HET STEUN-OPROER TE AMSTERDAM ZATERDAG 7 JULI 1934 DE LEIDSCHE COURANT VIERDE BLAD PAG. 15 Erger dan bij de Aardappelen relletjes en het Palina-ODroer Militaire- en politie-macht met Tanks en Machinegeweren in actie Het oproer eischt reeds vier dooden en vijftig gewonden DE AVOND IN DEN JORDAAN. De Jordaan bad gisteravond een geheel ander aanzien dan Donderdagavond. Ge leek dit stadsgedeelte toen op een spe lonk, waarvan men niet wist welke ge vaarlijke machten het verborg en waarin niemand durfde, omdat hij niet wist of hij er weer levend zou uitkomen, gister avond was de overheid de baas. In de hoofdstraten brandden overal weer de lichten en had de bevolking niet alleen te luisteren naar de bevelen van militair en politieman, maar hij had ze ook op te volgen en onmiddellijk. De kans om de straten op te breken en er versperringen van te maken was onherroepelijk voorbij. Integendeel bedienend personeel van de stadsreiniging was overal bezig de over blijfselen van den zwarten nacht op te ruimen. Ongeveer negen uur zijn zes gemengde patrouilles militaire politie en gemeente politie den Jordaan ingetrokken vanaf het bureau in de Marnixstraat. Zes militairen hadden de karabijnen geladen met de ba jonet erop. Elk dezer patrouilles stond onder bevel van een inspecteur. De tocht, dien we met een van deze patrouilles mee maakten, ging naar de Lindengracht en omgeving. Al dadelijk klonk het bevel: „ramen sluiten" en wanneer niet spoedig aan dit bevel werd gehoorzaamd kwam de kara bijn naar voren. In den regel bespoedigde dit de handeling van den bewoner. Nie mand werd doorgelaten en iedereen moest in huis en deuren sluiten. Bij de le Lindendwarsstraat had een man minder haast om te verdwijnen. Hij bleef achter een deur staan, wat niet naar den zin was van den patrouille-commandant. Hij haal de hem te voorschijn en toen men hem fouilleerde bleek, dat hij in het bezit was van een groot kaliber revolver. Door twee agenten werd hij overgebracht naar de Westerstraat. In de Boomstraat stond een gepantserde auto. Dreigend staken de monden van een mitrailleur naar buiten. Naar men ons mededeelde had dit wapen ook reeds even gewerkt in de richting van de Noordermarkt. Geen sterveling waag de zich daar meer op straat. Ook marechaussee met bereden politie als geleide en bereden militaire politie eveneens met politiegeleide patrouilleer den door de thans behoorlijk verlichte straten, waar het ieder verboden was te loopen. Zij die het toch waagden werden aangehouden en even gefouilleerd, om daarna het bevel te krijgen zich in den looppas te verwijderen. In de Karthuyzer- straat klonk als steeds het bevel: „ramen sluiten". Een dakvenster bleef open en meteen plofte een groote kei op het plaveisel, zonder iemand te raken. Meteen knalden drie karabijnschoten achter elkaar. Een tweede steen kwam niet! Op de kruising van de Lindengracht en de Lindendwarsstraat ontmoetten we een grooten militairen patrouillewagen. De manschappen van dezen wagen kwamen juist uit de Palmstraat waar ze drie man van een dak hadden gehaald, die weliswaar niet met steenen hadden gegooid, maar toch die projectielen in de nabijheid had den en niet konden verklaren, wat ze daar bij die dakpannen noodig hadden. Ook in de le Lindendwarsstraat werd hetzelfde spelletje uitgehaald. Daar hadden zich ook dakbewoners vertoond. Een on derzoek had echter minder resultaat want ze waren spoorloos verdwenen. Zoo dwaalden we verder door de leege, maar goed verlichte straten van dit den gehee- len dag zoo rumoerige oude stadsgedeelte. Geen straatje werd onbezocht gelaten. De overheid was absoluut de baas. Zooals het in dit gedeelte van de Jordaan was, zoo was het naar men ons mededeelde ook in alle deelen van deze opstandige wijk. DE TOESTAND IN DEN JORDAAN ERNSTIG. Tramwagen omver geworpen. Zooals gevreesd werd bleef de toestand zich ernstig ontwikkelen. De Jordaan ver keerde later weer in een soort oorlogs toestand. Onophoudelijk reden militaire politie te paard en manschappen van de marechaussee af en aan. Zij doorkruisten den geheelen wijk en op tal van plaatsen moest handelend worden opgetreden. Am bulance-auto's moesten voortdurend ge wonden naar de ziekenhuizen vervoeren. Hoewel er gisteravond om 22.15 uur met zekerheid geen cijfers konden worden medegedeeld, schynt het toch wel vast te staan, dat bij de ongeregeldheden aan de Overzijde van het Y en in den Jordaan sinds 7 uur twee dooden zijn gevallen en con 25-tal gewonden te betreuren is, waarvan vier of vijf ernstig. De Jordaan is door dc militairen in zes secties verdeeld. In elke sectie opereerde een patrouille van acht man, namelijk vijf man militairen en drie politie-agenten onder leiding van een patrouille-comman dant. Daarnaast opereerden de manschap pen van de Koninklijke marechaussee. Op vele plaatsen zijn menschen van het dak gehaald en op de tweede verdieping van een woonhuis in de Goudsbloemdwars straat werd een man aangetroffen, die in bezit was van een groote revolver. Tot dusver is een zevental personen gearresteerd. In de Spaarndammerstraat heeft het gepeupel op een bijwagen van lijn 5 eerst de roode vlag geheschen en daarna den wagen omver gegooid. In de Albert Cuypstraat bij de kruising Ferdinand Bolstraat is een tramwagen van lijn 16 tot ontsporing gebracht. Volgens een mededeeling van de politie is deze opstand ernstiger dan in 1917 bij de aardappelenrelletjes en zelfs ernstiger dan het Palingoproer. EEN DOODE, 4 GEWONDEN. In de Spaarndammerbuurt is de politie gistermiddag ook opgetreden tegen trekken de troepen. Zij heeft daarbij gebruik ge maakt van de revolvers. Een vrouw, die voor het raam stond van haar woning in het Spaarndammerplanitsoen werd door een kogel getroffen. Een oude man van 81 jaar werd eveneens getroffen toen hij voor het venster stond. Kort daarop is hij over leden. Voorts werd bij optreden in de Gouds bloemstraat een vrouw, die deelgenomen had aan het verzet door een revolverschot gewond. Ook in de Westerstraat is gister middag een man door een revolverkogel ge troffen. In de Houtrijkstraat is een kind toeval lig geraakt. De kogel, die bestemd was voor een wielrijder, die zich had verzet, ketste op het stuur van de fiets en raakte een kind. De wond is niet gevaarlijk. Gistermiddag is ook een poging gedaan om de brug voor de Willemstraat van de Lijnbaangracht in brand te steken. Een paar bussen petroleum werden over het brugdek uitgestort. Papieren werden op de brug gelegd en in brand gestoken. De vlam men laaiden hoog op. De politie, die er da delijk bij was, riep de hulp in van de brand weer. Deze had het vuur spoedig gedoofd onder bescherming van de politie. ONRUST OP DE EILANDEN. In de middaguren is het op de Eilanden zeer onrustig geweest. Telkens was de po litie genoodzaakt op te treden tegen samen scholingen. Daarbij werd door de politie gebruik gemaakt van haar vuurwapenen. Zoover we konden nagaan vielen geen ge wonden. Een af deeling mariniers is eveneens aan gekomen. Zij zijn in het havengebied onder gebracht om zoo noodig daar op te treden. Bij het optreden van de militaire bereden politie in een der zijstraten van de Bloem gracht is van een der manschappen bij on geluk de revolver afgegaan. De kogel trof een der paarden in den nek. WEER TWEE GEWONDEN. Burgerwacht bezet de openbare Gebouwen. In den laten middag is de rust over het algemeen in de volksbuurten teruggekeerd. Hier en daar moest echter de politie nog even optreden. In de Laurierstraat en de Marnixstraat ter hoogte van de groenten- markt werd nog gechargeerd en geschoten. Op twee van deze plaatsen is Iemand door een kogel getroffen. Naar wij vernemen komt nog versterking van bereden militairen uit Amersfoort. Zij zullen in de stallen van de Amsterdamsche Rijtuig Maatschappij onderdak vinden. De hulp van de Amsterdamsche Vrijwil lige Burgerwacht is ingeroepen voor het bezetten van eenige belangrijke punten. 2k>o worden door de burgerwacht onder leiding van de politie de gebouwen van de waterleiding aan den Haarlemmerweg be waakt. ERNSTIGE TOESTAND AAN DE OVERZIJDE VAN HET Y. In Amsterdam-Noord, aan de overzijde van het Y, zijn de onlusten gisteravond te ongeveer acht uur in volle hevigheid uit gebroken. Groote menigten hebben in de Hazelaarsstraat cn omgeving boomen uit den grond gerukt en deze met prikkeldraad omwikkeld, teneinde met dit materiaal en met los gebroken plaveisel barricades op te werpen. De bezetting van het bureau Adelaars- weg, versterkt door agenten van het hoofd bureau, voerden een hevigen strijd tegen het gepeupel. Het geknal der revolverscho ten was niet van de lucht. Voor de strijd een uur oud was, waren reeds een man door een kogel in de rug en een meisje even eens door een kogel in de pink getroffen. De aanwezige politiemacht kreeg weldra versterking van militairen. Een paar bak fietsen met kruidenierswaren wend door de menigte omvergeloopen. Te ruim negen uur woedde de strijd met ongekende hevigheid. De Geneeskundige Dienst heeft in dit stadsdeel een aantal am bulance-auto's neergezet. OPTREDEN ZONDER PARDON. Er heerschte tegen elven in dit stadsdeel, waarvan alle toegangswegen waren afgezet teneinde te voorkomen, dat de opstandige elementen van buitenaf verstreking kregen, een uiterst beklemmende atmosfeer. Onver moeid patrouilleerde de militaire politie er waren hier tezamen een honderd man door de straten. Ofschoon het meerendeel der bewoners zich in zijn woningen had teruggetrokken, bevonden zich, vooral in de omgeving van de Hortensiastraat, af en toe groepen opgeschoten jongens, die, waar zij de gelegenheid hadden, de straat opbraken en op andere wijze hun vernielzucht bot vierden. Zoo moesten het bij de Hortensia straat een aantal standpijpen van de brand weer het ontgelden. Deze werden uit den grond gerukt, zoodat het water zich in een breeden stroom over het wegdek ver spreidde. Politie en militairen zagen zich hier voor den uiterst moeilijke taak ge plaatst, aangezien in deze buurt met haar blokbebouwing het gepeupel zich gemak kelijk schuil kon houden. De handhavers van het gezag konden overigens geen pardon meer; waar zij de gelegenheid kregen, trachtten zij onmid dellijk raak te schieten, zoodat het met dat al verwondering mocht baren, dat vóór het middernachtelijk uur het aantal gewonden niet meer dan een zestal bedroeg. Onder deze gewonden, die voornamelijk in den vooravond, tijdens den strijd bij de Hazelaarsstraat en omgeving waren geval len, bevonden zich zooals zulks vrijwel im mer het geval is, een paar onschuldigen: een meisje, dat door een schot aan de pink was getroffen en een jongen, die door een schampschot bloedend verwond was ge raakt. Twee tot de belhamels behoorende mannen waren er ernstiger aan toe; naar men ons mededeelde waren deze resp. door een kogel in den rug en in de longen ge troffen, terwijl een derde personen aan het hoofd gewond was geraakt. De route der gemeentebussen in Amster dam-Noord was, in verband met de ongere geldheden, aanmerkelijk bekort. De mili taire politie was o.m. uitgerust met een auto, welke een zoeklicht droeg, waarvan het helle schijnsel tot in alle hoeken en gaten doordrong. De militairen werden, aangezien zij in dit gebied niet bekend wa ren, op hun speurtochten door agenten ver gezeld. Ook na het middernachtelijk uur was men op het weder oplaaien van het verzet voor bereid. Ook het tuindorp Oostzaan was door de politie afgezet. De onrust aan de overzijde van het IJ duurde ook den geheelen avond voort. Tal van lantaarns werden niet alleen vernield, maar de palen werden zelfs uit den grond getrokken. Ook de brandkranen werden vernield. Een gebouwtje van de G.E.W. werd in brand gestoken. Zes gewonden zijn in het Binengasthuis opgenomen. Omstreeks half twaalf scheen het, dat het in dit deel van de stad iets rustiger werd. ONRUST IN DE OMGEVING VAN DE VAN BEUNINGENSTRAAT. Terwijl de Jordaan in den loop van den avond was „schoongeveegd" en door de politie versterkt door de militaire politie en marechaussee schoon gehouden werd, trachtte het gepeupel in het meest weste lijk deel der stade meer in het bijzonder in de staatsliedenbuurt botsingen met de gewapende macht te forceeren. Omstreeks half tien werd de bestrating van de Van Beuningenstraat op den hoek van de Lim- brug van Stirumstraat opgebroken en wer den de straatklinkers op de tramrails ge worpen om daardoor het tramverkeer te ontwrichten. De politie, die spoedig ver sterking kreeg, wist de barricade snel op te ruimen, waardoor het verkeer door de van Limburg Stirumstraat kon worden hersteld. Eenige malen moest van de vuur wapenen gebruik gemaakt worden, waar bij een of twee gewonden zijn gevallen. Omstreeks 11 uur dreigden nieuwe bot singen en werden nieuwe versterkingen naar deze omgeving gezonden. Het politiebureau Raampoort vormt zoowel voor dit gedeelte der stad als voor den Jordaan thans het centrum. Hier zijn de hulpmiddelen, waarover het gezag thans in ruime mate beschikt, geconcen treerd. De genie heeft twee groote schijn werpers beschikbaar gesteld, welke zoo noodig naar de bedreigde punten kunnen uitrukken. Een groot aantal motorrijwie len om snel personeel te kunnen vervoe ren, is hier bijeengebracht. Het verkeer door de Marnixstraat werd in den loop van den avond sclechts in één richting toege staan. In de geheel wijk ten westen van de Prinsengracht bleef het tot zeer laat ru moerig. Patrouilles militaire politie onder leiding van Amsterdamsche agenten door kruisen dit stadsdeel en voorkomen volks verzamelingen. Hier en daar zijn winkel ruiten ingedrukt, welke met planken wor den dichtgespijkerd. IN DE ANDERE BUURTEN. In de andere buurten, waar het de vo rige avonden rumoerig was, heerschte gis teravond over het algemeen rust. In de Dapperbuurt moest de politie eenige ma len ingrijpen, daar getracht werd in de Commelinstraat en de Wagenaarstraat bar ricades op te richten. In beide straten was de bestrating ep enkele punten over de Geniet Uw vacantia met gezonde tanden. Laat deze daarom van te ▼oren nazien en vooralborstel xe steeds met Irorol, de tandpasta met hanr onge ëvenaard reinigingsvermogen. Dan xullengeen zieke tanden Uw vaoantie bederven. IVOROL, De Nederlandsche Tandpasta volle breedte opgebroken. Er was echter voldoende politie aanwezig om verdere onheilen te voorkomen. In de Indische Buurt heerschte tot on geveer half tien rust. Slechts een soort de monstratie van de O. S. P. ging onder het zingen van Socialistische strijdliederen door de buurt. De meeste deelnemers aan deze demonstratie waren echter opgescho ten jongens en zelfs kinderen. Intussohen arriveerde in de vroegere Oranje Nassaukazerne militairen uit Amersfoort. Ook de cavaleriekazerne in de Sarphatistraat was weer in gebruik en wel door de bereden militaire politie en door de Koninklijke Marechaussee, welke uit tal van plaatsen naar de hoofdstad was gerequireerd. In de geheele binnenstad heerschte vol maakte rust. DE STORINGEN IN HET TRAM VERKEER. Zooals reeds in eenige berichten gemeld, heeft ook het tramverkeer tengevolge van de ongeregeldheden Vrijdagavond stag natie ondervonden. Van de zijde van de directie van de Gemeentetram vernemen wij, dat alleen in de Spaarndammerstraat aan het eindpunt van lijn 5 een bijwagen ondersteboven werd geworpen. Deze wa gen werd ernstig beschadigd. Een tweede bijwagen van dezelfde lijn werd uit de rails gezet. Eenige lynen konden tengevolge van op gerichte barricades niet de geheele tra jecten rijden. Lijn 18 reed tengevolge van een versperring bij de van Beuningen straat slechts van de Van Halstraat naar Sloterdijk. De verbinding met het Nassau- plein was dientengevolge verbroken. Later in den avond moest tengevolge van ongeregeldheden in de Czaar Peterstraat lijn 19 worden ingekort tot het Kattenbur gerplein. Ook de busdiensten aan de Overzijde van het IJ worden ontwricht. Doordat de Floraweg was opengebroken, kon Lijn L. niet verder rijden dan de Sneeuwbal straat. Lijn B., die de verbinding onder houdt met het Tuindorp Oostzaan, kon niet verder rijden dan tot het begin van dit tuindorp, daar deze wijk geheel door mili tairen was omsingeld. DEN TOESTAND MEESTER. Nader kunnen wij nog mededeelen, dat gisteravond te kwart overt tien de ma rechaussee en de politie den toestand in den Jordaan volkomen meesteT was. DE TOESTAND IN DEN NACHT VAN VRIJDAG OP ZATERDAG. In den nacht van Vrijdag op Zaterdag tegen drie uur was de politie tezamen met de militaire versterkingen in alle stads- deelen den toestand volkomen meester. Rustig was het toen nog niet overal, want zoowel in de Jordaan als in Oost moest hier en daar nog opgetreden worden. Te gen half drie moest de politie van het bureau Linnaeusstraat uitrukken naar de Wagenaarstraat en omgeving, waar men bezig was boomen door te zagen en om ver te trekken. Ook de militaire bezet ting, die op het posthuis Zeeburgerdijk ge detacheerd was, moest in dit vroege uur nog handelend optreden. Aan den overkant van het IJ was de toestand rustig, doch het was een gewa pende vrede, want een groote militaire macht houdt nog steeds de belangrijke pun ten bezet. Na een mislukte poging om een een der IJ-ponten het varen te belemme ren, werden op elke pont eenige bewa kingsmanschappen van de militaire poli tie geposteerd. In het Spaarndammerkwartier deden politie en een zestal militairen nog laat in den nacht patrouillediensten, doch tot schietpartijen kwam het hier niet meer. De winkels in de Houtrijk- en Hembrug- straat, waarvan de etalages vernield zijn, worden door de politie bewaakt. Een vier tal personen is in deze sectie wegens ge weldpleging gearresteerd. Ook op de Eilanden bleef men waakzaam doch was het tegen drie uur in den morgen rustig. Op dit tijdstip werd de brandweer geal armeerd voor een brand in de Molukken- straat in de Indische buurt, doch toen kon nog niet vastgesteld worden of deze brand aan kwaadwilligheid was te wijten en iets met de onlusten te maken had. VIER DOODEN, RUIM 40 GEWONDEN. In den loop van den nacht kon men bij den Geneeskundigen Dienst mededeelen, dat Vrijdag gedurende den dag twee per sonen tengevolge van de onlusten waren gedood, terwijl in de avonduren eveneens twee personen aan de bekomen verwondin gen zijn gestorven. Van de ruim 40 naar de .ziekenhuizen vervoerde gewonden moesten dertien ter verpleging worden op genomen. Verscheidenen daarvan zijn le vensgevaarlijk gewond, terwijl één ster vende' is. Het aantal gewonden is echter aanzien lijk grooter, want velen zijn op de door den G. G. D. ingerichte posten verbonden en zelfs operatief behandeld, waarna zij naar hun woning konden worden vervoerd. Tientallen gewonden zijn door de 14 ter beschikking gestelde ambulanceauto's van den G. G. D. gedurende Vrijdagmiddag en Vrijdagavond getransporteerd. In den loop van den avond waren her haaldelijk alle auto's uitgereden. Niette min schijnen nog vele gewonden zich par ticulier bij hun eigen doktoren te hebben laten behandelen. Cactussen met botersaus I Overgiet gij uw geraniums met mayonnaise? Krijgen uw clivia's „biefstukzjuu" Maar waarom gooit u dan wél allerlei etensresten, schillen en doozen op de |nW*I bloemen en het gras in de \I/^ natuur als u ergens plcnlct De Natuur Js geen Vuilnisvat! OOK ONGEREGELDHEDEN TE HAARLEM. De politie den toestand echter direct meester. Blijkbaar als gevolg van de gebeurte nissen in Amsterdam is het Vrijdagavond in enkele stadsgedeelten van Haarlem zeer onrustig geweest. In de Stormstraat schoolden omstreeks 11 uur ongeveer 200 personen w.o. vele communisten, byeen, die de straat op braken en met steenen naar de aanko mende politie wilden gooien. Een aantal agenten onder leiding van een inspecteur gelastten de menigte zich te verspreiden. Toen men hieraan niet snel voldeed, werd ter waarschuwing eenige malen in de lucht geschoten. In allerijl gingen daarop de rustverstoorders weer hun woningen binnen en was de orde spoedig weer her steld. Een 21-jarige Jongeman die zijn rij wiel voor een motor met zijspan van de politie wierp, werd gearresteerd. Het rij wiel was totaal vernield. Door personeel van den Dienst van Openbare Werken werd nog des avonds de straat weer in orde gemaakt. Ook in andere deelen van de stad dreig de het af en toe onrustig te worden, doch ook daar was de orde weder spoedig her steld. RELLETJES TE SCHIEDAM. Ook in Schiedam hebben de communis ten gisteravond na negen uur de stad on veilig gemaakt. Een vijftigtal had zich in het Gorzenkwartier tot een groep vor- eenigd om de stad rond te trekken, meldt de „Msb.". Later probeerden de oproerkraaiers in het Westen der stad weer een optocht te formeeren en nu maakte inspecteur Kloez- man met eenige agenten dit ongedaan, waarbij flinke klappen vielen. Zekere Lupke, die niet wilde doorloopcn, werd na hevig vechten naar een politiepost ge bracht. Ook is zekere Busker gearresteerd, daar hij met een gummistok manoeu vreerde. Later op den avond kregen de relletjes een ernstiger aanzien. Om tien uur werd in de Kreupelstraat de straat opengeo-o- ken en de politie met keistecnen gebom bardeerd, terwijl de lantaarnpalen werden stukgeslagen. In de Heerenstraat werden eveneens de straatsteenen uit den grond gehaald, terwijl de uitgang naar de Lange Kerkstraat met een omvergeworpen hand wagen gebarricadeerd werd. De politie maakte ruim gebruik van de revolvers en gummistokken, waarmede de belhamels rake klappen opliepen. De Kreupelstraat en omgeving werd geheel ontruimd, ter wijl de ramen moesten worden gesloten. Ook op verschillende andere punten van de stad moest de politie handelend optre den, doch meestal waren het hier opge schoten jongens, die de onrust veroor zaakten. POGING TOT EEN RELLETJE TE 's-GRAVENHAGE. In de klem gesmoord. Gisteravond hebben eenige oproer kraaiers te Den Haag getracht een relletje uit te lokken. Het begon om ongeveer half acht toen een vijftigtal mannen in de buurt van de Hemstcrhuisstraat oen de monstratie op touw poogden te zetten. De politie, die in verband met dc onlux- ten te Amsterdam op alle mogelijkheden was voorbereid, was extra op haar hoede. De demonstranten werden terstond ver spreid. Er ontstonden nog eenige oploop jes op de Veenkade cn den Noordwal, maar ook hieraan werd door eenige char ges een einde gemaakt. Heelemaal rustig was het echter nog niet overal. In de Bloemstraat en in de Bakkerstraat hoek Gedempte Sloot was een deel der straat opgebroken, terwijl men met de steenen de politie ging beko gelen. Met de revolver in de hand joeg de politie de straatopbrekers naar binnen en gelastte de ramen te sluiten. Een drietal personen werd gearresteerd. FAILLISSEMENTEN Vernietigd: W. Wallaart, Leiden (na gedaan ver zet).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1934 | | pagina 15