25ste Jaargang
WOENSDAG 7 MAART 1934
No 7754
S)e£cki6cJi£Sou/fca/iit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
V De schaduwen der politiek.
Als de nationaal-socialisten in ons land
beweren, dat er onder de politieke par
tijen te veel partijdigheid is partijdig
heid, eng en bekrompen dan ontkennen
w ij dat niet.
't Is echter zoo jammer, dat men daar
blijkbaar.den duivel wil uitdrijven met
den duivel!
Onder de nationaal-socialisten keurt men
het politiek partij-gedoe af. Maarmaakt
men er zich niet zelf aan schuldig?
Een der verschijnselen in ons politiek
partij-leven, dat nu weer 'ns ons ernstig
ergerlijk en dan weer belacheilijk kinder
achtig voorkomt, een der partij-uitwassen
is gelegen in het feit, dat men alles in
eigen partij volmaakt en in andere
partij slecht vindt!
Dat komt voor onder alle politieke par
tijen.
Maar toch zeker niet het minst in de
N.S.B. Zekerniet hetminst!
Uit alles wat wij veronderstellen: te
recht in de politieke partijen aan ver
keerds wordt geconstateerd, tracht de
N.S.B. politieke munt te slaan: Zoo slécht
zijn nu de politieke partijen, in de N.S.B.
zou iets dergelijks niet voorkomen!....
Met het oog op dat optreden van de
N.SJ3. en naar aanleiding van het geval-
Abrahams in Amsterdam, geeft de „Lim
burger Koerier" den fascisten een lesje.
Nationaal-socialisten en fascisten, aldus
het Limburgsoh orgaan, zullen wel trach
ten anti-democratische munt te slaan uit
deze onpleizierige geschiedenis. Doch zij
missen daartoe het recht:
Onder een dictatoraal regime zou een
dergelijk misbruik wellicht nooit aan
het licht zijn gekomen. En bovendien
bestaat nu de mogelijkheid, om niet te
zeggen: de waarschijnlijkheid, dat het
democratisch bestuur van Amsterdam
de eigen fout corrigeert en aan het mis
bruik een einde maakt.
Zoo is het. Ten onrechte willen natio
naal-socialisten en fascisten uit alles wat er
verkeerds in anderen is, onder de parle
mentaire democratie, in de politieke par
tijen, politieke munt slaan!
Er moet veel verbeterd worden in onze
samenleving. Dat moet en dat kan, maar
dan moeten degenen, die daaraan willen
medewerken, niet lijden aan een zelfinge
nomenheid, welke de oogen sluit voor eigen
fouten en anderer tekortkomingen onder
een vergrootglas zet! Dat zij gezegd aan de
nationaal-socialisten en fascisten, maar ook
aan de leden van andere partijen en ook
tot onszelf!
LEIDSCHE STADHUIS-KWESTIE
Op het ingezonden stuk van den heer
Henri Polak in de „Vooruit", geeft de heer
v. Eek, voorzitter van de Leidsche Raads
fractie der S.D.A.P. het volgende antwoord:
„Na zijn eerste schrijven heb ik Polak
geantwoord, dat na deskundige voorlichting
en nauwgezette overweging de Leidsche
raadsfractie éénparig besloten had het ad
vies te volgen der Raadhuis-Advies-Com
missie en de aanneming van het plan-
BJaauw te bevorderen. Daarop heeft in een
tweede schrijven Polak zich bereid ver
klaard nog eens met de fractie te komen
praten. De fractie achtte dit overbodig, te
meer daar reeds bekend was geworden, dat
zij haar standpunt had vastgesteld. Ik meen
mij te herinneren, dat de wijze, waarop Po-
lok terloops aanbood nog eens te komen
praten, het niet noodig maakte daarop te
antwoorden indien de fractie niet van zijn
aanbod wenschte gebruik te maken. Vergis
ik mij daarin, dan ben ik bereid Polak mijn
verontschuldiging aan te bieden voor on
opzettelijk begane onbeleefdheid.
Met verbazing en tegelijk met ontstem
ming heb ik echter kennis genomen van het
feit, dat Polak behoort tot hen, die een
poging doen om het raadsbesluit, waarin
aan den architect Blaauw is opgedragen
een definitief stadhuisplan te ontwerpen,
door de regeering te laten vernietigen. Ge
lukt die poging, dan wordt daarmede nog
niet beslist, dat architect Kropholler de op
dracht krijgt om een stadhuisplan te ont
werpen, doch wordt een toestand van ver
warring en onzekerheid geschapen en aan
het Leidsche stadhuis-treurspel wederom
een verlengstuk toegevoegd.
Ik weet, dat het woordenboek van Polak
uitgebreid en bijna volledig is. Ik hoop, dat
daarin het woord autonomie, de gemeente
lijke zelfregeering, niet ontbreekt.
Den Leidschen Raad is reeds door de re
geering de vrijheid benomen om zelf te be
slissen, of al dan niet de oude gevel zal
worden hersteld (Dat is niet juist. Red),
moet nu de regeering den Raad ook ver
bieden dien architect als bouwmeester voor
het stadhuis aan te wijzen, die naar het oor
deel van de groote meerderheid van den
Raad het beste plan heeft ingeleverd?
Niettegenstaande de zoogenaamde afwij
king van het plan-Blaauw hebben zoowel
de deskundige Raadhuis-Advies-Commissie,
als de Commissie van Fabricage, Burge
meester en Wethouders en de Raad beslo
ten den architect Blaauw te verzoeken een
definitief plan te ontwerpen. Er bestaat nu
kans, dat binnen niet te langen tijd Leiden
in het bezit komt van een stadhuis, dat naar
het oorbel van hen, die er over te beslis
sen h i, zoowel uit practisch als uit
schooi -soogpunt aan billijke eischen
voldoet.
Ik vertrouw, dat de regeering het verzoek
van Polak c.s. zal afwijzen en zich zal stel
len op dit standpunt, dat ten slotte Leiden,
dat de kosten voor het stadhuis moet beta
len, ook het recht heeft uit te maken, wie
het stadhuis zal bouwen en welk plan het
beste beantwoordt aan het gestelde doel".
Wij hebben, waar wij het artikel van den
heer Polak hebben overgenomen, ook het
antwoord van mr. v. Eek daarop volledig
willen geven.'
Onze lezers kunnen nu concludeeren. En
iedereen zal, dunkt ons, met ons moeten
vaststellen, dat de heer v. Eek niet sterk is
in zijn verdediging van het standpunt der
socialistische fractie, die de aangeboden
voorlichting van den heer Polak weigerde,
klaarblijkelijk omdat zij wist, dat de heer
Polak een standpunt innam, dat haar niet
welgevallig was, tot een conclusie kwam,
waartoe zij niet wilde komen!
En dan te spreken over de„zooge
naamde" afwijking van het plan-Blaauw,
waar er een afwijking was, zóó belangrijk,
dat daardoor, naar het oordeel der
Raadhuis-Advies-Commissie zelf, het plan
feitelijk de aantrekkelijkheid heeft gekre
gen, die het in de waardeering der Commis
sie bezat! Maar wij hebben geen lust,
daarover nu weer 'ns te gaan uitweiden.
Wij kunnen intusschen mededeelen, dat de
regeering het verzoek van Polak es. reeds
heeft afgewezen.
Ook de redactie van „Vooruit" heeft een
kantteekening gezet bij het artikel van Po
lak, waaraan wij het volgende ontleenen:
„Wat onze qualificaties omtrent den aard
der agitatie ten gunste van het plan-Krop
holler betreft, kunnen wij slechts verwijzen
naar de vele keeren, dat wij den vinger
hebben gelegd op onjuiste methodes. Onze
gewaardeerde partijgenoot heeft natuurlijk,
het volste recht, om het plan-Kropholler
beter te vinden dan het plan-Blaauw, en
wij zijn ten volle overtuigd, dat hij op
gronden van algemeen belang zich bij de
actie tegen het plan-Blaauw heeft aange
sloten. Ten opzichte van tal van zijn me
destanders zijn wij, op grond van de ver
schillende door ons gepubliceerde feiten,
daarvan allerminst overtuigd. Wij hebben
daarom al de handelingen van de Krophol-
lerianen, welke niet door den beugel kon
den, gesignaleerd in het belang van zuiver
heid der politieke zeden. Wanneer Henri
Polak in onze plaats geweest was, als wij
op de hoogte van de feiten, zou hij niet an
ders gedaan hebben".
Dat is een staaltje van die ergerlijke of
kinderachtige politiek, waarover wij hier
boven schreven. Voor Polak neemt de brave
redactie haar insinuatie (van gekonkel e.d.)
terug, maar niet voor „tal van zijn mede-
I standers"! Waarom voor Polak wel? Om
dat het een „gewaardeerde partijgenoot"
is! Dat is de politiek op z'n breedst!
En dan dan durft de redactie van
„Vooruit" schrijven, dat zij in de Leidsche
Stadhuiskwestie de rol heeft moeten ver
vullen, die zij heeft vervuld, „in het belang
van zuiverheid der politieke zeden".
„In het belang van zuiverheid der poli
tieke zeden" heeft die redactie b.v.in haar
kolommen een persoonlijk aangewezen
voorstander van het plan-Kropholler laten
belasteren, terwijl die laster nooit is
teruggenomen!Zóó'n gezedepreek wekt
walging op. Wij zeggen er niets meer van.
VRIENDEN VAN EGMOND.
Geef gul uw gulden!
De belangstelling in het grootsche werk
van den heropbouw der oude Benedictij
ner Abdij te Egmond is steeds groeiende.
Teneinde nu iedereen in de gelegenheid
te stellen aan die belangstelling door of
fervaardigheid practische beteekenis te ge
ven ten aanzien van den wederopbouw
van het Egmondsche monument en mid
delpunt van cultuur, godsdienstig leven
en gebedsactie, is door het Comité tot in
zameling van gelden voor den bouw van
een Benedictijner Klooster te Egmond,
van 'welk comité x.Exc. Jhr. mr. Ch. Ruys
de Beerenbrouck, Minister van Staat,
eere-voorzitter en het Tweede Kamerlid
Dr. L. G. Kortenhorst voorzitter en burge
meester J. J. M. Wiegman van Wassenaar
penningmeester is, de Vereeniging „Vrien
den van Egmond" opgericht.
„Kleine geschenken onderhouden de
vriendschap". Door een geschenk van
één harde gulden per jaar verovert men
zich reeds de vriendschap der Benedictij
nen, welke vriendschap, uit kleine ge
schenken opgebouwd, de paters beantwoor
den met hun „Vrienden" deelgenoot te
maken in de groote geestelijke gunsten,
verworven door de gebeden en goede
werken der monniken van Oosterhout
(Egmond).
Bovendien wordt maandelijks -een H.
Mis voor de Vrienden opgedragen. Bij
overlijden van een der Vrienden wordt
voor zijn zielerust in de Abdij een H. Mis
opgedragen.
Maar behalve de vele gunsten, die men
zich verzekert door zijn lidmaatschap,
heeft men bovendien door zijn bijdrage
nog de groote zelfvoldoening een steentje
bij te dragen tot heropbouw van de groot
sche Abdij van Egmond.
Burgemeester Wiegman te Wassenaar zal
gaarne uw bouwstee.', in ontvangst nemén.
BINNENLAND
EERSTE KAMER
SOCIALE ZAKEN.
De Eerste Kamer zette haar begrootings-
arbeid voort met Sociale Zaken. In ver
loop van eenige korte uren gaven niet
minder dan negen afgevaardigden hunne
beschouwingen. Het waren de Katholie
ken mr. Heerkens Thijssen en Anderies-
sen, de sociaal-democraten Danz, Hermans
en Rugge, de liberalen van den Bergh en
Smeenge, de vrijzinnig-democraat prof.
van Embden en de christelijk-historische
senator Ter Haar.
Wij komen morgen hierop terug.
TWEEDE KAMER
Het Schild. Apologetisch Maand
schrift. Uitg. der A. V. Petrus Ca-
nisius.
In de Maart-aflevering van het „Schild"
kondigt de hoofdredacteur, prof. J. P. Ver
haar uit Warmond, een interessante brochu-
renreeks aan, welker verschijning in breede
kringen met voldoening begroet zal wor
den. Deze brochuren-reeks welke bin
nenkort bij de N.V. Paul Brand's Uitgevers
bedrijf te Hilversum zal verschijnen onder
den algemeenen titel „Waarheid en Leven"
zal de katholieke waarheids- en levens
leer op populair-wetenschappelijke wijze
klaar en duidelijk uiteenzetten, terwijl ook
aan de niet-katholieke levenswijsheid volle
aandacht zal worden geschonken.
De geheele uitgave zal onder leiding
staan van prof. Verhaar, die er voor zal
waken, dat in deze brochures niet gepo
lemiseerd zal worden. Zij zullen verschijnen
in drie series. In de eerste serie welke
als ondertitel zal dragen „Katholieke Le
venswijsheid" en als kenteeken een blau
wen omslag zal hebben zal de geheele
Katholieke apologie en godsdienstleer be
handeld worden. De tweede serie zal tot
titel hebben „Niet-katholieke Levenswijs
heid" en kenbaar zijn door een paarsen
band. Daarin zullen verschillende (vooral
moderne) religieuse stroomingen en sekten
worden behandeld. De derde serie, die „Mo
dern Apostolaat" getiteld zal zijn, heeft tot
onderwerp de belichting van de religieuse
waarde van de gepraktiseerde levenswijs
heid der Katholieke Kerk in actie. Deze
serie zal vooral de zielzorg raken en laten
zien, welke vormen van werkdadig apos
tolaat er in onzen modernen tijd leven in
de aloude Moederkerk. Deze serie heeft
een rooden band. De eerste brochures van
deze series zullen waarschijnlijk nog deze
maand het licht zien.
Het is een grootsch opgezet plan, dat wij
een volkomen succes toewensohen.
Vervolgens treffen wij in deze afleve
ring aan een artikel van pater J. Th. Ros-
mulder S.J. over de wilsvrijheid der men-
schen, een moeilijk onderwerp, klaar en
logisch behandeld.
Verder het vervolg van de serie „De be
keering van Arnold Lunn" door H. Reijnen
uit Rolduc, en een beschouwing van prof.
P. C. J. Stammeijer van Warmond over
„Onze broederschap in Christus".
In de rubriek „Op den Uitkijk" wordt o.a.
een zeer leerzame uiteenzetting aangehaald
van den Weensohen professor dr. Jos. Eber-
le in „Schonere Zukunft" over het Duit-
sche Protestantisme en het Nationaal Socia
lisme. Ook de Protestantsche Kerk maakt
een ernstigen tijd mee in het huidige
Duitschland.
Ontstellend iiï al z'n kortheid is een
mededeeling, dat er in Moskou ongeveer
20.000 Katholieken zijn, die met z'n allen
de beschikking hadden over slechts drie
kerken en een kapel, welke hun thans zijn
ontnomen. Er is één R. K. bisschop, mgr.
Never, een Franschman, die onder bescher-
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE
BLADEN.
BEGROOTING ZUIDERZEEFONDS. -
Geen behoefte aan een Staatsbank.
Nadat de nieuwe katholieke afgevaardig
de, de heer Stumpel, als opvolger van den
wegens zijn benoeming tot burgemeester
van Rijswijk, uit de Kamer vertrokken
middenstandsspecialist, Mr. van Hellen-
berg Hubar, op de gebruikelijke wijze door
president Ruys de Beerenbrouck geïnstal
leerd was, heeft de Kamer met 58 tegen 19
stemmen de motie-van der Waerden ver
worpen, welke aanstuurde op eern van
Staatswege te beheeren Centrale Circula
tiebank.
De voorsteller van de motie zag bij deze
stemming alleen zijn fractiegenooten naast
zich staan.
Ir. Bongaerts heeft het tegenstem
men van de katholieke fractie gemotiveerd
met de verklaring, dat de wenschen, die
men daar op het gebied van het bankwezen
koestert, betrekking hebben op voorwaar
den en bepalingen, die eventueel aan het
octrooi kunnen worden verbonden, als dit
in 1937 moet worden vernieuwd. Behoefte,
om zich reeds thans voor een Staatsbank
uit te spreken, had men dus in de katho
lieke fractie allerminst.
De begrooting van het Zuiderzeefonds,
die ditmaal tengevolge van het laat inzen
den der Memorie van Antwoord niet vóór
Kerstmis kon klaar komen, brengt altijd
twee soorten onderwerpen. Groote vraag
stukken, waaronder natuurlijk de al of
niet voortzetting van het inpolderingswerk
nummer één staat, wisselen af met tal van
détailskwesties, welke de practijk van de
Zuiderzeesteunwet in de wereld roept.
„GEEN SABOTAGE VAN GEZAG".
Minister Marchant over den oproep van
het Comité van professoren en studenten.
Eenigen tijd geleden heeft het Eerste
Kamerlid jonkheer Van Citters der regee
ring schriftelijk vragen gesteld naar aan
leiding van den oproep van het comité van
professoren en studenten, waarin de onder
teekenaars verklaren, dat zij nimmer hun
wetenschappelijke bekwaamheden op eeni-
gerlei wijze bewust in dienst willen stellen
van oorlog of oorlogsvoorbereiding, welk
pogen naar de meening van den heer Van
Citters feitelijk neerkomt op „sabotage van
het gezag".
Minister Marchant, antwoordende, deelt
in de eerste plaats mee, dat hem inmiddels
een schrijven bereikte van vier der docen
ten de hoogleeraren Van Emden, Fokker,
Bering en Tinbergen waarin deze mee-
deelen, dat zij in die oproeping niet heb
ben aangespoord tot eenige onwettige daad
en dat dit er h.i. redelijkerwijze ook onmo
gelijk uit gelezen kan worden. (Wij publi
ceerden dezen brief reeds eerder. Red.).
De hóogleeraren Van den Bergh van Ey-
singa en Van Holk, hebben nader bericht,
met den inhoud van dit schrijven accoord
te gaan.
Minister Marchant vervolgt dan, dat van
de onderteekenaren van het eerste rond
schrijven alleen professor Van Holk rijks
ambtenaar is, en wel te Leiden.
De hoögleeraren Van den Berg, van Ey-
singa en Van Mourik Broekman doceer en
te Utrecht vanwege het Haagsch Genoot
schap tot Verdediging van den Christelij-
ken Godsdienst.
De minister kan zich voorstellen, dat deze
hoogleeraren, uit den aard der zaak in de
eerste plaats denkende aan hun eigen leer
vakken, zich niet ten volle hebben gereali
seerd, welke consequenties kunnen zijn ver-
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
België's premier over Duitschlands be
wapening. (2de blad).
Scherpe critiek van de „Osservatore Ro
mano" op de nationaal-socialistische jeugd-
politiek. (2de blad).
Spaansche socialisten dreigen met bur
geroorlog indien er een rechtsch bewind
mocht komen. (2de blad).
Ernstig spoorwegongeluk bij Moskou.
(Buitenl. Berichten 2e blad).
BINNENLAND.
De bepaling van den Zomertijd. (1ste
blad).
Belangrijke arrestatie in verband met
oplichting van de Varkens-Centrale (1ste
blad).
ming staat van het Fransche gezantschap.
Bovendien er er één katholiek geünieerd
priester van den Oosterschen ritus, die
zwaar ziek ligt. De zielzorg over de Katho
lieken van Moskou is dus totaal kapot ge
slagen.
Tenslotte wordt de Maart-aflevering van
het Schild gecompleteerd door de Vragen-
bus, Boekbespreking en Correspondentie.
bonden aan de verklaring, wat men zijn
wetenschappelijke bekwaamheden nimmer
op eenigerlei wijze bewust in dienst zal
willen stellen van oorlog of oorlogsvoorbe
reiding.
De minister erkent ook, dat, als men den
verderen inhoud van de verklaring onder
geschikt acht aan de woorden „nimmer op
eenigerlei wijze bewust in dienst te willen
stellen", en daarbij den nadruk legt op het
woord „willen", door deze verklaring niet
is uitgesloten dat men eventueel onvoor
waardelijk en ten volle zijn plicht zal doen,
indien het daartoe bevoegd gezag een op
dracht geeft tot werkzaamheden, die, vrij
willig ondernomen, door de verklaring zou
den zijn buitengesloten. Hierbij moet niet
alleen aan het vervullen van den militie
plicht worden gedacht maar ook aan ambte
lijk verstrekte opdrachten.
Daar het nader schrijven de beteekenis
der verklaring in dezen zin onderstreept,
bestaat er voor den minister geen aanlei
ding om van misbruik der ambtelijke po
sitie of sabotage van het gezag te spreken.
Veeleer zou hij willen zeg-gen, dat de on
derteekenaars van de oproeping zich heb
ben laten verleiden tot een daad van idea
lisme, waarvan zij bij doordenken hadden
moeten beseffen, dat zij geen reëele betee
kenis kan hebben, en een indruk kon maken
op derden, dien zij niet hebben gewenscht.
Door een duidelijker omschrijving van de
gewenschte handhaving der gehoorzaam
heid aan het gezag zou de beperkte reëele
beteekenis van de verklaring meer in het
oog zijn gevallen.
Uit het bovenstaande volgt, dat de mi
nister geen aanleiding kan vinden, om het
initiatief te nemen tot een disciplinair op
treden tegen den eenigen onderteekenaar
van dien oproep, die rijksambtenaar is.
Deze heeft intusschen zich schriftelijk te
zijner verantwoording tot den president
van curatoren der Leidsohe universiteit ge
richt. Aan curatoren is in eersten aanleg
overgelaten te beslissen in hoeverre in dit
geval artikel 107 der Hooger Onderwijswet
van toepassing is.
ZOMERTIJD.
Van 15 Mei tot 7 October.
De „Staatscourant" van Dinsdagavond
bevat een Koninklijk Besluit, waarbij
wordt bepaald dat in 1934 de vervroeging
met één uur van den wettelijken tijd, be
doeld in artikel 1 der wet van 23 Juli 1908,
zal aanvangen den vijftienden Mei en zal
eindigen den zevenden October.
DE STILLE OMGANG.
Alleen reeds van buiten Amsterdam
worden dit jaar 42.000
deelnemers verwacht.
Zooals bekend wordt dit jaar de Stille
Omgang gehouden op 11 en 18 Maart.
Volgens de officieele opgave bedraagt
het aantal deelnemers van buiten den
eersten nacht ongeveer 22.000, den tweeden
nacht bijna 20.000. Daarbij komen dan nog
tienduizenden Amsterdammers.
Van de groote groepen staat Utrecht dit
maal bovenaan met 2600 deelnemers. Dan
volgt Nijmegen, Venlo en Omstreken met
2200, Leiden met 2000, den Haag met 1900,
Rotterdam 1600, Haarlem 1600, Arnhem en
Omstreken 1400, de Rijwielbond Noord-
Holland met 1400, 't Gooi 1200, Groningen
1200, Friesland 1100.
