TAAIE TEGENSTAND IN IRUN
Het stadje één rookende puinhoop
Nieuwe regeering te Madrid
£7ste Jaargang
ZATERDAG 5 SEPTEMBER 1936
No. 8514
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekf 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bjj
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop én verkoop: 0.50
DE STRIJD OM IRUN.
De tegenstand te Irun is thans practisch
gebroken. De laatste Volksfronters zijn de
Fransche grens overgetrokken en de stad
staat vrijwel geheel in vlammen. De huis
jes, welke gisterochtend om zeven uur nog
wit waren, waren in den middag slechts
rookende puinhoopen Vanaf de internatio
nale brug tot aan de laatste huizen van
Irun stijgen vlammen en rook de lucht in.
De opstandelingen hadden gisteren de stad
nog niet geheel in hun bezit en rukten lang
zaam op, vreezend voor een hinderlaag.
Toen Behobia gisterochtend door de op
standelingen bezet werd, ging een kolonel
de internationale brug over tot bij de Fran
sche grenspost en deelde den commandant
van de post mede, dat „hij er prijs op zou
stellen met Frankrijk de beste betrekkin
gen te onderhouden".
Vele gewonden van Irun zijn opgenomen
in het ziekenhuis van Hendaye. Hier wer
ken zeven Spaansche en drie Fransche dok-
toren. Het wordt geleid door dr. Gazenave
van Hendaye, die in de eerste behoeften
wist te voorzien. Op het oogenblik zijn 130
gewonden opgenomen, waarvan 20 ernstig
zijn getroffen. Een van de gewonden is
blindgeschoten; een kogel in het hoofd
heeft de gezichtszenuw doorgesneden.
De correspondent van het Duitsche
Nieuwsbureau deelt, mede, dat vanuit de
brandende stad Irun nog steeds ontploffin
gen weerklinken. De anarchisten uit Bilbao
en Asturië, de „dynamiteros", hebben aan
zienlijke ladingen dynamiet in de huizen
gelegd om deze te vernietigen. De corres
pondent noemt dit een zinlooze vernietiging
en schrijft, dat de Baskische separatisten,
die tot nu toe met de anarchisten samen
streden, met gebalde vuisten op Fransch
gebied staan en deze vernietiging van hun
bezit aanschouwen en him vergissing in
zien.
Vanaf de hoogten van San Marcial dalen
de rechtsche kolonnes af. Hun opdracht is
den weg van Irun naar San Sebastian te be
zetten.
De correspondent besluit zijn bericht met
de mededeeling, dat de leiding van de op
standelingen lang geaarzeld heeft met het
bevel Irun te bestormen.
Met alle middelen wilde men een ver
nieling voorkomen, hetgeen tot gisteroch
tend was gelukt. Noch de artillerie, noch
de vliegtuigen van de rechtschen hadden
ernstige schade aangericht. Het bleef den
misdadigen vernielzucht van de anarchis
ten voorbehouden in enkele uren te vernie
tigen, hetgeen de rechtschen wilden sparen.
De laatste tegenstand.
De laatste tegenstand werd geboden door
eenige roode miliciens, die met een mitrail
leur post hadden gevat vlak bij de interna
tionale brug over de Bidassoa. Naar men
zegt, waren het Belgen, die als vrijwilligers
met de Spaansche roode militie meestreden.
Een vertegenwoordiger van Havas heeft
een half uur gesproken met de laatste ver
dedigers van de brug van Irun. Bij hen
stonden enkele flesschen cider en een mand
met conserven en stapels patroonhouders.
Hun eenige wensch was, dat hun foto in
de krant zou verschijnen en zij verzochten
dringend, dat dit zou geschieden. De man
nen waren van alle zijden omringd door
den dood, doch op de foto lachten zij kin
derlijk. Van tijd tot tijd schoten zij op de
Marokkanen, die zich in de maisvelden be
wogen.
Gisteravond om kwart over zeven, kor
ten tijd nadat de nationalisten hun offen
sief tegen de brug van Irun hadden her
vat, trokken de laatste vijf verdedigers over
deze internationale brug naar Frankrijk.
Zij zeiden: „Het is gedaan".
De torpedojager der regeering, welke ge-
ruimen tijd voor Fuentarrabia voor anker
had gelegen, is in de richting van San Se
bastian vertrokken.
IRUN NOG NIET GEHEEL BEDWONGEN.
De gevechten laaiden vanmorgen weer op.
Nader wordt van het Irun-front gemeld,
dat de tegenstand, welke gisteravond ge
broken scheen, hedenmorgen opnieuw is
opgedoken.
De reeds brandende gebouwen had gister
avond de nationalisten belet het centrum
van Irun geheel te bezetten; zij moesten
tot hedenmorgen wachten. Er bevinden
zich nog twee tot driehonderd Volksfront-
militiesoldaten in Irun, die een laatsten
tegenstand bieden. Het meerendeel der ver
dedigers van Irun is thans naar San Sebas
tian getrokken, waarbij den achterblijven
den de taak is opgelegd, het grootste deel
van Irun in brand te steken.
De corresopndent van Havas meldde
hedenmorgen om 8 uur, dat de toestand on
veranderd was. Irun is door de opstande
lingen niet geheel bezet. De 200 man, die
bij het aanbreken van den dag den weg, die
van de brug naar de stad leidt, hebben be
zet, zetten den strijd voort. De tegenstand
der regeeringstroepen wordt georganiseerd
en schijnt krachtiger te worden.
Om half acht heeft het geschut van het
fort Guadelupe, dat nog steeds in handen
der Volksfronttroepen is, de door de na
tionalisten bezetten omstreken van Irun
gebo mb ardeerd
GIJZELAARS DOOR VOLKSFRONTERS
GEFUSILLEERD
Een der gijzelaars, die uit het fort Gua
delupe heeft kiuinen ontsnappen, heeft bij
zijn aankomst te Hendaye medegedeeld,
dat 170 gijzelaars hedenochtend zouden
worden gefusilleerd.
Naar vernomen wordt zijn verscheidene
vooraanstaande persoonlijkheden te Irun,
die met de opstandelingen sympathiseer
den, hedenmorgen doodgeschoten.
DE TOESTAND IN HET ZUIDEN
Na een strijd van 46 dagen is de toe
stand in het Zuiden als volgt:
Het hoofdkwartier van de opstandelin
gen bevindt zich te Sevilla, terwijl drie
kolonnes oprukken met bijzondere opdrach
ten, n.l. ten eerste een verbinding tot stand
te brengen met de troepen van generaal
Mola, in het Noorden. In dit kader vielen
de gevechten bij Badajoz en Merida. Ten
tweede zich zoo spoedig mogelijk meester
te maken van Madrid, teneinde hier offi
cieel een nieuwe regee,ring uit te roepen.
Deze opdracht wordt uitgevoerd door de
kolonne van kolonel Yague, die op het
oogenblik bij Toledo opereert en ten der
de volgens de officeele uitdrukking „An-
dalusie te zuiveren van de rooden". Dit is
de opdracht van de kolonnes, welke bij
Malaga, Jaen en Grenada werken.
De actie is gescheiden in twee afdeelin-
gen, ten eerste met alle moderne hulp
middelen te strijden tegen getrainde troe
pen en de andere een soort politie-actie,
welke kan worden toevertrouwd aan de
gewone vrijwilligers, gesteund door lichte
artillerie en secties mitrailleurs. De ko
lonne-Yague is samengetseld uit Tercio's
en Regulares; hierachter komen de leden
van de Spaansche phalanx, die opdracht
hebben vluchtelingen op te sporen, enkele
verzetskernen te breken en de orde te
handhaven in de. overwonnen centra. De
troepen, die in de omgeving van Malaga,
Grenada en Jaen werken, zijn voorname
lijk samengesteld uit jonge vrijwilligers,
die vooral de vluchtelingen moeten opspo
ren in het gebergte en de vlakten.
MISLUKTE LANDINGSPOGING DER
REGEERINGSTROEPEN OP MAJORCA
Generaal de Llano heeft via radia-Sèvil-
la medegedeeld, dat de regeeringstroepen
voor de derde maal getracht hebben, op
Majorca troepen te debarkeeren. Zij had
den echter een zware nederlaag geleden,
en moesten onverrichterzake terugkeeren.
TALAVERA DE LA REINA VEROVERD
Volgens een te Lissabon opgevangen be
richt van den radio-zender Horta heeft het
Zuidelijk leger der Spaansche nationalisten
een niet te onderschatten overwinning be
haald op de roode troepen bij Talavera de
la Reina.
De regeeringstroepen lieten, behalve hon
derden dooden, vijf stukken 10.5 cm. ge
schut, talrijke vrachtauto's, groote hoeveel
heden munitie en een ontzaglijken voor
raad medicamenten achter. Dit sanitair
materiaal biedt den nationalisten de wel
kome gelegenheid, een volledig veldlazaret
in te richten.
De buitgemaakte munitie is zoo aanzien
lijk, dat de juiste hoeveelheid ervan nog
niet is kunnen bepaald worden.
NIEUWE REGEERING TE MADRID
Nog rooder dan de vorige
Sinds gisteren is er weer een nieuwe re
geering te Madrid. Minister-president Gi-
ral is n.l. afgetreden en Largo Caballero
heeft een nieuw kabinet gevormd.
De nieuwe regeering is als volgt samen
gesteld:
Premier en minister van oorlog: Largo
Caballero (Socialist); minister van buitenl.
zaken: Lulio Alvarez IJelvayo (Socialist);
minister van marine en luchtvaart: Indale-
cio Prieto (Socialist); minister van binnen-
landsche zaken: Angel Galarza (Socialist);
minister van financiën: dr. Juan Negrin
(Socialist); minister van onderwijs: Jesus
Hernandez (Communist); minister van in
dustrie en handel: Anastasio de Gracia
(Socialist); minister van openbare werken:
Aguirre (Baskisch nationalist); minister v.
justitie: Mariano Ruiz Funez (linksch Re
publikein); minister van landbouw: Luis
Uribe (Communist); minister van verkeers
wezen: Bernardo Ciner de los Rios (republ.
Unie); minister van arbeid: Juan Thomas
y Pierra (links Catalaan).
Giral, de afgetreden premier, is in het
nieuwe kabinet opgenomen als minister
zonder portefeuille.
NIEUWE FRANSCHE WAPEN
LEVERANTIES?
De „Action Francaise" deelt mede, dat
weer munitie-transporten van Cerbere
over Fransch gebied naar Irun zyn geleid.
De Fransche spoorwegen zouden dit ver
voer hebben toegestaan op nadrukkelijk
bevel van de Fransche regeering. De
schriftelijke bevelen hiertoe waren steeds
onderteekend door den minister van Fi
nanciën, Vincent Auriol. Donderdag j.l.
heeft de minister van Financiën opdracht
gegeven twee batterijen geschut van 7.5
c.M. met 3600 schot munitie voor elk stuk
als ijl goed naar Irun te zenden. Ook is niet
juist, dat de Fransche spoorwegen het tra
ject van Pau naar Spanje hebben geslo
ten, doch de Fransche regeering heeft hier
toe opdracht gegeven, omdat het hieraan
grenzende Spaansche gebied door de op
standelingen is bezet.
EEN FRANSCH DEMENTI.
De Fransche minister van buitenland-
sche zaken publiceert een communiqué van
den volgenden inhoud
Sedert verscheidene dagen verspreiden
zekere buiteniandsche bladen geruchten,
volgens welke in Frankrijk daden zouden
worden geduld, welke niet in overeenstem
ming zijn met de beginselen der niet-in-
menging in Spaansche zaken, die door de
regeering is verboden. Zoo zijn berichten
verschenen, volgens welke in de nabijheid
van de Spaansche grens van Fransch ge
bied gebruik zou zijn gemaakt voor militai
re operaties, o.m. voor het opstellen van
mitrailleurs en het zenden van vliegtui
gen, eveneens het formeeren van gewapen
de troepen. Deze berichten, evenals ande
re beweringen ocer het zenden van wape
nen zijn van ieder en grond ontbloot. Het
beste bewijs vcor de goede trouw der re
geering is, dat zij juist vraagt alle maat
regelen zoo spoedig mogelijk door de be
trokken regeering te doen nemen voor de
controleering van cie uitvoering der aan
gegane verplicht.' ngen
24 ITALIAANSCHE VLIEGTUIGEN
NAAR SPANJE.
De Spaansche zaakgelastigde te Londen
heeft gistermiddag in opdracht van zijn
regeering de aandacht gevestigd van de
Britsche regeering, da*, te Vigo 24 Italiaan-
sche vliegtuigen waven ontscheept. De Brit
sche regeering had van onafhankelijke zij
de reeds bericht ontvangen, dat deze vlieg
tuigen werden ontscheept
Het schip kwam 28 Augustus aan en op
dien datum kondigde de Italiaansche re
geering het besluit ar" geen wapenen aan
Spanje te leveren. Het srbip was dus vóór
dien datum uit Italië vertrokken.
EEN BETOOGING TE PARIJS.
Ten gunste der Spaansche regeering.
Op de Place de la Republique te Parijs
werd gisteravond een groote betooging ge
houden ten gunste van die Spaansche re
publiek. Spreekkoren lieten de leuze:
„Vliegtuigen en kanonnen voor Spanje"
hooren.
,De Spaansche ambassade werd den gehee-
len avond scherp bewaakt. Het is nergens
tot incidenten gekomen.
RUSSEN MONTEEREI EEN FILM VAN
DEN BURGEROORLOG.
In de ateliers van de filmtrust Sbyoe-
kino-Chronika* te Moskou is men gereed ge
komen met de montage van een film over
.de gebeurtenissen in Spanje. De opnamen
zijn gemaakt door speciaal naar Spanje
gezonden operateurs en door corresponden
ten
Misbruik maken van den
Godsdienst
Vaak wordt, met name van de zijde der
N.S.B., verweten, dat de Godsdienst mis
bruikt wordt als middel, om partij- en ook
persoonlijke belangen te behartigen.
Een dergelijk misbruik is, als 't voor
komt, weerzinwekkend.
En wij ontkennen niet, dat 't wel voor
komt.
Er zijn wel menschen, die b.v. naar de
kerk gaan, om gezien te worden, om de
conclusie op te dringen bij degenen, die
hen daar zien: zij zijn. toch goed katholiek,
zij zijn toch nog zoo slecht niet, als be
weerd wordt.
Dezulken zijn er!
De N.S.B. heeft echter geen reden, om
daarvan den politieken part ij en
een verwijt te maken. Dat is een dwaas
heid!
Dezulken treft men niet alleen aan in
een of anderen bepaalden kring, niet b.v.
speciaal in de R.K. Staatspartij!
Maar wij mogen bij anderen een derge
lijke huichelarij, een dergelijk weerzin
wekkend misbruik maken van den Gods
dienst niet veronderstellen; wij mogen
het niet constateeren, als de verschijnse
len niet onmiskenbaar wijzen op het
bestaan van zulk een geestesgesteldheid.
Godsdienst mag geen ander doel hebben,
dan louter en alleen het doel, door het
woord en het begrip aangegeven: God
dienen.
Wij behoeven zwart niet wit te noemen;
maar zónder overtuigende reden over an
deren te oordeelen, dat zij „godsdienstig"
zijn om een ander reden dan om God te
dienen, is verre van christeiljk.
V Katholieke scheurmakers
In het laatste nummer van „Volk en Va
derland" lezen wij:
In een bericht, dat de R.K. Staats
partij verspreidt voor een te houden
vergadering te Bergen op Zoom, wordt
gezegd:
„Zeeland, Brabant en Limburg hoo
ren aan de R.K. Staatspartij".
Wij meenden, dat Zeeland, Brabant
en Limburg tot Nederland behoorden
en wij kenden tot nu toe ook nog geen
vreemde mogendheid, die „Roomsch-
Katholieke Staatspartij" heette. Maar
men leert alle dagen, en wij zullen dus
zoowel onze aardrijkskunde als onze
meening omtrent de R.K.S.P. hebben
te herzien.
Wil men ons wellicht ook eens uit
eenzetten, wat eigenlijk de positie van
H.M. de Koningin in Zeeland, Bra
bant en Limburg is? Wij hebben den
laatsten tijd zooveel gehoord over ze
ker „gezag" in Limburg, dat wij hee-
lemaal in de war dreigen te raken.
Is dit nu niet: spijkers op laag water
zoeken?
Is dit nu niet: opzettelijk, zonder eenige
redelijke aanleiding, spelen in de kaart
van anti-papisten, die den katholieken o zoo
graag verwijten, dat zij niet nationaal
zijn, geen trouwe onderdanen zijn van het
wereldlijk gezag, omdat zij gehoorzamen
aan het gezag, dat komt „ultra montes",
dat komt van over de bergen.
„Zeeland, Brabant en Limburg hooren
aan de R.K. Staatspartij" uit deze sim
pele uitdrukking weet men venijn te zui
gen, om het naar de R.K. Staatspartij te
spuwen.
En katholieken schijnen niet te mogen
spreken over het gezag van den Bisschop
in Limburg, terwijl N.S.B.'rs wel mogen
zweren bij den leider Mussert in Neder
land!... Wat 'n verwrongen voorstellingen,
van feiten en woorden worden er, helaas,
gemaakt, om maar tegen de katholieken,
tegen de R.K. Staatspartij te „hetzen"!
Dit nummer bestaat uit
vijf bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De laatste tegenstand in Irun is taai. He
denmorgen werd er nog gevochten. Een
nieuwe regeering te Madrid (1ste blad).
Het lot der uit Spanje gevluchte Duit
sche Joden (2de blad).
Opleving in het Amerikaansche zaken
leven (2de blad).
Mevr. Markham voor haar solo-vlucht
naar Amerika gestart (Luchtv., 2de blad).
LEIDEN.
Begrafenis oud-wethouder J. B. Meijnen
(lste blad).
Ernstige storing in het treinverkeer.
(lste blad).
De wereld
in vogelvlucht
Wanneer de nationalisten in Spanje het
nog niet door hen bezette gedeelte van het
landen dat is nog een flink stuk! zóó
moeten veroveren als Irun, dan zullen hun
gelederen geducht gedecimeerd zijn, voor
dat zij een regeering kunnen vormen in
Madrid, en zal half Spanje een met gra
naten doorwoelde woestenij en zullen de
steden brokken puin zijn. Zooals gisteren
gemeld, is Irun door de nationalisten ver
overd, maar de tegenstand der rooden is
uitermate taai gebleken. Waar zij maar
een geschikt plekje vonden, hebben zij dat
benut, om zich te verschansen en als zij
het niet meer houden konden, staken zij
den boel in brand of lieten dynamiet ont
ploffen. De „witten" konden dan ook
slechts met de uiterste behoedzaamheid
verder rukken. Hedenmorgen werd weer
van verscheidene kanten geweer- en mi
trailleur-vuur gehoord; er zouden zich nog
een paar honderd rooden in de stad be
vinden.
Van de overige Spaansche fronten geen
noemenswaardig nieuws, ofschoon dat niet
zeggen wil, dat er niet gevochten wordt.
In Madrid is wederom een nieuwe regee
ring opgetreden, welke nog rooder is dan
de vorige. Veel kwaad kan deze niet, want
de vorige regeering-Giral had toch niets
te vertellen.
HET DREIGEND CONFLICT IN DE
GOUDSCHE WASSCHERIJEN
De partijen, betrokken bij het dreigend
conflict in 7 Goudsche wasscherijen, heb
ben gisteren besprekingen gevoerd onder
leiding van den rijksbemiddelaar prof. Jo-
sephus Jitta. Na kennisneming van de
standpunten der werkgevers en werkne
mers heeft de rijksbemiddelaar ter verga
dering een acte van compromis ingediend,
die voor een half jaar zal gelden en waar
in het volgende wordt voorgesteld:
le. De arbeidersorganisaties trekken hun
ultimatum in.
2e. Gedurende het halve jaar, waarvoor
dit compromis geldt, worden de loonen van
het personeel niet verlaagd.
3e. Het oude personeel wordt niet ont
slagen om het door nieuw, goedkooper, te
vervangen.
e. De loonen van nieuw aan te nemen
personeel zullen gedurende dit half jaar
niet meer dan 5 pet. lager zijn dan die van
het oude personeel.
5e. Gedurende het halve jaar worden de
periodieke verhoogingen stop gezet.
6e. Een nieuw arbeidscontract wordt
niet afgesloten.
De werkgevers hebben deze acte van
compromis aanvaard. Omtrent de houding
van de arbeidersorganisaties waren van
ochtend nog geen inlichtingen te bekomen