WAALS
HONDERD JAAR MUZIEKLEVEN IN
DE SLEUTELSTAD
HET FEEST VAN DEN EERSTEN MEI
BUITENGEWONE LENTE RECLAME
WOENSDAG 2 MEI 1934
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD. PAG. 6
Bij het Eeuwfeest der
Maatschappij voor Toonkunst.
m.
Hebben we in de vorige artikelen gewe
zen op het Leidsch muziekleven in het al
gemeen van 18151830 en de oprichting
en bloei der Muziekschool gememoreerd,
nu willen we iets mededeelen over de po
gingen tot oprichting van een afdeeling
der Maatschappij ter bevordering der Toon
kunst.
Hiervoor was reeds in 1835 door enkele
leden der afdeeling 's Gravenhage een
voorstel gedaan aan een der Commissaris
sen der Leidsche Maatschappij, die daarbij
tevens voorstelde de bestaande muziek
school onder het bestuur dier afdeeling on
der te brengen.
Drie jaar later werd het voorstel tot het
vestigen van zulk een afdeeling officieel
door het hoofdbestuur der Mij. tot bevor
dering der Toonkunst te Amsterdam, aan
commissarissen der Leidsche instelling en
aan verschillende andere liefhebbers en be
oefenaars der toonkunst te Leiden her
haald.
Eenstemmig was men hier echter van
oordeel, dat de uitvoering van zulk een
plan, hoe gewenscht het misschien ook
vroeger zou geweest zijn, thans met het
doel en de belangen der Muziekschool, als
geheel voor plaatselijke behoeften inge
richt, strijdig zou wezen. Derhalve bleef de
Leidsche Maatschappij als een geheel op
zich zelf staande en plaatselijke instelling
gevestigd.
Had de oprichting der school min of
meer voorzien in de behoefte aan behoor
lijk en minder kostbaar muziekonderricht,
de behoefte aan een zangvereeniging, die
den leerlingen der zangklassen, na het ver
laten der school, de gelegenheid bleef aan
bieden om zich verder in den zang te vol
maken en in vereeniging met meer gevor
derde liefhebbers, op vastgestelde tijden,
onder bekwame leiding en onder toezicht
van Commissarissen der Mij. grootere wer
ken in studie te nemen en uit te voeren.
In de maand October 1840 werden daar
toe de eerste definitieve stappen onderno
men en weldra hadden zich zooveel leden
opgegeven, dat een zangvereeniging. als
afzonderlijke afdeeling der Maatschappij
naast de Muziekschool, kon worden
gevormd.
Evenals de muziekschool pakte de zang
vereeniging haar taak dadelijk goed aan,
want slechts zes maanden later, op 20
April 1841 kon de eerste uitvoering worden
gegeven, waarvoor met begeleiding van vol
orkest op het programma stond de 103e
Psalm van Fesca en Spohr's Oratorium
,.Die letzten Dinge". Deze uitvoering slaag
de voortreffelijk en vanaf dien eersten keer
werd de jaariijksche uitvoering het hoogte
punt van het zangkoor.
Den eersten tegenslag ondervond de
Maatschappij in 1842 en deze was zoo
groot, dat zij zooal niet ten val dan toch
in ieder geval tot wankelen scheen ge
bracht.
Zooals in 'n vorig artikel gemeld, had
de maatschappij van het Gemeentebestuur
vanaf de oprichting der school het koste
loos gebruik der lokalen van de Stadsge
hoorzaal gekregen. Op 17 December van
genoemd jaar nu trokken B. en W., op ver
langen van den raad, het vrije gebruik de
zer lokalen in met een opzeggingstermijn
van twee weken slechts. De lokalen waren
voortaan alleen te huur en dan nog onder
voorwaarden en bepalingen, dat Commis
sarissen geen andere keus overbleef dan
zoo spoedig mogelijk naar andere lokali
teiten uit te zien.
Voorloopig werd de school toen naar de
Papegracht overgebracht en eenige maan
den later, in April 1843 naar een betere
gelegenheid, n.l. op de Langebrug, hoes
Steenschuur, welk gebouw in verband
daarmede enkele veranderingen onderging.
De oefeningen van het zangkoor werden in
DE DAG VAN DEN NATIONALEN
ARBEID.
's Morgens, 's middags cn 's avonds
in Duitschland.
De feestelijke viering van den lstcn
Mei als dag van den nationalen arbeid in
Duitschland begon in den nacht van
Maandag op Dinsdag te 12 uur precies op
den historischen Broeken in het Harzge-
bergte, waar Meivuren werden aangesto
ken, ter herinnering aan den oud-Ger-
maanschen Walpurgisnacht, en de Hitler-
jeugd Meiliederen heeft gezongen tot één
uur. Na een korte rede van den rijkslei
der, Baldur von Schirach, werden de jon
gens en meisjes naar huis gestuurd.
Te Berlijn begonnen de feestelijkheden
eveneens met de jeugd, die tegen 9 uur in
den Lustgarten verzameld was. Een koor
bracht het „Wach auf" uit „Die Meister-
singer3' ten gehoore, waarna Göbbels en
Hitier de jeugd aanspoorden bij de na-
tionaal-socialistische idealen te blijven,
Hoe de Leidsche Maatschappij
voor Toonkunst als zelfstandige in
stelling bleef bestaan. Verhui
zing naar andere gebouwen. De
oprichting van de Maatschappij tot
Bevordering der Toonkunst.
Hotel „Au lion d'Or" op de Breestraat ge
geven, terwijl vergaderingen en feesten in
den Leidschen Schouwburg plaats vonden.
Deze gewijzigde omstandigheden noop
ten ertoe het schoolgeld voor de muziek
lessen te verhoogen, maar daarnaast ver
kreeg de maatschappij een meer onafhan
kelijke positie, zoodat wat aanvankelijk
aan het bestaan der inrichting een onher
stelbare tegenslag geleek, tenslotte toch bij
droeg tot grooteren bloei. Dit bleek wel uit
het feit, dat na een tienjarig bestaan de
Maatschappij niet minder dan 200 leden
telde. Behalve de directeur gaven toen
twee eerste en vier tweede onderwijzers les
aan de school, terwijl het aantal leerlingen
122 bedroeg en het zangkoor 68 leden telde.
De muziekschool der Maatschappij bleef
zich in voortdurende bloei verheugen, ook
toen het directeurschap overging op den
heer A. J. Wetrens.
Over de periode van het directeurschap
van den heer A. J. Wetrens lezen we nog
in „De Geschiedenis eener Hollandsche
Stad", van wijlen prof. P. J. Blok, het vol
gende:
„Voor Wetrens waren de in 1834 opge
richte Maatschappij voor Toonkunst te Lei
den met hare muziekschool en de Leidsche
Zangvereeniging middelpunten zijner werk
zaamheid, waaruit onder zijn krachtige lei
ding sedert 1862 de merkwaardige opvoe
ringen van klassieke oratoria in de Hoog-
landsche Kerk voortkwamen, die honder
den belangstellenden uit alle oorden des
lands trokken en welker herinnering nog
steeds krachtig voortleeft, maar die in 1878
moesten eindigen in weinig verkwikkelijke
twisten en tengevolge van bezwaren van
kerkelijke zijde.
Wetrens' streng klassieke opvattingen en
weinig moederne sympathieën werden
ernstig aangetast vooral sedert de oprich
ting in 1875 eener afdeeling Leiden van
de Maatschappij ter bevordering der Toon
kunst onder leiding van den Amsterdam-
schen musicus Daniël de Lange, die van
zijn kant en gesteund door aanzienlijke
Leidsche muziekliefhebbers met succes
moderne neigingen in de hand werkte. De
oneenigheden tusschen de beide vereeni-
gingen deden veel kwaad aan het Leidsche
muziekleven en eerst op het einde der
eeuw werd een soort van overeenkomst ge
troffen, waarbij de Leidsche Maatschappij
zich vooral beperkte tot hare bloeiende
muziekschool en het geven van concerten
met orchest en solo-voordrachten, terwijl
de afdeeling Leiden der groote Maatschap
pij voornamelijk de uitvoering van klas
sieke oratoria en zangkunst als haar ter
rein bleef beschouwen.
I
Evenwel, zooals het in den regel gaat,
de tijd heelt alle wonden en langzamerhand
kwam er tot de Leidsche Maatschappij
voor Toonkunst en de Maatschappij tot Be
vordering der Toonkunst meer toenadering,
naar gelang de oude „tegenstanders" ver
dwenen en de vroegere tegenstellingen
werden tenslotte overbrugd, hetgeen het
muziekleven slechts ten goede kwam.
Vermelden we tenslotte nog, dat de di
recteurszetel in de laatste decennia werd
bezet door den heer B. van Groningen,
mej. Harry van der Harst, die tenslotte
werd opgevolgd door den tegenwoordigen
directeur, den heer Richard Boer.
alle stand- en religie-verschil te vergeten
en te werken voor het behoud van de nu
eindelijk bereikte eenheid van het Duit-
sehe volk. Hierop zong de jeugd het Horst
Wessel- en het Duitschland-lied. Toen trok
een feestoptocht voorbij, die een voorstel
ling gaf van de oude Duitsche gilden en
hun gebruiken. Alles was met Duitsche
„Gründlichkeit" voorbereid en het „klapp-
te" alles precies.
Reeds tegen één uur begon een groote
menigte uit de met vlaggen en Mei-groen
rijk versierde binnenstad zich naar het
Tempelhofer Veld te begeven, waar te
vier uur Hitier zelf de officieele „arbeids-
rede" zou houden, na een inleiding van
Göbbels. Hier speelden vijf kapellen van
de rijks weer en waren meer dan tweedui
zend zangers van den Berlijnschen zan-
gersbond vereenigd, die voor de noodige
afwisseling zorg droegen. Te één uur pre
cies maakten de groote vliegtuigen van
de Lufthansa een staffelvlucht onder lei
ding van vliegtuig G 38, dat den naam
„Rijkspresident von Hindenburg" draagt.
De vliegers Udet en Fieseler hielden het
reeds honderdduizend man sterke publiek
bezig met hun gewaagde toeren.
Tegen 2 uur begon de opmarsch van de
eere-compagnieën van de rijksweer, de
politie, de S.A.- en de S.S.-troepen, den
vrijwilligen arbeidsdienst, de technische
Nothilfe, en de 2000 arbeiders uit het
Saargebied, die overal op hun weg toege
juicht werden.
Na eenig wachten kwam Rijkskanselier
Hitler die een zeer lange rede hield, waar
in hij o.a. zeide dat millioenen volksge-
nooten thans voor de tweede maal het
groote lentefeest van den arbeid vieren.
Vorig jaar was het in een geloof aan het
gelukken van den nationalen opbouw
van ons volk. Heden in het gelukkig be
wustzijn van het gelukt zijn en van het
succes van ons werk. Of men ons lief
heeft, of men ons haat, één ding kan nie
mand ontkennen: een nieuwe geest heeft
zich meester gemaakt van het Duitsche
volk en ons in staat gesteld tot prestaties
die bewondering verdienen. Men kan® met
trots vaststellen dat men de beteekenis
van de afgeloopen 12 maanden niet kan
misverstaan.
Hitier ging daarna over op den tijd na
den oorlog, de 19 jaar marxisme en de
redding die het nationaal-socialisme bracht
doordat het maakte dat het Duitsche volk
zich na 15 jaren weer terugvond. Hij
sprak verder over de successen van het
nationaal-socialistisch regiem bij de be
strijding van de werkloosheid en over de
scheiding tusschen werkgever en werk
nemer, de klassestrijd, die thans door de
nationaal-socialistische idee is opgeheven.
(Hier werd hij hartelijk toegejuicht). Hit-
Ier eindigde met de 1 Mei-viering het
symbool te noemen van de hereeniging
van het Duitsche volk.
Na de rede van Hitier zongen de twee
millioen aanwezigen het Plorst Wessel-lied
en het Duitschland-lied. Daarna werd in
gerukt.
Het slot van het Berlijnsche feestpro
gramma werd gevormd door de betooging
in den Lustgarten. Ook daar waren \ele
eerebataillons opgesteld met vele muziek
korpsen. Ongeveer kwart over zeven ver
scheen Göring aan de steenen balustrade
van het slot bij de autoriteiten. Hij werd
hartelijk toegejuicht. In zijn rede had Gö
ring het voornamelijk over de 14 jaren die
het Duitsche volk na den oorlog in het
ongeluk stortte en de uitkomst die het na
tionaal-socialisme bracht.
OOSTENRIJK IN FEESTSTEMMING.
Starhemberg vice-kanselier.
De eerste Mei is te Weenen als algemee
ne feestdag gevierd. In het Prater Stadion
brachten 60.000 schoolkinderen een hulde
aan, bondskanselier Dollfuss, die een toe
spraak tot hen hield.
Bondskanselier Dollfuss heeft ook door
de radio tot het Oostenrijksche volk ge
sproken en daarbij in het bijzonder gewe
zen op den christelijken geest, waardoor
de nieuwe grondwet zich kenmerkt.
Uit het concentratiekamp van Kaiser-
steinbruch zijn 100 nationaal-socialisten
ontslagen. Het kamp wordt thans opgehe
ven.
Bondspresident Miklas heeft aan vice-
kanselier Fey, op diens verzoek, eervol
ontslag verleend en den bondsleider der
Heimwehr, prins Starhemberg tot vice-
kanselier benoemd.
Fey is benoemd tot bondsminister en lei
der van den veiligheidsdienst.
De huldigingsoptocht, welke de, door de
nieuwe grondwet in het leven geroepen,
acht standen voor bondspresident Miklas
en de bondsregeering, in tegenwoordigheid
van de leden van het corps diplomatique
gehouden, vormde een grootste demonstra
tie voor de nieuwe Oostenrijksche consti
tutie.
De ïyieest vooraanstaande vertegenwoor
digers van het openbare leven legden
hierme een bewijs af van hun trouw en
aanhankelijkheid.
De stoet marcheerde urenlang voorbij 't
podium waarop de bondspresident, de
bondskanselier en de Weensche burge
meester hadden plaats genomen.
De weg van het Weensche raadhuis via
de Ringstrasse naar het Prater, welke een
kilometer lang is, was geheel met hon
derdduizenden jubelende menschen bezet.
De indrukwekkende manifestatie had
een schitterend verloop.
Ook elders in Oostenrijk verliepen de
patriotieke manifestaties zonder noemens
waardige incidenten.
Het grondwetfeest was aldus een gun
stige voorbode van een beteren tijd in het
staatkundig en maatschappelijk leven van
Oostenrijk,
IN BELGIE.
In de voornaamste steden van België
werd 1 Mei gevierd met optochten, door
socialisten en communisten afzonderlijk ge
organiseerd.
Noemenswaardige incidenten schijnen
zich hierbij niet te hebben voorgedaan.
Bij de communisten waren het werke
lijke armen, die in de stoeten meestapten,
terwijl de socialistische groepen overwe
gend beter gekleed waren en er florissant
uitzagen. Het hadden even goed kleine bur
gers in plaats van arbeiders kunnen zijn.
IN FRANKRIJK.
In Frankrijk is de viering van den eer
sten Mei, naar hen H. N.-bericht meldt, vrij
kalm en zonder noemenswaardige inciden
ten verloopen.
In de openbare diensten werd normaal
gewerkt. Ook in de meeste fabrieken was
de opkomst der arbeiders normaal. Slechts
400 van de 30.000 arbeiders in Parijs wa
ren niet opgekomen.
In het geheel hadden slechts 47 arresta
ties wegens verzet tegen de politie plaats.
Te Angers is het tusschen aanhangers
van de regeering-Doumergue en linksche
tegenstanders tot botsingen gekomen, naar
aanleiding van een betooging van eerst-
genoemden. Reeds in de zaal namen de
handtastelijkheden een aanvang en op
straat groeiden zij later tot vrij ernstige
ongeregeldheden aan.
ALGEMEENE STAKING TE MADRID.
Te Madrid, was naar Reuter meldt, de
staking gisteren algemeen.
Van de kranten is alleen de „Gazette de
Madrid" verschenen. Geen der andere
kranten is uitgekomen en er zijn ook geen
avondbladen verschenen.
De trams noch de stadssporen hebben
geloopen. Alle winkels waren gesloten, be
halve de sigarenwinkels, die tot elf uur
openbleven.
De politie had zeer krachtige maatrege
len genomen tot handhaving van de orde.
Op strategische punten was een sterke po
litiemacht geconcentreerd.
Tot nu toe is alles vrij kalm verloopen.
Uit de provincie zijn nog geen berichten
ontvangen.
Uit de overige hoofdsteden van Europa
en uit New-York wordt gemeld, dat de eer
ste Meidag daar een kalm verloop heeft
gehad.
BUITENLAND
DUITSCHLAND.
HET NIEUWE HEIDENDOM.
Een nieuwe waarschuwing van den
H. Vader.
Z. H. de Paus was Zondag j.l. tegenwoor
dig bij de plechtige voorlezing van het de
creet „de tuto" voor de zaligverklaring van
den eerbiedwaarddgen Petrus Rogue, mar
telaar van de revolutie, en voor de zalig
verklaring van Jeanne-Elisabeth Bichier.
In antwoord op een tijdens de plechtig
heden voorgelezen adres van huldiging,
hield de H. Vader een toespraak, waarin Hij
opnieuw met nadruk wees op het nieuw-
heidendom, dat zich, op zoo zorgwekkende
wijze, alom bijna baan breekt, en zich uit in
een gedachten-orde, die aan het dolzinnige
grenst.
„Een ander ernstig gevolg", aldus de H.
Vader, „van den strijd, dien men tegen het
geloof heeft aangebonden, is het on- en
anti-katholiek proselytisme, dat zich tot
nabij, tot zeer dicht bij Christus' Stedehou
der ontwikkelt.
Bij dezen stormloop der boozen, is het
geloof in gevaar, het geloof, dat het begin
is van alle heiligheid".
VERSCHERPING VAN DE VERHOUDING
TOT HET VATICAAN.
Door het afkondigen door de Duitsche
autoriteiten van een verbod van het „Ber
liner Kirohenblatt", is de toestand tusschen
den H. Stoel en Duitschland verder ver
scherpt.
En wel hierom, wijl een aanvullingsarti
kel 32 op den tekst van het protocol van het
Concordaat de vrijheid der kerkelijke bla
den beschermt.
Daarom kunnen diplomatieke stappen
noodig blijken.
Het verbod van de „Köln Volksztg." om
een onvoldoende reden wordt hier ook als
een ernstig feit opgevat. Het gaat hier im
mers om een katholiek blad, hetwelk inter
nationaal een groot aanzien geniet.
Echter beschouwt men voorloopig beide
verboden als een daad van lagere instanties
en meent men, dat de centrale leiding te
Berlijn er geheel buiten staat.
Nazi-betooging tegen kapelaan.
Naar de „Deutsche Tageszeitung" ver
neemt, is er een betooging gehouden voor
de pastorie van Marksteinsch nabij
Schweinsüst. De nationaal-socialistische be-
toogers eischten het vertrek van kapelaan
Hessier, die zo'oeven uit de gevangenis was
ontslagen.
Ter verzekering van zijn eigen veiligheid
is kapelaan Hessier des avonds opnieuw ge
arresteerd.
JAPAN.
JAPAN BAKT ZOETE BROODJES.
Officieele verklaring van Amerika.
De Vereenigde Staten hebben Japan doen
weten, dat zij van andere landen een be
hoorlijke inachtneming verwachten van de
rechten, de verplichtingen en de gewettigde
belangen der Vereenigde Staten. Hiervan is
mededeeling gedaan in een officieele ver
klaring, waarin de minister van Buitenland -
sche Zaken, Cordell Huil, uiteenzet, hoe de
Arnerikaansohe politiek ten aanzien van het
Verre Oosten is.
De Vereenigde Staten zoo heet het m
deze verklaring zijn een van de onder
teekenaars van het negen-mogendheden-
verdrag en van andere verdragen, die de
territoriale en bewindsintegriiteit van China
waarborgen, benevens de handhaving van
de opendeur. De Vereenigde Staten, aldus
Huil, houden stevig vast aan hun verdrags
rechten in het Verre Oosten.
Op het Japansche ministerie van Buiten-
landsche Zaken te Tokio werd te kennen
gegeven, dat de verklaring van den Ameri-
kaanscheri minister van Buitenlandsche Za
ken door de Japansche regeering als „vol
komen bevredigend" wordt beschouwd.
In regeeringskringen te Nanking is men
van opvatting, dat de verklaring van mi
nister Huil belangrijker is dan die, welke
president Hoover en minister Stimson des
tijds hebben afgelegd in zake Mandsjoerije.
Men heeft bewondering voor de wijze,
waarop de Amerikaansche verklaring is op
gesteld en gelooft, dat deze een matigenden
invloed zal hebben op Japan.
AMERIKA.
PHILIPPIJNEN AANVAARDEN
ONAFHANKELIJKHEID.
Wetgevende vergadering verklaart er
zich voor.
De wetgevende vergadering der Philip-
pijnen heeft zich uitgesproken voor aan
vaarding van de reeds door het Amerikaan
sche Congres aangenomen wet, welke de
Philippijnen over tien a twaalf jaar hun on
afhankelijkheid verleent.
Massa-viering in Duitschland en Oostenrijk
Madrid vierde feest met algemeene staking
Chique Nouveauté's - Een sorteering die alles overtreft
ELEGANTE ZIJDEN
DAMES SHAWLS
SPECIALE PRIJS «SU
HAARLEM MERSTR.
130-136 - LEIDEN
