WAAR HET GELD VANDAAN KOMT
De grootste geldproductie wordt door Nederland geleverd
ZWENDELAARS
IN
„KLINKENDE MUNT"
„Het penningske der weduwe".
In dit artikel willen wij het hebben
over het muntwezen van voorheen en
thans. Dit onderwerp is begrijpelijkerwijze
zeer rekbaar, omdat reeds honderden ja
ren vóór Chr. munten als geldstukken en
eerepenningen in omloop waren. Wij wil
len ons daarom hoofdzakelijk bepalen tot
het Nederlandsch muntwezen, terwijl wij
verder willen aanhalen het buitenlandsch
muntwezen, voor zoover wij denken, dat
het den lezer belangstelling kan wekken.
De eerste geldbezitters.
Wie de eerste bezitters van het geld zijn
geweest, is niet zeker te zeggen, hoewel
velen beweren, dat het de Egyptenaren wa
ren, die aan het muntwezen de waarde
recht als privilege profijt getrokken. De
Bisschoppen van Utrecht hebben dit recht
eeuwenlang zelfstandig uitgeoefend. Sedert
de Unie van Utrecht had ieder der Pro
vincies haar eigen Munthuis, alwaar naar
de voorschriften van de Generale Staten
munten werden geslagen, natuurlijk ieder
in anderen vorm en andere grootte, van
daar ook, dat de oude Nederlandsche mun
ten een zoo groote verscheidenheid vertoo-
nen. Deze provinciale Munthuizen werden
eerst in 1800 opgeheven, doch die te
Utrecht bleef bestaan als middelpunt van
het land. Het muntwerk werd aanbesteed
aan den muntmeester, die voor zijn eigen
rekening personeel in dienst stelde en zich
vaak moest verlaten op de betrouwbaar
heid van zijn personeel.
Hoe de valsche
munterij werd
geboren.
Doordat zulk een
muntmeester
steeds ander per
soneel in dienst
kon nemen, wan-
aeer bepaalde per
sonen hun werk
zaamheden niet
naar wensch ver
vulden, ofwel on
eerlijk bleken,
werd al spoed 'g
de valsche mun
terij geboren. Per
sonen, die door
onbetrouwbaar
heid waren weg
gezonden, kenden
„de klappen van
de zweep" en ga
ven valsch geld
uit, dat vaak zoo
kunstig was nage
maakt, dat men,
als men geen ex
pert was in het
ontdekken van
valsch geld, er
nauwelijks erg in
had. Het Neder
landsch muntwe
zen is eerst sedert
1902 een geheel
zuiver overheids
bedrijf geworden.
Vóór het evenwel
zoo ver kwam,
stroomde het
klachten-bij-voor
baat en vooroor-
deelen tegen een dergelijk bedrijf van over
heidswege, welke vooroordeelen meestal'
niet geheel van wantrouwen en achter
dacht waren ontbloot. Doch alle geopperde
technische en financieele of andere bezwa
ren ten spijt, is het Muntwezen van staats
wege het meest betrouwbaar en het veiligst
gebleken. Het Muntbedrijf is van 1647 tot
1911 op dezelfde plaats geweest. In laatst
genoemd jaar werd het overgebracht naar
een nieuw gebouw met gemoderniseerde
inrichting.
Toen Nederland zijn geluk
niet op kon.
Hoewel betrekkelijk klein van omvang,
is zij toch, wat haar capaciteit betreft, een
der grootste in Europa. Grootsche produc
tie, bijna 231 millioen stukken, verkreeg
men in 1923, het recordjaar voor Neder
land! Toen volgde een slappe tijd voor het
Nederlandsch muntbedrijf (19231925). In
deze jaren, waarin men op sommige dagen
met een te groot aantal personeel moest
Een speciale machine telt steeds 100 stuks af in een daarvoor be
stemd rekje, zoodat men de munten per 100 stuks tegelijk kan tellen
toekenden, waarop het recht had. In Egyp
tische papyri, waarvan de oudste tot de
Pyramidentijden behooren, komt als waar
demeter een eenheid „sjet" voor, waarnaar
o.a. de waarde werd bepaald van kleeren,
granen, geiten, zilver, enz., welke als ar
beidsloon werden uitgekeerd. Wanneer
men in het bezit was van een dergelijk
papier, kon men bij de kooplieden voor een
bepaalde waarde aan goederen of levens
middelen krijgen. Waarschijnlijk is de
„sjet" oorspronkelijk niet een munt ge
weest of een „bankbiljet", zooals wij het
zouden kunnen noeemn, maar een een
heidsbegrip. Sommige Egyptologen nemen
aan, dat de sjet de helft aanduidde van de
waarde van den gouden ring, welke uit
het gewichtsstandaard van het Oude Rijk
bekend is. In het Nieuwe Rijk ziet men dit
goudring-gewicht geleidelijk verdwijnen en
ook de sjet wordt zeldzaam meer genoemd.
Hoe de „echte" munten
ontstonden.
Zij maken plaats voor een stelsel, dat
zich meer aan het Babylonische
systeem aanpast. Wat evenwel
aan de sjet-eenheid bijzonder
karakter geeft, is, dat haar
waarde door den opdruk van
een stempel moet zijn gewaar
borgd; anders is de schrijfwij
ze ervan met het zegel teeken
moeilijk te verklaren. Is deze
veronderstelling juist, dan zou
den wij te maken hebben met
een nieuw geval van een in de
Egyptische cultuur niet onge
woon verschijnsel; de invoering
van een door andere, bij de na
burige koopmansvolken ge
bruikelijke ruilmetnoden ver
drongentot in de laatste
eeuw voor Alexander de Griek-
sche beschaving echte munten
invoerde.
Waar Nederland zijn
munten slaat.
Laten wij thans eens een
ky'kje nemen in ons eigen
muntbedrijf. Het Rijks Munt
bedrijf, dat te Utrecht is geves
tigd, slaat het benoodigd geld
voor Nederland en haar Over-
zeesche Gewesten. In vroeger
tijden hebben talrijke plaatsen
hier te lande van het z.g. Munt- Een crisisbeeld waar geen ma
Alles in deze wereld draait om het geld.
Geen wonder dan ook, dat de ontwikke
lingsgeschiedenis van het muntwezen ten
zeerste geschikt is om de belangstelling
van het groote publiek te trekken. Dat ook
bedriegers en zwendelaars een bijzondere
interesse voor dit onderwerp aan den dag
legden, laat zich gemakkelijk begrijpen.
Wij willen in een onderstaand artikel een
greep doen uit deze hoogst interessante
stol.
werken, kreeg de Nederlandsche Munt
herstellingen en opdrachten vanuit Polen
en Danzig. De Munt hier te lande werkt in
hoofdzaak voor rekening van het Neder
landsch en Indisch muntwezen. Goud wordt
in hoofdzaak voor de Nederlandsche Bank
geslagen. De Munt van het Nederlandsch
Rijk wordt als een zelfstandig staatsbedrijf
beheerd, waarbij de munt werkzaamheden
tegen vaste tarieven worden uitgevoerd.
De voordeelen, aan onedel metaal verbon
den, komen niet aan het bedrijf ten goe
de; zij worden in een tweetal z.g. „munt-
fondsen" gereserveerd.
Laten wij thans eens de schaduwzijde
van het muntwezen m oogenschouw nemen.
Bedriegers en zwendelaars om en door het
geld zijn er door alle eeuwen heen geweest.
Een opzienbarende publicatie.
Dr. Alföldy, conservator van het Hon-
gaarsch Rijksmuseum te Budapest, publi
ceerde eenige jaren geleden een opzienba
rend werk over het valsche-muntwezen in
Europa van omstreeks 1600. Reeds jaren
lang viel het den geleerde op, dat in vele
der collecties munten valsch Russisch geld
aanwezig was. De zaak begon hem belang
in te boezemen, en hij maakte er een studie
van. Hij sloeg uit boeken en geschriften
op, reisde veel en vond het benoodigd
materiaal voor zijn opzienbarende publica
tie. Volgens den geleerde moet er om
streeks 300 jaar na Chr. een enorme bende
valsche munters in actie zijn geweest, die
met haar producten het geheele Romein-
sche rijk letterlijk overstroomden. Aan het
optreden dezer vervalschers moet de groote
inflatie worden toegeschreven, welke des
tijds in het Romeinsche geldwezen
heersohte.
Een internationale valsche
muntersbende.
De valsche munters groepeerden zich in
geheime clubs en onderwezen, voor zoover
dit noodig was, elkaar in hun duister be
roep. De leiding dezer clubs vormde het
middelpunt der internationale valsche mun-
tersbedrijven. Men vond afzetgebieden in
geheel Europa en daarbuiten. Afdeelingen
van de „centrale" der valsche munters vond
men overal, in alle groote steden kenden
de munters hun kameraden. Op het laatste
werd het zelfs zoo erg, dat een geheel dorp
of kleine stad kon leven van het valsche
munten slaan. Ook de kinderen werden
voor het beroep opgeleid en toonden zich
vaak nog geslepener dan de vader! Door
de vervalsching van gouden munten, welke
zij tot nu toe nog niet hadden durven na
maken, is het geheele bedrijf aan het licht
gekomen. De Romeinsche regeering zag
zich genoodzaakt krachtige maatregelen te
treffen tegen de bende en honderden men-
schen werden met den dood gestraft. Zelfs
de jeugd onderging dezen drastische maat
regel.
Zwendelaars als „vaklui"
aangesteld.
Velen onder ons zullen wellicht niet we
ten, wie de uitvinder is geweest van het
papieren geld dat in Europa vooral in den
Chineesche „kunstvoorwerpen, welitc tijdens het transport naar Üuitschland
gebroken waren, bleken een groote waarde aan valsche munten te bevatten
oorlog in-zoo groote mate in omloop is ge
komen. De uitvinder van het papiergeld is
de financier John Law, die, hoewel in
Schotland geboren, zich in Frankrijk po
pulair en later berucht heeft gemaakt. Het
is haast niet denkbaar, dat men vóór twee
eeuwen niet anders dan met „klinkende
munt" omsprong. Law kwam op het idee
het papiergeld als betaalmiddel aan te wen
den, wat natuurlijk vooral voor den handel
van groot nut was. Het was in den tijd, dat
Frankrijk behoefte had aan goud en het
papiergeld werd dus een ware uitkomst.
Law werd plots beroemd en een gezeten
man. Men schonk hem het vertrouwen,
hierin voorgegaan door Philips v. Orleans,
wiens beurs steeds leeg was. Frankrijk
kreeg op eenmaal 'n massa vreemdelingen
te herbergen, die van
het papiergeld, dat zij
dachten makkelijk te
verdienen, hadden ge
hoord en nu hun zak
ken er mee wilden
vullen. Het zielental
van Parijs steeg met
den dag; men bouwde
rijke woningen, ker
ken, schouwburgen en
alles werd met papier
geld betaald!
Hoe de rijkste man ter
wereld in bittere
armoe overleed.
De Fransche burge
rij beschouwde Law
als de rfjkste en mach
tigste mensch ter we
reld en men benoem
de hem in 1720 tot
Minister van Finan
ciën. Zijn roem zou
even snel tanen als
dat het was gestegen.
John Law ontpopte
zich als een bedrie
ger; het vertrouwen,
dat zoovelen hem
hadden geschonken,
had hij misbruikt. On
der auspiciën van de
Fransche regeering
had Law een handels
bank gesticht, wier
doel het was Canada
en het Mississippige-
bied uit te buiten en
de wantoestanden
door misdadigers en
ander gespuis, die de
koloniën bevolkten,
kwamen de regeering
ter oore. In Mei 1720
barstte de bom: velen
verloren hun geld, het
papieren geld bleek
plotseling waardeloos
te zijn. In October
werd het bankpapier
aan de circulatie onttrokken en vele voor
aanstaande en rijke lieden waren plotse
ling straatarm. John Law, angstig gewor
den door de woede van het volk, vluchtte
naar Brussel en van daaruit naar Venetië,
waar hij eenzaam en in bittere armoede
overleed.
een zekere koerswaarde en de eerste bank
noten werden van dit leder vervaardigd.
In enkele afgelegen gedeelten van China
zijn er zelfs thans nog in gebruik.
De verzamelwoede ontketent zich.
Het muntstelsel van alle tijden en alle
landen heeft immer een aantrekkingskracht
uitgeoefend op de verzamelaars. Over ge
heel de wereld vindt men muntenverzame-
laars, die een heel vermogen over zouden
hebben om in het bezit te komen van een
speciale munt of oude penning, waar zij
hunne zinnen op hebben gezet. Een der
meest belangrijke muntenverzamelingen
ter wereld bevattend 10.000 verschillende
soorten en zich uitstrekkend over een pe-
De pasgeslagen munten worden op een rollend vlak zorgvul
dig nagezien voor eventueele fouten.
rlode van 5000 jaar, is enkele jaren gele
den gekocht door de Chaso National Bank
of America van zekeren Farran Zerbo, die
meer dan 40 jaar heeft besteed om deze
verzameling bijeen te krijgen. Deze collec
tie werd ondergebracht in een permanente
tentoonstelling in de bank onder oppertoe
zicht van genoemden heer Zerbo.
laise schijnt te zijn! De ingezamelde gelden voor werkloozen-
ondersteuning worden nageteld.
Toen een Chineesch keizer
in geldverlegenheid zat.
Men zegt, dat de eerste bankbiljetten in
de Oostersche landen werden gemaakt. Het
ontstaan der lederen bankbiljetten zou zijn
oorzaak in de volgende verklaring vinden:
De Chineesche keizer Uti zat eens in geld
verlegenheid en verzocht daarom zijn be
kwaam thesaurier om middelen te bera
men, teneinde de schatkist weer wat te
vullen. En deze Minister van Financiën
kwam toen op het volgend idee. Het was
toentertijd gewoonte, dat alle prinsen en
hoogwaardigheidsbekleeders slechts in te
genwoordigheid van den „Zoon des He
mels" (zooals de Chineesche keizers wer
den genoemd) toegelaten konden worden
met een lederen masker voor het gelaat.
De schatmeester liet een decreet uitvaar
digen, waarbij deze maskers alleen moch
ten worden vervaardigd uit wit herteleder,
afkomstig van de keizerlijke domeinen. Er
ontstond een groote vraag naar dit leer;
de prijs steeg en het geld vloeide in 's kei
zers kas. Sindsdien had het leder in China
De meest curieuze geldsoorten.
Onder de meest curieuze types van geld
noemen wij: Een blok geperste thee, de
sculp van een specht, een stuk tabak, ge
condenseerde melk, zout, enz. De collec
tie, welke vóór den oorlog een waarde be
zat van tien millioen pond, begint met een
schuldbekentenis van klei, uitgegeven in
Babyion 5000 jaar geleden en laat verder
het eerste muntstuk zien van ongeveer 700
jaar vóór Christus en het eerste papieren
geld, gedrukt door de Chineezen in 1300.
Waar uw portemonnaie te klein.
of te groot voor is.
Men vindt verder op deze expositie een
exemplaar van het grootste geldstuk, een
31 pond wegend stuk koper, twee voet lang
en een voet breed, eens acht daalders in
Zweden waard, en een klein geldstukje van
South Indian, in goud, niet grooter dan een
speldeknop.
H. P. B.
