STADS
NIEUWS
27ste Jaargang
No. 8469
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
DINSDAG 14 JULI 1936
Ste Ccki6clve0oii^atit
OE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekf 2.50 per kwartaal
Bü onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, b|j
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: S 0.50
De „Meer werk-actie"
De „meer werk-actie te Amsterdam heeft
nog al succes! Door bedoelde actie is ruim
ƒ400.000 bijeengebracht. Men weet, dat
het de bedoeling van die actie is, om de
menschen te bewegen te laten werken, om
door circulaires en persoonlijk bezoek de
menschen aan te sporen, b.v. him huis te
laten schilderen, hun tuin te laten op
knappen, een of ander te laten bouwen
of verbouwen, 't Komt ons voor, dat niet
precies kan worden nagegaan, welk werk
nu gebeurt tengevolge van die actie, werk
dus, dat anders niet gebeurd zou zijn. Maar
wij aanvaarden toch graag, dat 't in ieder
geval een heel groot deel is van die vier
ton.
De „meer werk-actie" is gebaseerd op
een gezonde opvatting van wat is een eisch
voor het herstel van het economisch leven.
Het geld moet rollen!
De „meer werk-actie" zouden wij van
daag willen omzetten in een „meer koop
actie" al is 't woord taalkundig niet heel
schoon. Morgen begint men de halfjaar-
lijksdhe uitverkoop-tijd; en deze tijd geeft
een bijzondere aanleiding, om inkoopen te
doen. Winkels en etalages trekken door
extra goedkoope prijzen (waarop in de ad
vertentie-kolommen van onze courant van
daag en volgende dagen de aandacht wordt
gevestigd).
Natuurlijk, de oude regels van moraal,
van fatsoen en van behoorlijkheid mogen
ook nu niet worden overtreden en veront-
achtzaamd. Natuurlijk willen wij. niet aan
sporen, om te koopen, als er geen geld is,
om contant te betalen. De beste menschen,
niet alleen onder zedelijk opzicht maar óók
economisch bezien, zijn nog altijd degenen,
die niet verder springen dan hun stok lang
is, die 't niet zoo erg vinden te worden be
schouwd als arm, als maar niemand wat
•weet te zeggen op hun eerlijkheid, die....
als zij geen „boter bij de visch" kunnen
geven, er ook niet over denken, om visch
te koopen!
Dit op de eerste plaats.
Op de tweede plaats moet ook nu na
tuurlijk bij inkoopen worden overdacht, dat
wat het zwaarst is ook het zwaarst moet
wegen wij bedoelen, dat de naastenlief
de een woordje, een hartig en krachtig
en effectief woordje moet meespreken. Een
Christenmensch koopt niet iederen dag
kaviaar, als zoovelen niet voldoende brood
en spek en vleesch kunnen koopen; hij
geeft dan liever zijn geld uit voor de in
koopen, die zijn medemenschen moeten
doen!
En, op de derde plaats, mag ook in dezen
tijd het noodzakelijke sparen niet worden
nagelaten. Maar wij hooren het Mgr.
Callier z.g. nog be-nadrukken in een toe
spraak, gehouden in de Stadsgehoorzaal te
Leiden op een HaarJemschen Katholieken
dag: er is een groot verschil tusschen spa
ren en oppotten; het eerste is heel goed, het
tweede is zeer verkeerd.
Wij geven, zooals gezegd, deze beschou
wing ter introductie van den uitverkoop-
tijd, die morgen aanvangt. Den winkeliers
zij toegewenscht, dat zij na den uitverkoop
met een nieuwen voorraad tegemoet gaan
een nieuwen, beteren tijd van welke het
licht reeds door de wolken breekt, als juist
is de meening in de laatste weken uitge
sproken èn door den Minister van Sociale
Zaken èn door den Minister van Economi
sche Zaken èn door den Minister-President
de meening, die gemotiveerd wordt uit
eengezet in een artikel in de „Maasbode",
dat wij in ons 2de blad voor een groot ge
deelte afdrukken. Wh* meenen niet ver
keerd te doen, door op deze meening te
wijzen, deze meening onder de aandacht te
brengen! Er schijnen politici te zijn, vol
gens wie men dit niet mag doen!
R.K.
Werkliedenverbond
TWEEDAAGSCHE VOORJAARS
VERGADERING TE VENLO.
Rede van den heer A. C. de Bruyn.
De Katholieke Arbeidersbeweging in Ne
derland, gecentraliseerd in het R. K. Werk
liedenverbond, houdt vandaag en morgen
haar tweedaagsche voorjaars-verbondsver
gadering te Venlo in het Mgr. Mutsaers-
oord.
Bij den aanvang der verhondsvergadering
hield de voorzitter, de heer A.' C. de Bruyn
een uitvoerige rede, waaraan het volgende
is ontleend:
Spreker ving aan met te wijzen op het
„Mgr. Mutsaersoord" waar vergaderd wordt,
een van de vele aanwijzingen, waartoe de
beweging der Katholiek georganiseerde
werknemers van Nederland het door eigen
initiatief heeft weten te brengen.
De kaderdag aldus de heer De Bruyn
heef ons leger in slagorde geschaard,
heeft zijn bewustzijn verstrekt, zijn activi
teit vergroot heeft de kreet van die één
tot die van ons allen gemaakt: laat men
maar komen.
Laat men maar komen, indien men God
en Kerk wil belagen, indien men zich stelt
tusschen ons en ons sociaal-economisch
ideaal het ideaal óók van de Kerk
indien men onze eenheid wil breken.
Van dezen tijd is nog weinig goeds te zeg
gen. Dat hij, ten deele althans, „bezeten"
is, blijkt uit het feit, dat eenige, zichzelf
zoekend, uit het geestleijk evenwicht ge
slagen zoogenaamd half-intellectueelen,
openlijk in opstand gekomen zijn tegen de
Kerk, den in kortzichtigheid zelf-gekozen
en verheerlijkten „Leider" stellen boven
de van God gegeven leiders, de bisschoppen,
die zij verguizen. Dat is het ergste voor die
menschen zelf. De Kerk in Nederland staat
als een rots, ze kan op de trouw van de
Kathalieke sociale organisaties rekenen.
Ook in sociaal-economisch, opzicht is voor
den objectieven waarnemer nog weinig zon
aan het firmament te ontdekken.
Het aantal geheel en gedeeltelijk werk
loozen zegt meer dan een of ander niet al
tijd controleerbaar dividendcijfer, het niet
rendabel zijn van ondernemingen en de
altijd nog maar aanhoudende drang der on
dernemers naar loonsverlaging, overstem
men het geluid van hen, die, om welke
reden dan ook, lichtpunten zeggen te zien.
Wij weten zeer wel, dat tal van omstan
digheden van technisohen, geografischen,
financieelen en staatkundigen aard het
economisch aanzien van de wereld hebben
veranderd en dat Nederland daarbij een
lijdende rol heeft gespeeld.
Weten wij dat inderdaad?
Weet onze regeering dat en handelt zij
ernaar? Weet zij dat de oude verhoudin
gen niet meer terugkomen en richt zij haar
handelingen daarop?
Indien wij als leiding onzer beweging dit
kabinet tekortkomingen voorhouden, dan
abstraheeren wij van personen en politieke
partijen.
Wij hebben ernstige grieven tegen be
paalde deelen der sociaal-economische poli
tiek van het thans (weder) aan het bewind
zijnde kabinet. Zijn einde komt in het zicht
en het heeft de positie van -onze werkloozen
via werkloozenkas, steunregeling en werk
verschaffing hachelijk gemaakt, het heeft in
•het hij zonder de belangen van de werkloo
zen met groote gezinnen onvoldoende be
hartigd, om niet te zeggen verwaarloosd,
ondanks dat wij en anderen herhaaldelijk
gewaarschuwd hebben (men denke hierbij
aan het bepalen van de nieuwe loonnormen
•met behoud van de steunnormen). Hoeveel
zielen komen er in opstand, in het bijzon
der op het platteland, omdat de steunver-
leening daar de arbeidersgezinnen, vooral
de groote, in kommer en ellende dompelt.
Vooral het beruchte systeem van rouleering
in de werkverschaffing, waardoor de werk
loozen voor korter of langer tijd zijn aan
gewezen op de veelal beslist onvoldoende
steunbedragen, draagt tot de ellende der
betrokkenen bij. Wij blijven het een af
schuwelijk vergrijp zooal niet tegen de
verdeelende rechtvaardigheid, dan toch
tegen de christelijke liefde achten, dat toe
standen in het leven worden gehouden,
waardoor de een bijna sterft van gebrek en
de ander zich baadt in luxe.
Vervolgens: Werkloosheid beteek ent ook
geestelijke nood. Alles, letterlijk alles moet
worden gedaan om die nood zooveel moge
lijk te beperken.
Wat deed de regeering wij vragen niet
wat deed de een of andere militaire of
rechtskundige specialist, doch wat deed de
aller en allermeest verantwoordelijke re
geering om door verkorting van den ar
beidsduur, allereerst in overheids- en se-
mie-overheidsbedrijven, de werkloosheid
te bestrijden?
Wij waardeeren, dat Minister Gelissen
voor kort wederom een lans brak voor de
verkorting van den arbeidsduur, doch noch
betrekkelijk weinige maanden en dit kabi
net verdwijnt zonder dat dit gewichtige
middel, zelfs in beperkte mate is aange
wend.
Het Werkfonds is met veel ophef aan
gekondigd en met deskundigheid omgeven.
In zijn grootsche opzet is het een jammer
lijke mislukking geworden. De regeering
wist niet wat- ze wilde, De raad van bij
stand is na de stichting nimmer weer bij
een geweest, het bestuur dan wel een com
missie uit het bestuur, dan wel iets anders,
stuitten immer op bureaucratie en tegen
strevende krachten der vele betrokken de
partementen. Voor kort zijn enkele bestuur
ders van het Werkfonds heengegaan. An
deren zouden misschien hetzelfde hebben
gedaan, indien verantwoordelijkheidsbesef
en hoop op beter hen niet deden blijven.
Drieduizend tewerkgestelden, dat is 10
percent van het aanvankelijke plan.
Er was en is slechts één goede methode
van werken: een sociaal voelend minister
met de bevoegdheid om, voorgelicht door
deskundigen, namens het kabinet zelf te
handelen, zelf te beslissen, opdat de toe
gestane credieten op korten termijn worden
besteed.
De werkverruiming en industrialisatie.
Het industrialisatie-congres onzer Katho
lieke sociale organisaties heeft den weg
gewezen. Is de regeering vastberaden, doel
bewust die weg gegaan?
Dat kan, jammer genoeg, niet worden ge
zegd. De regeering was noch vastberaden,
noch doelbewust, zij regeerde van de hand
tot tand, van dag tot dag, zij liet zich
leiden door tering en nering, waarbij te
vragen is of zij de good-will onzer industrie
wel naar waarde' heeft geschat.
Heeft zij zich de nieuwe internationale
verhoudingen voldoende gerealiseerd, dan
wel de nationale markt, nauw verbonden
met dit van Nederlandsch-Indië, onder
schat?
Het door andere landen gegeven voor
beeld betreffende prijzen- en contingen-
teeTingspo'litiek en controle op de prijzen
volgde deze regeering niet.
Minister Gelissen was de man van de
werkverruiming en de industrialisatie, zoo
is hij in dit kabinet gekomen. Zijn plannen,
die, werden zij uitgevoerd, aan talrijke per
sonen werk zouden geven, die de techni
sche en economische positie van ons land
zouden vergrooten en zelfstandiger maken,
zijn plannen gebleven. Om enkele zeer aan
trekkelijke punten te -noemen: verbinding
van de electrische centrales (50 millioen),
ontveening der provincie Drente (8 mil
lioen), oprichting van ondernemingen ter
vervaardiging van verschillende chemische
producten (5 millioen), soda-industrie, op
richting van een aluminiumfabriek en fa
bricatie van berillium (12 millioen), spaar-
bakken-krachtwerk in Limburg (15 mil
lioen), maken van drie waterkrachtcentra
les in het Julianakanaal (3 millioen).
Dat is een deel van het program van den
thans aan het bewind zijnden minister van
economische zaken.
Dat was zijn program.
Het is nog zijn program.
Wat is er geworden van dat program, dat,
werd het uitgevoerd, duizenden menschen
werk, velen ook blijvend werk zouden heb
ben gegeven?
Is het onderzocht, gewogen, te licht be
vonden? Dan wel had „Financiën" mis
schien financieele bezwaren? Werd de ne
ring aan de tering prijsgegeven, was er on
voldoende vertrouwen in de kracht, de des
kundigheid, het uithoudingsvermogen der
Nederlandsche nijveraars?
Wij oefenen besloot de spreker op
bouwende, naar wij hopen en vertrouwen
het land en ons volk dienende critiek, in
dien wij van deze, doch vooral nu reeds van
de komende regeering vorderen: effectieve,
doelbewuste, planmatige bestrijding der
werkloosheid. Elke regeering, die zich dat
ten doel stélt en onderwijl de werkloozen
als volwaardige menschen behandelt, kari
op den vollen, royalen en loyalen steun en
medewerking der katholieke arbeidersbewe
ging rekenen.
1224 DOODEN BIJ AUTO-ONGELUKKEN
IN CANADA.
OTTAWA, 14 Juli. (A. N. P.). Het
bureau voor de statistiek publiceert de ge
tallen der verkeersongelukken in Canada
gedurende 1935. Hieruit blijkt, dat 1224
menschen bij auto-ongevallen het leven
hebben verloren, hetgeen het hoogste
aantal is sinds 1931. In 1934 bedroeg het
aantal sterfgevallen door auto-ongelukken
1115.
VIJF FERSONEN BIJ BRAND
OMGEKOMEN.
WARSCHAU, 14 Juli. (A. N. P.). In
een voorstad van Pinsk heeft een hevige
brand gewoed,, waarbij 13 woningen en
verscheidene schuren, en stallen verwoest
werden. Vijf bewoners vonden den dood in
de vlammen.
De wereld
in vogelvlucht
Het roode bewind in Spanje werpt wel
kostelijke vruchten af. De eene daad van
terreur volgt op de andere. Thans is Ma
drid wederom in opschudding gebracht
door een afschuwelijken moord, gepleegd
op den monarchisten-leider Calvo Sotelo,
oud-minister van financiën onder Primo de
Rivera. De toestand in Spanje is thans bui
tengewoon gevaarlijk en de regeering zal
alle moeite hebben om een gevaarlijke
volksbeweging te voorkomen. Arrestaties
worden verricht, kranten worden verboden,
censuur ingesteld. Het ware beter geweest,
wanneer de regeering reeds veel eerder be
gonnen was met de voorwaarden weg te ne
men voor dergelijke moord-acties en de
demagogische campagne der uiterst link-
sche elementen bijtijds den kop had inge
drukt. Maar zoolang er in Spanje een re
geering aan het roer blijft, die aan de link-
sche extremisten vrij spel laat, zullen der
gelijke gebeurtenissen blijven plaats vin
den en zal het land nimmer tot rust ko
men.
Morgen zullen de sancties tegen Italië
officieel worden opgeheven. De sanctie-
politiek heeft gefaald en met hangende
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Te Madrid is de monarchistenleider Cal
vo Sotelo vermoord. Groote opwinding in
de Spaansche hoofdstad. (2de blad).
De houding van Italië t.o.v. de Locarno-
conferentie. (2e blad).
De Kerk in Duitschland. (2de blad).
Het aantal slachtoffers van de hitte in de
V. S. thans gestegen tot boven 1500*
(BuitenL Ber., 2de blad).
pootjes keeren wij terug. Italië heeft ge
wonnen en Mussolini is van kwajongen, die
door den Volkenbond gestraft moest wor
den, opeens gepromoveerd tot leider van
de Europeesche politiek. Hij decreteert dat
Duitschland vertegenwoordigd moet zijn op
de Locarno-coriferentie en ofschoon de an
dere Locarno-mogendheden op het stand
punt staan, dat Duitschland niet meer be
schouwd kan worden als een Locarno-mo
gendheid omdat het dit verdrag heeft op
gezegd, krijgt Mussolini zijn zin. Hij is de
man, die won.
HET OVERLIJDEN VAN PROF.
C. SNOUCK HURGRONJE.
In verband met het overlijdensbericht
van prof. C. Snouck Hurgronje, schrijft
D. Koesoemaningrat, een der oudste In-
landsche journalisten, in de „Pemandan-
gan" en de „Sin Po" een artikel over de
loopbaan van den overledene.
Koesoemaningrat schrijft dan dat de
wijze van zijn overlijden en zijn ter aarde
bestelling geheel overeenkomt met zijn
verschijning in de Indische samenleving
eenige tientallen jaren geleden.
In tegenwoordigheid van R. H. Aboeba-
kar, een oom van Pangeran Aria Djajadi-
ningrat, ging prof. Hurronje over tot den
Islamietischen godsdienst.
Sedert zijn vestiging in Ned.-Indië ging
prof. Hurgronje om met verschillende In-
landsche grooten van Java en Sumatra.
Toen het Nederlandsch gezag in Atjeh
begon te wankelen door den opstand onder
leiding van Teukoe Oemar, werd prof.
Hurgronje toegevoegd aan generaal-ma-
joor Van Heutsz, in welke functie hij on
schatbare diensten aan de regeering be
wezen heeft.
Omdat hij de eerste Nederlander was,
die tot het Islamietische geloof was over
gegaan en getrouwd was met een Inland-
sche dame, die stamde uit een regentenfa
milie, was zijn invloed bij de Inlandsche
hoofden op geheel Java direct zeer groot.
Door zijn steun en toedoen genoten de re
gentenkinderen een Westersche opvoe
ding.
De Inheemsche jongelui, die in Batavia"
hun Westersche opvoeding ontvingen, ver
zamelden zich gewoonlijk des Zondags in
de woning van prof. Hurgronje.
Er werden dan vermaningen uitgedeeld
en soms zelfs wel pak slaag als de delin
quenten met een slecht rapport thuiskwa
men.
Zooals gezegd was de invloed van prof.
Hurgronje onder de Inheesche bevolking
zeer groot. Doch niet alleen onder hen,
maar ook bij de regeering. Van generaal
Van Heutsz is zelfs bekend, dat hij ge
zegd heeft niet zonder de waardevolle ad
viezen van prof. Hurgonje te kunnen regee-
ren.
Boottocht der L. W. S. V.
Het bestuur der L. W. S. V. zette het 5-
jarig bestaan in met 'n boottocht met de
„Succes" van de Gebrs. Harland. Des mor
gens om 9.30 uur vertrok de boot, onder
vroolijk pianospel en zang. Opgekomen
waren 28 leden en 12 genoodigden. Op de
boot heerschte een vroolijke stemming,
nietteegnstaande de regen met stroomen
neerviel. De boot zette koers naar Schipl
hol. Op Schiphol aangekomen, werden
allen door 'n gids rondgeleid en voorge
licht. Daarna vertrokken allen met het
K. L. M.-bootje naar Amsterdam, van
waar te 5.30 uur weer vetrokken werd.
R.-K. Muziekkapel ,JPerosi".
Het bestuur van bovengenoemde ver-
eenlging noodigt alle muzikanten en tam
boers uit om Woensdagavond 8 uur aanwe
zig te zijn in het repetitielokaal. Niemand
van de leden mag dezen avond verzuimen.
DE BEDEVAART DER K. J. C. NAAR
SINT JEROEN.
Donderdagavond a.s. trekt de Katholieke
Jongens-Centrale van het District Leiden
ter bedevaart op naar Noordwijk, om den
grooten Pastoor Jeroen te eeren en hem
te beloven zijn sterke navolgers te zijn in
den strijd voor het heilig geloof.
Verkenners en Kruisvaarders, leden van
S. F. L. en Junioren van de Sport zullen
er hun wet en belofte hernieuwen, want
zij, de aangeslotenen aan de mannelijke
jeugdbeweging, willen zich vormen tot
mannen, die hun eigen zielen zullen red
den, maar ook tot kerels die mede zullen
werken aan het algemeen belang voor
Kerk en Staat. Maar zij weten, hoe ze
daarvoor lichtende voorbeelden noodig
hebben en niet minder hulp van boven.
Daarom deze uiting van heiligenver-
eering, de kracht van Jeroens voorbeeld
en voorspraak zal opnieuw op onze fiere
jongensbeweging worden afgetrokken.
Omdat wij op de gewone Zondagen dezen
tocht niet kunnen maken, is er alleen keu
ze tusschen een Zondag in de week, zoo
als 15 Augustus, of een weekschen avond.
Verleden jaar gaf 15 Augustus bezwaar
voor meerderen, nu hebben anderen moei
lijkheden.
Maar we weten, dat voor deze jaar-
lijksche plechtigheid van heel ons district
graag moeilijkheden zullen overwonnen
worden.
Uniform is geoorloofd, maar niet voor
geschreven; de bijdragen van een dubbel
tje is wel wenschelijk, maar niet geboden.
Wij vertrouwen, dat weer vele honder
den jongens elkander zullen vinden in deze
Jeroensvereering.
Allen moeten uiterlijk te half zeven
(6.30) in de kerk van Noordwijk aanwezig
zijn.
Aan ouders en werkgevers wordt drin
gend gevraagd mede te werken door den
jongens de gelegenheid voor deze bede
vaart te geven.
L. BEUNE, Pr.,
Voorz. Distr. K. J, C.
Handelsregister K. v. K.
Wijzigingen: 6783. J. W. van der
Meer, Alkemade, D. 93. Brood- en banket
bakkersbedrijf. E.: J. W. van der Meer,
Alkemade.
1823. J. van Rijn. Alkemade, wijk D 93,
Bakkerij en winkel. Uittr. E.: J. van Rijn,
d.d. 13 Juli 1936.
Nijverheidsonderwijs.
Geslaagd voor de akte N VIII (leerares
Koken en Voedingsleer), afgenomen voor
de Rijkscommissie, de dames: B. E. Bos en
L. B. Oosterwijk, Gromngen en W. A. M.
Coenen, Roermond.
Voor het MULO-examen, diploma B, is
te Den Haag geslaagd A. Oliver, alhier.
