RETRAITEHUIS
Wettelijke regeling van
de huisindustrie
25ste Jaargang
ZATERDAG 14 OCTOBER 1933
No. 7636
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooroitbetaHng:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Dij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post S 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, by
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur eq
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit vijf bladen
waaronder geïllustreerd Zondags-
M»d.
Naar een nieuwe Maatschappij
Een Sociale Kamer naast een Politieke
Kamer dat is een wensoh, die vandaag
sterk naar voren dringt, doch niet nieuw is.
't Verwondert ons, dat hier en daar in
de pers is aangevallen op een rede, door
dr. Kortenhorst dezer dagen te Breda ge
houden, alsof daarin denkbeelden werden
verkondigd, waarvan tot nu toe in de R. K.
Staatspartij, onder de Katholieken, niet
vernomen werd.
Die door velen met belangstelling ver
nomen denkbeelden zijn ons sympathiek en
bijzonder verheugend is 't, dat een vertrou
wensman der katholieke werkgevers en
een bekwaam en invloedrijk lid der Twee
de Kamer deze met klemmende overtuiging
en bezielend elan naar voren brengt en be
pleit. Maar we herhalen het deze
denkbeelden zijn niet nieuw.
In geschriften van 'n vijf en twintig jaar
geleden van mgr. Aengenent, prof. Aai-
berse e.a. vindt men precies hetzelfde
als wat nu bepleit wordt onder den naam
van „corporatieve maatschappij".
Die naam is van lateren tijd. Maar de
zelfde zaak werd toen gepropageerd on
der den naam van „Sociale Kamer".
Een redacteur van het „Handelsblad"
heeft dr. Kortenhorst geïnterviewd naar
aanleiding van diens hier bedoelde Bre-
da'sche rede en gevraagd, wat hy bedoelt
met de essentiëele wijziging van het Staats
apparaat, welke hij voorstaat. En dr. Kor
tenhorst antwoordde o.m.:
„Wat nu de door mij nuttig geachte in
stelling eener organisch samengestelde Ka
mer aangaat waarvoor dus Grondwets
herziening onontbeerlijk zou wezen stel
ik mij voor, dat wij naast de Tweede
Kamer, gelijk die nu is (waarvoor ik dus
de directe verkiezing volgens E, V. en het
algemeen kiesrecht gehandhaafd zou wil
len zien) een Eerste Kamer zouden
krijgen, die uit de verschillende in onze
hedendaagsche maatschappij aanwezig zyn-
de economische en sociale groepen zou
voortkomen en die dan in de plaats van
onze tegenwoordige Kamer van vijftig zou
treden, welke toch eigenlijk niets meer is
dan een vrijwel overbodige doublure van
de Tweede Kamer. In groote lynen geschetst
komt 't mij voor, dat een dergelijke Eerste
Kamer ten aanzien van sociale en econo
mische onderwerpen de bevoegdheden zou
moeten hebben die thans de Tweede Kamer
heeft. M. a. w., wetsontwerpen die zich op
dat gebied bewegen zouden eerst in de or
ganische Kamer aan de orde moeten ko
men, die daarvoor het amendementsrecht
zou bezitten, en daarna zou de T w e e-
de Kamer alleen nog tot taak hebben
die voorstellen aan te nemen of te verwer
pen, zonder amendeeringsbevoegdheid
dus. Over quaesties van algemeen politie-
ken en algemeen financieelen aard zou
daarentegen de gang van zaken moeten
blijven, zooals zij nu is. Maar nog eens, ik
bepaal me hier enkel tot het schetsen van
enkele groote lijnen van zulk een hervor
ming".
„Vreest ge niet, dat in de organische Ka
mer juist de belangen-botsingen nog veel
sterker tot uiting zullen komen?"
„Neen, in de praktijk ducht ik daarvan
geen ernstige gevaren, en ik zie het voor
deel in deze oplossing, dat men een be
tere, want deskundiger behandeling van
de wetsontwerpen zal krijgen, te meer,
wanneer daarmee gepaard gaat, een be
langrijke decentralisatie, ook eventueel van
verordende bevoegdheden, zoodat de di
verse maatschappelijke groepen elk op hun
terrein veel meer gelegenheid krijgen tot
voorbereiding en medewerking der sociale
en economische regelingen. Dat het denk
beeld eener organische Eerste Kamer
al veel vroeger door Kuyper en door Treub
(1908) gepropageerd is, weet ik. In die da
gen bestond echter nog niet die organische
maatschappij, die wij thans wel hebben".
De heer Kortenhorst had ook, zooals ge
zegd, andere namen kunnen noemen, Ka
tholieken, die hetzelfde reeds lang gele
den hebben bepleit.
Dezen wenschten naast de politieke
Kamer een sociale Kamer. Dr. Korten
horst noemt deze twee wetgevende licha
men respectievelijk Tweede en Eerste
Kamer.
Wat de namen betreft, zijn we er....
niet óp vooruitgegaan o.i. De eerstgenoem
de aanduiding schijnt ons veel beter, veel
duidelijker en juister.
Een o.i. belangrijke zaak hebben wy ech
ter in de rede van dr. Kortenhorst gemist.
Hij wil laten we de oude namen even
vasthouden een politieke en een sociale
Kamer. Een uitstekend denkbeeld! Maar
daarvoor is een grondwetsherziening noo-
dig, waarmede hij ook uitstekend!
dan zou willen wachten tot na deze vier
jarige periode; opdat de voor een grond
wetsherziening vereischte Kamerontbinding
zoodanig zou kunnen geschieden, dat de
daarop volgende verkiezing met de perio
dieke verkiezing zou samenvallen. Maar
wij missen hierbij een belangrijke
aanvulling, n.L dat intusschen, nu al aan
stonds, kan worden begonnen met de
vorming en werking van bedrijfsraden,
zooals die in de wet-Verschuur mogelijk
zijn gemaakt!
Die Bedrijfsraden geven ons nog niet de
ideale „sociale Kamer", de ideale
corporatieve maatschappij", maar zij kun
nen ons toch al een eind op weg brengen
naar dat ideaal en de verwezenlijking er
van bespoedigen en voorbereiden in de
mentaliteit van de verschillende sociale
volksgroepen. De mentaliteit daarvoor
is gerijpt, zeide dr. Kortenhorst, „o.m. ook
onder den indruk an stroomingen buiten
ons land", 't Is wellicht zoo. Maar 't zou
toch niet ongewenscht zijn, als de mentali
teit in en door de bedrijfsraden, voorzoover
noodig, nog méér geschikt werd gemaakt,
om zich te kunnen aanpassen aan en pro
ductief te kunnen meewerken in de komen
de nieuwe maatschappij.
Wij hebben het vertrouwen, dat dr. Kor
tenhorst ook zijn invloed zoo intensief mo
gelijk zal aanwenden, om uit onze bedrijfs
raden wet te.halen wat er te halen valt,
opdat reeds spoedig en zeer spoedig zijn
ideaal worde gebracht op den weg naar
verwezenlijking.
De Kamer heeft zich gistermiddag met
twee onderwerpen vooral beziggehouden.
Het eerste betrof het wetsontwerp tot wet
telijke regeling van de huisindustrie. Het
is bekend, dat de ontwikkeling van de
huisindustrie onvermijdelijk gepaard gaat
met zeer slechte arbeidsvoorwaarden: lage
loonen, lange arbeidsduur, kinderarbeid,
ongezonde werkplaatsen, slechte bewoning,
onttrekking aan een deel der sociale ver
zekering e.d. Middelen tot het tegengaan
der nadeelen van de huisindustrie zijn al-
lerwege beproefd. Zoowel wetgever als
vakorganisatie zijn echter machteloos ge
bleken, totdat de wetgever de kwaal in
zijn oorsprong aantastte en zich met het
loon ging bemoeien. Wel is de huisindustrie
sedert het achttien jaar geleden inge
stelde groote onderzoek naar de toestanden
in de huisindustrie in Nederland aan
merkelijk verminderd, maar minister Slo-
temaker achtte de ellende nog geenszins
verdwenen, terwijl bovendien de Regee
ring deze wet noodig zou hebben, indien
zij overgaat tot de beperking van den ar
beid der gehuwde vrouw.
Van daadwerkelijk verbeterend optreden
was eerst sprake, toen een wet de moge
gelijkheid schiep zooals dat het geval is
in Australië en Engeland om minimum-
loonen vast te stellen. Daardoor wordt alle
huisindustrie, die haar eenige bestaans
reden heeft in de uiterst lage loonen, van
zelf tot den ondergang gedoemd.
Op de 10de en 11de Internationale Ar-
beidsconferentie, in 1927 en 1928 te Genève
gehouden, heeft het vraagstuk der mini-
mumloonen een onderwerp van bespreking
uitgemaakt, met tot resultaat een Ontwerp
verdrag en een Aanbeveling. Het stelsel,
dat aan dit verdrag ten grondslag ligt en
eveneens belichaamd is in het door de Re
geering aangeboden ontwerp, is het sys
teem van de Engelsche Trade Act. De
grondgedachte daarvan is, dat in een be
drijfstak, waarin de huisarbeiders loonen
verdienen, die in vergelijking met loonen
voor gelijksoortigen arbeid in fabrieken en
werkplaatsen, waarin vertegenwoordigers
van ondernemers en arbeiders zitting heb
ben en die tot taak heeft te onderzoeken
of het gewenscht is minimumloonen vast
te stellen en bij bevestigende beantwoor
ding van deze vraag zoodanige loonen vast
te stellen, dan wel daartoe strekkende
voorstellen te doen aan de bevoegde over
heid.
Het ontwerp nog ingediend door Mi
nister Verschuur opent de mogelijkheid
tot het instellen van plaatselijke en cen
trale huisarbeidscommissies. Deze com
missies zullen de bevoegdheid krijgen voor
den bedrijfstak of bedrijfstakken, waarvoor
zij zijn ingesteld, loonbepalingen te ont
werpen.
Bij de behandeling van het ontwerp in de
Kamer stuitte het op slechts weinig tegen
stand. De minister van sociale zaken, die
het ontwerp moest verdedigen, legde vooral
den nadruk op den principieelen kant van
het vraagstuk. De vraag rijst namelijk in
hoever de Overheid zich heeft te bemoeien
met de bepaling der loonen. In antwoord
op een opmerking van den liberalen heer
van Kempen de liberale economie
kreeg hedenmiddag wel een harde noot te
kraken verklaarde de minister, dat ook
volgens zijn meening de Overheid zich als
regel niet met de loonen heeft te bemoei
en. De leiding van het bedrijf toch berust
niet in handen van de Overheid. Niettemin
zijn er enkele uitzonderingen. Wat de lage
loonen betreft, hebb- wij hier een voor
beeld, dat ingrijpen noodzakelijk is. Een
ander voorbeeld is de bemoeienis van de
Regeering met de loonen in het landbouw
bedrijf. De aan de landbouw te verleenen
steun werd uitdrukkelijk afhankelijk ge
steld van het handhaven van behoorlijke
arbeidsvoorwaarden.
Humoristisch was de opmerking aan het
adres van den heer Ver voorn (Platt.
B.), of hij na deze nadere verklaring nog
van oordeel was, dat de minister commu
nist was!
Van katholieke zijde werd het ontwerp
verdedigd door den heer Henri Her
mans, die zich beklaagde over de te late
indiening van het ontwerp. Het ontwerp
werd z.h.s. aangenomen met aanteekening
van den heer Vervoorn, dat hij tegen was.
Een amendement van den heer Kupers
(S.D.A.P.), dat tot strekking had in de
taak van de centrale huisarbeidscommis
sie mede op te nemen „het bevorderen van
de totstandkoming van Collectieve Ar
beidsovereenkomsten in den bedrijfstak of
bedrijfstakken, waarvoor zij is ingesteld",
werd ondanks bestrijding door den minis
ter door de Kamer met 42 tegen 31 stem
men aanvaard.
Het tweede onderwerp betrof een voor
stel van wet van den heer de Visser tot
wyziging van de Kieswet. Men kent de
zaak. Bij de jongste algemeene verkiezin
gen werd o.a. tot lid van de Tweede Ka
mer gekozen den Communist Sardjono, ge-
interneerde in het kamp te Boven-Digoel.
De artikelen 129 en 132 der Kieswet maak
ten het hem echter practisch onmogelijk
zijn kamerlidmaatschap te aanvaarden.
Het eerste artikel verplicht een tot kamer
lid benoemde binnen een maand na ont
vangst van de kennisgeving aan den voor
zitter van het Centraal Bureau mededee-
ling doen, dat hij zijn benoeming aan
vaardt. Is deze termijn verstreken, dan
wordt hij geacht de benoeming niet aan te
nemen. Art 132 schrijft voor, dat binnen
twee maanden na ontbinding een maand
na de dagteekening van de kennisge
ving, de benoemde zijn geloofsbrief bij de
Tweede Kamer moet inzenden. Doet hij
dit niet ,dan wordt de plaats geacht weer
te zijn opengevallen.
De strekking van het voorstel van den
Communistische leider was nu deze termij
nen voor hen, die zich buiten het Rijk in
Europa bevinden, te verlengen tot drie
maanden.
De Kamer prefereerde het echter blijk
baar het initiatief in deze aan de regee
ring te laten en verwierp het voorstel met
38 tegen 19 stemmen. Van de Katholieken
stemde slechts de heer van Voorst tot
Voorst om voor ons onbegrijpelijke rede
nen voor. Men verdiepe zich eens even in
de mogelijkheid van aanneming waarop
aanvankelijk geen geringe kans heeft be
staan. De heer de Visser zou dan naar de
Eerste Kamer zijn afgevaardigd ter verde
diging van het ontwerp. Wij zouden in
zoo'n geval wel eens het gezicht van den
voorzitter van dit illustre college, den heer
de Vos van Steenwijk hebben willen zien!
zien!
De heer Kupers heeft verlof gekregen de
regeering te interpelleeren over de voor
genomen verlaging van de uitkeeringen
aan de werkloozen. Bij den aanvang der
vergadering is de Bakkerswet met 52 te
gen 21 stemmen aangenomen. (Aanvangs
tijd voor alle bakkeryen gesteld op 5 uur).
De tegenstanders waren de socialisten en
de communisten, waarbij zich de heer Snee
vliet voegde. Het revolutionaire bloed
kruipt toch blijkbaar steeds, waar het niet
gaan kan.
Duitschland neemt niet
langer deel aan de
Ontwapeningsconferentie^
LIDMAATSCHAP VAN DEN
VOLKENBOND WORDT OP
GEZEGD.
DE RIJKSDAG ONTBONDEN
BERLIJN, 14 October (V.D.J Met
het oog op de verdeemoedigende en
onteerende houding der andere mogend
heden ter Ontwapeningsconferentie te
Genève, heeft de Rijksregeering heden
besloten niet langer deel te nemen aan
de Ontwapeningsconferentie.
Tegelijkertijd zal de Rijksregeering
het lidmaatschap van den Volkenbond
van het Duitsche Rijk opzeggen.
Teneinde het Duitsche volk gelegen
heid te geven zelf over het lot der Duit
sche natie te beslissen zal de Duitsche
Rijksdag bij verordening van den Rijks
president van 14 October ontbonden
worden en zullen nieuwe verkiezingen
ro""'en ^"houden op 12 November a.s.
De rijkskanselier Adolf Hitler zal
vanavond over alle Duitsch zenders
spreken.
BERLIJN, 14 Oct. (V.D.) De Rijks
minister van Binnenlandsche Zaken,
Or. Frick, heeft aan alle Rijksstadhou
ders het volgende telegram gezonden:
Met de ontbinding van den Rijksdag
worden volgens par. II van de eerste
gelijkschakelingswet ook de volksver
tegenwoordigingen der landen ontbon
den. Ik verzoek in opdracht van den
Rijkskanselier, van het uitschrijven van
nieuwe verkiezingen overeenkomstig
par. I al. 2 van de Rijksstadhouders-
vet voorloooirf af te zien. Naar van wel-
■ngelichte zijde wordt vernomen, is de
Rijksstadhouderswet tegelijkertijd in
den zin van den door dr. Frick gege-
-. Ji-truct'e gewijzigd.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
In het Rijksdagbrandproces is het Rijks-
dagpersoneel gehoord. (1ste blad).
BINNENLAND.
Bij Kon. Besl. zijn crisisheffingen gelegd
op suiker en rundvleesch. Voor suiker be
draagt die heffing 40 pet. van den bestaan-
den accijns van 22.50 per 100 K.G. Dit
beteekent dus een prijsverhooging van ne
gen cent per K.G. De heffing op rund
vleesch bedraagt tweemaal de bestaande
accijns van tien procent van de waarde.
De accijns wordt dus verdriedubbeld. Beide
heffingen gaan Maandag in. (3de blad).
Hierbij hebben we ojn. opgemerkt:
Men verschuilt zich achter de noodzake
lijkheid, om zóó te handelen tengevolge
van anderer optreden; men wordt er toe
gedrongen, zoo zegt men, door „de voort
durende, krachtig gevoerde actie van an
dersdenkenden"!
Nu vragen wij ons af, wie zyn de hier
bedoelde „anderdenkenden"?
Wij veroorlooven ons' aan de onderteeke
naars der circulaire met aandrang te ver
zoeken, om ons en onze lezers uit deze on
wetendheid te helpen, en mede te deelen,
welke andersdenkenden hen tot actie voor
een Protestantsch adresboek hebben ge
noodzaakt, omdat die andersdenkenden zelf
zoo iets doen?.... Met een antwoord op
deze vraag zullen ons de samenstellers van
de circulaire zeer verplichten.
Wij hebben geen antwoord gekre
gen op onze vraag, zooals men in het bo
venstaande kan constateeren.
De bedoelde circulaire had een geheel
andere, veel wijdere strekking,
dan de opmerking, die nu hier wordt ge
maakt!
Als wij daaruit mogen besluiten, dat men
tot beter inzicht is gekomen, dan juichen
wij dat, in het algemeen belang, toe! En
wij willen dan niet verder aandringen op
een duidelijker erkenning van het verkeer
de in het eerst genomen initiatief. Veel lie
ver willen wij dan de „kwestie" vergeten!
GEEN PROTESTANTSCH
ADRESBOEK?
Leiden, 12 Oct. 1933.
Geachte Redactie.
In antwoord op uw officieele vraag om
inlichtingenen betreffende een protes
tantsch adresboek het volgende.
't Gebeurt nog vaak, dat „protestar.tsche"
instellingen, ook al bestaan zy geheel of
voor een groot gedeelte uit giften en ga-
van van uitsluitend of bijna uitsluitend „pro-
testanten", bij inkoopen de eigen geloofs-
genooten voorbijloopen. „En dat kan toch
te mal zijn!"
Overigens blijft ook bij ons deugdelijke
waar, die roomsch is, te prefereeren boven
slechte waar, die protestantsch is. Anders
om natuurlijk ook! Zelfs de bisschop van
Roermond zal dit met ons eens zyn.
Hoogachtend,
HetBestuurvande Afd. Leiden
der Evang. Maatschappij.
Een rechtstreeksch antwoord op de door
ons gestelde vraag wordt niet gegeven.
Door de afdeeling Leiden van de Evan
gelische Maatschappij was een circulaire
verspreid, waarin wij lezen:
„De voortdurende, krachtig gevoerde
actie van andersdenkenden, om zich
bij het doen van inkoopen in de eer
ste plaats te wenden tot geloofsgenoo-
ten, heeft by de Evangelische Maat
schappij, afdeeling Leiden het plan
doen rijpen om aan alle Protestanten
te Leiden en omliggende gemeenten
een boekwerkje te zenden, waarin de
namen van alle Protestantsche zaken-
menschen, winkeliers, middenstanders,
enz. enz. zijn opgenomen".
DOKTER P. C. G. VAN DOOREJN,
die morgen den dag herdenkt, dat hij 25
jaar geleden zich als geneesheer te Roe-
lofarendsveen vestigde.
NOORD WlJuCERHQUT
Nog plaatsen
genie retraiter
1720 Oct. L Heeren Middenstand
31 Oct3 Nffv.: Meisjes
1013 Nov.: Heeren Kerkzangers.
Aanmelding bij de Directie (Tel, 207)
9281
