No. 8497
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Een zeer belangrijk herderlijk schrijven
van Spaansche Bisschoppen
27ste Jaargang
MAANDAG 17 AUGUSTUS 1936
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0-50
Een ernstig woord, dat
ernstige aandacht opeischt
In een artikel in de „Tijd" van j.l. Zater
dag schrijft het Tweede-Kamerlid Max van
Poll o.m.:
Niet alle verwijten, welke tegen de
politieke partijen worden gericht, zijn
zonder eenigen grond. Tengevolge van
ideologische tegenstellingen, welke het
tot stand komen een er, vooral in het
sociaal-economische, homogene meer
derheid beletten, dreigen de partijen
beletselen te worden voor een krach
tige, positieve sociaal-economische po
litiek, juist nu de individualistsche, eco
nomische werkelijkheid de sociale en
economische, nationale en internatio
nale apparaten heeft doen vas^loopen.
Weten de partijen zich niet te ont
trekken aan de onvruchtbaarheid der
ideologische tegenstellingen, dan kan
bet niet uitblijven, of de geestesstro
mingen, die van het partijwezen af wil
len, omdat zij daarin de aankweeking
van tegenstellingen zien als 'n h.i. on-
houdbaren grondslag voor de nood
zakelijke eenheid van elk Regeerings-
beleid, zullen ten slotte aan het langste
einde trekken.
Op straffe van zelfvernietiging voor
allen zullen de voornaamste partijen
elkaar dus moeten vinden in één
grootsch nationaal willen en.streven.
Dit is een ernstig woord, dat ernstige
aandacht opeischt. Het bestaan van par
tijen is noodzakelijk, om te kunnen be
leven en beschermen de vrijheden en rech
ten van de verscheidene geestes-richtingen
en geestes-stroomingen, waardoor ons volk,
feitelijk, principieel is verdeeld aller
eerst wat zijn godsdienst betreft. Ziehier
bet korte, en o.i. ook volledige, antwoord,
dat wij zouden geven op de vraag, waar
om wij het bestaan van partijen noodzake
lijk achten.
Zeker, de vrijheden en rechten van de
onder ons volk levende beginsel-verschillen
zouden ook zonder het bestaan van partijen
kunnen worden beleefd en beschermd
het zou kunnen, maar het gevaar, dat
dan tenslotte één geestes-strooming, of één
partij, overbeerscht met onderdrukking van
andere, is wel zéér groot!
Wij aanvaarden het bestaan van partijen,
willen dat bestaan, omdat het noodzakelijk
is; wij aanvaarden dus partijen-politiek.
Maar wij verfoeien de excessen in het
partij-wezen, in de partij en-politiek!
Wij aanvaarden als een werkelijkheid de
principieele verscheidenheid onder ons volk,
zich uitend in het partij en-bestaan, maar
tegelijkertijd daar boven uit óók de een
heid, die óók is een werkelijkheid, en wel
een werkelijkheid van zeer hooge en moei
lijk te overschatten waarde!
Wij verfoeien daarom de partijen-poli
tiek, die feitelijk verschillen toespitst en
sterker wil maken, en die zelfs verschillen
kunstmatig schept en in 't leven houdt.
Die partij en-politiek staat in den weg aan
het ééne grootsche nationale willen en
streven, waarnaar ons volk vooral in deze
dagen zoo verlangt, móet verlangen!
Wie daarom maar eenvoudig de partijen
en daarmede de partijen-politiek wil op
ruimen handelt even onvoorzichtig als ra
dicaal; handelt, omdat hij daardoor, zooals
wij reeds opmerkten, de vrijheid en de
rechten van zeer velen speciaal ook van
de katholieken! aan een zeer groot ge
vaar blootstelt, zeer onverantwoordelijk!
Ons streven moet zijn: uit de partijen-
politiek de excessen weg te snijden; de par
tijen-politiek te stellen op redely ken grond-
Bij de behandeling der gemeente-begroo
ting van Leiden 17 Febr. j.l. werd door een
woordvoerder der Raadsfractie van de R.K.
Staatspartij gewezen op hetzelfde wat de
heer v. Poll in bovengeciteerde woorden
zegt. Wij veroorloven ons hier aan de „Han
delingen" te ontleenen:
„Ook in den Leidschen Raad heeft men
den plicht, het democratisch-parlementair
stelsel zoo goed mogelijk in praotijk te bren
gen, de fouten en excessen, in den loop der
jaren aan de partij-politiek verbonden, zoo
veel mogelijk te vermijden, ook om daar
door de verhinderen, dat meer en meer in
vloed op de bevolking zal krijgen de Natio
naal-Socialistische Beweging, die zich bij
haar propaganda beroept op de fouten en
excessen in het democratisch-parlementaire
stelsel, in de partijen-politiek.
De eerste fout in de partijen-politiek is, dat
men in een vertegenwoordigend politiek
lichaam meestal met de bedoeling om
zijn eigen partij te propageeren en te ver
heerlijken zaken en belangen gaat be
spreken, die daar niet op hun plaats zijn.
Ieder heeft zich daaraan nu en dan wel
eens schuldig gemaakt, maar in ernstige
mate is dit herhaaldelijk hier in den Raad
gedaan door de sociaal-demofcraten.
Een tweede fout is de verworden practi-
seering van z.g. oppositie-politiek. Ook daar
van heeft men in den Leidschen Raad her
haaldelijk voorbeelden moeten constatee-
ren, welke verkeerde voorbeelden hoofd
zakelijk gegeven zijn door de sociaal-de
mocraten.
Spreker beschouwt het als een verwor
den oppositie-politiek, wanneer de minder
heid aan de meerderheid of aan de uitvoe
rende macht verlangens kenbaar maakt,
waaraan niet kan worden voldaan en waar
aan zij zelf ook niet zou kunnen voldoen,
indien zij aan de uitvoerende macht deel
nam. De S.D.A.P. heeft deze politiek ge
voerd voordat zij vertegenwoordigers in den
Leidschen Raad had en heeft haar in den
Leidschen Raad, zij het ook in getemperden
vorm, voortgezet. Voordat sociaal-democra
ten in den Leidschen Raad zitting hadden,
heeft de heer van Eek op een congres van
de S.D.A.P. erkend, dat zijn partij door die
politiek groot is geworden. In den loop der
jaren is zij er steeds grooter door geworden.
Aan het voeren van deze oppositie-poli
tiek heeft de Katholieke fractie zich nooit
schuldig gemaakt en zal zij zich ook nim
mer schuldig maken. Evenals in het verle
den zal de Katholieke fractie ook in de toe
komst alle voorstellen beoordeelen op hun
zakelijke waarde en daarbij zal voor haar
niet van invloed zijn de vraag, door wie(n)
zij werden ingediend.
Men zal de Katholieke fractie hieraan
steeds mogen 'herinneren, wanneer men
imeent, dat zij in strijd daarmede handelt.
Zij zal zich alleen verzetten tegen de voor
stellen, waarvan zij de strekking niet acht
te zijn in het belang van de gemeente Lei
den, zooals zij dit ziet.
De door spreker gewraakte oppositie-
politiek wordt sterk bevorderd door een
soort van kleingeestigheid, welke men her
haaldelijk bij partijen kan constateeren en
welke hierin bestaat, dat men als volmaakt
beschouwt, wat zijn eigen partij doet en
datgene, wat andere partijen doen, vooral
als zij in beginsel ver van eigen partij af
staan, altijd als slecht veroordeelt".
Tot zoover de spreker in den Leidschen
Gemeenteraad wiens opmerkingen pa
rallel loopen, zooals wij Zeiden, met wat het
geciteerde uit het „Tijd"-artikel van den
heer v. Poll.
V „Staatsabsolutisme de
R.K. Staatspartij"
„Volk en Vaderland geeft het volgende
artikeltje: (Wij drukken 't hier gehéél af):
Eén Kerk
Eén Bond,
Eén School,
Eén Krant,
Is wat we hoeven in elk land.
Deze staatsabsolutistische leus von
den we in het R. K. Dagblad „Ons
Noorden" van Maandag 20 Juli jl.
De a.s. bondgenooten van de R. K.
Staatspartij weten nu, wat deze van
plan is, als zij de machtsmiddelen in
handen heeft!
Natuurlijk gaan wij hierop niet diep in.
't Is allerduidelijkst, dat „Ons Noorden"
wil zeggen, dat Katholieken in elk land
niet alleen één moeten zijn in hun Kerk,
maar ook in hun organisatie, hun onder
wijs, hun pers. Natuurlijk is 't zóó bedoeld.
Daaraan kan geen verstandig mensch, die
even wil nadenken, twijfelen. „Vo]k en
Vaderland" vindt er echter een wapen in
om te stoken tegen de katholieken over
„staatsabsolutisme" der R. K. Staatspartij.
Belachelijk maar toch ook een ern
stige waarschuwing!
„Het is onder geenerlei omstandigheden
geoorloofd om de katholieke krachten te
versplinteren".
„De vijand, het moderne monster, is het
marxisme of communisme".
De bisschoppen van Pampelona en Vito-
ria hebben, zooals wij reeds eerder meld
den, aan hun geloovigen een herderlijk
schrijven gericht, waarin zij de gruwelen
van den burgeroorlog betreuren en de
strijdende partijen herinneren aan de
wetten der moraal en aan het gebod der
liefde.
Verder verklaren de bisschoppen, dat
dat Katholieken zich tot geen enkelen
prijs onder de roode vlag mogen scharen
om hun broeders te bestrijden. (Zooals men
weet hebben de nationalistische Basken
gemeene zaak gemaakt met het volksfront,
hopende hierdoor zelfbestuur te krijgen
evenals Catalonië).
Wij laten hieronder enkele passages vol
gen uit dit belangrijk herderlijk schrijven,
waaruit ook Nederlandsche Katholieken
ernstige wenken ter harte kunnen nemen....
Wij kunnen en moeten openlijk en met
bindend gezag onze meening te kennen
geven over de ernstige gebeurtenissen, die
zich te midden van den algemeenen strijd
in onze provincies hebben voorgedaan.
Gij allen, kinderen van Biscaye en Na-
varra, weet wat wij bedoelen; ons hart doet
pijn, omdat de kinderen van ons land op
het slagveld met verbittering strijden en
elkander vermoorden. Het zijn kinderen
van hetzelfde bloed, van hetzelfde ras, zij
belijden hetzelfde godsdienstige ideaal, zij
gelooven in dezelfde liefde tot God, tot
Christus en Zijn Kerk, zij leven volgens
de leer en de wetten van Christus, zij al
len ontvangen Zijn H. Lichaam, maar hun
afdwaling bestaat hierin, dat zij elkan
der om politieke redenen bestrijden.
Dit is iets van zeer ernstigen aard. Maar
wij zijn hevig ontsteld, en het verontrust
ons hart, dat onze zonen, die zoo van liefde
zijn vervuld jegens de H. Kerk, wier leer
zij volgen, gemeene zaak hebben gemaakt
met de verbitterde en gezworen vijanden
van de H. Kerk; zij hebben hun krachten
vereenigd met de krachten van de vijan
den der Kerk, zij hebben hun eigen actie
met de hunne vermengd, en met alle mo
gelijke wapenen bestrijden zij nu diege
nen als hun vijanden, die him eigen broe
ders zyn.
Zoo wordt ons land daar door alle tij
den heen een idyllische vrede en 'n een
heid van geest heerschten, het verschrik
kelijke woord van het Evangelie bewaar
heid: „De kinderen zullen opstaan tegen
hun vader, en de broeder tegen zijn broe
der", maar met deze bezwarende opmer
king, dat e rin het Evangelie alleen sprake
is over den strijd tegen de vijanden van
het Evangelie, terwijl in onze goed katho
lieke streken de kinderen van hetzelfde
Evangelie elkander vermoorden.
Beminde kinderen met het gezag, waar
mee wij bekleed zijn en als een bevel, dat
ontleend is aan de duidelijke en onont
koombare leer van de H. Kerk, zeggen wij
u: non licet! Het is niet geoorloofd!
De eenheid bewaren.
Het is onder geenerlei omstandigheden
en zeker niet tijdens een zeer wreed en oor
log geoorloofd, om de katholieke krachten
tegenover een gemeenschappelijken vijand
in gevaar te brengen of te versplinteren.
De leer, om voor alles, boven alles en ge
zamenlijk, de eenheid te bewaren tegen
over de vijanden van het Christendom,
een leer, die de tegenwoordige Paus zoo
dikwijls heeft verkondigd, geldt niet al
leen voor de vredelievende overwinningen
van den geest, in het streven van het Apos
tolaat, en in den kalmen verkiezingsstrijd
voor de wetgevende lichamen, maar moet
ook onvoorwaardelijk en zonder uitzon
dering toegepast worden in geval van oor
log, waarbij alles: godsdienst en ideaal,
onze bezittingen, ons leven, het heden en
de toekomst van een volk op het spel
staan.
Evenmin is het toegestaan, laten wij het
nog duidelijker zeggen, het is absoluut on
geoorloofd, om zich af te scheiden van zijn
broeders en zich dan te vereenigen met den
vijand, om zijn broeders te bestrijden, en
zoo het ideaal van den Christus te vermen
gen met dat van Belial (tusschen wie geen
accord mogelijk is) en dit ideaal zou dan
bestaan in het dooden van zijn broeder,
want het vernietigen van den vijand is het
doel van eiken oorlog, cok al zou men er
naar stieven om zich onbesmet te bewa
ren.
Wat wij ongeoorloofd verklaren, grenst
aan het monsterachtige; de vijand, het mo
derne monster, is het marxisme of com
munisme; het monster met de zeven kop
pen, het complex van alle dwalingen, dat
met zijn godsdienstige, politieke, sociale
en economische denkbeelden lijnrecht te
genover het Christendom staat.
Wanneer de JI. Vader onlangs nog de
banvloek heeft uitgesproken over het com
munisme, en in dit opzicht, alle machten,
zelfs de niet-katholieke, heeft gewaar
schuwd en wanneer de Paus het commu
nisme heeft aangeduid als den verwoester
van iedere beschaving, die dezen naam
waard is; wanneer men ondanks dat dan
nog op het slagveld de hand reikt aan het
communisme, en-dat in Spanje en in het
katholieke land van Biscaye en Navarra,
is dat een dwaling die alleen te veronder
stellen is in den geest van hen, die vol il
lusies zijn en die hun oogen hebben ge
sloten voor het licht van de waarheid, dat
door Zijn Plaatsvervanger op aarde aan
de wereld verschenen is.
Het is niet geoorloofd iets kwaads te
doen om iets goeds te bereiken, en men
kan de politiek niet boven den godsdienst
verheffen. Men moet God boven alles be
minnen, nog meer dan het vaderland.
Het is hoogst gevaarlijk een verbond te
sluiten met een verbitterden vijand, die
machtig en onweerstaanbaar is, en die de
heerschappij over geheel Spanje tracht te
verkrengen, want voor hen, die niet in
God gelooven, bestaat er geen getrouw
heid aan verdragen, daar God de eenige
grondslag is van alle verplichting; en om
dat het communisme alles wil, en gij op
het einde van den strijd in de minderheid
zult zijn tegenover een onverzoenlijken vij
and gezien zijn denkbeelden en sociale
bedoelingen zult gij in den treurigen
toestand verkeeren van de minderheden,
die in andere landen onder een autocratisch
geriem verzuchten".
OEGSTGEEST
B. J. M. KORTMANN t
Weinige maanden na zijn echtgenoote, is
Zaterdag, na een kortstondige ziekte, de
heer Bernardus Joannes Maria Kortmann
de eeuwige rust ingegaan. De heer Kort
mann, eigenaar van de zoutziederij „Het
Anker", oud-lid vain den gemeenteraad,
bereikte den leeitijd van 56 jaar. Hij werd
geboren 29 Mei 1880 te Leiden, doorliep
de H. B. S. te Leiden en het College te
Rolduc en genoot vervolgens zijn handels-
opleiding in Duitschland.
Van September 1931 tot 8aMei 1936 was
de heer Kortmann lid van den gemeente
raad. Hij was tevens voorzitter van de IJs
club, consul van den A. N. W. B. en vele
jaren secretaris van de Maatschappij tot
Bevordering der Toonkunst te Leiden.
De uitvaart van het stoffelijk over
schot zal plaats hebben morgenochtend te
9 uur, waarna begrafenis op het katholieke
kerkhof alhier.
PHILIPPIJNEN DOOR CYCLOON
GETEISTERD.
MANILLA, 17 Augustus (A.N.P.). Een
hevige cycloon heeft de kusten der Philip-
pijnen geteisterd. Talrijke schepen verkee
ren in nood.
OOK TE SJANGHAI HEEFT TYPHOON
SLACHTOFFERS GEëlSCHT.
SJANGHAI, 17 Aug. (A.N.P.). De ty
phoon, die Hongkong heeft geteisterd, is
ook over Sjanghai getrokken. Bij een aard
verschuiving, die hier als gevolg van den
wervelstorm heeft plaats gevonden, zijn tal
van Chineezen levend begraven.
HONGKONG, 17 Aug. (A.N.P.). De pas
sagiers van het stoomschip „Sunning", dat
tengevolge van den wervelstorm was ge
strand, zijn door troepen gered. Volgens
hier binnengekomen berichten, zijn in de
omgeving nog meer schepen op het strand
gewortv-
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De strijd in SpaJnje wordt steeds bloe
diger. Wreedheden aan beide zijden.
Franca verklaart, Madrid niet te zullen
beschieten. De kwestie der buitenlandsche
inmenging nog steeds onopgelost. (2de
blad).
In Rusland zou weer een geheime terro
ristische actie zijn ontdekt, onder leiding:
van Trotzki. (2de blad).
Voorstellen van emir Abdullah inzake
beëindiging van den strijd in Palestina.
(2de blad).
BINNENLAND.
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(lste blad).
De wijziging van de werkloozen-steun-
regeling is opgeschort, (lste blad).
Tal van slachtoffers van verkeersonge
lukken. (Gem. Berichten, 3de blad).
Bootje op de Maas omgeslagen. - Inzit
tende verdronken. (Gem. Ber., 3de blad).
Benzolbedwelming aan boord van een
schip. - Schipper overleden. (Germ Ber.,
3de blad).
Steekpartijen te Rotterdam, Amsterdam
en Den Haag. (Gem. Ber., 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Olympische Spelen: Ook de laat
ste dagen brachten nieuwe successen vopr
de Hollandsche deelnemers (sters). - De
Olympische Spelen ten einde, (éde blad).
Schaken: Dr. Euwe nog aan den kop
in het tournooi te Nottingham, (éde blad).
Cricket: Nederland wint den landen-
wedstrijd van België (éde blad).
De wereld
in vogelvlucht
De strijders in Spanje compenseeren het
gemis aan groote successen door zich
bloedig te wreken op hun tegenstanders.
Vooral uit Badajoz, dat na een hardnek
kige verdediging door de roode militie
verleden week in handen der nationalis
ten is gevallen, worden ijselijke verhalen
gemeld van massa-slachtingen. Maar ook
elders zijn groote wreedheden voorgeval
len, welke de Spaansche opstand degra-
deeren van een heroïschen strijd om de
macht of een worsteling tusschen botsen
de wereldbeschouwingen tot een moord
partij.
Na de stad en een groot deel van de
provincie Badajoz te hebben veroverd,
hebben de nationalistische troepen hun
■opmarsch naar Madrid hervat. Wanneer
wij op de toezeggingen van generaal
Franco mogen afgaan, zou het zijn voor
nemen zijn om de stad Madrid niet te
bombardeeren, teneinde een verwoesting
van de hoofdstad, te voorkomen.
Gezien de trage voortgang van de na
tionalistische troepen kan het nog langen
-tijd duren voordat de hoofdstad in hun
handen valt, maar naar het zich laat aan
zien, winnen de „witten" langzaam maar
zeker terrein.
Uit Rusland komen weer berichten om
trent de ontdekking van een terroristische
organisatie, welke onder leiding van
Trotzki, die in Noorwegen vertoeft, zou
moeten staan en waarbij o.a. ook de be
kende vroegere leiders Sinovjef en Ka-
imenef betrokken zouden zijn. In Rusland
schijnt men van tijd tot tijd zoo iets noo-
dig te hebben.