25ste Jaargang
VRIJDAG 15 JUNI 1934
No. 7837
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Waar de lichaamselectriciteit wordt geregistreerd
Prof. Rademaker over het Physiologisch Laboratorium
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Toonritbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bjj
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 [f
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11)j
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ca
verhuur, koop en verkoop: 0.50
ONZE EIGEN SLEUTELSTAD
Einthovens
snaargalvanometer
In Leiden kwam de eerste
verbinding met Indië tot stand
Een boek met zeven sloten.
Point n'est besoin d' espérer pour entre-
prendre, ni de réussir pour persévérer.
Verwachting koesteren is niet' noodig om
iets aan te pakken, noch succes boeken
om vol te houden.
Aan deze fiere spreuk van Willem van
Oranje werden wij eenige weken geleden
bij ons bezoek aan prof. de Sitter herin
nerd door een bord aan de wand van zijn
studeervertrek. Het was door zijn dochter
gemaakt en gaf de toepasselijke spreuk
weer tegen een achtergrond van sterren
en sterrennevels.
Onwillekeurig schoten ons deze woor
den te binnen, toen wij stonden voor de
deur van het Physiologisch Laboratorium
van prof. Rademaker.
Met de beschrijving van de werkzaam
heden en de beteekenis van onze goede
vaderstad Leiden hebben wij een taak op
ons genomen, welke uiterst dankbaar is
en onszelf de grootste voldoening schenkt,
maar aan den anderen kant is het geen
lichte taak. Vooral het weergeven van de
beteekenis en de belangrijkheid onzer
Academie, met haar velerlei wetenschap
pelijke kanten en haar instellingen, die
zoo'n geweldig gebied van het mensche-
lijk denken en vorschen omvatten, stelt
ons dikwijls voor een moeilijke opgave.
Voor den doorsnee-Leidenaar is het
Physiologisch Laboratorium aan de Zon
neveldstraat een boek met zeven sloten.
Nu is het weliswaar een steevaste gewoon
te, dat een rechtgeaard Leidenaar geen
enkele van de vele Leidsche musea, stede
lijke instellingen, bezienswaardigheden en
wetenswaardigheden kent, maar aan deze
Leidsche laksheid is het ditmaal toch niet
te wijten, wanneer u niet op de hoogte
bent met het Physiologisch Laboratorium.
Want iemand, die er niets te maken heeft,
komt er niet in. Als uw hart niet in orde
is, dan hebt u wel eens kans er te komen.
De onderzoekingen n.l., welke daar
■worden verricht, hebben ten doel de func
ties van de menschelijke organen te leeren
kennen en dat gebeurt natuurlijk niet
louter uit zucht om wat meer te weten,
maar vooral om de oorzaken te weten te
komen van verschillende stoornissen in
's menschen lichaam en ze te kunnen ge
nezen.
Wanneer iemand de .een of andere on
gesteldheid heeft opgeloopen, waarvan de
oorzaak niet direct voor een leekenoog
zichtbaar is, hoort men vaak de verzuch
ting: „Hoe komt 'n mensch daaraan?" En
dan volgt nog wel eens het gevatte ant
woord: „Vraag liever, hoe je eraf komt".
Toch kan in de meeste gevallen geen
antwoord gegeven worden op de vraag:
„hoe kom ik eraf", als niet eerst de vraag:
„hoe kom ik eraan" beantwoord is; om de
stoornis weg te nemen, moet men immers
de oorzaak verwijderen.
De processen in onze organen.
Die oorzaak zit nogal eens van binnen,
in de organen van den mensch, en van
daar dat de bestudeering van de proces
sen in die organen van zoo buitengewoon
groote beteekenis is.
Sommige van deze processen zijn van
scheikundigen aard, zooals in de stofwis
selingsorganen, nieren, maag, darmen enz.
Andere zijn van electrischen aard. Elke
actie in ons lichaam gaat n.l. gepaard met
electrische potentiaalverschillen, electri-
sche stroompjes dus, die gemeten kunnen
worden.
Het is derhalve duidelijk, dat op het
terrein van de Physiologie plaats is voor
allerlei specialisten.
„Heinsius, die van 18671884 hoog
leeraar was in de Physiologie, was een
chemicus aldus prof. dr. G. G. J. Rade
maker die zoo vriendelijk was, ons te wil
len inlichten over zijn laboratorium
mijn voorganger professor Einthoven
legde zich speciaal toe op de electro-phy-
siologie en ik houd mij in hoofdzaak bezig
met het onderzoek naar de werkzaamheid
van de hersenen en van het evenwichts
orgaan".
„Hoe doet u dat, professor?"
Prof. Dr. G. G. J. RADEMAKER.
„Voornamelijk door onderzoek op die
ren en wel met behulp van vertraagde
films en van de microscoop, 's Zomers
werk ik veel in Parijs aan de Salpetrière,
het groote Fransche centrale ziekenhuis,
waar ik gelegenheid heb om vergelijkin
gen te maken met de overeenkomende
verschijnselen bij menschen. Voor het on
derzoek leenen zich het best personen, die
door een ongeluk een beschadiging van
de hersens hebben opgeloopen. Bij hen
kan men het zuiverste nagaan, welken in
vloed het beschadigen of vernielen van
een bepaald gedeelte der hersenen heeft.
Nemen wij dan in de practijk dezelfde
verschijnselen bij een patiënt waar, dan
kunnen wij concludeeren waar de oorzaak
van de storing gelegen is".
Hoe blijven wij staan?
„Kunt u ons iets meer vertellen van dat
evenwichtsorgaan?"
„Zeker, dat is een orgaan, dat achter
ons oor is gelegen, in het z.g. labyrinth.
Het is jgevuld met een zekere soort vloei
stof. In normale omstandigheden bemer
ken wij er niets van; slechts als het ge
prikkeld wordt bijv. in een trein of nog
meer op een boot op zee, begint het zich
te manifesteeren. De gevolgen zijn dan
misselijkheid en de zoozeer gevreesde
zeeziekte. Nu moet u niet denken, dat wij
het absoluut noodig hebben om overeind
te kunnen blijven staan. Op een plat vlak
bijv. is het nog best mogelijk om ook zon
der evenwichtsorgaan in evenwicht te
blijven. Dan helpen de oogen een handje
mee en de prikkels uit de spieren en de
gewrichten. Maar wanneer iemand zonder
evenwichtsorgaan op een hellend vlak ge
zet wordt, dan tuimelt hij om. Over den
invloed welke deze verschillende fac
toren afzonderlijk uitoefenen, heb ik
"een boek geschreven „Het Staan". Wij
kunnen thans bij bepaalde stoornissen in
den gang van iemand nagaan, waar de
oorzaak ligt".
„Worden hier nog andere onderzoekin
gen verricht, professor" vroegen wij ver
der.
De snaargalvanometer.
„Het werk van prof. Einthoven wordt
natuurlijk voortgezet. Zijn meest bekende
uitvinding is de constructie van den snaar
galvanometer in het jaar 1903. Deze be
staat uit een 2 a 3 micra (1 micra is één
duizendste millimeter!) dikke vergulde
met goud bestoven kwartsdraad, welke
tusschen de polen van een krachtige
electromagneet is gespannen. Gaat er
een stroom door deze draad, dan
wijkt hij af in het magnetische kracht
veld en deze uitslagen kunnen fotogra
fisch worden vastgelegd. Zooals u weet,
heeft Einthoven voor deze uitvinding den
Nobelprijs gekregen. De snaargalvanome
ter is n.l. een zeer belangrijk middel om
de juiste aard van hartaandoeningen
op te sporen. Bij eiken hartslag treden
electrische stroompjes op en hoe gering
deze ook zijn, toch zijn ze voldoende om
den uiterst gevoeligen snaargalvanometer
te doen uitslaan. Zelfs de zooveel gerin
gere electrische stroompjes van het zenuw
stelsel kunnen gemeten worden, maar die
worden eerst vóór-versterkt, wat bij de
tegenwoordige ontwikkeling van de radio-
versterkingslampen een klein kunstje
meer is".
Prof. Rademaker toonde ons dit instru
ment. De patient komt in een „electrische
stoel" te zitten en heeft niets anders te
doen dan zijn handen en zijn linkervoet
in een zoutwater bad te steken en verder
rustig te blijven. In een ander locaal
staat de galvanometer opgesteld, zoo goed
mogelijk afgeschermd tegen electrische in
vloeden van buiten, zooals de inductie-
stroomen van het ijzer- en staalwerk en
van de electrische tram. Wij zagen ook de
resultaten opgeteekend op lange strooken
films, welke men electro-cardiogrammen
noemt. Zoo'n electrische hartsbeschrijving
zooals men het vreemde woord zou
kunnen vertalen ziet eruit als een dicht
opeen gedrongen koortslijstje met regel
matig terugkeerende toppen. Aan deze
toppen kan men zien, in welk gedeelte
van het hart de bron der storing ligt. Het
onderzoek van de hartpatiënten is opge
dragen aan dr. Hoogerwerff.
„Op het oogenblik zijn wij in samen
werking met prof. v. Gilse bezig om de
actie-stroomen van de gehoorzenuwen te
onderzoeken, ten einde uit te vinden in
welk deel van het oor bepaalde gehoor-
stoornissen liggen en hoe deze stoornissen
te verhelpen. Sommige ooren zijn n.l. on
gevoelig voor hooge, andere voor lage to
nen. Deze onderzoekingen bevinden zich
echter nog in het beginstadium.
Prof. Einthoven legde zich toe op het
onderzoek van de electrische stroomen van
het hart. Tegenwoordig is dat ook uitge
breid tot de electrische verschijnselen van
de spieren, van de zenuwen en van de
hersenschors".
De eerste draadlooze verbinding met Indië
Die snaargalvanometer heeft het land
nog op een vrij onverwachte wijze ge
diend. Tijdens den oorlog is hij n.l. door
ir. Einthoven, een zoon van den Leidschen
hoogleeraar, ingericht voor draadlooze
verbinding met Indië. Als antenne diende
toen een draad, gespannen tusschen de to
rens van de St. Petruskerk en de St. Lo-
dewijkskerk. Velen zullen zich die antenne
nog wel herinneren, omdat de daken in
die dagen nog geen antennepalenbosschen
waren en ieder spoor van de toenmaals
nog zoo geheimzinnige aethergolven de
aandacht trok. Maar weinigen wisten, dat
het niet de pastoor van de Petrusparoshie
was, die deze draad voor z'n draadlooze
liefhebberijen noodig had, maar dat het de
eerste radio-verbinding tusschen Neder
land en Indië was. Men bediende zich toen
nog van de lange golf en gebruikte alleen
morse-seinen, die op een fotografische
plaat zichtbaar werden gemaakt; de radio
telefonie was nog niet aan de orde. Toen
later de lange golf verlaten werd en de
korte en ultra-korte golven hun betere
bruikbaarheid bewezen hadden, werd de
installatie afgebroken. Dat in den oorlogs
tijd een dergelijke verbinding met onze
overzeesche gewesten streng geheim ge
houden werd, is te begrijpen. Zelfs het
personeel wist niet wat er gaande was.
Prof. Einthoven was trouwens een uiterst
zwijgzaam en gesloten man, jarenlang
wilde hij zich bijv. ook niet uitlaten over
de samenstelling van de snaar in zijn gal
vanometer. Dat kostte hem bijna zijn re
putatie, want elders ging men eveneens
experimenteeren en bereikte, doordat de
nagemaakte snaren minder gevoelig wa
ren, niet die resultaten, welke Einthoven
beweerde te hebben bereikt, en aan welke
men daarom begon te twijfelen.
Door een typische associatie van ge
dachten denken wij hier opeens aan den
bronzen kop van Einthoven, welke wij op
een der tafels van de collegezaal van het
laboratorium zagen staan en die bestemd
is om eerstdaags tegen den wand te prij
ken. Een denkende kop met een gesloten
mond.
Krop en z'n oorzaken.
Op onzen vraag of de genoemde onder
zoekingen de eenige waren, welke den
laatsten tijd zijn gedaan wees prof. Rade-
maker nog op de studie van dr. Maas, den
directeur van het Academisch Ziekenhuis,
die een jaar geleden gepromoveerd
is op een proefschrift, geschreven naar
aanleiding van een onderzoek over den
invloed van de voeding op het ontstaan
van schildkliervergrooting, de z.g. struma
of krop. Er zjjn twee soorten van krop,
de z.g. Basedowsche ziekte, waarvan be
halve de schildklier zwelling ook het uit
puilen der oogen een typisch verschijnsel
is, en vervolgens de struma, welke in be
paalde bergstreken inheemsch is, zooals in
Zwitserland en in de Karpathen. Het is
dr. Maas gelukt, den invloed van het voed
sel op het ontstaan van deze ziektever
schijnselen vast te stellen.
„Verder ben ik met Dr. ter Braak be
zig aldus prof. Rademaker met een
onderzoek naar verschillende optische
reacties, zooals afstand schatten, afweer-
bewegingen e.d.
Nagegaan wordt, welke deelen van de
hersens daarvoor noodig zijn. Ik doe dat
vooral met het oog op de afwijkingen
welke zich in de neurologische kliniek
plegen voor te doen. Hier ziet u weer, dat
ik mijn aard niet verloochen; ik ben van
huis uit geen physioloog, maar clinicus.
Ik heb altijd in de practijk gezeten, eerst
in het Haagsche ziekenhuis en daarna in
Indië, in Soerabaja".
„Interessant zijn ook de onderzoekingen
naar de werkzaamheid van de klieren met
inwendige secretie, klieren die binnen in
het lichaam stoffen afscheiden, zooals bijv.
de alvleeschklier (wanneer die niet langer
insuline afscheidt, volgt suikerziekte), de
bijnier e.d. Deze onderzoekingen worden
hier niet verricht, wel in Amsterdam,
waar men een speciale afdeeling daar
voor heeft. Voor dit onderzoek is de nabij
heid van een groot abattoir noodzakelijk.
Amsterdam staat daarvoor in verbinding
met Oss, met de slachterijen van Zwanen
berg".
„Hollywood" in Leiden.
Prof. Rademaker leidde ons ten slotte
door zijn laboratorium rond en toonde ons
o.a. zijn in aanbouw zijnd filmatelier. U
hebt waarschijnlijk nooit geweten, dat er
een Leidsch „Hollywood" bestond, zoo
vlak in de buurt! En toch wordt er hier
heel wat afgefilmd, doch de films, welke
hier gemaakt worden, zijn niet van de
soort, welke in de bioscooptheaters in trek
zijn. Zij vormen de documenten van het
wetenschappelijk werk, dat in het Physio
logisch Laboratorium wordt verricht, een
arbeid, dien wij in deze paar regels heb
ben willen schetsen.
Mr. H. F. A. GEISE.
Het Marxisme verlaten.
Wij hebben in den Leidschen gemeente
raad meermalen bij de behandeling der
gemeentebegrooting en ook bij andere ge
legenheden een debat gehoord over....
het Marxisme. Het, inmiddels afgetreden,
communistisch Raadslid dr. Knuttel, ver
weet dan aan de S. D. A. P., dat zij het
Marxisme had verlaten, in strijd met het
Marxisme sprak en handelde.
Wij hebben vaak van de betoogen van
dr. Knuttel in zekeren zin genoten, omdat
ze zoo logisch en klemmend waren. De
communist dr. Knuttel behoorde in den
Raad tot onze radicaalste tegenstanders, zijn
levens-inzicht en wereld-beschouwing ach
ten we funest, noodlottig voor individu en
samenleving, daar zij is in merg en been
godsdienstloos en anti-godsdienstig, maar
uitgaande van den grondslag van zijn be
ginselen, zijn marxistische beginselen, wa
ren zijn betoogen logisch.
Het verweer van de S. D. A. P., door
monde van mr. v. Eek, daartegenover, dat
de S. D. A. P. wél marxistisch was maar
dan op haar manier, brak af tegen de logica
dezer betoogen.
Nu komt echter dr. W. van Ravesteijn,
die, na langen tijd communist te zijn ge
weest, toegetreden is tot de S. D. A. P., in
de socialistische pers van gisteravond rond
uit verklaren dat ..och iedereen, nu hü van
communist S. D. A. P.'er is geworden, we
ten kan, dat hij het Marxisme heeft verla
ten.
Dit is een bevestiging van wat dr. Knut
tel en wij waren het in deze met hem
zoo volkomen eens zoo herhaaldelijk in
den Leidsche gemeenteraad heeft betoogd.
De S. D. A. P. is, als zoodanig, niet ras
echt Marxistisch; 't lijkt er zelfs niet op.
En wij hebben nooit goed begrepen,
waarom er in de S. D. A. P. leden zijn, die
zoo graag die kwalificatie van „Marxis
tisch" willen behouden een kwalificatie,
welke ieder, die den Godsdienst erkent en
aanvaardt, moet afstooten en tot verzet
dringen.
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
BUITENLAND.
Hitler's bezoek aan Mussolini. (2de blad)
Afkondiging van een Transfermorato
rium door Duitschland. (2de blad).
In verband met de jongste aanslagen
wendt Oostenrijk zich tot Italië. (2de
blad).
BINNENLAND.
Prinses Juliana naar Engeland. (1ste
blad).
Postzegelautomaten aan de postkantoren?
(lste blad).
Geen nieuwe heffing op koffie, (lste
blad).
Natuurlijk ligt in het feit, dat de S. D. A.
P. niet ras-echt Marxistisch is, niet opge
sloten, dat een Katholiek S. D. A. P.'er kan
zijn.
Al is de S. D. A. P. niet ras-echt Marxis
tisch, zij heeft toch niet alle consequenties,
die uit het Marxisme voortvloeien, afge
zworen!
Maar: zelfs al had zij dat gedaan (wat
geenszins het geval is), dan nog zou er een
principieele tegenstelling blijven bestaan
tusschen Katholiek en S. D. A. P.'er. Er zou
op bepaalde terreinen meerdere samenwer
king mogelijk zijn, maar er zou een princi-
piëele tegenstelling blijven bestaan.
Met het Marxisme gooit de S. D. A. P.
niet overboord haar principieele godsdienst
loosheid en haar in velerlei practijk anti
godsdienstige opvattingen.
POSTZEGELAUTOMATEN AAN DE
POSTKANTOREN?
Dag en nacht in gebruik.
„Het Volk" meldit: De waarschijnlijkheid
is groot, dat binnenkort het straa/tsbedrijf
van de Posterijen, Telegrafie en Telefonie
zal ovregaan tot de aanschaffing op groote
schaal van postzegel-automatenHet li gt
in de bedoèling deze automaten aan de
buitenzijde van de postkantoren aan te
brengen, zoodat het publiek tijdens de
kantooruren het gebouw niet behoeft in
te gaan en tijdens de sluitingsuren toch
postzegels zal kunnen koopen.
De proeven met de verschillende syste
men hebben gerudrnen tijd in beslag geno
men. Dit is eenerzijds te wijten aan de om
standigheid, dat de meest gangbare mun
ten hier te lande, het dubbeltje en het
stuivertje, weinig geschikt voor het con-
strueeren van deugdelijke automaten zijn,
terwijl anderzijds de sterk wisselende
weersomstandigheden, o.a. de hooge voch
tigheidsgraad, speciale eischen aan de toe
stellen stellen.
Op korten termijn zal thans worden be
slist welke type automaat zal worden aan
geschaft.
Minister Marchant bij de waarzegster.
Met insteming nemen wij over uit de
„Maasbode":
„Er is in een paar anti-revolutionaire
bladen een niet al te ernstige, aanmer
king gevallen, over het feit, dat minister
Marchant zich liet fotografeeren, terwijl
een onzer bekende actrices uit zijn hand
de toekomst leest. Een in dit geval zeer
onschuldige liefhebberij ten bate van een
goed doel.
Wij zouden er dan ook geen woord aan
hebben verspild. Maar nu het op zich wei
nig serieuze geval op eenigszins ernstige
wijze ter sprake is gekomen, zouden wij
er wel op willen aandringen, dat regee-
ringspersonen zich niet laten „vereeuwi
gen" en aan het publiek voorstellen te za-
men met personen, wier uiterlijke ver
schijning eenvoudig spot met de begrip
pen van eerbaarheid, die, naar wij hopen
en durven aannemen, nog onder de groote
meerderheid van ons christelijk volk le
ven."