meldt,
reeds den straatweg van Ronda, die naar
Malaga leidt ,in zijn geheel in handen. Ook
de omgeving van Siguënza is door de naar
Guadalajara oprukkende rechtsche troepen
van regeeringsaanhangers gezuiverd.
Volgens een later bericht is Ronda geno
men.
Generaal Queipo de Llano heeft Woens
dagavond voor den radiozender van Sevilla
o.m. medegedeeld, dat de. situatie voor de
rechtsche strijdkrachten gunstig is:
Generaal .Mola.-zoUrt zich volgens generaal
Queipo de Llano reeds in de buurt van
Oviedo bevinden. In. hef gebied van den
Somo Sierra zóu m$n: er in "geslaagd-zijn
twee stukken loop^aafgeschut en eenige
geweren, zoomede een hoeveelheid muni
tie buit te maken op de militie.
Bij Talavera werd een colonne regee-
ringstroepen verslagen, waarbij zij 133 man
en een hoeveelheid oorlogsmateriaal ver
loren.
De opmarsch in dé richting van Toledo
maakt voortgang.
Vliegtuigen der opstandelingen hebben
de troepen, welke hét Alcazar van Toledo
omsingeld hebben, gebombardeerd.
De generaal ontkende, dat afdeelingen
van het vreemdelingenlegioen in de Spaan-
sche zone van Marokko in verzet zouden
zijn gekomen, terwijl hij voorts betwist, dat
te Sevilla gebrek aan levensmiddelen zou
bestaan.
ORIO DOOR NATIONALISTEN BEZET.
Drie vliegtuigen der regeering hebben
gisteren San Sebastian gebombardeerd.
De opmarsch der rechtsche troepen
wordt bemoeilijkt doordat de Volksfront-
aanhangers op him terugtocht op den eeni-
gen straatweg langs de kust een brug heb
ben opgeblazen. Gisteren zijn de nationalis
ten Orio binnengerukt.
De in het bezit der nationalisten zijnde
stad Oviedo is, naar radio-Burgos meldt,,
door twee regeeringsvliegtuigen met bom
men bestookt. De bommen hebben o.a. een
ziekenhuis en een school getroffen. De
rechtschen hebben 'n uitval gedaan en een
strategisch belangrijke stelling der regee-
ringstroepen in him bezit gebracht.
DE ANARCHISTEN DE BAAS TE
SANTANDER.
De speciale correspondent van Havas
meldt, dat volgens berichten uit Santander
de anarchisten de openbare gebouwen zou
den hebben bezet. Zij zouden voorts poli
tiediensten verrichten en rechtspraak doen.
Een socialistische afgevaardigde is gearres
teerd en een andere kon slechts door de
vlucht aan arrestatie ontkomen. De bur
gerlijke gouverneur zou feitelijk zijn ge
zag kwijt zijn. Den ganschen nacht spe
len zich incidenten af tusschen de anar
chisten en andere elementen van het
Volksfront en worden er schoten gewisseld.
Een vrachtschip met 800 gijzelaars aan
boord is de haven van Santander, die met
mijnen versperd is, binnengeloopen.
DUITSCHER WEGENS SPIONNAGE
GEARRESTEERD.
Een Duitscher is te Valencia gearres
teerd, beschuldigd van spionnage. Men ver
wacht nieuwe arrestaties.
ENERGIEK FRANSCH PROTEST.
Naar aanleiding van de terechtstelling
van den Franschen burger Aguillard uit
Rabat, die te Babattezza gearresteerd was,
heeft de Fransche consul te Tetoean gene
raal Orgaz, den commandant der Spaan-
sche zone, een nota overhandigd, waarin
verontschuldigingen en een schadeloosstel
ling van 300:000 francs geëischt worden.
Een termijn is bepaald die op 17 Septem
ber afloopt. In geval van weigering zou
sluiting der grenzen tussohen de Fransche
en Spaansche zones in de bedoeling liggen.
BUITENLANDSCHE DIPLOMATEN
WAARSCHIJNLIJK NIET NAAR
SPANJE TERUG.
De oorspronkelijk op vandaag bepaalde
vergadering van het zich te St. Jean de
Luz bevindende Madrileensche diplomatie
ke" corps, waarin 'n beslissing genomen had
moeten word'en ten aanzien van den door
Madrid gestelden eisch, dat de diplomatie
ke vertegenwoordigers naar Spanje terug-
keeren, is tot Vrijdag verdaagd, daar nog
niet .alle regeeringen hun standpunt heb
ben bepaald. Aangenomen kan echter wor
den, dat het diplomatieke corps aan de uit-
noodiging van Madrid geen gevolg zal
geven.
IERSCHE VRIJWILLIGERS.
Binnenkort zullen 2000 lersche vrijwilli
gers van de organisatie van generaal O'Duf-
fy naar Spanje vertrekken om aan de zijde
van de nationalisten tegen de Madrileen
sche troepen te strijden.
Naar de „Star" meldt, hééft dit aanstaan
de vertrek ernstige bezorgdheid in Whitehall
veroorzaakt. De recruteering is georgani
seerd door graaf Arellano, vroeger lid van
de hofhouding van Alfons XIII, die de
middelen verschaft en in nauw contact met
O'Duffy werkt. De Ieren, aldus het blad
beschouwen de expeditie als een waren re
ligieuzen kruistocht. De deelnemers zijn
oud-soldaten, die in den wereldoorlog heb
ben gestreden en dus veel ervaring héb
ben.
BUITENLAND
VOLKENBOND.
EDEN VERTREKT ZONDAG NAAR
GENèVE.
De Britsche minister van buitenlandsche
zaken, Eden, is weer hersteld en zal Zon
dag naar Genève vertrekken. Hij zal zijn
reis te Parijs onderbreken, waar hij lord
Halifax zal treffen, met wien hij verder zal
reizen.
DE FINANCIEELF TOESTAND VAN
OOSTENRIJK.
De financieele commissie van den Volken
bondsraad heeft het onderzoek .van den fi-
nancieelen toestand van Oostenrijk voort
gezet. De Oostenrijksche minister van fi
nanciën, Draxler, deponeerde een memo
randum, waarin wordt uiteengezet, waarom
de regeering een Volkenbondsvertegen
woordiger en een adviseur bij de Nationale
Bank niet langer noodig acht.
OUDBONDSKANSELIER BURESCH t
De vroegere Oostenrijksche bondskanse
lier dr. Karl Buresch, is gistermiddag na
een korte ongesteldheid plotseling overle
den.
Buresch werd op 12 October 1878 geboren,
zoodat hij 57 jaar oud is geworden. Reeds
vroegtijdig trad hij in het openbare leven
op den voorgrond en in 1916 werd hij tot
burgemeester van zijn geboorteplaats Gross-
Enzersdorf in Neder-Oostenrijk, benoemd.
Slechts gedurende tien en een halve
maand heeft dr. Buresch, als leider der
christelijk-socialen, de functie van bonds
kanselier bekleed, namelijk van 20 Juni 1931
tot 6 Mei 1932. Vervolgens maakte hij drie
jaar lang als minister van Financiën deel
uit van de kabinetten Dollfuss en Schusch-
nigg. Sinds 31 Januari j.l. bekleedde hij de
functie van gouverneur der Oostenrijksche
postspaarbank.
EEN ITALIAANSCH-OOSTENRIJKSCH-
HONGAARSCHE CONFERENTIE.
Te Rome is het volgende officieele com
munique gepubliceerd:
„Na de besprekingen, die de Oostenrijk
sche minister van buitenlandsche zaken,
Schmidt, tijdens zijn verblijf in Italië met
den Duce en graaf Ciano heeft gehad, is,
nadat behoorlijk kennis is gegeven aan de
Hongaarsche regeering, die haar algeheele
instemming heeft betuigd, besloten, binnen
kort te Weenen een conferentie der minis
ters van buitenlandsche zaken van Italië,
Oostenrijk en Hongarije bijeen te roepen,
overeenkomstig hetgeen in de protocollen
van Rome is neergelegd".
POLEN.
BOTSING TUSSCHEN POLITIE EN
COMMUNISTEN.
In het plaatsje Zukow in het district Lu
blin heeft een bloedige botsing tusschen de
politie en communisten plaats gehad.
De politie wilde huiszoeking verrichten
in de woningen van een aantal communis
ten, doch werd aangevallen door een groep
personen die wilden verhinderen, dat hun
leider werd gearresteerd. De aanvallers los
ten revolverschoten op de politie, waardoor
drie politiemannen werden gewond. De
politie beantwoordde het vuur, waardoor
vijf communisten werden gedood. Vijftien
personen werden gearresteerd. Een van de
gewonde politiemannen is later overleden.
PALESTINA.
GENERAAL DILL AANGEKOMEN.
Alleen wapens zullen spreken.
Met de aankomst van generaal Dill te
Jerusalem is een einde gekomen aan de
lange periode van vruchteloos onderhande
len. De genraal schijnt alleen de wapens te
willen laten spreken. Door het verbod van
het pan-Palestijnsch gedelegeerdencorps is
alle verantwoordelijkheid voor de staking
en de voortzetting hiervan gelegd op het
hooge Arabische comité, dat zich hierdoor
een in weinig benijdenswaardige positie ge
plaatst ziet. De regeering is blijkbaar vast
besloten eventueel over te gaan tot arres
tatie en uitwijzing van de leden. Naar ver
nomen wordt, heeft de Zionistenleider Weis
man te Londen toegestemd in een tijdelijk
stopzetten van de Joodsche immigratie doch
alleen voor ax-beiders.
e
:<D
C0
L.
<D
M
ctf
O.
O)
ZEGELRINGEN
c
0)
O
FANTASIE RINGEN
T3
3
O
O
GRAVURE GRATIS
C
Oï
Cl
e
TELEFOON 2336
j*
c
BUITENLANDSCHE BERICHTEN
De „Pourquoi Pas" vergaan
BEKEND FRANSCH EXPEDITIESCHIP.
Alle opvarenden op één na omgekomen.
Woensdagavond deelde de zender Scores-
bysund op Groenland mede, dat het Fran
sche expeditiesohip „Pourquoi Pas?" in een
zware ijsstorm geheel is vernield. De ge-
heele bemanning is omgekomen op één
persoon na. Tot nu toe zijn 30 lijken aan
gespoeld.
Uit Reykjavik wordt verder gemeld, dat
de IJslandsche kanonneerboot „Aegir" bij
het wrak van de „Pourquoi Pas?" is aange
komen.
De kapitein deelde mede, dat de masten
van het schip boven de golven uitstaken,
doch niemand klemde zich hieraan vast.
Men vreest, dat alle opvarenden zijn om
gekomen, behalve een man, die zich aan
een stuk wrakhout wist vast te klemmen
en tenslotte erin slaagde naar de kust te
zwemmen.
O.a. is. ook het stoffelijk overschot van
den leider van de expeditie dr. Charcot
aangespoeld.
Nader wordt ons gemeld: De nabij IJs
land gezonken „Pourquoi Pas?" was den
22en Juni uit Saint Servan vertrokken. Het
schip stónd onder commando van dén offi
cier Le Conniat. Het schip was onderweg
naar Zweden, waar het de leden eener
Zweedsche expeditie aan boord moest" ne
men om deze naar Groenland over te bren
gen. Te Scoreby Sund moest de „Pourquoi
Pas?" de leden van de Fransche expeditie
opnemen, die "daar in 1935 aan land waren
gegaan.
De eenig geredde opvarende van het schip
werd per breóncard naar een naburige boer
derij overgebracht. Na een weinig te zijn
hersteld viel hij vervolgens in zoo diepen
slaap, dat het aanvankelijk onmogelijk'was
hem te ondervragen omtrent zijn identiteit
en de omstandigheden waaronder de
schipbreuk heeft plaatsgehad.
Later kon de geredde, Eugene Gouidec,
mededeeling, dat de „Pourquoi Pas?" in den
afgeloopen nacht was teruggekeerd om na
bij Reykjavik te schuilen. Het schip "was
aan den grond geloopen, lek geslagen èn
de machines waren blijven staan. Groote
golven sloegen over het schip en maakten
het uitzetten van de reddingbooten onmo
gelijk. De opvarenden deden de redding
gordels om, döcb sloegen achtereenvolgens
over boord.
De leider der expeditie, Jean Baptiste
Charcot, die eveneens het leven bij- de
ram pheeft verloren, was in 1867 geboren
en onderscheidde zich door Oceanografische
studies en onderzoek der Zuidpool-gebie-
den.
15 GEWONDEN BIJ EEN AUTO
ONGELUK.
Nabij Dresden is een autobus met 50
werklieden door het weigeren van de rem
men in de Priesnitz gestort. Vijftien wer
den ernstig gewond, vier van hen zijn
stervend.
LOENDAL ZAL ONTRULMD WORDEN.
Instortingsramp kan zich elk oogenblik
herhalen.
In verband met de verschrikkelijke ramp
in het Loendal in Noorwegen, waar de rot
sen ineenstortten, zijn talrijke stemmen
opgegaan, die het betreuren, dat geen af
doend systeem van beveiliging tegen derge
lijke rampen toegepast werd.
„Wij controleeren onze vuurtorens, onze
bruggen en straten en nog veel meer", zegt
de staatsgeoloog, „maar onze rotsen con-
troleeren wij niet".
Er wordt ook op gewezen, dat de ca
tastrophe van het Loen-dal zich in elke
andere plaats herhalen kan. Men kan ech
ter het proces van verweering der rotswan
den nauwkeurig gadeslaan en daardoor een
ramp voorkomen. Maar tot een dergelijke
waakzaamheid is men nog nimmer overge
gaan.
Het geteisterde Loendal zal nu door alle
bewoners ontruimd worden, daar men ver
wachten kan, dat nog andere instortingen
zullen volgen.
Overigens is de waterstand van het Loen-
meer sinds de instorting met ongeveer 67
c.M. gestegen.
GRAF VAN MARGARETHA VAN YORK
ONTDEKT?
In een voormalige Fransciskanerkerk te
Mechelen, die thans als legermagazijn in
gebruik is, zou men het graf hebben ont
dekt van Magaretha van York, hertogin
van Bourgondië, de echtgenoote van Karei
den Stouten. De hertogin is te Mechelen
overleden in 1503. Zij wilde „als een ne
derige zondares" begraven worden.
