STADS
NIEUWS
26e Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Het eerste vliegongeluk in Nederland.
WAT DE RAAD DEED IN
VIER JAREN.
DINSDAG 27 AUGUSTUS 1935
No. 8201
S)e Êdd^cHeSou^iit
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekS 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
V De eenheid in de katholieke
jeugd-beweging
Te Brussel is Zondag met groote plech
tigheid een bijeenkomst gehouden van de
Katholieke Arbeiders Jeugd de K.A.J. of de
„Kajotters". Deze K.A.J. omvattende de
Katholieke Arbeidersjeugd van 14 tot 25
jaar telt 85.000 leden.
De grootsohe bijeenkomst werd bijge
woond door Kardinaal "van Roey van
Meohelen, door de Kardinalen van Parijs
en van Lissabon, door den Nuntius te Brus
sel, door een twintigtal bisschoppen, zoo
mede door honderd abten en prelaten en
duizenden priesters en verder door vele
afgevaardigden en belangstellenden uit an
dere landen, ook door talrijke jeugdleiders
uit Nederland (o.w. ook rector Beune uit
Leiden).
In de openlucht is een indrukwekkende
pontificale H. Mis opgedragen; een schit
terend jeugdspel werd opgevoerd. Kardi
naal van Roey heeft een groote rede ge
houden, waarvan de Brusselsche correspon
dent van de „Msb." een uittreksel geeft.
Wij ontleenen daaraan hier gaarne de vol
gende passage:
De wereld wordt nu, zooals het zelden in
den loop der geschiedenis gebeurd is, over
geleverd aan de macht van het kwaad; de
zedelijke en de maatschappelijke orde
wordt geschokt tot in haar grondvesten.
Gansche volken liggen in den klem van
ontbindende en verdorven krachten; de
eerediens't van het stoffelijke heeft de bo
venhand. Wij beleven een ware herople
ving van het oude heidendom in de gedach
ten, in de zeden, in de opvatting en in de
praktijk van het individueel, familie- en
maatschappelijk leven; het Russisch bols
jewisme en het Duitsch Nazisme zijn niet
anders, en in de landen ook in het onze,
streven sommige groepen, sommige par
tijen er op de eerste plaats naar, de volks
massa's volledig te ontkerstenen en heel den
geestelijken rijkdom van het menschdom
met geweld te vernietigen. De zedelijke
crisis, die hierdoor in de zielen ontstaat en
verder door dezen, in de samenleving, is
heel wat ernstiger en gevaarlijker dan de
economische crisis, die iedereen met ont
zetting nagaat: want deze, wij mogen het
verhopen, zal voorbijgaan; de zedelijke
crisis daarentegen ondermijnt de diepste
grondvesten waarop heel onze beschaving
rust, en, zoo ze niet bezworen wordt, zal
zij. in den algemeenen ondergang èn den
godsdienst dien men vernietigen wil èn al
de kostbare goederen der menschelijke cul
tuur meesleepen.
Het dringt zich met alle klaarblijkelijk
heid op dat een dam moet worden opge
worpen tegen deze afschuwelijke en ver
derfelijke crisis. De Paus doet een oproep
op alle goedgeaarde lieden, vooral de jon
geren roept hij op tot dezen noodzakelijken
kruistocht. Met geestdrift antwoorden de
Kajotters.
Indien gij de trekken die U kenmerken
bewaart, indien gij in U de hoofdhoedanig-
heden ontwikkelt, die voor de Kajotters-
be weging reeds zulke schoone uitslagen
hebben bereikt en die de triomf van dezen
dag hebben bewerkt: een stevig geloof, een
onweerstaanbare liefde, een nooit weife
lende geestdrift, een ongerepte reinheid van
zeden, zielesterkte gepaard met ootmoedig
heid, indien gij voortgaat met U zoo te on
derscheiden, dan zult gij „ware zaaiers zijn
van licht, medehelpers van den H. Geest,
soldaten in dienst der Kerk".
Aldus Kardinaal van Roey.
De eisch van dezen tijd is een in een
heid sterke, diep-godsdienstige, doelbe
wust naar buiten optredende Katholieke
Jeugdorganisatie.
Wij, Katholieke Nederlanders, en in het
bijzonder wij, diocesanen van het Haar-
lemsche Bisdom, moeten dankbaar zijn, dat
wij in deze kunnen volgen de leiding van
het Kerkelijke Gezag. Zoowel voor onze
mannelijke als voor onze vrouwelijke jeugd.
Wij kunnen die leiding volgen; wij
moeten ze volgen!
Heden, Dinsdag 27 Augustus, is het vijf-
en-twintig jaar geleden, dat de vliegenier
Clement van Maasdijk als eerste Neder-
landsche slachtoffer der aviatiek viel.
Het ongeluk gebeurde 27 Augustus 1910
op Warns born nabij Arnhem om ruim zes
uur in den namiddag. Van Maasdijk, die
den volgenden dag te Arnhem een demon
stratie zou geven, was dien Zaterdagmiddag
met zijn Sommer-tweedekker met Gnóme
rotatiemotoren opgestegen voor het maken
van een proefvlucht. Op vijftig meter hoog
te gleed het vliegtuig bij het maken van
een korte bocht af, waarschijnlijk ten ge
volge van onvoldoende vliegsnelheid en
stortte neer. De piloot werd op slag ge
dood.
Clement van Maasdijk, die in Augustus
1885 te Den Haag werd geboren, was toen
eerst 25 jaar oud. Hij leerde vliegen op de
Blériot Vliegschool in Frankrijk en gaf ge
slaagde demonstraties te Heerenveen, als
ook boven de residentie.
Over de vliegdemonstraties van v. Maas
dijk schreef het Geïllustreerd Zondagsblad
van de Leidsche Courant van 6 Augustus
1910, dus weinige dagen vóór het ongeluk
plaats had, het volgende, onder het op
schrift: „De eerste vliegproeven in Neder
land".
„Ja de allereerste zijn het eigenlijk niet.
Die zijn indertijd vertoond te 's-Graven-
hage, door den later zoo ongelukkig aan zijn
einde gekomen Franschen ludhtvlieger Le-
febre.
Doch slechts een zeer beperkt aantal be
langstellenden heeft toen van die vluchten
kunnen profiteeren; ze hebben te kort ge
duurd om ons volk er warcn voor te ma
ken, en de omstandigheden werkten toen
ook niet mede. Nu is dat anders; men is in
25 JAAR GELEDEN VIEL
VAN MAASDIJK.
ons vaderland wakker geworden en de
luchtvliegsport begint waarlijk ineens ko
lossale verhoudingen aan te nemen.
Als wij, Hollanders, wat aanpakken, dan
doen wij het goed!
Vooreerst heeft de firma Verwey en
Lugard twee volkomen aan alle eischen
beantwoordende vliegterreinen doen inrich
ten, een bij Soeserberg en een bij Ede op
de Veluwe.
Daar is een der ingenieurs van de fir
ma, de heer Hilgers, al verleden week een
kort oogenblik met een Blériot-eendekker
opgestegen en heeft bewezen dat hij „het
kon", voor 't overige wachten de vlieg
proeven daar totdat de terreinen geheel ge
reed zijn.
Te Heerenveen en daarvan gaf het
nummer een reeks fraaie kiekjes is de
Haagsche aviateur van Maasdijk al ette
lijke malen met een tweedekker van het
stelsel Sommer opgestegen, en heeft hij
bewezen, in staat te zijn de lucht te be-
heerschen.
Daarenboven wordt voor eenige opstij
gingen nabij Groningen onderhandeld met
den Belg Olieslagers, die bij de jongste
vliegproeven in België getoond heeft, een
van de stoutste en meest succesvolle avia-
teurs te zijn.
Uit dit ales blijkt wel, dat de vliegsport
in Nederland op den goeden weg is, en de
kranige opstijgingen van den heer van
Maasdijk vooral, die tienduizenden in
enthousiasme hebben gebracht, hebben be
wezen, dat de Hollandsche ingenieurs en
sportlui zelf, ook wat durf en onderne
mingsgeest betreft, voor de buitenlanders
toch niet onderdoen, als ze eenmaal begin
nen!"
DE VLIEGER MAASDIJK MET ZIJN TOESTEL, WAARMEDE HIJ IN 1910
NEERSTORTTE.
De burgemeester geeft een overzicht
van de afgeloopen zittingsperiode.
Na afloop van de Raadszitting van giste
renmiddag de laatste zitting van den te-
genwoordigen Raad, daar de nieuwe op den
eersten Dinsdag van September bijeen
komt sprak de voorzitter, mr. A. v. d.
Sande Bakhuyzen, de volgende rede uit:
Het placht de gewoonte te zijn bij het
uitspreken van een gelukwensch ter gele
genheid van de jaarwisseling aan den
Raad nog eens een samenvatting te geven
van hetgeen in de afgeloopen zittingsperio
de aan belangrijke raadsbesluiten tot stand
gekomen was. Geleidelijk heb ik met deze,
trouwens ook niet door mijn voorgangers
steeds gevolgde „mos" gebroken, omdat
het mij interessanter en treffender leek,
dit te doen aan het einde van het tijdperk,
waarvoor de burgerij u tot het besturen
der stad afvaardigde. Het kan niet alleen
voor de raadsleden zeiven maar ook voor
dat deel der burgerij, dat voor het weder
varen van de stad belangstelling heeft, wel
eens aardig en nuttig zijn te hooren wat
nu die Raad in die 4 jaren gedaan heeft.
In zooverre is het oogenblik om dit thans
te doen niet goed gekozen en zqu het aan
den vooravond van de verkiezingen voor
den gemeenteraad nog meer van pas zijn
geweest.
Een nadeel is maar eigenlijk is het
verheugend dat de lijst van uwe be
langrijke besluiten nu zoo lang is, dat ik
mij helaas tot een .wat droge opsomming
moet beperken, maar ik vertrouw, dat gij
er toch niet onverschillig voor zult zijn,
eens bijeen te zien de groep van voor Lei
den m.i. zeer belangrijke maatregelen, die
gij hielpt in het leven roepen.
De sporen van de crisis.
Uwe 70 zittingen, waarvan 43 tot avond
zittingen werden voortgezet, vallen geheel
in den crisistijd en uw werk draagt daar
van in toenemende mate de sporen. Wie
het beoordeelt zal er mede rekening moe
ten houden, dat er daardoor steeds ster
kere belemmeringen ontstaan zijn tegen
een streven om de stad, hare instellingen
en het leven voor de burgers mooier, be
ter, gemakkelijker te maken. Opbouw
heeft in toenemende mate plaats moeten
maken voor stilstand of zelfs teruggang.
En dit is gepaard gegaan met een zeer
merkbare beperking van de bewegingsvrij
heid van den Raad. Eenerzijds toch wordt
dit veroorzaakte dor de gezonde beginse
len, die de Raad op financieel gebied aan
hing en die een sluitende begrooting als
primairen eisch vooropstelden, anderzijds
heeft de regeering zoodanige maatregelen
genomen, dat uwe vrijheid van beslissing
in aanzienlijke mate aan banden gelegd ies.
Ik zal niet treden in een beschouwing of
de regeering tot deze houding gebracht
is door wanbeheer dan wel uit vrees voor
wanbeheer door gemeentebesturen, maar
ik wil wel constajeeren, dat hier althans
blijk gegeven is van bereidheid de gezon
de financieele beginselen te blijven aan
hangen.
Doch nu ter zake.
De bevolking nam toe van 70.839 tot
72.776. Het aantal woningen van 17253 tot
19195, terwijl er 262 verdwenen of van be
stemming veranderden.
De schuldenlast der gemeente bedroeg op
1 Januari 1931 16.565.300. Zij vermeer
derde met 5.145.000 en verminderde met
2.833.000, dus een netto vermeerdering
van 2.312.000 grootendeels echter voor
productieve doeleinden; over een bedrag
van 5.000.000 werd de rente verlaagd.
De belangrijkste regelingen.
Tot de belangrijkste tot stand, gekomen
regelingen reken ik:
de wijziging der verordening op den
aanleg van straten in verband met het
bouwrijp maken van grond, invoering van
de z.g. algemeene bijdrage;
de verordening regelende den rechtstoe
stand van het gemeentepersoneel,
de algemeene salarisverordening van dat
personeel;
de verordening op de winkelsluiting;
de Verkeers ver ordening;
de reorganisatie van Maatschappelijk
Hulpbetoon;
de samenvoeging van Brandweer en Po
litie.
Zeer talrijke waren Uwe bemoeiingen
met maatregelen om de gevolgen der crisis
te verzachten, als het verleenen van bij
dragen van het Crisis Comité, de B-steun,
schoolkindervoeding en kleeding, werkver
schaffingen en extra uitkeeringen.
Sedert 1 Mei 1931 nam de werkloosheid
ook in deze gemeente in steeds sterkere
mate toe. Bedroeg het aantal werkloozen
hier op 1 September 1931 1012, thans is dit
cijfer per 15 Augustus j.l. 3775. Vele maat
regelen werden getroffen om de werkloos
heid te verminderen en het lot der werk
loozen te verzachten. Omvormings- en op
leidingscursussen kwamen tot stand, werk-
verschaffings- en werkverruimingsplan
nen werden uitgevoerd, er werd zorg ge
dragen voor ontwikkeling en ontspanning
van werkloozen, een afd. B van het Nat.
Crisis-Comité voor extra-uitkeering aan
werkloozen werd hier ter stede opgericht,
verstrekking van brandstoffen, vleesch in
blik en kaas had plaats. Tevens werd de be
staande steunregeling in overeenstemming
gebracht met de Rijksvoorschriften en
meerdere besluiten werden genomen om
de scherpe kanten en onbillijkheden weg
te nemen. Kortom de gemeenteraad heeft
in het afgeloopen 4-jarig tijdperk zooveel
mogelijk gedaan om de werkloosheid te
doen verminderen en de gevolgen van die
werkloosheid' te bestrijden.'
Groote kosten voor de gemeente.
Het spreekt vanzelf dat al deze uit de
werkloosheid voortvloeiende maatregelen
groote kosten voor de gemeente met zich
brachten, zelfs in die mate dat de finan
ciën der gemeente daardoor ernstig in het
gedrang kwamen.
Werd in 1931 voor werkloozensteun een
subsidie aan Maatschapelijk Hulpbetoon
het reeds belangrijke bedrag van 450.000
uitgegeven, deze kosten stegen voortdurend,
zelfs zoo, dat voor 1935 moet worden ge
rekend op 1.850000.Bezuiniging en
versobering was dringend noodig, om het
evenwicht der financiën zooveel mogelijk
te bewaren en ook op belastinggebied kon
den maatregelen niet uitblijven. Reeds
voor het begrootingsjaar 1933 moest de ge
meente worden geplaatst in de 4e klasse
der personeele belasting en in de 2e klasse
der gemeentefondsbelasting en moest het
aantal opcenten op laatstgenoemde belas
ting worden verhoogd tot 80. Gelukkig be
hoefde daarna, ondanks de stijging van de
uitgaven voor werkloozensteun en armen- j
zorg, de belasting niet verder te worden
verzwaard; verdere bezuiniging en verso
bering maakte dit mogelijk. De financieele
toekomst is zeer donker, waarbij intusschen
valt te bedenken dat de toestand nog aan
zienlijk slechter zou zijn, indien inmiddels
niet was .tot stand gekomen het rijkswerk-
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE
BLADEN.
VOORNAAMSTE NEUWS
BUITENLAND.
Mussolini houdt morgen een kabinets
raad te Bolzano, waarop belangrijke beslui
ten worden verwacht. (2de blad).
Nieuw groot deviezenproces te Berlijn.
(2de blad).
f'
BINNENLAND.
De eerste automatisch interlocale ver
binding. (2de blad).
Ledige personentrein bij Amsterdam
tegen goederentrein gebotst. (Gem. Ber.
3de blad).
Oplichtingsaffaire te Den Bosch. (Gem.
Ber. 3de blad).
Licht in de moordzaak te Wildervank?
(lste blad).
Nieuwe arrestatie te Oss. (lste blad).
Drie gewonden bij relletjes in den Jor-
daan te Amsterdam. (Gem. Ber. 3de blad).
loosheidssuibsidiefonds. Daardoor werd de
druk. der werkloosheidsuitgaven op de ge
meente genivelleerd, en werd dientenge
volge het in de laatste jaren weer toegeno
men verschil in belastingdruk getemperd.
De verfraaiing der stad.
In de afgeloopen vier jaren werd gesta
dig doorgewerkt aan de verbetering en
verfraaiing van de stad; verschillende we
gen werden verbreed en herstraat of ge-
asphalteerd, de stoepen van verschillende
straten vervangen door trottoirs; genoemd
worden hier: Heerensingel, Zijlsingel, Hooge
Monschweg, Lage Morschweg, Zoeterwoud-
scheweg, Haarlemmerweg, Zoeterwoudsche
singel. Mariënpoelstraat, Hooge Rijndijk,
Jan van Goyenkade, Potgieterlaan, Bree-
straat, Haagweg, .Middelstegracht, Een
groote verbetering bracht voorts de open
stelling van de Rijnzichtbrug. Gearbeid
wordt aan de verbetering van de Utrecht-
sche brug en Nieuwe Spoorhavenbrug in
den Morschsingel.
Ook de verlichting van verschillende stra
ten werd verbeterd, de spoorwegovergang-
Morschweg verbreed; de demping van het
Levendaal is in vollen gang; ook nieuwe
wegen werden aangelegd, zooals Houtlaan,
doortrekking van de P J. Blokstraat. de
Laat de Kanterstraat, de Thorbeckestraat,
Oegstgeesterlaan en Mariënpoelstraat.
Voorts werden in de buitenwijken vele
gronden bouwrijp gemaakt; schier aan alle
zijden van de strad breidde deze zich uit,
vooral in den Rodenburgerpolder en in het
Morschwegkrwartier kwamen nieuwe wij
ken tot stand. Hierdoor ontstond een groote
verruiming van de woongelegenheid, het
geen huurverlaging tengevolge had.
Ook op ander gebied kwam van gemeen
tewege veel tot stand: diverse bolwerken
werden afgegraven, de Lakenhal verbouwd,
verschillende speeltuinvereenigingen kon
den hunne speelterreinen openstellen, aan
den Stationsweg kwam een politieposthuis,
het veemarktterrein wordt verplaatst en
uitgebreid, de toegangsweg naar het kaas
marktterrein (Koppenhinksteeg) werd ver
beterd.
De Leidsche Hout, die op 1 Juli 1931 voor
het publiek werd opengesteld, heeft zich
■thans reeds ontwikkeld tot een kostelijk
natuurpark, waarvan de waarde voor de
bevolking niet hoog genoeg kan worden
geschat.
In 1934 is het nieuwe uitbreidingsplan na
een moeilijke en moeizame voorbereiding
tot standgekomen; dank zij dit uitbreidings
plan heeft de enorme uitbreiding van de
stad zich op zeer regelmatige wijze vol
trokken, terwijl voor de verre toekomst een
planmatige uitbreiding van de gemeente is
gewaarborgd.
Het nieuwe Stadhuis.
Betreffende een voor de geheele gemeen
te belangrijke aangelegenheid: den bouw
van een nieuw stadhuis, behoeft niet veel
in herinnering te worden gebracht.
Het Stadhuisterrein is zooals bekend
nu vrijwel geheel ontruimd, zoodat het
oogenblik nabij is, waarop Blaauw's schep
ping zal kunnen gaan verrijzen.
De Gem. Reinigingsdienst.
In herinnering breng ik voorts de Reor
ganisatie van den Gem. Reinigingsdienst,
die thans tot aller tevredenheid werkt.
