DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
OPSTAND OVER SPANJE
27ste Jaargang
MAANDAG 20 JULI 1936
No. 8474
OE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Lelden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, by
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 l
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
V De leider der N.S. B. heeft
zeer duidelijk gesproken
„Een zekere gematigdheid by de hoofd
leiding is dus niet de minste waarborg voor
de toekomstige ontwikkeling eener bewe
ging" aldus onze Bisschoppen in het
Mandement van 2 Febr. 1934 over het
Fascisme en Nationaal-Socialisme.
Maar wat moet er door ons, Katholieken,
v/orden gevreesd van een beweging, waar
bij ook alreeds de hoofdleiding geen
sprake is van „een zekere gematigd
heid" ten opzichte van de Kerk en de gees
telijkheid?
De hoofdleider van de N. S. B., de heer
Mussert, heeft nu in een interview, dat in
„De Groene" wordt gepubliceerd, met een
klaarheid, welke niet de minste duisternis
laat bestaan, zyn houding bepaalt ten op
zichte van de Kerk en de geestelijkheid;
een houding, waarin niemand „een ze
kere gematigdheid" zal kunnen bespeu
ren, en die iedereen zal frappeeren
door haar felheid en hartstochtelijkheid!
De heer Anton M. Brouwers geeft een
onderhoud, dat hij met den heer Mussert
heeft gehad, gedeeltelijk in „De Groene"
als volgt weer:
,,Hoe ziet u de politieke ontwikke
ling in de naaste toekomst?" was onze
eerste vraag. De Leider bleek het als
volgt te zien:
Binnen afzienbaren tijd zou er een
Roomsch-Roode coalitie optreden,
waarbij de werkverdeeling tusschen
de partners zoo zou zijn, dat de socia
listen het economisch gedeelte van het
programma en de Kathalieken het
geestelijke zouden verzorgen. „Dan
dreigen alle Protestanten Katholiek te
worden, want zij zijn zoo verdeeld en
hebben onder een dergelijke coalitie
natuurlijk niets in te brengen."
Naar aanleiding van dit antwoord
ontwikkeldt zich dan een gesprek over
de verhouding van de N. S. B. tot de
Roomsch-Katholieke wereld, dat ein
digt in de vragen: „Hoe komt het, dat
de N. S. B. de Roomsch-Katholieken
zoo weinig trekt? En hoe is de laatste
brochure met zijn Raad van Kerken te
rijmen met het katholieke standpunt?"
Mussert beroept zich in zyn antwoord
op zyn „raad van adviseurs in kerke
lijke aangelegenheden". Als deze ten
aanzien van de Katholieken fouten
heeft gemaakt, kan hij er ook niets aan
doen, want „ik heb wel een bisschop
gevraagd, maar die had geen belang
stelling voor mijn zaak". Overigens
acht de Algemeene Leider de R.-K.
geestelijken in het algemeen „volks-
verdommers" en „landverraders". „Kijk
maar eens naar Spanje!" En „de bes
ten zitten nog in het klooster!" Maar
„het heele zaakje zal wel opgeruimd
worden".
De Algemeene Leider acht de R.-K. gees
telijken in het algemeen „volksverdom-
mers" en „landverraders"
Is er een Katholiek, die dit oordeel over
„de R.-K. geestelijken in het algemeen"
verdragen mag? Moeten tegen zulk
een publieke uitlating nu niet die N.
S. B.'ers, die katholiek willen zijn, allen
publiekelijk protesteeren?En ten
slotte allen, ook n i e t-K atholieken,
die niet, zooals de heer Mussert klaarblij
kelijk, door anti-papisme verblind zijn, moe
ten een dergelijke belastering van een
aanzienlijken ondanks fouten en tekort -
komeingen van enkelingen zeer achtens-
waardigen groep Nederlandsche staatsbur
gers verfoeien!
Spreekt Mussert zoo over de R.-K. gees
telijken, over de R.-K. Kerk oordeelt hij
als volgt:
Wanneer in de geschiedenis van een
volk een beweging opkomt, die de
menschen godsdienstig wil maken, is
er altijd een macht, die dit tracht tegen
te houden; en die macht is de Kerk.
Bovenstaande citaten zijn ontleend aan
„De Groene", waarin, zooals gemeld, een
gesprek van den heer Brouwers met ir.
Mussert wordt weergegeven.
Wij zijn belangstellend, héél belangstel
lend, hoe op dit artikel van „De Groene"
waarvan wij moeten veronderstellen, dat
het niet opzettelijk (abusievelijk is uitge
sloten) onwaarheden mededeelt zal
worden gereageerd door hen in Ne
derland, die, Katholieken of niet-Katho-
lieken, een publieke belastering van de R.K.
geestelijkheid niet kunnen verdragen.
V De propaganda van onzen
cultuur-tijd
Wat die propaganda is?
Kalken!
Kalken op wegen en huizen en muren.
Schots en scheef. Leelijk en vies. Als 't
maar kalken is.
Dat is de propaganda van onizen cultuur-
tijd.
En een steeds voortschrijdende propa
ganda.
Voorheen genoten wij er alleen van vlak
vóór de verkiezingen. Alle partijen deden
er dan aan mee. De een wat meer dan de
ander. Doch laten wy dat maar niet zoo
precies uitzoeken. Geen of haast geen par
tij die héélemaal niet kalkte!
Maar nu zyn we v e r d e r geschreden op
den weg van die cultureele propaganda. Er
wordt nu al gekalkt maanden vóór de
verkiezingen. Men weet het, de N.S.B. is
er meer bezig. In Leiden is er op verschil
lende plaatsen gekalkt, en ook elders. In de
socialistische pers van vanmorgen is een
foto afgedrukt van den weg bij Abcoude.
Daarop is met groote letters gekalkt „Mus
sert wint". En de S.D.A.P. heeft er onder
gekalkt, nog grooter: „Nooit". Geestig en
geestrijk zulk 'n onderlinge strijd der gees
ten, op déze wijze gestreden. In onbeschaaf
de landen zou men niet op het denkbeeld
gekomen zijn, om op zulk 'n manier ver
schil van beginselen en van inzicht tot uit
drukking te brengen; de cultuur is daar
nog niet zoo ver gevorderd!
De wereld
in vogelvlucht
De berichtgeving over Spanje is zoo on
overzichtelijk, dat het onmogelijk is zich
een eenigszins behoorlijk beeld te vormen
van het verloop van den militairen op
stand. De regeering, die Zondag reeds
tweemaal van samenstelling verwisseld is,
meldt telkens, dat zij den toestand meester
is en dat de laatste rebellen over een paar
uur allen gearresteerd zullen zyn. Maar uit
andere berichten blijkt, dat de opstandelin
gen meester zyn in Marokko en waarschijn
lijk ook in verschillende streken van Span
je. Speciaal in Zuid-Span je, in de streek te
Noorden van Gibraltar moeten de rebellen
het heft in handen hebben. Wij zullen een
opklaring van de situatie moeten afwach
ten, alvorens wij met juistheid zullen kun
nen weten, wat zich in deze dagen in
Spanje afspeelt.
In Danzig heeft zich ook- een soort staats
greep voorgedaan. Daar heeft de senaat
Zaterda geenige maatregelen afgekondigd,
welke gericht zijn tegen de oppositie en
welke zoodanig zijn, dat practiseh de grond
wettelijke waarborgen, welke de constitu
tie van de Vrije Stad geeft, worden opge
heven.
Het oogenblik lijkt thans aangebroken
voor den Volkenbondsraad om zich met het
geval te gaan bemoeien. Vooral de Fran-
sche openbare meenirag toont zich danig
ongerust over de komende gebeurtenissen
en ook te Genève heeft dit optreden van
den senaat diepen indruk gemaakt.
PRINS BOUDEWIJN NAAR BELGIE
TERUGGEKEERD
Prins Boudewijn van België, die, naar
men weet, eenigen tijd gelogeerd heeft bij
den burgemeester van Noordwijk, den
heer Van dc Morel, is hedenmiddag met
den trein van 1.51 uur van het Holland-
sche Spoorwegstation uit Den Haag ver
trokken c-n naar Brussel teruggekeerd.
De heer en mevrouw Van de Mortel ver
gezelden het prinsje naar het station. Daar
waren o.m. nog aanwezig de burgemees
ter van den Haag, die procureur-generaal
bij het Haagsche Gerechtshof en den hoofd
commissaris van politie.
Militaire revolutie brak uit in Spaansch Marokko
Rebellen schijnen meester van Marokko
Beweging overgeslagen naar
Spanje, Balearen en
Canarische eilanden
TEGENSTRIJDIGE BERICHTEN.
Regeering en rebellen melden sucessen.
De berichten van Zaterdag, volgens wel
ke er in Spanje een revolutie was uitgebro
ken, behoeven in zooverre correctie, dat de
haard der opstandige beweging niet in
Spanje zelf gezocht moet worden doch in
Spaansch-Marofcko. Daar is de revolutie
uitgebroken, welke evenwel spoedig naar
Spanje zelf is overgeslagen.
Wat er precies in Spanje gebeurt is nog
allerminst duidelijk. Een overvloed van be-
idohtn komt binnen, doch zij spreken elkan
der tegen, zoodat het onmogelijk is, zich 'n
juist beeld van het verloop van den toe
stand te vormen.
De telefonische en telegrafische verbin
dingen met Spanje zijn verbroken; aan de
Fransche grens komen geen treinen meer
aan en Spaansche kranten worden niet
meer ontvangen.
Uit de beschikbare gegevens blijkt, dat
de opstand het eerst is uitgebroken in de
garnizoenen van Melilla, Larache en Eik-
sar in Spaansch Marokko. De opstand zou
sinds eenige dagen zijn voorbereid, en men
zou plotseling tot uitvoering daarvan heb
ben besloten wegens den moord op den
monarohistischen leider Calvo Sotelo. De
troepen van het vreemdelingenlegioen zou
den aan het hoofd der beweging staan en
er zouden zich botsingen hebben voorge
daan met de regeeringstroepen o.a. te Me
lilla, waar de staat van beleg is afgekon
digd.
Vervolgens breidde de opstandige bewe
ging zich snel uit over Marokko en sloeg
over naar Spanje zelf. Volgens de opstan
delingen zouden de Spaansche provinciën
Andalusië, Valladolid en Burgos aan de re
volutie deelnemen. Ook is de revolutie
overgeslagen naar de Balearen en de Cana
rische eilanden.
De rebellen worden aangevoerd door de
generaals Franco, Queipo de Llano, Lopez
Pinto en Goded, en die blijkbaar over de
radiostations te Ceuta, Cadiz en Sevilla
beschikken.
REGEERINGSBERICHTEN.
Zondag deelde de Spaansche regeering
mede, dat de opstandige beweging te Bar
celona, Sevilla en Malaga, waar zij het
hevigst was. was overwonnen.
Om 12 uur Zondag heeft het ministerie
van binnenlandsche zaken het volgende
draadlooze communique verspreid: De gene
raliteit van Catalonië is den toestand te
Barcelona volkomen meester. Er zijn nog
slechts enkele opstandshaarden zonder be-
teekenis. De opstandige troepen bestaan
hoofdzakelijk uit volkomen ontwrichte af-
deelingen infanterie en artillerie. Den op-
standigen zijn 5 stukken geschut ontnomen,
terwijl vele hoofd- en subalterne officieren
gevangen genomen zijn. De geestdrift over
de overwinning der regeeringsgetrouwe
troepen is ontzaglijk.
Om 12.30 uur werd door de regeering de
volgende radio-oproep verspreid: „De re
geering beveelt allen rust en waakzaamheid
aan. Met den steun des volks zal zij het
hoofd bieden aan alle gebeurlijkheden, van
welken aard ook. Alle soldaten, die deel
uitmaken van opstandige corpsen zullen
worden beschouwd als met verlof voor on-
bepaalden tijd. Zij worden ontheven van
de verplichting tot gehoorzaamheid jegens
de opstandige chefs".
Om 12.45 uur werd per radio het volgen
de bekend gemaakt: „Te Madrid is alles
rustig. Verscheidene zendstations der op
standelingen hebben tendentieuze berich
ten uitgezonden, volgens welke Madrid in
de macht der rebellen was.
REBELLEN MELDEN SUCCESSEN.
Het radiostation van Ceuta heeft gisteren
medegedeeld, dat generaal Franco een
plechtigen intocht in Ceuta zal houden. Hij
heeft de bevolking opgeroepen, hem een
enthousiaste ontvangst te bereiden.
Te één uur in den middag werd gisteren
door het radiostation te Sevilla een van
Franco ontvangen telegram bekend ge
maakt, waarin gezegd werd: „Terwijl ik
het hevel over het zegevierende vader-
landsche leger te Tetouan op mij neem,
zend ik aan alle loyale garnizoenen in Ma
rokko en Spanje mijn geestdriftigen groet.
Spanje is gered, de proviciën Andaluse, Va-
lenca, Valladold, Burgos, Arragon, de Ca
narische eilanden en de Balearen hebben
zich dn geestdrift met ons vereenigd. Slechts
Madrid maakt een uitzondering. Laten zij,
die door onwetendheid nog verre van ons
staan, weten, dat him nog slechts weinig
tijd rest om zich bij ons te voegen. Hebt
vertrouwen: wij marcheeren op, want het
vaderland eischt het".
EEN WAARSCHUWING VAN DEN
LEIDER DER OPSTANDELINGEN."
Naar vernomen wordt, heeft generaal
Franco Zondagmiddag het volgende aan
den ministerraad te Madrid getelegrafeerd:
„Bij de aanvaarding mijner nieuwe func
ties, richt ik tot u een krachtig protest tegen
het niet te kwalificeeren gedrag der regee
ring, die haar vliegers heeft opgedragen,
de bevolking in het binnenland te bombar
deeren, zoodat onder vrouwen en kinderen
onschuldige slachtoffers zijn gevallen.
De Spaansche herstelbeweging zal bin
nenkort een volkomen zege behalen en dan
zullen wij u over uw gedrag ter verant
woording roepen. De kracht, waarmede wij
zullen optreden, zal van uw gedrag afhan
gen. Wij noodigen u met nadruk uit, het
onnoodige bloedvergieten te doen ophou
den." De onderteekening luidt: Generaal
don Francisco Franco, leider der militaire
strijdkrachten in Afrika. Het telegram is
gisteren tegen 3 uur des middags te Melilla
aan de muren geplakt.
REBELLEN HEBBEN VASTEN VOET
IN MAROKKO.
Volgens uit Melilla ontvangen berichten
hebben drie oorlogschepen, die tegen de op
standelingen uitgezonden waren, met dezen
gemeene zaak gemaakt Ken vierde schip is
voor Larache verschenen. De opvarenden
•hebben onderhandelingen aangeknoopt met
de troepen, die zich van de macht hebben
•meester gemaakt. Generaal Franco schijnt
in Marokko meester van den toestand te
zijn.
Inlichtingen uit particuliere bron beves
tigen, dat de secretaris-generaal, die te
Tetoean als hooge commissaris optrad, door
de rebellen is gearresteerd en streng be
waakt wordt.
HEVIGE GEVECHTEN IN ZUID-SPANJE.
Volgens heden ontvangen berichten uit
Gibraltar, hebben de Marokkaansche troe
pen van het vreemelingenlegioen thans de
overhand in alle nabij Gibraltar gelegen
Spaansche steden, waar de kanonnen vuren
op de nog hardnekkig verzet biedende
communisten en syndicalisten. Te Gibraltar
kan men de schoten duidelijk hooren. Er
zijn talrijke dooden gevallen en honderden
personen zijn gewond.
Algeciras in handen der opstandelingen.
Een kanonneerboot der opstandelingen is
tusschen het strand van Algeciras en le Li-
nea dwars voor anker gaan liggen. Met een
eerste salvo van vijf kanonschoten werd den
regeeringstroepen duidelijk gemaakt, dat
zij zich moesten overgeven aan de Maro-
kaansche troepen. Bij het tiende schot wer
den op alle kazernes en openbare gebouwen
van Algeciras de witte vlag geheschen.
REGEERINGS WISSELING.
Hoe ernstig de toestand in Spanje is en
hoe weinig de regeering de situatie be-
heerscht, blijkt wel uit het feit, dat Zon
dag tweemaal een kabinetswijziging heeft
plaats gehad.
Zondagochtend besloot de minister-presi
dent Quiroga met zijn kabinet af te treden.
De president van de Cortes, Barrio, heeft
daarop een nieuw kabinet gevormd, doch
is later op den dag weer opgevolgd door
José Giral.
Naar uit Madrid gemeld wordt, zou deze,
laatste kabinetswijziging zyn afgedwongen
door de linksche partijen.
OPSTANDIGE BEWEGING WINT VELD
In tegenstelling met de geruchten, die
gisteren de ronde deden, verklaart men
thans, dat het niet waar is, dat leden
van de voormalige Spaansche regeeringen
verschillende officieren de Fransch-Spaan-
sche grens gepasseerd zijn.
Bevestigd wordt, dat de opstandige be
weging terrein wint en dat aanzienlijke
legermachten uit de Zuidelijke provincies
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De toestand in Spanje nog niet opgehel
derd. Allerlei tegenstrijdige berichten om
trent het succes van den militairen op
stand. (1ste blad).
De Senaat van Danzig treft maatregelen
tegen de oppositie, welke practiseh de con
stitutie opheffen. (3de blad).
Wil Engeland tegemoet komen aan de
Duitsche koloniale eischen? (3de blad).
Volgens berichten aan den Ne_gus zonden
Abessijnsche benden tot Addis Abeba zijn
doorgedrongen. (3de blad).
De ineenstorting van Kanton. (3de blad).
OMGEVING.
Pastoor Thomann te Lisse heeft emeri
taat aangevraagd. (4de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Tour de France. De
zakken af.
Nederlanders
Belangrijke wedstrijden van de A. V.
1923.
Euwe wint van Keres.
Het Olympisch vuur ontstoken. (1ste
blad).
naar Madrid oprukken. Verschillende com
munistische afgevaardigden zijn over d)e
Fransche grens gevlucht.
Ruim tweehonderd dooden te La Linea.
Allen, die uit La Linea te Gibraltar zijn
aangekomen, vertellen van den verschrik-
kelijken nacht, die zijn in eerstgenoemde
stad hebben doorgemaakt. Velen schatten
het aantal diooden, waarmede de straten
bezaaid zijn, op 200.
De fascisten zijn thans volkomen mees
ter van den toestand te La Linea, doch
verklaard wordt, dat een sterke regeerings-
macht oprukt om de stad aan te vallen.
Algemeene staking op canarische eilanden
Teneriffa en Las Palm as staan onder mi
litair bewind. Er hebben zich geen onge
regeldheden voorgedaan, doch de algemee
ne staking is afgekondigd.
De militaire autoriteiten hebben echter
den arbeiders gelast, morgen het werk te
hervatten.
MUITERIJ IN KAZERNE TE MADRID
ONDERDRUKT
In de kazerne „La Montana" te Madrid
is muiterij uitfgebroken, die echter on
middellijk werd onderdrukt. De muiters
hebben zich onderworpen.
VIER PROVINCIES IN HANDEN DER
OPSTANDELINGEN?
Het radiostation Sevilla deelde vannacht
om half drie mede, dat de provincie An
dalusië, Castilie (Madrid uitgezonderd),
Aragon en Navarra thans in handen zjjn
van de opstandige troepen.
LEIDER DER OPSTANDELINGEN TE
BARCELONA GEEFT ZICH OVER
Volgens berichten, die te Londen van
morgen draadloos uit Spanje ontvangen
zijn, heeft de zich in handen der opstan
delingen bevindende kruiser „Churruca",
die van Melilla komt, gisteravond tot mid
dernacht de stad Cadiz hevig gebombar
deerd. Pas nadat order was gegeven, de
stad te bombardeeren, zoo wordt hier nog
aan toegevoegd, werd de bemanning er
zich van bewust, dat zij onder leiding stond
van opstandige officieren.
Generaal Godet, die den opstand te Ber-
celona leidde, heeft zich gisteravond over
gegeven en den opstandelingen te Barce
lona den raad gegeven, hetzelfde te doen.
REGEERING VERKLAART DEN
TOESTAND MEESTER TE ZIJN
MADRID, 20 Juni (A.N.P.) Om 10.20
uur plaatselijke tijd, heeft de regeering via
alle radiozenders bekend laten maken, dat
zij meester is van den toestand.
Bankoperaties voor 48 uur gestaakt.
Moratorium afgekondigd
BIBRALTAR, 20 Juli (A.N.P.) Te Ma
drid is officieel medegedeeld, dat de re
geering order heeft gegeven om alle bank
operaties voor den tijd van 48 uur te sta
ken. Tevens is een schuldenmoratorium af
gekondigd.
