wutNSDAG 19 JUNI 1935
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD. - PAG. t»
UIT DE GESCHIEDENIS
VAN LEID SCHEND AM.
IV
De ondergang der Veursche kapel.
Op een groot gedeelte der kerkgeschie
denis van de parochie Leidschendam wordt
beslag gelegd door het wel en wee der
Veursche kapel, welke oudtijds met de
kerk aan den Leidschendam een geheel,
in het kerkelijke leven eene „statie"
vormde. Deze statie, welke uit het jaar
1645 dateert, ontleende haar naam aan de
kapel te Leidschendam, en de eerste mis
sionaris pater Adrianus van Nierop, S. J.
had dit dorp tot zijn verblijf en woon
plaats uitgekozen.
In een missieverslag van 1656 door den
Vicaris Apostolicus ,de la Torre genaamd,
wordt het bestaan der beide kapellen be
kend gemaakt. De'kapel te Veur was aan
de H. Maagd en aan de abdij Ragenfredis
toegewijd. Volgens de la Torre zouden
van ouds, reeds in de middeleeuwen, de
kapellen welke in Veur en Leidschendam
gelegen waren, behoort hebben tot de
oude parochie te Voorschoten. Dit moet
echter niet juist zijn, want aan den Leid
schendam moet er nimmer, ook voor de
hervorming niet, een kapel hebben ge
staan. Onder Voorschoten ressorteerde in
de middeleeuwen de St. Nicolaaskapel,
waaraan een hulpgeestelijke verbonden
was. Nog in de 17e eeuw, toen van die ka
pel slechts puinhoopen waren overgeble
ven, leefde haar bestaan voort in de god
vruchtige herinneringen der Katholieken.
Aan de kapel bij het Schakenbosch, welke
aan St. Agatha was toegewijd, behoorden
geen vaste goederen. Evenals de St. Nico
laaskapel genoot zij nog langen tijd na de
hervorming de belangstelling der Katholie
ken. Het St. Agatha-bergje, tegenwoordig
het kerkhof van de parochie Leidschen
dam, dankt hieraan ongetwijfeld zijn naam.
Vervolgens was er de Maria-kapel te
Wilsveen (over welke kapel wij reeds
schreven), waar een miraculeus Maria
beeld vereerd werd, welke vereering nog
voortduurde, toen het beeld zelf door de
Jezuieten naar Delft was overgebracht.
Aan die kapel was ook een hulpgeestelijke
verbonden.
Tot slot de voor- of Veurkapel, waar
eveneens een hulpgeestelijke was.
Uit geschiedkundig oogpunt mag een
zekere voorrang aan de kapel van
Veur bovendien aan den Dam niet
ontzegd worden, omdat vanaf de stichting,
in de kapel te Veur des Zondags de voor
naamste plechtigheden als Hoogmis en
Vespers gehouden worden, terwijl aan den
Dam, de Katholieken zich met een Stille
H. Mis moesten tevreden stellen. Vermoe
delijk om aan dit gemis een tegemoet
koming te geven, werd des Zondags de H.
Mis met kerkelijke gezangen opgeluisterd.
Wat betreft den bouw of omvang is moei
lijk te zeggen, aan welke van de kapellen
de voorrang gegeven zou kunnen worden.
Geen van beide had in dien tijd onder dat
opzicht iets te beteekenen.
De kapel was een oud ver
vallen, boerenhuis.
In den volksmand werd de kapel te
Leidschendam genoemd de bovenkerk. Deze
benaming had met de gedachte aan iets
groots of fraais niets uit te staan, doch
sloeg op haar plaatselijke ligging. Door
den aartspriester, een zekere Ten Hulscher
wordt in 1807 de kapel in Veur beschre
ven en heet het simpel een oud en verval
len boerenhuis, wat ook van de kerk van
den Dam gezegd werd. Al was deze in
1749 vernieuwd, toch noemde men ook
haar zonder meer bouwvallig en versleten
Bij den aanvang der statie viel het ge
makkelijk te voorspellen, dat het gedeelte
van Leidschendam. het gedeelte van Veur
zou overtreffen, althans dat had Pater van
Nierop, die aan den Dam ging wonen,
reeds voorzien. De vooruitgang was daar
grooter omdat Leidsch eidam aan de trek
vaart lag voor het scheepvaartverkeer op
Delft en Dordrecht, Leiden, Haarlem en
Amsterdam, welke stijging gepaard ging
met een verhooging van de maatschappe
lijke welvaart. Grootendeels behoorde de
bevolking tot den katholieken godsdienst.
Het kerkje, dat in 1749 vergroot was,
bood toen geen voldoende plaats meer voor
de kerkgangers, en het was dan ook hin
derlijk voor hen die door omstandigheden
geen H. Mis te Leidschendam konden bij
wonen, dat zij ook geen plaats in de Hoog
mis te Veur konden krijgen. Deze teleur
stellingen deed hen verlangen naar een
derden dienst. Tijdens het bestuur der
pastoors uit de tweede helft der 18e eeuw,
bleef echter die toestand gehandhaafd.
Echter de Fransche revolutie bracht over
eenkomstig het verlangen der Katholieken
De kerk aan de Damstraat, afgebroken na
den bouw van de tegenwoordige kerk
van Leidschendam
aan den Dam verandering. Enkele der
Fransche priesters (emigranten) die den
eed van gehoorzaamheid op de constitutie
weigerden, zoo verhaalt de Aartspriester
Ten Hulscher, waren naar ons land ge
vlucht en hadden zich evenals elders ook
aan den Leidschendam gevestigd. De pas
toor had het zwak gehad op bepaalde uren
door die priesters een dienst in zijn kerk
te laten verrichten. De Dammenaars, hier
aan gewoon geworden, wilden na het ver
trek der Fransche priesters in hun kerk
(aan den Dam) in het vervolg een twee
de dienst van den pastoor hebben. Dit
bleef echter uit en veroorzaakte verschil
lende disputen die wel eenige jaren ge
duurd hebben. Vele brieven werden hier
over naar den Aartspriester toegezonden,
eveneens bezoeken, waarvan geen aan te e-
keningen werden gemaakt en het is
volkomen verklaarbaar, waarom Ten Hul
scher kon spreken over een groot onweer.
Den 9den December 1797 nam de brief
wisseling een aanvang en duurde tot 17
Februari 1800 en was van verbijsterende
verscheidenheid en hopelooze tegenspraak.
De Pastoor-deken van Leiden, de Land
deken, bracht van de oneenigheden aan
den Leidschendam een verslag uit bij den
aartspriester; gaf „toelichting" van het ge
rezen verschil en stelde een schikking
voor, welke blijkens latere brieven niet
bevredigde.
Pastoor Nitert, de herder, aan wiens
houding grootendeels de ontstane onlus
ten, volgens den Pastoor-deken en den
lateren Aartspriester Cramer, te wijten
waren, beklaagde zich bij den Aarts
priester in een serie brieven over de ont
stane twisten, gaf een oplossing, inzake het
verlangen naar een derden dienst, waar
door misnoegen ontstond bij de Damme
naars, die hem van tweeslachtigheid bij
den Aartspriester beschuldigden, waardoor
Pastoor Nitert weer op zijn beurt gedwon
gen werd de redenen te ontvouwen „ter
verontschuldiging van zijn gezag" en op
nieuw een oplossing van de redetwist ter
sprake bracht, welke in het gevlei kwam
van de Kaholieken te Veur. Pastoor Meij-
beekr van Voorburg ontraadde den Aarts
priester ten zeerste aan het verlangen der
Dammenaars naar een derden dienst te
voldoen. Ook verschilende leeken meng
den zich in het geval. Een eigenhandig
schrijven van de Leidschendammers tot
den Aartspriester bleef onbeantwoord, en
werd enkele maanden later herhaald, en toen
ook nu aan him verlangens en voorstellen
geen aandacht werden geschonken gingen
eerst de kerkmeesters en later nog twee
particulieren van de Leidschendam per
soonlijk naar den Aartspriester te Am
sterdam. Inmiddels bleef te Leidschen
dam, ondanks het driejarig geschrijf en
gedrijf, alles bij het oude. Toch was het
hard noodig dat er verandering in den
kerkelijken toestand kwam, de beide ka
pellen verkeerden in bouwvalligen staat
en de kosten van onderhoud voor beide
bedehuizen werden voor de Statie ondra
gelijk. Een der kapellen diende te worden
opgeheven om dan later voor de eene en
onverdeelde Statie een passende kerk te
bouwen.
Leidschendam.
WIM BLELJS.
KERKNIEUWS
Benoemingen in het Bisdom
's-Hertogenbosch.
Z. H. Exc. de Bissohop van 's-Hertogen
bosch heeft op zijn verzoek om gezond
heidsredenen eervol ontslag verleend aan
den Zeereerw. Heer P. J. F. v. d. Wielen
als rector der Zusters Franciscanen te
Bo ven-Leeuwen.
Verder heeft Z. H. Exc. op zijn verzoek
aan den Zeereerw. Heer A. v. d. Broek eer
vol ontslag verleend als pastoor te Deume
(H. Joseph) en Z.Eerw. benoemd tot rector
van de Zusters Franciscanessen te Boven-
Leeuwen.
Tevens heeft Z. H. Exc. benoemd tot pas
toor te Deurne (H. Joseph) den Weleerw.
.Heer H. E. van Abeelen en tot kapelaan
te St. M ioh i els -Gestel den Weleerw. Heer
P. J. A. M. Ras, die kapelaan was te Gemert
Wanneer u voor een cent of vijf,
zes per km een veilige taxi kunt
nemen, waarom zoudt u dan na
een dinertje u wagen aan een
hooge geldboete (of erger) door
„met een stevig glaasje wijn" zelf
achter het stuur ie gaan zitten?
BUITENUND
BELGIE.
HOTELPRUZEN IN BELGIE.
Wettelijke maatregelen.
Het Belgische ministerie van Economi
sche Zaken heeft een onderzoek ingesteld
naar heerschende misstanden in het hotel-
bedrijf, met name wat betreft de prijzen
van hotelkamers.
In overeenstemming met de daarbij be
trokken organisaties, heeft minister Van
Isacker thans een wetsontwerp opgesteld,
hetwelk binnenkort zal worden gepubli
ceerd en waarbij het verplichtend wordt
gesteld de prijzen van hotelkamers aan te
plakken. „Tel."
DUITSCHLAND.
DUITSCHLAND EISCHT ZIJN
KOLONIËN TERUG.
Een rede van rijksstadhouder van Epp.
Tijdens een koloniale conferentie in Frei
burg heeft gouverneur Schnee het woord
gevoerd over de waardeering, die de Duit-
sche koloniale werkzaamheid overal heeft
gevonden en die de zinneloosheid bewijst
van de motiveering van het aan Duitschland
ontnemen van zijn koloniën.
„Ons voortbestaan als volk", aldus spre
ker, „erischt koloniën en wij houden daarom
vast aan den eisch van uitlevering dier ko
loniën".
Rijksstadhouder Ridder van Epp hield
vervolgens een rede, waarin hij om. zeide:
„Wij behoeven geen rechtsgronden aan te
voeren tegen de beschimping, ons aange
daan, in het verdrag van Versailles met be
trekking tot de koloniale kwestie. Het is
voldoende, dat onze wil bestaat, zoo iets
niet verder toe te laten en dat wij de ge-
vólgen daarvan ook niet kunnen dulden,
aangezien wij de koloniën thans noodiger
hebben, dan toen wij ze verwierven.
De koloniale kwestie is voor ons geen
aangelegenheid van imperialisme, maar een
zaak van voeding. De koloniale eisch luidt
heden voor ons in twee woorden: „Brood
en Eer".
ONLUSTEN TUSSCHEN NAZIS EN
KATHOLIEKEN.
Katholieken gearresteerd.
Men meldt uit Berlijn:
Vijandige manifestaties worden uit ver
schillende deelen van 'Duitschland gemeld
tusschen naris en katholieken, vooral jon
gelieden.
In enkele gevallen kwam de politie tus
schen beide en arresteerde de katholieken.
ENGELAND.
Vlootaccoord met
Duitschland
INHOUD DER GEWISSELDE NOTA'S.
De verhouding der beide vloten.
Het Britsch-Duitsche vlootaccoord is gis
teravond gepubliceerd in den vorm der
notawisseling tusschen de Engelsche regee
ring en de Duitsche delegatie.
Aan Duitschland wordt 35 pet. toegestaan
van de Britsche vlootsterkte, op voorwaar
de, dat deze tonnenmaat gelijkelijk wordt
verdeeld over de verschillende categorieën,
met uitzondering van de duik booten, ten
opzichte waarvan Duitschland wordt ge
machtigd te gaan tot een totale tonnenmaat
gelijk aan die van Groot-Brittannië.
Het Duitsche Rijk verbindt zich even
wel niet meer dan 45 pet. van de Britsche
onderzeevloot te bouwen behoudens bui
tengewone omstandigheden.
In de eerste nota deelt de minister van
Buitenlandsche Zaken Sir Saimuel Hoare
naar Reuter meldt aan van Ribbentrop de
aanvaarding door de Britsche regeering me
de, van het voorstel der Duitsche vloot in
de toekomst tot de totale vlootsterkte van
de leden van het Britsche Gem eenebest zal
staan in een verhouding van 35 tot 100.
De verhouding 25:100 zal permanent zijn,
d.w.z., de totale tonnenmaat der Duitsche
vloot zal nimmer 35 pet. van de totale ton
nage der vlootmacht van de leden van het
Britsche Bemeenebest overschrijden.
Indien.in de toekomst in een algemeen
verdrag ter beperking der vlootsterkten de
bovenomschreven methode niet wordt aan
vaard, zal Duitschland niet aandringen op
de invoeging der bepaling inzake de be
doelde sterkteverhouding in zulk een alge
meen verdrag, mits Duitschland waarbor
gen krijgt, dat deze sterkteverhouding kan
worden gehandhaafd.
Duitschland zal onder alle ommstandig-
heden vasthouden aan de verhouding van
35 pet., d.w.z. die verhouding zal niet wor
den beïnvloed door den aanbouw van an
dere mogendheden.
Indien het algemeene evenwicht van de
bewapeningen ter zee, zooals dit normaal
in het verleden is gehandhaafd, ernstig zou
worden verstoord door eenigerlei abnorma-
len en uitzonderlijken aanbouw door ande
re mogendheden, behoudt de Duitsche re
geering zich het recht voor de Britsche re
geering uit te noodigen den aldus gescha
pen toestand te onderzoeken.
In een nota aan Hoare herhaalt Von Rib-
bentrap de voorwaarden, door Hoare uit
eengezet en voegt er o.a. bij, dat het voor
stel der Duitsche regeering in de voormel
de nota correct is weergegeven en dat hij
met genoegen constateert, dat de Britsche
regeerimg het voorstel aanvaardt.
De Duitsche regeering is harerzijds even
eens van oordeel, dat het acooord moet wor
den beschouwd als permanent en bepaald,
dat het heden, 16 Juni tusschen de twee re-
geeringen van kracht wordt en dat het het
sluiten zal vergemakkelijken van een alge
meen accoord tusschen alle zeemogendhe
den ter wereld.
Fransche ontstemming.
„Frankrijk herneemt zijn vrijheid op
zee", aldus luidt het opschrift van een be
richt in de „Echo de Paris" over de Duitse h-
Engelsahe vlootbesprekingen en de Fran
sche antwoordnota op de Engelsohe mede-
deeling.
27 staten hebben het verdrag van Ver
sailles onderteekend. Engeland alleen
neemt echter het initiatief, om de vlootclau-
suels van dit verdrag te veranderen.
In het artikel komt de ontstemming over
de Duitsch-Engelsche onderhandelingen en
de houding van Engeland duidelijk tot uit
drukking.
Dnitsche vloot m 1942 gereed?
Naar Havas meldt, zal de uitvoering van
het Duitsche vlootbouwprogram ter berei
king van een sterkte van 35 pet. van die der
Britsche vloot over een tijdvak van zeven
jaar worden verdeedl.
NOORWEGEN.
TROTS KI MAG HALF JAAR BLIJVEN.
Van welingelichte zijde wordt vernomen,
dat Trotski en zijn echtgenoote van de
Noorsche regeering verlof hebben gekre
gen zes maanden in Noorwegen te vertoe
ven, evenwel onder voorwaarde, dat zij
zich verre houden van elke politieke actie
en zich vestigen op een plaats, welke de
autoriteiten hiertoe geschikt achten.
Naar verluidt is Trotski voornemens zich
te vestigen in een sanatorium voor tuber
culose lijders.
AFRIKA.
Volgens de meening te Addis Abeba.
De diplomatieke medewerker van de
„Daily Telegraph" meldt, dat men te Ad
dis Abeba een oorlog met Italië thans on
vermijdelijk acht.
Het militaire apparaat van Abessynië
heeft een behoorlijken omvang. Het to
taal der met geweren van allerlei soort
uitgeruste soldaten wordt, aldus het blad,
op 500.000 geschat, waarvan 100.000 mo
derne geweren hebben. Vijftienduizend
zouden als „goed uitgerust" kunnen wor
den beschouwd. Het totaal aantal machine
geweren bedraagt waarschijnlijk niet meer
dan 200.
Volgens een bericht van de „Morning
Post", uit Dsjiboeti zijn daar twee Fokker
vliegtuigen voor de Abessynische regeering
aangekomen.
De aan het hoofd van den Abessyni-
schen luchtdienst staande Franschman is
eveneens te Djiboeti aangekomen om toe
zicht uit te oefenen op de montage van de
vliegtuigen.
CHINA.
RIVALITEIT TUSSCHEN NANKING EN
KANTON.
Muitende kruisers.
Twee Chineesche kruisers, de „Haitsji"
en de „Haishon", zijn op geheime instruc
ties van Nanking, waar zich de zetel der
centrale regeering bevindt, bij nacht uit
de haven van Kanton (Zuid-China) ge
vlucht.
De kruisers werden achtervolgd door
een veertigtal vliegtuigen, die de schepen
bombardeeren. Slechts enkele bommen
echter troffen haar doel. De meeste scha
de werd aan de kruisers toegebracht door
het zware krijgsgeschut, dat zij moesten
passeeren.
De Nanking-regeering had den comman
danten van de beide kruisers met aan
drang verzocht, Kanton te verlaten en op
te stoomen naar het Noorden.
De zich te Kanton bevindende strijd
krachten trachtten deze vlucht te verhin
deren.
De bemanning der beide oorlogssche
pen deed aanvankelijk alsof zij zich over
gaf, maar maakte zich intusschen gereed,
om na het invallen van den nacht de for
ten te passeeren. Zij werden echter al heel
spoedig ontdekt door de forten, die het
vuur op de vluohtende schepen openden.
Deze muiterij zou deel uitmaken van een
grootscheepsche door de Nanking-regee
ring tegen haar rivaal in Kanton op touw
gezette strategische campagne.
Het is mogelijk, dat aan Kanton een ul
timatum zal worden gericht, om zich aan
de heerschappij van Tsjang Kai Tsjek, den
oppercommandant te onderwerpen.
AMERIKA.
WERKVERSCHAFFING IN DE V. S.
Milliard en-program van Roosevelt.
President Roosevelt heeft gisteren aan de
commissie, die belast is met de bestrijding
der werkloosheid, zijn reusachtig werk
programma doen toekomen, dat voorziet in
het tewerkstellen van 3.500.000 werkloo-
zen.
Bij de ontvangst der commissie op het
Witte Huis aldus meldt Reuter ver
klaarde de president te gelooven, dat dit
jaar een begin zal kunnen worden gemaakt
met het verschaffen van arbeid aan een
zeer groot deel der werkloozen. We heb
ben de beschikking, aldus vervolgde Roo
sevelt, over een bedrag van vier milliard
dollar, dat over 3.500.000 werkloozen moet
worden verdeeld. Practisch gesproken zou
dit dus neerkomen op een bedrag van 1100
a 1200 dollar per man, met inbegrip van
materiaal en algemeene onkosten.
De president sprak den wensch uit, dat
alle leden van het herstel-comité krachtige
pogingen zouden aanwenden om te berei
ken, dat de werkloozen in de particuliere
industrieën te werk worden gesteld, zelfs
al zou dit de stopzetting beteekenen van
sommige bedrijven die thans van regee-
ringswege worden behartigd. Wij zouden
hiermede dan ook geen oogenblik aarzelen
indien wij de zekerheid zouden hebben,
dat de werkloozen in de particuliere indus
trie worden opgenomen.
Roosevelt besloot zijn uiteenzetting met
te verklaren, dat er natuurlijk altijd in de
Vereenigde Staten een aantal personen zon
der werk zal blijven. Hij hoopte echter,
dat dit aantal nimmer meer een dergelij-
ken omvang zou bereiken als thans het ge
val is.
BUITENLANDSCHE BERICHTEN.
SPOORWEGONGELUK IN OOSTENRIJK
65 Gewonden
In het station Bruck aan de Mur (Stier
marken), waarvan de rails naar aanlei
ding van het gereedmaken van de nieuwe
brug over de Mur verlegd worden, is gis
termiddag een ernstig ongeluk gebeurd.
Een personentrein geraakte in botsing met
een sneltrein, die reeds op hetzelfde spoor
gereden was. 65 Passagiers van beide trei
nen werden volgens een mededeeling van
de directie der Oostenrijksche bondsspoor-
wegen licht gewond. Het verkeer onder
vond slechts weinig vertraging.
JAPANSCHE STOOMBOOT VERGAAN
Meer dan 40 personen verdronken
Uit Seoul (Korea) wordt gemeld: De Ja-
pansche stoomboot Chako Mam, die
Mandsjoerijsche arbeiders vervoerde, is in
een storm geraakt en gezonken.
Volgens de tot nu toe ontvangen mede-
deelingen zijn meer dan 40 arbeiders ver
dronken.
In een circus te Crookston (Minnesota)
heeft een dolgeworden olifant een negen
jarig meisje gedood en twintig personen
gewond.
Er volgde een paniek, waardoor nog
meer personen kwetsuren opliepen.
Door het moedige optreden van den
dresseur, die het woedende dier wist weg
te leiden, kon erger worden voorkomen.
OVERSTROOMINGEN EN WERVEL
STORMEN IN AMERIKA
Ernstige overstroomingen, veroorzaakt
door aanhoudenden zwaren regenval, heb
ben opnieuw groote schade aangericht in
de negen staten van het Midden-Westen,
vooral in Missouri, Iowa,Illinois en Kan
sas. De oogst is grootendeels verwoest; dui
zenden hebben hun huizen moeten ont
ruimen.
Zuid-Dakota is door hevige wervelstor
men geteisterd. Talrijke personen werden
gewond. Zware stormen worden ook ge
meld uit Nieuw-Engeland, waar verschei-
denen menschen zijn gedood door om
waaiende boom en en dakpannen.
Uit Morrillton in Arkansas wordt ge
meld, dat de dijk langs de Arkansas-rivier
op twee plaatsen in doorgebroken. Een
groot gebied is overstroomd.
TUCHTHUISOPROER IN KANSAS
Dwangarbeiders bezetten een mijn
Bijna 400 gedetineerden van het tucht
huis te Lansing in den staat Kansas, die
te werk gesteld zijn in een kolenmijn, zijn
gistermorgen, kort voordat zij zouden af
dalen in de schachten, aan het muiten ge
slagen. Vijftien mijnbeambten, die zich in
de mijn bevonden, gijzelden zij, waarna
zij de telefoonverbindingen met de buiten
wereld doorsneden.
Nadat vier en een half uur was onder
handeld tusschen tuchthuisbeambten en de
muiters, trachtte de gedetineerden plotse
ling, de door bewakers bezette lift op een
diepte van 250 meter te bestormen; zij
werden echter met behulp van traangas
teruggedreven.
De Hongaarsche regeering heeft besloten
met kracht op te treden tegen een nieuwe
heidensche beweging, die in Hongarije
dreigt op te komen, welker aanhangers
het christendom willen vervangen door
de aanbidding van Hadur, een oude oor
logsgod der Hunnen, die door de aanhan
gers der nieuwe sekte beschouwd worden
als de ware voorvaderen der Hongaren.
