DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE BRANDSTICHTING IN DEN
RIJKSDAG.
GRATIS.
24ste Jaargang
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 1933
No 7616
S>c Ccid^elveSoivtmvt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeel ingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur eq
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
De voorzitter van de Tweede
Kamer over het parlemen
taire stelsel.
De bij Koninklijk Besluit opnieuw be-
noemde voorzitter van de Tweede Kamer,
jhr. mr. Ch. J. M. Ruys de Beerenbrouck,
heeft vanmiddag in de vergadering van de
Tweede Kamer de volgende rede uitgespro
ken:
„Nu mij opnieuw door Hare Majesteit de
Koningin op Uwe door mij zeer gewaardeer
de voordracht het Voorzitterschap der Ka
mer werd opgedragen, past mij allereerst
een woord van dank voor het in mij gestel
de vertrouwen.
Voor hem, wien het voorrecht te beurt
valt, Uwe beraadslagingen te leiden, is op
dit oogenblik zelfbeperking meer dan oo;t
plicht.
Slechts over den vorm, waarin, over de
wijze, waarop de Kamer haar werk zal ver
richten, moge ik een woord tot U spreken.
De vertrouwenscrisis, die de wereld teis
tert, heeft ook het parlementaire stelsel
niet onverlet gelaten.
De schade aan dat stelsel toegebracht,
kan slechts worden hersteld, wanneer de
parlementen het bewijs leveren, dat met
hunne medewerking het algemeen belang
naar den eisch van dezen zwaren tijd kan
worden gediend.
Noodig is, dat alles worde vermeden,
waardoor wetgevende en uitvoerende
macht in hare taak worden belemmerd.
De Kamer moge door daden bewijzen,
dat zij de plaats haar in ons staatsbestel
toegedacht, op waardige wijze weet in te
nemen. Zaakkundige bondigheid bon
dige zakelijkheid, zij ook in de komende
maanden ons wachtwoord.
Met den wensch, dat Gods zegen onzen
arbeid vergezelle, aanvaard ik Uw Voor
zitterschap."
Dat de wenschen van den Voorzitter der
Tweede Kamer, die zijn vroegere taak weer
opnieuw met frisch en jeugdig elan heeft
aanvaard, mogen verwezenlijkt worden.
Dat de Kamer door d a d en het parle
mentaire stelsel moge weten hoog te hou
den in het vertrouwen van de overgroote
meerderheid van ons volk!
V Potlood erv verstand.
Potlood en verstand worden den laatsten
tijd nog al 'ns als tegenstellingen aange
voerd.
Men stelt dan „bezuinigingen met het
domme potlood", n.l. salariskorting tot een
bepaald percentage, tegenover versobering
door een reorganisatie, die het resultaat is
van kennis en kunde, van beredeneerend
en overleggend verstand.
En men heeft in zekeren zin gelijk. Voor
de eerstbedoelde bezuinigingen is niet veel
verstand noodig.
Iedere loopknecht aan een groote zaak
kan, als hij tot directeur wordt bevorderd,
onmiddellijk bezuinigingen invoeren door
middel van het „domme potlood". Maar:
kennis van zaken en helder inzicht zijn er
noodig, om uit een zaak door beslist-doel-
treffende werkwijze, met vermijding van
allen nutteloozen arbeid en doellooze
krachtsverspilling, „te halen wat er uit te
halen is".
Men begrijpe ons niet verkeerd. Wij zeg
gen niet, dat altijd en in alle gevallen de
bezuinigingen ^oor middel van wat men
noemt het „domme potlood" kunnen wor
den gemist of zedelijk-verkeerd zijn. Vol
strekt niet.
Uit het feit, dat ook de domste menschen
eene bepaalde handeling kunnen stellen,
volgt niet, dat zij, die zich niet tot de
domste rekenen, die handeling zouden moe
ten nalaten! Ook de domste menschen kun
nen eten. Maar daarom willen en mo
gen ook niet anderen het eten nalaten!
een opmerking, die „De Tijd" maakte'naar
aanleiding van de millioenen-nota:
Bezuinigingen, belastingen en af
braak moeten den put dempen, maar
aan versobering van staatsdiensten, de
ambtenarij der Raden van Arbeid, de
zegeltjes-plakkerij en afschaffing van
den te duur betaalden administratieven
rompslomp werd niet gedacht.
Wij geven volkomen toe, dat, indien
de regeering alleen zou denken aan „be
zuinigingen, belastingen en afbraak" en
niet aan „versobering van staatsdiensten"
enz. dat dan voor haar beleid niet veel
kennis en kunde zou noodig zijn.
Maar is dat zoo?
Moeten wij niet in deze nog even af
wachten, alvorens hierover te kunnen oor-
deelen.
De millioenen-nota heeft ons ten deze
nog niet veel gezegd. In de Troonrede ech
ter is ons een toezegging gedaan, naar
aanleiding waarvan wij Dinsdag schreven:
Voldoening zij echter nu reeds uit
gesproken over het feit, dat de regee
ring de verschillende diensten „doel
matiger" wil organiseeren. Als dat zal
worden b e re i k t, zal een steen des
aanstoots voor velen zyn weggenomen,
want ongetwijfeld is een doelmatiger
organisatie waardoor veel besnoeid
en geen enkel nuttig effect gemist
wordt! van verschillende diensten
zeer goed mogelijk.
Wij hopen, dat spoedig b 1 ij k e n zal, dat
de regeering versoberen wil op de hier be
doelde wijze, versoberen door reorganisatie
van verschillende diensten.
Het bovenstaande naar aanleiding van
WETTELIJKE BESCHERMING VAN
HET KLEINBEDRIJF.
Prof. dr. W. J. M. Koenraadt, hooglee
raar aan het Groot-Seminarie te Hoeven,
heeft heden op het 10de Congres van den
Ned. R.-K. Middenstandsbond te Breda,
een rede gehouden over de sociale zijde
van het vraagstuk der wettelijke bescher
ming van het kleinbedrijf.
Hij fceide daarin o.m.:
Er is wel geen leerpunt aan te wijzen,
dat door de Christel ij k-sociale schrijvers
met groote eenstemmigheid en sterker voor
liefde wordt benadrukt, dan de stelling,
dat een ruime bezetting met een welvaren
den middenstand voor de samenleving
van zeer groote beteekenis is. De samenle
ving toch moe tin hooge mate zijn gebaat
door eerbiediging van de persoonlijkheid
en de mogelijkheid van haar evenwichtige
ontplooiing, door de practijk van dergelij
ke huiselijke en maatschappelijke zeden,
door den gelijkmatigen gang van het eco
nomisch leven zonder geweldige schok
ken.
Welnu, de kleinonderneming, althans
wanneer ze in de samenleving van over
wegende beteekenis is, biedt voor de ver
wezenlijking van die maatschappelijke
wenschelijkheden zeer gunstige voorwaar
den, wat van de groot-onderneming geens
zins kan worden getuigd.
De strijd tussche ngoot -en kleinonder
neming behoeft geenszins lijdelijk te wor
den aangezien. De klaarblijkelijke eisch
van algemeen welzijn, dat de onbeperkte
vrijheid van concurrentie worde terugge
bracht binnen redelijke grenzen, is de weg
waarop de middelen moeten liggen om den
zelfstandigen kleinondernemer, waar noo
dig, voldoende veilig te stellen tegen de
opdringende groot-onderneming. Aan het
groot-kapitalistisch winststreven me tzijn
doelstelling: macht en bezitsconcentratie,
moet paal en perk worden gesteld. Daar
toe moeten ook zijn weinig kieskeurige
middelen zooals de practijk die kent uit de
de beinvloeding van den wilszwakken
consument door lunchrooms in warenhui
zen, lok-artikelen, cadeaustelsel e.d., wor
den geweerd.
De prae-adviseur staat vervolgens nog
speciaal stil bij de verbruikscoöperaties,
waarbij ten slotte wordt geconcludeerd,
dat, ook al zou de mogelijkheid bestaan
om via de coöperaties de goederen 'n wei-
nigje goedkooper te betrekken, dit een be
slist onvoldoend motief is om den zelf
standigen kleinondernemer in het gedrang
te brengen. Hiertegen verzet zich de so
ciale rechtvaardigheid.
Het Leipziger proces begint.
MR. STOMPS NIET TOEGELATEN ALS VERDIGER
VAN VAN DER LUBBE.
Vanmorgen is voor het hoogste Duitsche
rechtscollege, het Reichsgericht te Leipzig,
het proces begonnen tegen de beklaagden
van de brandstichting in het Berlijnsche
Ri.,.-.uG0gebouw.
Deze beklaagden zijn, zooals men zich
herinneren zal, de Nederlander Marinus
van der Lubbe, geboren 1909 in Leiden;
het vroegere communistische lid van den
Duitschen Rijksdag, de schrijver en partij
functionaris Ernst Torgler, geboren 1893
in Berlijn; de Bulgaarsche schrijver
Georgi Dimitroff, geboren 1882 in Radomir
en zijn landgenooten de student Blagoi
Popoff, geboren in 1902 in Drjan bij Sofia
en de schoenmaker Wasil Taneff, geboren
in 1897 in Gevgeli in Macedonië.
Zoowel om het feit, dat het hier een mis
daad betreft, welke het sein is geworden
voor een der grootste omwentelingen in
de geschiedenis, als om de omstandigheid,
dat het een der grootste politieke processen
zal worden in het nieuwe Duitschland,
waarbij als pikante bijzonderheid nog de
beschuldiging komt, dat een der hoogste
autoriteiten, Göring, de eigenlijke aanstich
ter der misdaad zou fcijn, om al deze
eigenaardigheden trekt het Leipziger pro
ces de aandacht van heel de wereld. Wij,
Nederlanders, zullen het verloop van zaken
met meer spannir.u volgen, omdat de
hoofdbeklaagde de NederlanJsche commu
nist v. d. Lubbe is, terw'. l diens Leidsche
afkomst ons als Leidenaars, van wie velen
hem gekend hebben, wel zeer bijzonder
nieuwsgierig maakt naar den afloop.
Men herinnert zich ongct-.vijfeld nog de
sensationeele gebeurtenissen in Berlijn op
den avond van dei 27en Februari.
Groot alarm in de straten van Duitsch-
lands hoofdstad: het Rijksdaggebouw staat
in brand!
Gelukkig bleef de brand, dank zij het
krachtig ingrypen van de brandweer, be
perkt tot de groote vergaderzaal en nog
een paar zaaltjes, terwijl ook de groote
koepel werd aangetast, doch niet bezweek.
\vie had dat gedaan?
De politie had een man gearresteerd, die
half gekleed door de zalen van het groote
gebouw had gerend en toegaf aen brand te
hebben gesticht.
Deze man bleek te zijn de Nederlandsche
communist v. d. Lubbe. Hij beweerde de
brandstichting geheel alleen te hebben
voorbereid en uitgevoerd, doch daar men
overal van den kelder tot in den koepel
brandhaarden gevonden had, concludeerde
men tot de noodzakelijkheid, dat hij meer
dere medeplichtigen moest hebben gehad,
die men voor de hand liggend zoekt
onder de communisten.
De Nazi-regeering greep deze gelegen
heid onmiddellijk aan en de groote uit
roeiing van alles wat communist was be
gon.
Natuurlijk werd de verantwoordelijkheid
voor v. d. Lubbe's daad door de communis
ten onmiddellijk afgewezen. Zij beriepen
zich erop, dat v. d. Lubbe geen lid meer was
van de communistische partij hetgeen
juist was en dat de communistische par
tij tot 'n dergelijke wanhoopsdaad nim
mer kon hebben aangezet, dat van zulk 'n
daad totaal geen nut te verwachten was.
Het niet te loochenen feit, dat deze brand
stichting de toen aan het bewind zijnde
Hitlerregeering, welke evenwel nog niet
steunde op de groote meerderheid, welke de
later volgende verkiezingen zouden ople
veren, uitstekend propaganda-materiaal in
de hand stopte, waarvan dan ook een ruim
schoots gebruik werd gemaakt deed al
spoedig het gerucht geboren worden, dat
v. d. Lubbe zich als werktuig in de handen
der Nazi's had laten gebruiken. Met name
werd van de zijde der roode heeren minis
ter Göring aangewezen als de man, die de
ze brand in scène had gezet.
Deze beschuldiging won aan waarschijn
lijkheid doordat er maanden verliepen zon
der dat het tot een proces kwam. Men
meende, dat de Duitsche regeering de zaak
in de doofpot wilde duwen. Dit is inmiddels
onjuist gebleken, want men heeft een ont
stellende hoeveelheid materiaal verzameld,
om de beschuldiging, dat de brandstichting
en communistisch complot is geweest, waar
te maken. Of men daarin geslaagd is, zal
het proces te Leipzig thans uitwijzen.
Intusschen hadden de tegenstanders van
het Hitler-regiem ruimschoots den tijd om
van hun kant „bewijzen" te verzamelen
voor hun beschuldiging, dat de ware schul
digen te zoeken zouden zyn in de kringen
der Nazi-leiders.
Er verscheen een z.g. „Bruinboek", dat
op naam werd gezet van het comité tegen
de Hitler-terreur, welk comité de bekende
geleerde prof. Einstein tot voorzitter heeft.
Prof. Einstein bleek evenwel van dit boek,
niets af te weten en het kwam uit, dat de
Duitsche communist Münzenberg de uit
gever ervan was. In dit boek worden de
„bewijzen" geleverd, dat Marinüs v. d. Lub
be langs den weg van sexueele afwijkin
gen in contact was gekomen met de Nazi's,
waardoor het aannemelijk gemaakt moest
worden, hoe *n jongen als v. d. Lubbe, die
in Nederland doorging voor een meer dan
100 pet. communist, er toe gekomen kon
zijn, een werktuig te worden in de handen
van de verklaarde vijanden der communis
ten.
Het boek maakt 'n hoogst onbetrouwbaren
indruk en is onjuist op verschillende pun
ten waar het gecontroleerd kan worden,
zoodat het terzijde kan worden geschoven.
Evenals het daarop volgende contra-pro
ces te Londen, een vrij belachelijke comedie
waartoe zich eenige juristen uit verschillen
de landen, die om welke reden dan ook
meenden de Duitsche rechtspraak onder het
huidige regiem te moeten wantrouwen, ge
leend hebben. Dit geheele proces is groo-
tendeels gebaseerd geweest op de bronnen
van het bovengenoemde „Bruinboek" en
heeft niets anders opgeleverd dan een stel
vermoedens en veronderstellingen.
De vertooning is kennelijk in elkaar ge
zet om de wereld-opinie aan den voor
avond van het proces te Leipzig te bein-
vloeden. Eén van de „rechters", de befaam
de Fransche advocaat de Moro" Giafferi,
pleitbezorger in verscheidene Parijsche sen
satie-processen, wist het reeds van te voren
zóó goed, dat hij plechtig verklaarde, tot
de heilige overtuiging te zijn gekomen, dat
Göring de schuldige was.
En wat zegt v. d. Lubbe er zelf van?
Tot nu toe weten wij niet meer dan dat
hij verklaard heeft de eenige dader te zijn
en door niemand te zijn aangestookt of
omgekocht.
Hij wenscht zichzelf te verdedigen en
meent zonder vreemde hulp best z'n eigen
woordje te kunnen zeggen, hoewel hij
slechts zeer gebrekkig Duitsch spreekt.
Zal hij blijven volharden bij zijn eenmaal
afgelegde verklaring of zal hij sensationeele
onthullingen doen?
Het proces, dat heden begint, zal het ant
woord geven.
Mr. STOMPS KRIJGT DE KOUS
OP Z'N KOP.
Gistermorgen kwam te Leipzig mr. B.
Stomps aan, die door de familie van v. d.
Lubbe aangezocht is, Marinus v. d. Lubbe te
willen verdedigen.
Men herinnert zich, dat aan mr. Stomps
door den toegevoegden verdediger van v.
d. Lubbe was medegedeeld, dat de hoofd-
aangeklaagde in het Rijksdag-brandproces
geen verdediger wenschte. De heer Stomps,
die de hoop niet had opgegeven, met v. d.
Lubbe in contact te komen, heeft, volgens
een bericht in de „Tel.", gistermorgen een
onderhoud gehad, dat een halfuur duurde,
met den president van den vierden straf-
senaat, dr. Bünger.
Op de vraag van mr. Stomps, of v. d.
Lubbe den brief ontvangen had, waarin een
familielid hem verzocht, mr. Stomps als
verdediger te kiezen, antwoordde de pre
sident, dat de brief aan v. d. Lubbe „mit-
geteilt" was. Verder verklaarde de presi
dent, dat hij Stomps dus niet als verdediger
kon toelaten.
„Mag ik in tegenwoordigheid van zijn
toegevoegden verdediger, een tolk en een
ambtenaar, dan bij v. d. Lubbe worden toe
gelaten?" vroeg mr. Stomps.
„Dat zou dwaas zijn", meende de presi
dent, „want als iemand geen verdediger wil
hebben, kan men toch geen verdediger toe
laten.
„Ik wil hem niet als verdediger, doch als
representant van de familie bezoeken",
zeide mr. Stomps daarop.
„Dan zou u alleen maar mogen vragen
hoe het hem gaat", meende de president, en
besloot toen: „maar daar is het nu te laat
voor."
Met veel moeite is mr. Stomps er in ge
slaagd toegang tot de behandeling te krij
gen. Ten slotte, nadat alle beschikbare
plaatsen reeds vergeven waren, heeft hij de
Zij, die zich per 1 October a.s.
wenschen te abonneeren op
„DE LEIDSCHE COURANT", ont
vangen de voor dien datum ver
schijnende nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Heden begint te Leipzig het proces tegen
de verdachten van de brandstichting in het
Rijksdaggebouw. (1ste blad).
Economisch program van de Duitsche
Kijksregcering. (2de blad).
DuiLsch-Oostcnrijksche onderhandelin
gen? (2de blad).
BINNENLAND.
Blijkens de Memorie van Toelichting op
de P. T. T.-bcgrooting 1934 is 100.000 uit
getrokken voor postzegclautomaten, die aan
dc buitenzijden der postkantoren zullen
worden geplaatst. Er zullen meer spreek
cellen worden geplaatst in de rijksnetten
en op openbare wegen. (1ste blad).
Blijkens dc desbetreffende Memorie van
I Toelichting is bij de Justiticbcgrooting 1934
rekening gehouden met de opheffing van
verschillende kantongerechten en Recht
banken. (1ste blad).
Zwaar weer boven Dirksland en Hecrdc.
(Gem. Ber. 3de blad en Laatste Ber.).
Felle branden te Den Bosch, Mcppel en
Aaltcn. (Laatste Ber.).
Noodlanding onder Aalsmeer van een
zweefvliegtuig, dat op sleeptouw was bij
ccn vliegmachine (3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Het Ned. dames-hockcy-clftal verliest
met 10 van dc Amerikaansche dames-
ploeg. (3de blad).
kaart gekregen van een der beide half
broers van v. d. Lubbe, die het proces zou
den bijwonen, doch waarvan de broer uit
Dordrecht niet verschijnen kon.
Mr. Stomps heeft echter den moed nog
niet opgegeven iets ten gunste van v. d.
Lubbe te kunnen doen. Hij meent dat het
niet juist is dat men v. d. Lubbe, die een
buitenlander is, terecht laat staan onder
strafwetbcpalingen, die op het moment van
het misdrijf nog niet in werking waren.
HET PROCES TE LEIPZIG
BEGINT.
DE OPENING.
Strenge orde-maatregelen.
Het groote gebouw van het Rijksge
rechtshof te Leipzig, waar hedenmorgen te
9 uur het door dc geheele wereld met span
ning verwachte proces inzake den brand in
het Rijksdaggebouw aanving, bood in don
vroegen ochtend nauwelijks een ander
beeld dan bij vroegere groote politieke pro
cessen. Wel viel het op, dat de bewakings-
maatregelen veel scherper zijn.
In de omgeving van het gebouw wordt
druk gepatrouilleerd, volgens de officieele
mededeeling tot het handhaven van de
orde en het verhinderen van een grooten
toeloop van nieuwsgierigen.
In het Rijksgerechtshof zelf zijn tal van
maatregelen genomen. De visitatie van de
bezoekers is zeer streng; vooral wordt naar
wapens gezocht. Uitgebreide maatregelen
zijn genomen ten behoeve van de bericht
geving. Ongeveer dertig telefooncellen zijn
nabij de zittingszaal voor de pers ingericht.
Voorbereidingen zijn getroffen voor film
opnamen en uitzending van gedeelten van
het proces per radio.
De aankomst der beklaagden had zonder
incidenten plaats.
