DANS
KIPPENVOER
NAAIMACHINES
I
DRUKKERIJ VAN BRUSSEL
UIT GRONINGERLAND
WEGENS ENORM SUCCES
Vleescliwarenbedrijf ARNOLD H. BERGERS
wwmmmmn
v.h. WESTDORP Co., Morschstraat 41
restanten ijzig goedkoop!
S.TAX-TEL. 2893 I Fa. G. VAN BRUSSEL
JOHN KAGER
J. DE LA BIJE, Leiden
ALLE DRUKWERKEN
VOOR DEN HANDEL
STOFZÜÏGÊRS
GEBR. VAN DER MEEL
[en betere Permanent
MAISON „HENRY"
DONDERDAG 2 AUGUSTUS I9U
DE LEIDSCHE COURANT
DOOR H. J. TIMMER.
Het Oude Landschap Wester-
wolde, zooals het vroeger was
en nu geworden Is.
Als ik iets ga vertellen van ons goede
welvarende en toch bij duizenden in den
lande onbekende gewest, dan zou ik wen-
schen dat m^n lezeresesn en lezers hier
waren, in den vollen zomer, als de zon
haar gouden luister uitgiet over de Gro-
ningsche landouwen. Ik wou ze dan vragen,
mee te gaan door onze wijd en zijn bloeien-
de streken, sterk afwisselend wat de na
tuur, de bodemgesteldheid, de volksaard
en gewoonten betreft. Ik zou ze willen la
ten zien, wat de natuur in stoere, sobere
oorspronkelijke eenvoud, zoowel als in be
koorlijke, gecultiveerde schoonheid, te aan
schouwen geeft. En bovenal, wat sterke
menschenhanden, bestuurd door een krach-
tigen wil, voortvarendheid, energie en
vooral de toegepaste wetenschap op land
bouw- en industrieel gebied, er hebben ge
wrocht. Want:
Van Lauwerzee tot Dollard tou.
Van Drente tot aan 't Wad,
Daor gruit, daar bluit 'n wonderlaand,
Rondom ain wondre stad:
Ain pronkjewail in gaolden raand
Is Gronncn: Stad en Ommeland.
Groningen is arm aan vacantie-oorden
en dies arm aan pensiongasten. Het ligt
buiten het centrum van het tourisme en
toch is er voldoende gelegenheid voor hen,
die ook dit belangrijke <^el van ons Ne
derland willen leeren kennen, om nieuwe
indrukken in groove verscheidenheid op
te doen.
Verscheidenheid is er ook in Groningen
zelf op velerlei gebied. En niet in het
minst in bodemstructuur en als gevolg me
de daarvan in geaardheid en leefwijze der
bevolking. Geen enkel deel der provincie
is daarin aan het andere gelijk en twee
sterk uiteenloopende voorbeelden ziet men
daarvan in het Oosten der provincie. Aan
het vette Oldambt, ontwoekerd aan den
Dollard en stevig beveiligd door zware
zee- en slapersdijken, grenst het oude
landschap Westerwolde met zijn mageren
zand- en veenbodem, z(jn hoogc eschgron-
den en zijn lage mceün, waarin de Wester-
woldschc. de Mussel en de Ruiten A zich
een bedding hebben gezocht.
Westerwolde is wel het meest merkwaar
dige deel van ons goede gewest en 't is ook
daarom dat ik voor „het oude landschap"
wel allereerst de belangstelling wensch te
vragen. Westerwolde. dat in weinige jaren
tijds een zoo algehecle metamorphose heeft
ondergaan, dat zij die er vroeger wel eens
geweest mogen zijn. het nauwelijks meer
zullen herkennen. Westerwolde, dat niet
meer is, wat het eeuwen aan eeuwen is ge
weest en weinig jaren geleden nog was.
Eeuwen aaneen is het geweest als de
schoone slaapster uit het bekende sprook
je. Maar de Nieuwe Tijd is gekorflen als
de prins, om het te wekken en tot een
nieuw gelukkig en welvarend leven te
doen opbloeien.
Westerwolde was niet lang geleden nog
de „Oude Heerlijkheid", met zijn eeuwen
oude tradities, zijn sobere arbeidzame een
zelvige bevolking, zijn weinige, meeren-
deels onaanzienlijke dorpen en gehuchten,
zijn heidevelden waarop de herder een
zaam ronddoolde met zijn schapen, zijn
bosschen en lage veengronden. Hoe is dat
alles in de laatste 25 jaren veranderd!
Doordat het zijn breedc kanalen gekregen
heeft, zijn mooie, maar heel duur gekochte
tram, die het in de volle lengte doorsnijdt,
zijn harde wegen van toren tot toren en
waar thans door de breed opgezette ont-
ginning!s- en kanalisatiewcrkcn onafzien#
bare dorre en leege vlakten herschapen
zijn geworden of nog herschapen worden
in vruchtbare landouwen.
Wat natuurschoon betreft, gold Wester
wolde vroeger voor do mooiste streek van
het Groningerland. Maar in den loop der
tijden, toen men nog niet wist van kap-
verboden en behoud van natuurmonumen
ten, is heel veel van het Wcsterwolsche
natuurschoon verdwenen. Heel veel op
gaand hout is onder de felle slagen van
hakse en bul gevallen. Mooie boschpar-
tüen zijn verdwenen, die eenmaal als met
een sierlik gewaad van lommer en groen
den armel^jken bodem van Westerwolde
bedekten.
Er. daarnaast is de ontginning der woes
te gronden gekomen, eerst als een verheu
gende mogelijkheid van de toepassing der
kunstmest, later als „een noodzakelijk
kwaad" om de schier tallooze werkloozcn
tut dichtbue en verre omgeving, tot zelfs
uit de hoofdstad van het gewest, arbeid en
brood te verschaffen.
Gelukkig zijn er toch nog tal van mooie
plekjes overgebleven. Maar deze moet men
niet zoeken aan de harde wegen, doch in
de „binnenlanden", zooals in het Noorden
te Veele en Wespinghuizen, waar de Muj-
sel A m grillige kronkels zijn weg gezoent
heeft door de lage landen. Of in het Met
broek en Weende cn verder naar het zui
den tusschen Sellingen cn het om zijn na
tuurschoon en oude klooster bekende Ter
Apel.
Er is een groot verschil tusschen het
Westerwolde van voorheen en dat van
thans. Het aanzien van het oude landschap
is zeer veranderd. En ook heeft de „Nieuwe
Tijd" er veel van het oude intieme leven
verloren doen gaan. De inheemsche bevol
king, met haar eigen flegmatiek karakter,
haar oude zeden, gewoonten en instellin
gen, leefde daar, menschcngeslachten ach
tereen, vrijwel afgesloten van het wereld
verkeer, aangewezen op zich zelf en op
gaand in het rustige leven van eenvoud en
gestagen arbeid. Ze had weinig behoeften,
was arbeidzaam en tevreden, dacht weinig
aan ontspanning cn verstrooiing. Als er al
eens ter gelegenheid van een jaar-markt
of schoolfeest een draaimolen draaide, dan
heette het „daor gait wat om in Westcwöl".
Overigens was er niet veel wat den Wel-
terwolder voor een wijle den tredmolen
van het alledaagsche kon doen verlaten.
Uitgaan kostte maar geld cn 't geld was
„betuun" in Westerwolde en dc Westerwol-
der was zuinig cn sober. Zelfs deed vroe
ger het spreekwoord opgeld, dat als de
Westerwoldsche boer nog eens een kip
slachtte, öf de kip öf de boer ziek was.
Dat is alles anders geworden in de laat
ste kwart eeuw. Langs de breede waterba
nen zijn de schepen gekomen met mest en
landbouwproducten. De aanleg van tram
en harde wegen heeft de bevolking uit haar
isolement verlost. Zij zag de hemel wijder
worden, haar gezichtskring verruimen en
een anderen, een nieuwen geest brak zich
baan. Er vestigden zich voortvarende ko
lonisten van elders, uit het Oldambt en de
Veenkoloniën en er was zelfs een korte
tijd, nog weinige jaren geleden, waarin het
scheen alsof men in Westerwolde een goud
mijn meende te hebben ontdekt. Wester
wolde was klein-Amcrika geworden.
De schoone slaapster was gewekt en met
beide handen greep ze naar de nieuwe en
wondere dingen, die het nieuwe leven haar
brengen kwam.
Zeker, er is nog heel wat van het oude
gebleven. In de eenzame binnenlanden le
ven nog voort de oude sprookjes en voelt
men nog de bekoring van een heel oud
verleden. Er zijn nog heel wat Westerwol-
ders, die den snellen loop van het nieuwe
gebeuren niet hebben kunnen behouden.
En in karakter cn geaardheid is de Wester-
wolder zich zelf gebleven.
En toch, hoe is thans alles anders, beter
dan korte jaren geleden nog! In den land
bouw heeft de kunstmest eerst met ccnig
wantrouwen bejegend wonderen ge
wrocht. De veestapel is in sterke mate ver
beterd: de Westerwoldsche „kuichjes" heb
ben het veld moeten ruimen voor een flink
slag melkvee. Het Westerwoldsche paar
denras met zijn lange staart cn wapperen
de niancn is uitgestorven en zelfs de Wes
terwoldsche kip heeft zich gebeterd en legt
geen eieren meer, die ecu „luttik tikkel
tje" kleiner zijn dan die harer zusters. De
Westerwoldsche boerin bakt niet zelf meer
de „stoeden" voor haar gezin, noch kamt
ze nog zelf de melk en kneedt de boter.
Tengevolge van de ontginning en de ka
nalisatie is ook het bedrijfsleven er ont
waakt. En door de vestiging van vele
vreemdelingen is het karakter van de dor
pen, vooral ook wat de bouw der wonin
gen betreft, veranderd en alleen de achter
af gelegen gehuchten hebben nog hun oor
spronkelijk aanzien behouden. Tusschen de
voorvaderlijke boerenhofsteden, waarvan
sommigen nog het oud-Saksische type heb
ben bewaard, zijn moderne boerderijen
verrezen, wel niet zoo groot als men die
b.v. in de andere doelen der provincie
aantreft, omdat de bedrijven cr kleiner
2ijn, maar toch van een heel ander bouw
type dan dc hofsteden der inheemsche be
volking - lage gebouwen weggedoken on
der het lommer van eeuwenoud geboomte.
Met dc heide is helaas ook zoo goed als
geheel verdwenen dc scheper mot z(jn
schaapjes en hebben de schaapstallen een
andere bestemming gekregen.
Van dc ongunst der tijden cn <le econo
mische gevolgen van den oorlog is ook het
oude landschap niet verschoond gebleven,
cn menigeen heeft in dit land van belofte
een strop gehaald, maar de toekomst heeft
schoone, nieuwe beloften ontplooid.
De schoone slaapster, uit haar langen
slaap gewekt, is thans klaar wakker en
voelt haar jeugd en schoonheid vernieuwd.
En ik zou willen dat velen haar eens kwa
men zien in haar opblocicndcn luister.
Over Groningen, de Menkema
Borgh en nog meer.
Of het is omdat cr nog Groninger bloed
door mijn aderen vloeit doch stad cn land
van Groningen hebben altijd weer mijn
volle bewondering. Het ia ook zulk een
apart land en Groningen zelf heeft zoo'n
volkomen eigen cachet, dat we den dui
zenden „Hollanders", die mccncn dat een
vacantie-oponthoud alleen dén waarde
heeft als er douaniers bij betrokken wor
den, met klem willen toeroepen: richt de
neus van uw auto naar het eigen Noorden,
met zijn weelde aan vee cn weiden, zijn
eindeloos groene perspectieven, zijn land-
bouw-welvaart en zun opgewekt gezond
menschen ras. In Friesland bewonderden
we de Zuiderzee-werken. dobberden een
dagje op de meren en flitsten er even door
de weilandenzee. in Groningen volgden we
den straatweg van Leeuwarden, wrongen
ons op het spitsuur door deze moderne stad
met zijn meer dan 100.000 zielen en zijn
druk verkeer uit de provincie, waardoor
Groningen inderdaad Grosstadbetneb heeft
en kronkelden den gcvaricerden weg langs
Loppersuni. Ustjuert naar den Dollard.
Kostelijk die weelde aan boerenbedrijf! Die
knapen wonen daar als moderne burcht-
hceren op kasteelen met achter hen een
hoeve met de modernste landbouwmachi
nes, een bedrijf waar men zich geen voor
stelling van maken kan als men dat niet
met eigen oogen aanschouwde. Op het ge
bied van boerderijen is de Groninger „hce-
reboer" kampioen van Europa. De enor
me boerderijen in Oldenburg in Pommcren
en Silczie missen het ordelijke, het reine
cn zindelijke van de Groninger bedrijven.
Men kent daar ook niet de schitterende
huizen en prachtige tuinen van dezen Orn-
j ninger boer die een koning is op zijn land.
blijven wij onze LAGE PRIJZEN handhaven
'n IDEAAL WEEK-END EN
VACANTIE VERBLIJF:
Kasteel De Cannenburgh,
Vaassen - Vel. - Tel. 20
3 pond Runderrollade, vanaf 1 40
3 Rundergehakt 1.10
3 m Vette Runderlappen 1.10
3 Gemalen Rund vet 1.20
3 Varkcnsrollade vanaf 1.40
3 Carbonado 100
5 Speklappen 0 75
Fijne Rookworst 30 cent per pond
Fijne llam 25 cent per
3 pond Doorr. Varkenslappen 1.10
3 Kratjes 0 70
Veracht Worst1 10
3 Gem. Varkensvet 0 60
3 Varkensgehakt 1.10
3 Mogcr Ger. Spek 0.90
Leverworst 25 cent per pond
Probeer onze Smeer Ie ver worst
25 cent per M pond
Bezorging door geheel loeiden, Ongetgec»t en Leidardorp*
'n raidd. eeuwx-h slot inger. all Logeergel
Ponaion-Reat. Pension v.a. fl. 4
Vr, geill. proap. uital. aan Kaaleel (niet hotel).
Eigen boech met roei en hengel Tijrera.
TEL. 1837
ROT AX
TEL. 1837
ONZE 20 PRIJSVERLAGING IS EEN SUCCES.
Leiden—Don Haag
Leiden—Haarlem
LeidenAmsterdam
LeidenAlphen
2-
3 20
550
1 85
Leiden—Katwijk
Leiden—Rotterdam
Ijlden—Hoogmade
Leiden—Voorschoten
1—
„4 75
0R0
0.70
Deze prijzen zijn per retour en per wagen. Wachten 0 50 per uur.
Stadaritten 10 cL vrij voorkomen. Toeren 1.50 p. uur. Wachten in de atad 15 et
2473 per kwartier.
Die streek boven de lijn Groningen
Winschoten is een streek van landbouw
en veeteelt-magnaten, die u gastvrij ont
vangen cn al het schoons en fraais, nuttigs
en belangwekkends dat zü op hun schitte
rende „spullen" vcrccnigd hebben, gaarne
laten bewonderen.
Temidden van deze boerenweeldc ligt
nog een zeer bijzondere attractie: de Borgh
Menkema te Uithuizen. Tegen een gerin
ge betaling kan men dit als oudheidkundig
museum dienende slot met de schitterende
tuinen bewonderen. Een museum is het
niet. In een museum liggen do oudheden
als* in een uitdragerswinkel opeengehoopt,
doch hier ia een oud kasteel uit den ridder
tijd historisch getrouw gemeubeld en is
een geheel verkregen van buitengewone
historische importance en schoonheid. Ue
gids een kind van zijn Groninger land cn
een philosoof met onmiskenbare rethori-
schc gaven weet alles te illustrecren cn
wordt alleen boos op die Hollanders die
denken dat ze zoo'n slot maar in een half
uurtje in zich opnemen kunnen.
Toen we de ophaalbrug weer achter ons
hadden stapte een mama-pauw met pau-
wcnklekens trotscb den weg over. De uit
kijk van Delfzijl'* v uien met de thmsrhc
kust'in het verschiet mag men zelfs b|J
een vluchtige visite niet overalaan, maar
evenmin een kijkje aan het meer te Patcrs-
wolde en een ouderwctsch diner in de Gro
ninger Doelen.
Groningen zelf ontwikkelt zich enorm.
Er zit lijn in de architectuur en het ia als
of de moderne huizenbouw er eigen prin
cipes heeft, die afwuken van die van de
architecten aan onze Wcstcrstranden. Gro
ningen maakt ccn wel varenden, doch bo
venal een sterken en wilskrachtigen in
druk, een tikje onmodern maar vooral ka
rakteristiek. De wijze waarop men de uni
versiteit uitbreidt cn moderniseert ia wel
ecu getuigenis van flink aanpakken. Dat
is in elk geval volkomen up tot date. Het
stadsbeeld is levendig cn fleurig en het le
ven in de stad komt er veel mee overeen.
Gezellige caféterrassen in de Hcorcstraat,
waar Groningers van allerlei gading de
sportieve wethouder de Jager vooraan
hun apérltif gebruiken cn genoeglijk „ult-
kieken" naar het gewoel in de Hccrestraat.
En dan naar beneden, in de richting Zuid-
laren is nog veel schoons te bewonderen.
Een bezoek aan ons Noorden met het pret
tige, sterke Groningen als uitgangspunt u
dan ook voor eiken „Hollander", die de
schoonheid cn beteckenis van dit land
nooit van nabij aanschouwde, ten zeerzte
aan te bevelen. J. HOVEN.
„Ons Nederland".
'n Bosch Is onbetaalbaar!
10, 20 Jaar soms maar
dan aan aauw duurt 't voor
aan boom groot is Maar
in één dag kan uw sigaret
aan haal bosch verwoesten
KOOPEN IS EEN VERTROUWENSZAAK
Wjj leveren U tteed« van 1st* klas fabrieken nieuwste modellen tegen de laagale prjjzcn
Reparatie waar anderen in te kort >j|n geaehoten, .worden lijf ona hersteld niet eon hall
jaar garantie. Onze flrma naam I» daar 50 |aar voor bekend!
nog slechts korten tijd
wollen nn poloshirts
badpakken "#0 kleurecht Isl^t
hoeden 09 Ct> dassen 19 ct.
solen zomerdasjes voor de helft!
zoo Juist ontvangen de nieuwe bllkaemdas,
zie de etalage.
Langebrug 6a
school EVERT CASTELEIN
WIJ geven lee aan Vereenigingen en elgengevormda Club*
RALLEIDING. Zoowal MdMB «1« bttiftB UldMk
I.id Ned. Vereen, van Daoaleeraren. Lid van do Hun/»
Standplaatsi Steenstraat
10 oL per HL Groots ritten beneden alle
concurrentie. Mooie 5 en 7 persoonswanen»
zonder reclame. Toeren 11.50 per uur. Dag
toeren zeer voordeelig. Dag an nacht geopend
Beleefd aanbevelend,
SCHILTHUIZEN PIOENHOF 18*
Centrale Verwarming
Sanitaire Installaties
DOELENSTEEG 9-11
Ooveatigd 1898 hier ter stede.
Het eenlgete Imtltuut voor onderwijs In
Moderne Talen
DOOR NATIONALE LEERAREN
LEIDEN - - TURFMARKT 3
Vanaf heden tot 15 Aug.
VERLAAGDE PRIJZEN.
HAARLEMMERSTRAAT 267
5e hult vanaf de Pelikaanstraat
Mutsen vanaf 2 cant. Bruiloftsliederen I cent.
Vlaggen, Slingers <7 metsri 25 cent. Serpen
tines, Contsttle. Bruidsuiker zakjss.
PALMEN IN HUUR
Steeds de NIEUWSTE voordrachten
en aardigheden.
M|)n GEBROKEN VOER is
nraehtkwaliU'it dat U voor
r 3 20 per 60 Idlo fruM elk
dorp wordt toegezonden. I>ea-
verkinzend wordt een haalljn
doppen gegeven. 837
PLUIM VEEVOEDERFABRIEK
STERK VERLAAGDE PRIJZEN
HAARLEMMERSTRAAT 222-267
Eerste Leidsche
R.K. Begrafenisonderneming
GEVESTIGD 1882
G. H. KLEINHANS
Pieter de la Courtetra.it 22
TRANSPORT. TELEFOON 1455
GOEDKOOP DRUKWERK
10.000 NOTA'» t 7.-
100 VISITEKAARTEN mtl 100 ENVELOPPEN
f I.— (samen).
Voorts alle andere Drukwerken tegen de
LAAGSTE PRIJZEN
De Goedkoope Handelsdrukkerij
LEEUWENHOEKSTRAAT I bij d» P«,l»ur»tr
v.h. Hrip)iia»>riiat .'14
Op gemakkelijke voorwaarden
HET ADRES
voor reparatie en onderhoud
STATIONSWEG 14, TELEF. 2579-1882
ZONDER ELECTRICITEIT X
COMPLEET
TELEF. 431
TURFMARKT Sa
BORDUREN. AJ0UREN, PLISSEEREN
VERVEN EN ST00MEN
VERVERIJ ..DE RE6ENB00G
Breestraat 159 - Leiden - Tel 851
STOPPAGE SPECIALE AFDEELING VOOR
HET OPPERSEN VAN HEERENKLEEülti
