25ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE REVOLTE IN HET DERDE RIJK
DONDERDAG 12 JULI 1934
No. 7860
£cid&eli£(Boi4/fca/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij ToornitbetaHng:
Voor Leiden 19 cent per week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 tl
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentien 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELETOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur
verhuur, koop en verkoop: 6-5®
V Een nieuwe spelling
Het Kabinet heeft besloten tot invoe
ring van een nieuwe spelling.
Het heeft dus de uitspraak van de Twee
de Kamer getrotseerd.
Een uiting van kracht, die wij in deze
aangelegenheid weinig of niet kunnen be
wonderen!
De uitspraak van de Tweede Kamer had
tot strekking, dat voorloopig de spelling
zou worden gelaten, zooals deze is.
Wij hebben indertijd verklaard, dat ons-
Inziens voor deze uitspraak héél veel
pleit, héél veel te zeggen is.
Nu heeft het Kabinet niet geheel en al
deze uitspraak naast zich neergelegd.
Neen, naar aanleiding van de in de Twee
de Kamer gevoerde discussies zijn er in
het spelling-compromis eenige wijzigingen
gebracht.
In de eerste plaats komen de uitzonde
ringen inzake de e aan het eind van open
lettergrepen te vervallen. Men weet, dat in
het compromis de achtervoegsels eelen en
eeren, (halveeren, hanteeren, regeeren,
krakeelen enz.) met een dubbele ee bleven
geschreven. Dit vervalt. Ook hier wordt
de klinker enkelvoudig. In de tweedy
plaats wordt de buigings-uitgang, de n,
niet algemeen afgeschaft, maar zal hij be
houden blijven bij mannelijke personen
en bij namen van mannelijke dieren.
Intussohen geschiedt deze invoering
(voorloopig )op beperkte schaal. De nieu
we schrijfwijze toch wordt met ingang
van 1 September a.s. voorgeschreven
ten eerste, voor het examen van onderwij
zer, en, ten tweede, voor het programma
en de eind-examens bij het middelbaar
en gymnasiaal onderwijs. Van het lager
onderwijs wordt in het besluit van den
Raad van Ministers niet gesproken. Maar
dat zal wel gauw moeten volgen.
Wij vreezen, dat door dit doordrijven
van Minister Marchant de zooveel ge
smaalde chaos op het spellingsterrein niet
zal verdwijnen.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
IS HET OPROER VOORBEREID
GEWEEST?
Het Volk beantwoordt deze vraag be
slist ontkennend en meent, te moeten
waarschuwen voor de vorming van een
legende ten deze:
„Intusschen is een legende zich bezig te
vormen, die bedenkelijke consequenties
dreigt na zich te sleepen. De legende na
melijk, als zou het oproer wei-doordacht
en wei-voorbereid van stonde aan op touw
gezet zijn door de communistische partij,
die, na eerst op dit oproer aangestuurd te
hebben, vervolgens, toen zij het juiste
oogenblik daarvoor gekomen achtte, wel
beraden haar maatregelen zou hebben ge
nomen en het oproer in gang gezet. In
de pers is dit de voorstelling, die steeds
verder doordringt.
Wanneer wij tegen deze legende opko
men, geschiedt dit niet omdat wij de com
munisten, wier afzichtelijke methode, die
voor niets staat, ons volledig bekend is,
ook maar eenigszins van de hun toekomen
de verantwoordelijkheid zouden willen ont
lasten, of hen als goediger en gematigder,
als minder kwaadaardig zouden willen
voorstellen dan zij inderdaad zijn. Aan le
genden hebben wij echter niets. Op legen
den is geen reëele politiek te bouwen.
Slechts de zuivere werkelijkheid is het, die
dienen kan, om als uitgangspunt te strek
ken voor werkelijkheidspolitiek.
De waarheid nu is, dat de communisten
zelf, zoo min als eenig ander Amsterdam
mer, voordat de onlusten uitbraken, er ook
maar het flauwste besef van hadden, dat
dit het geval zou zijn. Men behoeft dit
volstrekt niet op ons woord te gelooven;
wij kunnen het aantoonen en aldus buiten
twijfel stellen.
Hoe begonnen de onlusten? Er was in
een kleine zaal aan de Rozengracht een
door de communisten belegde vergade
ring over de steunverlaging. Een vergade
ring, zooals de communisten er bij bosjes
houden, zonder dat er een haan naar
kraait. Deze vergadering was buitenge
woon mat, een dooie boel; er was geen le
ven in te krijgen. Tot op het eind van de
vergadering er een juffrouw kwam tie
ren op het podium en er beweging kwam
DE MOORD OP DR. KLAUSENER.
BERLIJN, Dinsdagavond.
Men schrijft ons:
„En wij, Duitschers, zeggen op een der
gelijke leugenpers-campagne een hartgron
dig: Pfui Teufel"Dr. Jozef Göbbels,
Rijksminister van de Propaganda had ge
spróken door de radio.
Ik keek den kring van luisteraars eens
rond, die in het kleine Wirtshaus rond den
luidspreker geschaard zaten. Maar er zei
niemand iets. Een dikke kleermaker of zoo
iets. riep op tamelijk luidruchtige wijze
om nog een Krügel. De een na den ander
stond op en verdween. Toen ik even later
in gezelschap van een kennis, een SA..-
leider door de onheimedijk stille straten
van Berlijn huiswaarts toog, Werd mijn be
geleider spraakzaam en bitter kwam het
over zijn lippen: „Is het dat nu wat de
Regeering ons en de geheele wereld te
zeggen heeft? Nu is het volk nog niet ge
rustgesteld, want Göbbels heeft geen ant
woord gegeven op de beklemmende vraag
of er nu 46 of 200 menschen op den 30sten
Juni en den 1ste Juli zijn omgebracht".
Inderdaad, de radiorede van Göbbels is
de zooveelste teleurstelling en dat, waar
hier zulk een gespannen verwachtingen
ervan gekoesterd werden. Wat beteekent
het, dat Göbbels polemiseert met de bui-
tenlandsche pers, terwijl, ondanks al zijn
beweringen van het tegendeel, de nervosi
teit onder de Duitsche bevolking met den
dag stijgt? Dat er op 30 Juni heel wat meer
gebeurd is, dan de regeering tot nog toe
heeft toegegeven, is thans den simpelsten
nationaal-socialist nog wel duidelijk ge
worden. De vele rouw-advertenties in de
bladen in de eerste dagen na 30 Juni open
den wel zijn oogen. En die zijn nog verder
geopend geworden, nu het bekend gewor
den is, dat de geheime staatspolitie aan de
bladen verboden heeft, verder nog aankon
digingen van overlijdens op te nemen van
diegenen, die oogenschijnlijk tot de gefu-
silleerden behooren, waarmee, dank zij de
door Göbbels zoo bejubelde perswet en de
discipline onder de journalisten, de toch al
zoo moeilijke taak der Duitsche redacteu
ren nog maar weer eens extra verzwaard
is. Want wie weet er in Duitschland buiten
Göring c.s. nu wel wie er allemaal omge
bracht zijn?
Met het oog op Göbbels redevoering heb
ik gewacht met dezen brief te posten. Hij
mocht inderdaad eens wat nieuws vertel
len, hij mocht eens een ander licht op de
zaak kunnen laten schijnen. Jammer intus
schen van dit vergeefsche wachten.
De dood van dr. Klausener.
De dood van dr. Klausener wordt voor
talloozen als 't ware een obsessie, ook voor
de niet-Katholieken. Men weet, dat hier
een doodgewone moord bedreven is. Nog te
schandelijker, wijl nu cynisch wordt toe
gegeven, dat het een „vergissing" blijkt te
zyn.
Uit absoluut terzake op de hoogte zijnde
bron weet ik thans, hoe dr. Klausener is
omgebracht. Op gevaar af op een lijn ge
steld te worden met de „leugen-fabrikan
ten", waar Göbbels het over had, moet ik
het nalaten den naam van mijn zegsman
te noemen. Het ware te gemakkelijk voor
vriend Göring om het hem in te peperen,
Konde ik den naam noemen, men zou de
juistheid van mijn inlichtingen zeker niet
betwijfelen.
Welnu, op 30 Juni ging dr. Klausener als
gewoon aan den arbeid op het Ministerie
van Verkeerswezen. (Het Ministerie van
den Katholieken Minister von Eltz Rube-
nach). Om ongeveer 10 uur zijn twee in
burger gestoken S.S., die op hun mededee-
ling „Geheime Dienst" toegang verkregen,
Klausener's kabinet binnengekomen, langs
een deur, waarnaar hij met den rug ge
in de aanwezigen, waarop men besloot de
straat op te gaan. De politie dreef deze niet-
aangevraagde demonstratie uiteen, dreef de
betoogers de dwarsstraten in, en toen eerst
gingen deze er toe over de straat op te
breken, de lantaarns uit te slaan enz. de
methode, die weldra zoo veel opgang maak
te en zoo groote uitbreiding kreeg.
Er was in dit alles niets vooraf be
raamd; niets georganiseerds, niets over-
dachts. Pas daarna maakte de „Tribune"
zich van de onlusten meester en vuurde
ze aan. Trouwens, als er iets beraamds in
de onlusten had gestoken, is het toch dui
delijk, dat ze tegelijk in* verschillende dee-
len van de stad en ook tegelijk in andere
steden zouden zijn aangesticht. Voor zoo
aartsdom houdt men de communisten nu
toch niet, dat ze alleen in één stadswijk van
één stad een oproer zouden beginnen."
keerd zat. Nauwelijks had hij het bemerkt,
of reeds klonken twee schoten, die hem
doodelijk in' het achterhoofd troffen. Er
ontstond een groote consternatie, die de
S.S. de gelegenheid bood om ongemerkt te
verdwijnen. Minister von Eltz Rubenach is
aanstonds energiek opgetreden. Toen hem
beduid was, dat dit een „standrechtvonnis"
moest beduiden, heeft hij krachtig gepro
testeerd. De familie heeft dr. Klausener
niet meer teruggezien. Enkele dagen gele
den heeft men zijn stoffelijke resten in
twee urnen naar de weduwe gebracht....
Met bewonderenswaardige overgeving
aan Gods heilige Wil heeft de familie van
dr. Klausener het vreeselijke gebeuren
aanvaard. Doch wat haar het pijnlijkste
heeft getroffen en wat ook ten aanzien
van alle andere omgebrachten is gebeurd:
er werd geen gelegenheid gegeven om de
H. Sacramenten der Stervenden te ont
vangen, noch zich met een priester op den
dood voor te bereiden. Göring had beslist,
dat deze „staatsgevaarlijke misdadigers"
niet waardig waren de genademiddelen der
Kerk te ontvangen. Hij, Göring, de van
gouden en zilveren decoraties rammelende
„generaal", de machtige beschikker over
de levens in Duitschland, corrigeerde even
Christus zelf, diezelfs den gTootsten zon
daar toch tot zich geroepen heeft.
De aanleiding tot de zuiveringsactie.
Wanneer ik nu al de gegevens, die mij
over het verloop der gebeurtenissen ver
strekt zijn, in elkaar pas, na ze getoetst te
hebben aan het oordeel van eenige hooge
functionarissen, die den samenhang volle
dig kennen, dan blijkt er op 30 Juni het
volgende gebeurd te zijn:
In S.A.-kringen v. \st men, dat zoowel
Hitier als Göring ieder voor zich werkten
aan een plan, om de macht van de S.A. te
beknotten. Beide hadden een steunpunt ge
vormd, de eerste op de Rijksweer, de twee
de op de Gestapo (Geheime Staatspolitie).
Hierover heerschte in S.A.-kringen groote
verbittering en er werd in breeden kring
gesproken over. het „verraad" van Hitier.
Vast staat dat Roehm en de leden van zijn
staf aan een staatsgreep werkten, doch ze
wilden die niet tegen doch over Hitier
heen uitvoeren. Klaar waren ze met die
staatsgreep op 30 Juni nog geenszins. Juist
met het oog op de voorbereiding waren
eenige stafleiders in Wiessee bijeen. Het is
toch wel al te naïef om aan te nemen dat
leiders van een staatsgreep nog slechts en
kele uren voor de doorvoering zich aan
de bekende uitspattingen zouden overge
ven.
Waarom trad Hitier dan plotseling op 30
Juni met zulk een woede op?
Omdat er in de week voor 30 Juni eeni
ge ernstige dingen gebeurd zijn.
In den avond van 28 Juni is een aanslag
gepleegd op Hitier, toen deze in zijn auto
reed. De chauffeur werd ernstig gewond.
Dit bericht mocht niet in de pers worden
opgenomen. In dezelfde week is een aan
slag gepleegd op Göring. Onder diens lei
ding wordt op de Scharfheide een dieren
park ingericht. Toen hij nu met de chef
van de Gestapo Hinder daarheen reed werd
op hen geschoten. De kogel doorboorde de
voorruit en bezorgde Himmler een schaaf
wonde in den hals. Het eenige blad, dat
hieromtrent iets mocht vermelden was
„Der Angriff" die het voorstelde alsof op
den pas aangelegden grintweg een stukje
grint door de voorwielen was opgewenteld
en door de voorruit was geslingerd. Inmid
dels werd een onderzoek ingesteld en de
daders van deze aanslagen bleken S.A.-
lieden te zijn. (Deze geruchten waren ons
reeds in de eerste dagen na den 30ste n
Juni bekend. Wij kunnen er echter weinig
waarde aan hechten. Red. L. C.).
Hitier zou nu doortasten. De directe aan
leiding was, dat Göring cn Göbbels hem
als 't ware daartoe presten en omdat von
Ribbentrop, de onderhandelaar te Parijs
met scherpe eischen vanuit Parijs was te
ruggekeerd. Parijs verlangde voor het her
stel der goede verstandhouding een ver
mindering van de S.A. met meer dan 50
procent, kon zich alleen vereenigen met
het instandhouden van den Stahlhelm en
dergelijke organisaties, omdat deze ook in
Frankrijk bestaan.
Toen is de Bartholomeus-nacht der Nazi's
gehouden, de nacht die in Duitschland
thans genoemd wordt de „Nacht der langen
Messer", de nacht die de campagne van
Göbbels tegen de „Miesmacherei" afsloot.
Hitler is daarbij in enorme nervositeit en
bijna histerische woede opgetreden en in
derdaad blijken zijn zenuwen zoo kapot te
zijn. dat hij dringend vacantie noodig
heeft. En niet onwaarschijnlijk acht men
het, dat hij wel het meest verslagen is door
de wijze, waarop Göring zijh zuiver in gstaak
heeft doorgevoerd.
BINNENLAND
DE BEGRAFENIS VAN PRINS HENDRIK
Zoowel de politie te Delft als de afdee-
ling Delft van Eerste Hulp bij Ongelukken
heeft zich gisteren op lofwaardige wijze
van haar taak gekweten. Hoewel het aantal
personen, waarvoor hulp noodig wa6, ruim
500 bedroeg, was er slechts voor vier op
neming in een ziekenhuis noodig. De mees
ten waren door de warmte bevangen of
hadden minder ernstige kwetsuren opge-
loopen. (In den Haag en langs den weg is
naar schatting aan bijna 400 personen, die
door de warmte bevangen waren, bijstand
verleend moeten worden).
Het aantal personen, dat gisteren naar
Delft is gekomen, was grooter dan in Maart
jj. het geval was. Niet minder dan 25.000
reizigers passeerden de controle van het
station der Nederlandsche Spoorwegen. Be
halve 800 auto's voor genoodigden werden
ongeveer 1000 particuliere auto's gepar
keerd; het aantal fietsers, dat passeerde is
zelfs niet bij benadering te schatten. Om
streeks acht uur was in de stad de rust
teruggekeerd.
Het Ned. Episcopaat was bij de begra
fenisplechtigheid in de Nieuwe Kerk te
Delft vertegenwoordigd door Z. H. Exc. den
Aartsbisschop en den Bisschop van 's-Bosch
Na afloop van de plechtige bijzetting
in de Nieuwe Kerk hebben ongeveer 6000
personen de rouwversiering en den ko
ninklijken grafkelder bezichtigd.
Gedurende deze week zal de kerk nog te
bezichtigen zijn.
Met den trein van 6.16 uur gistermid
dag heeft de vorstin Er-bach Schoenberg,
die de uitvaart van Z. K. H. Prins Hendrik
heeft bijgewoond, Den Haag weder ver
laten en is zij naar Duitschland terugge
keerd. De vorstin werd aan het Staats
spoor-station uitgeleide gedaan door H. K.
H. Prinses Juliana. Voorts waren aanwezig
de burgemeester en de gouverneur der Re
sidentie generaal Röell.
Met den trein van kwart voor 8 gister
avond zijn voorts vertrokken de Groot-her
tog van Mecklenburg met de groot-herto
gin, hertog Adolf Friedrich met zijn echt
genoot© en hertog Christiaan Lode wijk van
Mecklenburg.
De hooge gasten werden aan het station
uitgeleide gedaan door den Duitschen ge
zant, den burgemeester en den gouverneur
der Residentie.
Prins Felix van Luxemburg en de graaf
van Athlone hebben in den loop van den
avond per auto de residentie verlaten.
Naar wij vernemen, zal Z. K. H. Prins
Karei van België, Graaf van Vlaanderen,
diie als vertegenwoordiger van Koning Leo
pold, de begrafenisplechtigheid van wijlen
Prins Hendrik bijwoonde, as. Vrijdagoch
tend wederom per auto naar Brussel terug -
keeren.
Prins Karei blijft tot zoolang de gast van
den Belgischen Gezant den heer Ch. Mas-
kens.
H.M. de Koningin heeft gistermiddag,
na afloop van de begrafenisplechtigheid in
het paleis Noordeinde, afscheid genomen
van de verwanten en andere vorstelijke
personen, die voor de uitvaart van wijlen
Prins Hendrik uit het buitenland waren
overgekomen.
Hare Majesteit heeft zich daarna met
Prinses Juliana naar het Huis ten Bosch
begeven.
UIT Z N FUNCTIE.
Merkwaardige klacht.
In „De Fakkel", het orgaan van de O.
S. P„ beluisteren wij een heel merkwaar
dige klacht in verband met een geval van
werkverschaffing te Gouda:
„Partijgenoot Jan Signer werd gevraagd
of hij reeds in de werkverschaffing was.
Antwoord: Neen! De volgende morgen aan
het stempellokaal vernam hij, dat hij zich
onmiddellijk naar de werkverschaffing
moest begeven.
Weer een revolutionnair uit de propa
ganda verwijderd; waartoe de werkver
schaffing al niet geschikt is!"
Hier vernemen we dus de klacht, dat een
werklooze. die zich gelukkig moest prijzen
aan 't werk te kunnen gaan, uit z'n functie
als revolutie-propagandist werd genomen!
Had het werkverschaffingsbureau er geen
rekening mee kunnen houden, dat de heer
Jan Signer in die functie niet gemist kon
worden?
't Is ongepermitteerd. »Tijd"
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Een interview met nitler over de gebeur
tenissen van 30 Juni. (2de blad).
Göbbels tegen de buitcnlandsche pers.
(2de blad).
De bedoeling van de reorganisatie van
Dollfuss-kabinct. (2de blad).
BINNENLAND.
Groote boschbrand te Weert en heide
brand op de Leusdcr heide. (Gein. Bcr., 3de
blad).
Boekhouder tc Halfweg in houten loods
bij brand omgekomen. (1ste blad).
De inschrijvingen voor de „Braassemer-
meer". (3de blad).
MORGENAVOND SPREEKT IN LEIDEN
HET KAMERLID A. J. LOERAKKER
OVER DE REGEER1NGSMAATREGELEN
INZAKE STEUNVERLAGING AAN DE
WERKLOOZEN. (Zie advertentie in dit
nummer).
R. K. BOND VAN BOUW PATROONS.
De Nederlandsche R. K. Bond van Bouw-
patroons heeft zijn zestiende jaarlijksche
algemeene vergadering gehouden te Leeu
warden.
Dinsdagmorgen om tien uur heette de
voorzitter der afdccling Leeuwarden, de
heer W. J. Jorna, alle aanwezigen harte
lijk welkom, waarna de bondJAorzitter,
de heer H. J. C. Klein Schiphorsf te Haar
lem, zijn traditioneclc openingsrede hield.
De hoop en verwachting, aldus spr., wel
ke wij tijdens onze vorige jaarvergadering
koesterden, dat het komende jaar voor al
len beter zou worden, is niet bewaarheid.
Na een uiteenzetting over den huidigen
concurrentiestrijd, besloot spr. met den
wensch. dat het komende jaar voor allen
een beter jaar moge zijn.
Bij de bestuursverkiezing werden de af
tredende leden, dc hecrcn W. F. W. v. d.
Wagt te Nijmegen, W. J. Jorna te Leeuwar
den, Joh. Apeldoorn te Alkmaar. P. M.
Rombouts te Eindhoven en P, Weijts te
Bergon-op-Zoom, herkozen.
Dr. Jansen, economisch adviseur van het
Hanzebureau, hield een rede over „Bedrijfs
regelingen in crisistijd".
STUDIETOELAGEN LAND- EN
TUINBOUWWINTERSCHOLEN.
Verschenen is oen nota van dcri minister
van economische zaken naar aanleiding van
het verslag der Tweede Kamer inzake hot
wetsontwerp wijziging cn verhooging van
het tiende Ivoofdstuk der Rijksbegrooting
voor 1933. Zij wordt vergezeld van een nota
van wijziging, waardoor onder artikel 1 van
het wetsontwerp onder artikel 106 der bc-
grootirig in plaats van 50.000 wordt ge
lezen 5000. Het is nader gebleken, dat de
maatregel, beslaande in het beschikbaar
stellen van een aanmerkelijk grooter aan
tal studietoelagen voor het volgen van het
onderwijs aan de land- en tuinbouw win ter
se holen, tegen dc verwachting in, niet die
resultaten heeft opgeleverd, welke daarvan
werden verwacht. Dit is eensdeels toe tc
schrijven aan het feit, dat hieraan in 1933
niet meer zoo tijdig bekendheid kon worden
gegeven als wenschelijk was geweest, en
anderdeels een gevolg van de omstandig
heid, dat ondanks deze toezegging verschil
lende land- en tuinbouwers zelfs niet in
staat bleken, een deel der kosten, verbon
den aan liet bezoeken dezer scholen door
hun jongens, voor eigen rekening te ne
men, of hun kinderen niet in het bedrijf
konden missen. Daarom zal voor dit arti
kel met een verhooging van 5000 kunnen
worden volstaan-