Maisomlanc
ALS DE WINTER BEGINT
MAISON
DANS INSTITUUT A
DIME Ril 1 BRUSSEL
DansacÉÉ S. P. WIELING)
Geschiedenis onzer Omgeving
Permanent Wave Tompl. f4.
Bij GEBRs. SUSAN
AutobandenbedrijK,Centrum"
Elecfrische Kachels
LANGËZAAL
ALLE DRUKWERKEN
VOOR DEN,HANDEL
J. VAN DER STOK
Heden ontvangen
SloWWuk-
Pakfïs.
Slobbroeken.
en tóch
1 DANSLESSI
3 EENEN - III Hi
DRUKKERIJ „Luctor èt tniergo"
Borduur-Atefier C. DONGKER
STOOF- en BAfyPALING
G WILLEMS
L. DEMIE&Zn.,
■HST Tel. 1400
DONDERDAG 5 OCTOBER 1933
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 7
DA HIES KAPSALON
TURFMARKT 5A, TS.. ^I/LEIDEN
GOEDKOOP DRUKWERK.
10 000 NqfrAs fi-
100 VISITEKAARTER met^OOjENVELOPPEN
Voorts alle andere# Drqjtwe/ken tegen de
LAAGJE MlJ2ÉN.
De Goedkoope i jtèifc/sdrukkerij1
LEEUWENHOEltSTRAAT 6, LEIOEN
(bij de Pasteurstraat) v/h. Sophiastraat 34
r. Alphen.
Een beschrijving van Alphen uit het jaar 1728
We hebben hier voor ons liggen een
boekske, dat in 't jaar 1728 het licht zag
bij Hendrik en Daniël van Damme, boek-
verkoopers te Leiden. Het voert tot titel:
„Oudheeden van de Heerlijkheid en het
Dorp Alphen aan den Rijn, doorwrocht
met een voegzame Schets van het Heem
raadschap van Rijnland door P. Plemper".
Een interessant boekje dus? Zeer zeker!
En toch, als we critiek op den inhoud
moesten uitoefenen, hetgeen nochtans niet
in ons plan ligt, zouden we moeten begin
nen met gr op te wijzen, dat van de 261
bladzijden, die het werkje bevat, er mis
schien een dikke 50 maar gewijd zijn aan
de beschrijving van Alphen zelf. De reden
hiervan is, dat de schrijver zich niet altijd
tot zijn onderwerp heeft bepaald, zich te
veel op zijpaden heeft begeven en daar
door, zooals men dit noemt, van den hak
op den tak is gesprongen. We zouden dit
door verscheidene voorbeelden kunnen
staven, doch willen ons beperken tot een
enkel.
Als hij b.v. spreekt over de twee veldsla
gen, die de Hollandsche gravin Jacoba van
Beieren tijdens de Hoeksche en Kabeljatiw-
sche twisten in 1425 en 1426 in de.nabijheid
van Alphen op haar tegenstanders won,
dan vindt hij dit een welkome gelegenheid
om deze twisten in den breede te beschrij
ven en daaraan vast te knoopen een be
schrijving van de twisten in Friesland tus-
schen de zoogenaamde Schieringers en Vet-
koopers, waarvoor hij ruim 50 bladzijden
noodig heeft.
Ondanks deze wijdloopigheid bevat het
boek toch tal van wetenswaardigheden,
waarin vele lezers belang zullen stellen en
die we hun daarom zullen mededeelen,
doch eenigszins anders dan de schrijver
zelf dit doet. We zullen namelijk den tekst,
die nogal hoogdravend en gewrongen is,
zooveel mogelijk in begrijpelijke taal weer
geven. Ook zal de lezer wel eens een en
kele maal stuiten op wetenschappelijke
vergissingen of vergezochte naamsafleidin
gen. Maar bij dit alles moet hij bedenken,
dat de schrijver heeft moeten putten uit
de bronnen, die hem toentertijd, dit is ruim
tweehonderd jaar terug, ten dienste ston
den.
We geven nu de nauteur zelf het woord.
Alphen zoo vangt hij aan ligt in
het hart van het Hoogheemraadschap Rijn
land aan den Rijn tusschen Leiden en
Woerden, te midden van zestig „natuur-
vlekken" als een diamant in goud gezet en
biedt zooveel vermaken te water en te
land, dat men te dien opzichte nauwelijks
zijns gelijke kan vinden.
Rijnland, aldus genoemd naar den Rijn,
die er midden doorheen stroomt, is een be
naming, die reeds bestond, voordat de
naam Holland in zwang kwam.
Toen de Romeinen in deze streken kwa
men, bouwden ze op de hoogste en droog
ste gronden langs de rivieren, en zoo ook
langs den Rijn, vele vestingen, die in later
eeuwen veranderd werden in ridderhof
steden, waarvan we er nu nog een menigte
kennen, zooals: Abspoel, Alkemade, Bos
huizen. Boekhorst, de burcht van Leiden,
Does, Duivenvoorde, Lokhorst, Meerburg,
Rouwkoop, Swammerdam, Valkenburg,
Warmond en nog zooveel anderen, die
deels vervallen zijn en deels nog in goe
den staat verkeeren.
Om zich te beveiligen tegen overstroo
mingen wierp men langs den Rijn en de
wateren, die er op uitmondden, dammen
en dijken op en wie nu over de meeste
manschappen kon beschikken om den
grond Jangs de rivier in te dijken, was er
het beste aan toe en verwierf zich het
grootste grondbezit. Dit waren de adellij
ken van dien tijd en daardoor ontstonden
de groote en kleine heerlijkheden voor 't
meerendeel langs de rivieren en had de
adel van oudsher het erfrecht over het
platte land. Het toezicht op de dijken w'erd
opgedragen aan een zoogenaamd „Dijkbe-
wind", welks leden gekozen werden door
de ingelanden, die bijgestaan door een
Schout" schouw moesten drijven en recht
moesten spreken. Aan het hoofd stond de
„Dijkgraaf". Zoo ontstond het Hoogheem
raadschap van Rijnland, dat in 1255 door
graaf Willem II in een vergadering, gehou
den binnen Leiden op 't huis Lokhorst, nu
Gravenstein, bevestigd werd. Hiervan ge
tuigt nog een der geschilderde kerkramen
in de kerk te Gouda, dat in 1594 door het
toenmalig bestuur van Rijnland aan de
kerk ten geschenke werd gegeven en het
volgende onderschrift vertoont: „Koning
Willem van Roomen heeft de Hooge Heem-
raaden van Rijnland gepriviligieert in den
Jare 1255 binnen Leiden".
Alphen is een van de ambachtsheerlijk
heden van Rijnland.
Wat men onder een ambacht verstond,
moge blijken uit het volgende
In ouden tijd was de bevolking gesplitst
in de volgende standen: edelen, vrijen,
liten (hoorigen) en slaven of lijfeigenen.
Edelen waren de afstammelingen van de
eerste landeigenaars, die de heeren van
het land waren en een landgoed bezaten,
of zich toegeeigend hadden en van vader
op Zoon kon overgaan. Ze hielden zich
voornamelijk bezig met ridderlijke oefe
ningen en bekwaamden zich in het han-
teeren van wapenen om, zoo noodig, hun
bezit tegen den vijand te kunnen verdedi
gen, hetgeen in dien tijd zeer dikwijls noo
dig was. Deze edelen plachten toenmaa.ls
ook ter dagvaart (vergadering) opgeroepen
te worden om met de afgevaardigden der
zes groote steden Dordrecht, Haarlem, Lei
den, Delft, Amsterdam en Gouda de be
langen van het graafschap Holland te be
spreken.
De vrijen, ook „welgeborenen" geheeten,
waren ingezetenen, die hun vrijheid ver
kregen hadden, hetzij door dapperheid,
door afkoop of om andere gewichtige rede
nen. Ze werden door den adel als zoodanig
erkend, waren vrijgesteld van „schot en
lot" (belastingen), behoefden geen am
bacht uit te oefenen en genoten allerlei
voorrechten. Zoo b.v. hadden ze de be
voegdheid om met den baljuw, die als
rechterlijk ambtenaar gezag uitoefende
over de heerlijkheden uit zijn streek, recht
te spreken, of, zooals men dit toen uit
drukte „de vierschaar te spannen".
De overige ingezetenen waren de lijf
eigenen, de onvrijen. Hiertoe behoorden
de ambachtslieden en zij, die het land be
bouwden, de zoogenaamde „huislieden",
die ook wel „hofhoorigen" genoemd wer
den, omdat ze op de hoeven der edelen of
vrijen woonden. Het lot van deze lijfeige
nen was evenwel heel wat beter dan dat
van de slaven uit de oudheid. Men koos
hen soms tot schildknapen, tot voerlieden
en tot andere betrekkingen, doch allen
waren verplicht met hun heer ten oorlog
te trekken. Op deze lieden nu, deze lijf
eigenen, of nog beter deze ambachtslieden
is het woord „ambacht" van toepassing.
Als ze opgeroepen werden ten strijde, dan
werd „het ambacht" opgeroepen. Deze
naam ging later over op het gebied, waar
in deze lieden woonden en zoo verstond
men onder een ambacht een landstreek,
een vrij grondgebied of rechtsgebied. In
deze ambachten oefende een schout, die
door den graaf was aangesteld, het schout
ambt uit en nu gebeurde het meermalen,
dat de schout den graaf gewichtige dien
sten bewees door hem b.v. een voorschot
in geld te verleenen op de belastingen,
waarop de graaf aanspraak maken kon.
Als wederdienst gaf dan de graaf het am
bacht aan den schout in pacht, die zich
dan „ambachtsheer" ging noemen. Metter
tijd wisten die ambachtsheeren zich ook
zekere rechten toe te eigenen, die oor
spronkelijk den graaf toekwamen en wer
den ze al machtiger en machtiger. Ook
kwam het wel eens voor, dat de graaf
hun het ambacht ten eeuwigen dage af
stond, zoodat de graaf er weinig of niets
meer te zeggen had en was dan het am
bacht groot, dan noemde met het een am
bachtsheerlijkheid.
Op deze wijze zijn er in Rijnland tal van
ambachtsheerlijkheden ontstaan, waartoe
behalve Aarlanderveen, Leiderdorp, Nieuw-
veen, Rijnzaterwoude, Stompwijk, Zeg-
waart, Zoetermeer, Zoeterwoude en nog
veel anderen ook Alphen behoorde.
Het is voor <de beoefenaars der oudheid
kunde dikwijls een prikkel den naams-
oorsprong van het een of ander dorp, of
de een of andere stad op te sporen en ook
wij hebben nagegaan, hoe men aan den
naam Alphen voor deze heerlijkheid in
Rijnland gekomen is.
De oorlogskaart der Romeinsche leger-
tochten van Antonius, later door Koen-
raad Peutinger overgenomen, wijst ons ook
de plaats aan van het tegenwoordige Al
phen en wordt daarop Albinianus ge
noemd. Ap een andere kaart vonden we
Albiniana Castra en nog elders, met meer
waarschijnlijkheid, Alpheni Castra, welke
naam de burcht der Romeinen te Alphen
zou gedragen hebben. Deze naam zou zijn
oorsprong te danken hebben aan een zeke
ren Albinus of Alphinus, een Romeinsch
veldheer. Hoewel dit niet onaardig be
dacht is, heeft men, naar ons oordeel, zich
hierin sterk vergist, omdat hier te lande
nooit een Romeinsch veldheer geweest is,
die dezen naam droeg. We kennen wel een
Albinus, die, als landvoogd, de Joden on
derdrukte; een Albinus, bevelhebber der
Mauritianen, die door de Mooren werd om
gebracht en nog verscheidene andere veld-
heeren van dien naam, doch in onze ge
schiedenis is dien naam niet te vinden. We
moeten dus elders ons licht gaan opsteken.
(Wordt vervolgd)
Het eenigste Institir
ffl©ESe8®
DOOR NATI0I
LEIDEN
Altijd kunWen nieuwe cursussen
worden begonnen Inlichtingen gratis
VERTALINGS-BUREAU.
Soliede Gereedschappen
Zagen vanaf 45 oent
Booromslagen zware Vloering 40 ct. enz.
A. ALT, Mare 112
De Luxe
Tel. 2893. Stai
Bij ons rijd U not
op Taximeter. Ritte!
afstand in Leiden ki
aantal personen. Eei
Hudson. Groote ritte
geopend. I
L. SCHILTHUIZEN,
uto Taxi
Iplaatr^teentraat.
;s erfc-gVdkoop. Rijden
2§ct. De grootste
ot., ongeacht
baar 6 7 pers.
g. Dag en nacht
fd aanbevelend,
Pioenhot I8a, Tel. 2893
28SF* Het adres voorAJw
TOONEEL-UITVOEff NG
is naar
is naai I
GERARDi HOPpEZAK
mm jcager
etwirming
NIEUWSTEEÏI7 v LEIDEN
Costumier Gediplonerd Tooneelkapper
Lid R.K. Miff Ver. „De Hanze"
COSTUMES en PRUIKEN in alle stijlen voorradig
HAARLEMMERSTRAAT S9-4I
VOORHANDEN:| eon prlchtcollectie
Rieten Tasschen Luxien gewone
4 Ztpr voordee-
jekeluiting.
Boodschaptassched
lige prijzen. Ookf
KOMT U EENS
(IJKEN?
Repareert Uw Ail
Prima fabrikaat
ZEER G
KILLE 2
HIKT YOOR
AA KLAGEN
lovcren wijf U Santo met
2 Meter Sjoer A ftekker,
▼oor den snpeinltj
1 fl Rn
lagen prijsjvau»U.UU
NIEUWSTRAAT 9 bij den BURCHT
TELEFOON 110
VOORHEEN HOOIGRACHT
CAHEN S KOLENHANDEL
DE WA LES-SPECIALIST
YD.WERFSIlt 4 ÏELgfia?
RK. VEREEN. VOOR KRAAMVERZORGING
VOOR ALLE GEZINDTEN TE LEIOEN
PLAATSINgSBUR*AU
BOERHAAVEfTRAfT fcO.
Geopend elke DondenAgmfwlatl yan 2-5 u.
tot het verstrekken val dn^gkvtaschte inlich
tingen, en tef Mnnklfling
van contribuAjpnde leden 8863
SW" Schriftelijke aanvragen, adres:
R.K. Ver. v. Kr., Stille Rijn 7, Tel. 3420
onzichtbaar ondeA gaifttie
Leiden, Nieuwste\g/I7, Telef. 3406
STERK VER|A/4QE PRIJZEN
HAARLEMMERSTRAAT 222-267.
BREESTRAAT IJB^j
lekvrije i
GROOTE
Keyifc
MflflRSMQNSSTEEEZS
O1 li TEL. 12 4-*
opeciaol adres Voor
It u i e r ma n d a r h' kele n J
||j Wij ontvingen een prachtsorteeri
NOTENKRAKERS
1 WILDSCHAREN
KURKENTREKKERS
I DRUIVENSCHAREN
I CITROENKNIJPERS
Mooie aparte modellen tegen billijke prijzen 0
^M@Z3£3ZaEZai32SB2ai3ZSB2aE$!@2G3BZelB2SB2ai32®P^
H|| VOOR
IfieUWE RIJN 28
1,-tEL. 1707 WÊÊM
Privé- en Clublessen zijn dagelijks te bespreken
Vraagt prospectus
moet U voort Uw ïrukwerk
ook eens prijs^rlgen bij:
komen er weer duizenden dekons to
dekens, maar er zijn er maar weinig bi
moet eens opletten hoe hoog de prjjs
de prijzen maar eens, niet in do éta agoJ
handen krijgt, dan pas kunt U het bei
kijken, naar die monster dekens. Wij
de garantie, niet goed, een nieuwe deken. Wjl
Gestikte en Molton dekens, die steeds gopfl
iedere wollen of gestikte deken EEN DEKEN
liju. Alles verkoopt dekens, allea heeft
li *fln*hu(!8 dekens verkoopon, en dan
fix vorf yon goede deken Vergelijk U
rliflden winkel, dat U het in do
Cl lom dan eens in do 3 EENEN
lf\j| Nederlnndseh fabrikant, met
Ibben allo mogeljjko soorten Wollen,
Inoper zijn. Maar kom zelf kjjken. Bij
ADEAU. Er is maar één
iarl.straai III
Nïeuwsfeeg 9 - Tel. 2567
BORDUREN, jlUOUREN, PLISSEEREN,
VERVEN ENfcTfOlflEN
VERVERIJ ftEGENBOOG"
Breestraat 1591/Latten - Tel. 851
STOPPAGE - SPEIXALE AFDEELING VOOR
HET OPPERSEN VAN HEERENKLEEOINO.
HOOGEWOER
De inrichting voor speciaal onderwijs
Lid van de Ned. Vereen, van Dansleeraren
Erkend door de C. C.
ijfhrljvlngVlagelijks van 2 tot 10 uur n.m
DAGELIJKS VOORMANDEN.
ZATERDAd S\VERSCH
GEROOKTE? f(A LING
LIEFST VRIJDAp BESTELLEN.
Bij FeestelijkheAh (d^jlpstellen)
dagelijks vJleh gerookt
Tel. 155 - Haarl.trekvaart 22, Oegstgee^
CYCLOSTYLE-PAPIER, 500 vellen
TUBEN CYCLOSTjYLE-INKT Q
STENCILS per 24 stuks
Teekengereedschap div. modellen - Jyttfei|-amen m
)t eAzlnder verlichting
".a/vwnHTY.
ïï\i TOCh
ia*7
1837
MtUIMER
1837
ml
Sg'9
