S)e £eid&^6oti/ïa/iit 7 Leiden als centrum van den markthandel De directeur van den Markt- en Havendienst over zijn taak VERKIEZING PROVINCIALE STATEN IN ZUID-HOLLAND 26ste Jaargang ZARERDAG 13 APRIL 1935 No. 8090 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN DE ABONNEMENTSPRIJS bedrgtgt bij Tooruit^etaJïng Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal Franco per post 2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin bo betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop: 0.59 ONZE EIGEN SLEUTELSTAD De dienst gevestigd in het Waaggebouw Onze zeer belangrijke veemarkten HET OUDE RECHT VAN WAAG. "Een van onze fraaiste oude gebouwtjes is de Waag aan de Aalmarkt. Overweldigd als het thans wordt door het in aanbouw zijnde hooge pand van Vroom en Dreesman, lijkt het weg te schrompelen als een oud mannetje. En toch is de Waag een stoer en stevig gebouw, en mooi boven dien. Waar vindt men nog zulk een beeld houwwerk als van den beroemden Rom- bout Verhulst, die zijn tijdgenooten alsmede het bloeiende Waagbedrijf in steen uit beeldde aan den gevel? De Waag is den laatsten tijd in beteeke- nis verminderd en van de vroegere bedrij vigheid is nog slechts een schaduw over. De crisis heeft dit op z'n geweten. In vorige eeuwen was het recht van waag een privilege, waarop prijs gesteld werd. Leiden bezat het reeds vóór 1351, in welk jaar wij er voor het eerst melding van ge maakt vinden, als van een recht dat de stad „van ouds" toekwam. Het Waaggebouw van thans dateert uit het midden van de 17e eeuw; voor dien was er, eveneens op de Aalmarkt, een hou ten koopmansbeurs, waarin het waagrecht werd uitgeoefend. De groote weegschalen, welke thans nog op dezelfde plaatsen hangen, als waar zij werden opgehangen na den bouw van.de huidige Waag, torsten vroeger allerlei balen koopmansgoederen onder het strenge toe zicht van twee waagmeesters, bijgestaan door verschillende weetwerkers, knechten, die in later tijd kraankinderen werden ge noemd naar de kraan, welke op het haven hoofd voor de Waag stond en daar in 1863 pas is verwijderd. Er was een heel gilde van waagwerkers, waarvoor in 1863 nog een apart reglement door het stadsbestuur is samengesteld, welk reglement verleden jaar is vervallen tegelijk met de opheffing van het aloude gilde. De laatste zelfstandi ge waagmeester is gepensioneerd en zijn plaats is thans ingenomen door een ambte naar, belast met den waag- en ijkdienst. Nog is de Waag geenszins overbodig en vooral 's Vrijdags en 's Zaterdags kan het er levendig naar toe gaan, als de kazen worden gewogen en de vaten boter. Het wegen van handelsgoederen speelt echter geen rol meer, als gevolg der huidige tijds omstandigheden. Onbekend terrein. Zóó kent de doorsnee Leidenaar de Waag, als gewichtig onderdeel van den kaashan del. Maar weet hij ook, dat daar het hoofd kantoor gevestigd is van een dienst, welke van veel grooter omvang en beteekenis is, n.l. van den Markt- en Havendienst, waar van de Waagdienst sinds 1920 een onderdeel is? Wat weet trouwens het grootste gedeel te van de stadsbevolking van dit wereldje apart, dat zich afspeelt op de verkeerswate ren en op de marktterreinen? Een wereldje, dat overigens geenszins beperkt is door enge scherp afgebakende grenzen, maar z'n vertakkingen heeft dwars door allerlei be- langengebieden heen naar terreinen, die er oogenschijnlijk niets mee te maken heb ben. Over dat wereldje heeft mij dezer dagen de directeur van den Markt- en Haven dienst, de heer L. A. Mennes, op de hem eigen rustige en vriendelijke manier willen inlichten. Zijn bureau bevindt zich boven de hal, waar de groote weegschaal hangt, een ruim vertrek, dat de geheele breedte van het Waaggebouw beslaat en met z'n dikke muren en z'n herinneringen aan den ouden tijd een indruk wekt van echte oud- Hollandsche degelijkheid. De Havendienst „De Markt- en Havendienst', zoo ving de heer Mennes zijn uiteenzetting aan, „is een dienst, welke zich onderscheidt van alle andere diensten. Hij is in hoofdzaak contro leerend, vooral de Havendienst. De Markt- dienst en de Havendienst zijn onder één di rectie vereenigd, maar feitelijk zijn het twee geheel verschillende diensten. DE HEER L. A. MENNES, directeur van den Markt- en Havendienst. De Havendienst is voor driekwart poli tie-toezicht, waarbij doorgaans streng moet worden opgetreden, bij den Marktdienst daarentegen moet de noodige soepelheid betracht worden en moet rekening worden gehouden met de eigenaardige eischen van den koophandel. De taak van den Havendienst is vooral het waken over de naleving van de ver schillende wetten, besluiten, reglementen en verordeningen, welke voor de scheep vaart gelden. Wij hebben daarbij te maken niet alleen met de desbetreffende gemeente lijke verordeningen, maar ook met die van de provincie, van Rijnland en met diverse Rijkswetten. Ik verzeker u, dat het niet ge makkelijk is al die voorschriften uit elkaar te houden en conflicten met de diverse lichamen te voorkomen. Ik moet er echter direct aan toevoegen, dat de onderlinge ver houdingen uitstekend zijn. Zoo hebben wij bijv. te maken met de Waterstaatswetten, die o.a. voorschriften geven voor het opruimen van gezonken vaartuigen, over de bevoegdheden bij scna- de-varen enz. Met het Wetboek van Koop handel, dat zich ook al met het vraagstuk van de schade bemoeit. Met het Wetboek van Strafrecht, bij overtredingen, met de Schepenwet, met de Wet op de aanvaring, en vooral niet te vergeten het op deze laat ste wet berustende Binnenaanvaringsregle- ment". „Wordt er op het water nog al eens scha de gevaren?" „Wij maken gemiddeld 55 processen ver baal per jaar; dus ongeveer eens per week, wegens schade. Er is bijna geen vervoer middel aan te wijzen, waarvan de bestuur ders zóó weinig de voorgeschreven ver keersregels in acht nemen, als het schip, 't Is soms werkelijk meer dan ergerlijk. Verscheidene schippers kennen nog niet eens het A, B, C van de scheepvaart en be grijpen de meest elementaire verkeers- signalen niet, zooals één stoot op den hoorn „ik wijk naar stuurboord uit", twee stooten ik wijk naar bakboord", drie stooten „ik sla met volle kracht achteruit", vier stooten „ik kan niet manoeuvreeren". „Waar wij ook veel mee te maken heb ben, is de scheepsmeting, waarvan de voor schriften nog in 1933 gewijzigd zijn. Onze grondwet is de gemeentelijke tverordening op de wateren, welke veel overeenkomst vertoont met de verordening op de straat- poli tie. Verder is ons de uitvoering opge dragen van de verordeningen omtrent de heffing van de havengelden, bruggelden en liggelden". Verwikkelingen. „De handhaving van al die voorschriften brengt wel eens verwikkelingen mee, vooral als de voorschriften onderling niet gelijk luidend zijn. Zoo is bijv. de door de provincie voorge schreven verlichting van obstakels in het vaarwater (gezonken wrakken bijv.) niet dezelfde als de verlichting welke het Rijk eischt". „U spreekt over wrakken. Er hebben in het Galgewater geruimen tijd een paar wrakken gelegen. Deze zijn nu eindelijk opgeruimd". „Ja, over die wrakken is heel wat te doen geweest. Provincie en gemeente zijn het ginder ling oneens over de verplichting tot opruiming Thans is een voorloopige beslis sing genomen, dat de gemeente ze zou op ruimen en dat er later een decisie genomen zal worden over de vraag, wie de kosten daarvan dragen zal. Het overleg met Ged. Staten is nog steeds gaande". „Verder heb ik hier nog al eens klachten te behandelen van schippers, die het met elkaar niet eens zijn of kwestie hebben met de brugwachters, zoodat ik vaak „rechter" moet spelen. En dan is er ten slotte nog bet toezicht op de woonschepen en op de boo ten, ingericht voor passagiersvervoer. Bij dit laatste hebben wij weer te maken met de Wet. op de openbare middelen van ver voer. Passagiersschepen moeten bijv. voor zien zijn van een z.g. veiligheidslij n, welke de maximale belasting aangeeft; deze lijn mag nergens onder de waterspiegel ver dwijnen". De Marktdienst „De Marktdienst brengt ons weer op ge heel ander terrein. Daaronder vallen na tuurlijk op de eerste plaats de regeling van de markten en de inning van de markt- gelden, maar ook circussen, wagens, tenten e.d. ressorteeren onder onzen dienst en al len, die in de stad openbaren grond in be slag nemen tot het verkoopen van artikelen, zooals bijv. de houders van kiosken en van winkeluitstallingen vóór de gevels. Leiden is een marktplaats van beteeke nis. Het is gelegen temidden van een aan bodemproducten rijke streek en het is dan- ook geen wonder, dat het als centrum een bloeiend marktbedrjjf heeft. Het aantal markten is vrij groot. Daar is bijv. de groenten- en fruitmarkt alsmede de veilin gen van groenten en fruit. De markt hier van is dagelijks op de Bloemmarkt en even tueel op den Apothekersdijk en Stille Rijn, en er is steeds een levendige handel, vooral 's morgens. Verder is er dagelijks een aardappelen- markt op den Oude Singel; eveneens dage lijks een brandstoffenmarkt op Oude Singel en Oude Vest. De vischmarkt, welke vroe ger vooral bloeide op de Vischmarkt, wordt thans gehouden op de Voldersgracht en op de Boommarkt, waar voornamelijk bokking wordt aangevoerd. De kaasmarkt is bekend genoeg; wordt gehouden eiken Vrijdag en sinds 1927 op het nieuwe Kaasmarktterrein, dat indertijd verkregen werd door afbraak van het oude invaliden-huis. Ik ben er al tijd nog trotsch op, dat het initiatief daar toe indertijd van mij is uitgegaan, want ik ken geen rustiger en prettiger marktterrein dan dat. Eiken Zaterdag is er voorts een botermarkt in de boterhal van de Waag. Op de Apothekersdijk is er 's Zaterdags een boom- en bloemmarkt, welke zich het heele jaar door in een flinke belangstelling mag verheugen. Een markt, welke vroeger een kwijnend bestaan leidde op de Boommarkt was de markt voor gevogelte, honden en poelierswaren. Ik ben toen op de gedachte gekomen, die markt onder te brengen bij de Vrijdagsche veemarkt, omdat ik meende, dat zij daar thuis hoorde. Die verhuizing heeft natuurlijk heel wat voeten in de aarde gehad, omdat het niet zoo eenvoudig is, van marktplaats en vooral van marktdag te ver anderen. Maar nu zij eenmaal op de vee markt gehouden wordt, is zij in beteekenis reusachtig toegenomen. Op Vischmarkt, Botermarkt en omgeving wordt 's Zaterdags de groote algemeene markt gehouden, verdeeld in een dag- en avondmarkt. Die verdeeling is theoretisch en stamt waarschijnlijk'uit een tijd, toen de dag- en de avondmarkt op afzonderlijke plaatsen werden gehouden". „Practisch zal die verdeeling wel alleen tot uiting komen in een dubbel mar kt geld?" „Ja, maar ook in de bezetting. Voor som mige kooplieden is de dag-, voor andere de avondmarkt van meer belang. Het publiek, dat beide markten gewoonlijk bezoekt, is ook anders, 's Avonds hebben de mannen vrij en nemen dan eens een kijkje, terwijl het 's morgens meer de huisvrouwen zijn, die hun inkoopen doen". „Echte gelegenheidsmarkten zijn de St. Nicolaasmarkt, welke een algemeene markt is en van weinig beteekenis; en de 3 Octo- ber-markt. Vroeger nestelden de kramen zich op 3 October door de heele stad en juist op de meest ongewenschte punten. Op den Stationsweg en den Rijnsburger- singel was er geen doorkomen aan. Nu is deze markt geordend op de Beestenmarkt, Nieuwe Beestenmarkt, Lammermarkt en Binnenvestgracht". Zeer belangrijke veemarkten. „Zeer belangrijk zijn de Vrijdagsche vee markt en de Dinsdagsche vette varkens- markt. Tweemaal in het jaar hebben wij een groote paardenmarkt, n.l. op den eer sten Woensdag in Juni en September. Af zonderlijk moeten ook genoemd worden de j aarlij ksche zes groote lammermarkten, die van zeer groote beteekenis zijn en wijd en zijd bekend zijn. De tweede is altijd de grootste. De eerste wordt gehouden let u even op! op den Vrijdag na den eer sten Maandag na 15 Mei. Dat is een onge schreven wet, die evenwel verklaarbaar wordt als men bedenkt, dat op den eersten Maandag na 15 Mei de groote lammer markt op Texel wordt gehouden. Vlak daar na is bij ons de eerste groote lammermarkt. Leiden is een enorm afzetgebied voor lam meren uit alle deelen van het land. Na eeni- gen tijd komen ze als schaap weer bij ons terug". „De Leidsche veemarkt is een van de grootste van ons land, niet waar?" „Alleen Rotterdam en Leeuwarden zijn I grooter, dan volgt Leiden als nummer drie. I Wanneer men echter nagaat, dat Rotterdam zijn grooteren aanvoer van runderen, scha pen en varkens bereikt over twee dagen in de week, terwijl Leeuwarden en Leiden maar één dag hebben, dan moet Leiden eigenlijk op de tweede plaats gesteld wor den" „Wanneer zal het nieuwe veemarktter rein er ooit komen?" „Dat beleef ik niet meer. De raad heeft, zooals men weet, inmiddels besloten tot uit breiding van het bestaande veemarktter rein. U zult zich misschien herinneren, dat in 1922 een K.B. verscheen, waarbij ge meenten, die een veemarkt hebben, worden verplicht ,die markt te houden op een van den openbaren weg of straat afgescheiden terrein. Onze veemarkt voldeed daaraan niet, doch. de gemeente, kreeg een dispen satie van 5 jaar. Toen die termijn langza merhand ten einde liep, moesten er plannen gemaakt worden. Aanvankelijk was ik van meening, dat het beter was, het bestaande marktterrein geschikt te maken. Het ter rein was nu eenmaal bekend en geliefd en de omgeving had zich daarop ingesteld. Op een terrein buiten de stad ontbrak iedere accomodatie. De toenmalige directeur van Gemeentewerken was echter van een ande re meening; hij prefereerde een terrein bui ten de stad; niet alleen met het oog op de kosten, maar ook in verband met de be staande plannen om een nieuw station te bouwen bij het Schuttersveld en om een grooten verkeersweg te maken van Noord naar Zuid, welke het veemarktterrein zou splitsen. De raad sprak zich toen in prin cipe uit voor een verplaatsing naar de Haarlemmervaart, waar tegelijk een stuk land werd aangekocht. Plannen werden ge maakt en als zij verwezenlijkt zouden zijn, zou Leiden thans de mooiste veemarkt van het land hebben gehad. Maar de crisis ver nietigde alle hoop en de Stadhuisbrand ver nietigde bovendien de papieren plannen. Inmiddels werd het vraagstuk van de vee markt urgent, omdat wij geen raad meer wisten met het steeds toenemend aantal vee-auto's. Wij hebben op het oogenblik te zorgen voor de stationeering van onge veer 200 groote vee-wagens, waar we een plaats voor moeten vinden. Ik heb voor gesteld, een deel van het Schuttersveld te bestemmen voor autoparkeerplaats, het ter rein om de molen de Valk te slechten, een verbindingsbrug aan te brengen en het ter rein van de Leidsche Broodfabriek aan te koopen. Wethouder Goslinga kwam met het idee om de markt op de Beestenmarkt op te. ruimèn en ter compensatie de huizen aan de Lammermarkt af te breken. En al dus is door den raad besloten. Er zijn nu plannen om de uitgebreide veemarkt me dio September op eenigszins feestelijke wijze in gebruik te nemen, gepaard gaande met een tentoonstelling van vee, zuivel enz. Een voorloopige commissie is benoemd, die op korten termijn uitnoodigingen verzon den heeft aan verschillende organisaties. DIT NUMMER BESTAAT UIT VIJF BLADEN WAARONDER GE ÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD. g i l VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Meer optimisme te Stresa tengevolge van Duitsche concessie. (2de blad). Nieuwe anti-Joodse he actie 4e München. (2de blad). BINNENLAND. Te Nijmegen is een vrouw bij een bin nenbrand om het leven gekomen. (1ste blad). Beeldenfabriek te Venlo tot den grond afgebrand. (1ste blad). Doodelijke aanrijding bij Heiloo. (Gem. Ber. 3de blad). OMGEVING. Bij een brand te Woerden werden drie kinderen met moeite gered. (Rijnstreek, 2de blad). om afgevaardigden te zenden naar een bij eenkomst, waarop de nadere uitwerking van de tentoonstellingsplannen zal worden besproken. Dat is het 'laatste nieuwtje om trent de nieuwe veemarkt". De tarieven. c „Zou het. marktwezen niet gestimuieera worden door lagere tarieven?" „Onze tarieven houden het midden tus- schen die van de andere marktplaatsen en worden steeds vergeleken speciaal met de tarieven van de grootste tien markten. Men moet hierbij twee dingen niet over het hoofd zien, nJ. dat deze gelden betaald worden door menschen van buiten Leider en dat er voor alle andere tarieven even veel aanleiding bestaat tot verlaging als voor de marktgelden. Als wij het eene tarief verlagen, moeten wij dat redelijkerwijze over de heele linie doen". „'t Is een mooie dienst, de Markt- en Ha vendienst", zoo besloot ten slotte de heer Mennes, „en veel omvattend. Met allerlei gemeentediensten kom ik in aanraking, spe ciaal met de politie en met gemeentewer ken, maar ook met menschen van allerlei slag, met handel en verkeer in velerlei nuanceeringen. Een buitenstaander ver moedt dien omvang niet, maar het feit, dat er aan dezen dienst niet minder dan 110 man vast en los personeel is verbonden, zegt toch wel iets". Inderdaad een mooie dienst, die overal in de stad werkzaam is en toch zoo weinig wordt gekend door hen, die er niet direct of zijdelings bij betrokken zijn. Hij regelt en controleert een belangrijk stuk stads leven, oefent toezicht op de levensaderen van he waterverkeer en verzorgt een der meest typische welvaartsbronnen van Lei den als centrum van een rijke landelijke omgeving. Mr. H. F. A. GEISE. VOOR WOENSDAG 17 APRIL 1935 Katholieken, stemt op den eersten candidaat van lijst

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1935 | | pagina 1