24ste Jaargang
DONDERDAG 24 AUGUSTUS 1933
No. 7592
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
VOORNAAMSTE NIEUWS.
3>££eid4efve(Sou/fca/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bü
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 1
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, wanrin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ei^
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
V Het enthousiasme onzer jeugd
Optimisme is niet het bouwen van lucht-
kasteelen of het koesteren van utopieën.
Optimisme bestaat hierin, dat men in
alle dingen en in alle feiten dat weet te
zien, wat er goed in is, wat er het beste
(optimum) in is.
Een optimist staat tegenover een pessi
mist, die in alle dingen en in alle feiten
het eerst en het meest oog heeft voor wat
er het slechtst (pessimum) in is.
Onze Bisschop, Mgr. Aengenent, heeft
in een rede, gisteren gehouden bij de in
wijding van een centraal jeugdhuis te
's Gravenhage, ons weer 'ns geleerd, dezen
moeilijken, vaak beangstigenden tijd óók
te zien van den mooie kant te bezien
dus met optimisme!
„Er zijn hoopvolle en bemoedigende
verschijnselen voor de toekomst", aldus
Z. H. Exc. „Het voornaamste daarvan is,
dat in onze jongens en meisjes leeft een
veel grooter enthousiasme voor heilige
idealen, dan in ónze jeugd het geval was".
Optimisme is niet eenzijdig; een opti
mist sluit niet de oogen voor het minder
goede en slechte in dingen en feiten.
En dat, óók onder jongens en meisjes
van katholieke ouders, helaas, veel meer
de kinderlijkheid is bedorven, veel meer
het bederf is ingetreden, dan vroeger
dat zal niemand willen ontkennen.
Doch daarnaast moet blijde worden er
kend, dat in 'n ander, in het goed gebleven
deel onzer jeugd, onzer jongens en meisjes
veel grootere enthousiasme voor heilige
idealen leeft, dan voorheen, dan zoo
als de Bisschop zeide „in ónze jeugd".
Er is veel minder lauwheid. Wat door
de tijdsomstandigheden alleszinskan wor
den verklaard.
En er is veel grooter enthousiasme
O ja, in dat enthousiasme moet niet zel
den worden geconstateerd een overdrij
ving, welke niet navolgenswaardig is.
Maar zelfs óók in die overdrijving ligt iets
sympathieks; zeker als wij deze stellen
naast die andere overdrijving: n.l. die van
niets-doen en ledigheid, uitgaan en flirten!
't Is gemakkelijk, om het enthousiasme
onzer jeugd te becritiseeren en te be-koud-
water-stralen en om de jongens en
meisjes voor goed te brengen tot wat
men noemt „nuchterheid", maar wat beter
platvloersch materialisme kon heeten
Wij moeten echter, zooals Mgr. Aenge
nent zeide, dat enthousiasme opvangen
en in goede banen leiden.
En zulks is de taak van allen, die met
de jeugd in relatie staan zulks is de
taak onzer katholieke jeugdorganisaties.
V Reden tot blijdschap I
Gisteren is het Centraal Huis voor de
Katholieke mannelijke jeugd in het bisdom
Haarlem te 's Gravenhage plechtig
ingewijd.
De centralisatie van het mannelijk
jeugdwerk is voor alle katholieken van het
diocees een reden tot blijdschap!
In deze centrale leiding van de man
nelijke jeugdvereenigingen zal een bron
liggen van vernieuwing en bezieling voor
het mannelijk jeugdwerk, zooals ook de
centrale leiding van de vrouwelijke jeugd
vereenigingen in de Graal zulke rijke
vruchten in ons bisdom heeft afgeworpen.
De Graal wie wil constateeren de ze
genrijke resultaten van haar werken en
leiden, hij zie niet allereerst b.v. naar de
alom uitstekend-befaamde Graalspelen,
maar hij informeere op de eerste plaats
bij talrijke ouders en anderen, die^ in eigen
kring en omgeving met dankbaarheid heb
ben ervaren, dat van de Graal-leiding
uitgaat een diep religieuse vorming....
De Graal vangt het enthousiasme der
jeugd op en leidt het in goede banen!
KERKELIJK LEIDEN.
Uit de gegevens der laatste
Volkstelling.
De gegevens van de Volkstelling, welke
in 1930 is gehouden, komen in verschillen
de boekdeelen uit. Hoewel zulk een Volks
telling niet zoo omslachtig is als „in de
dagen van Keizer Augustus" toen ieder
zich in zijn geboorteplaats moest aange
ven blijft het een tien-jaarlijksch reu
zenwerk.
Thans is verschenen het 3e deel van de
Volkstelling-statistiek, bevattende de ge
gevens omtrent de Kerkelijke gezindte.
In een kort overzicht onder „Binnen
land" in dit blad krijgt men eenige cijfers
te zien, die tot nadenken en bjj nadenken
tot groote droefenis stemmen.
Het aantal personen, behoorende tot
„geen kerkelijke gezindte" is in tien jaar
tijds angstwekkend gestegen.
Niet al degenen, die verklaarden tot geen
kerkgenootschap te behooren, mag men
echter als „godloochenaars" bestempelen.
Wanneer bij de Volkstelling de vraag ge
steld was: gelooft gij in een Bovennatuur
lijke wereldoorzaak, zouden velen, mis
schien wel de meerderheid dergenen, die
zich als tot géén kerkelijke gezindte be-
hoorend uitgaven, deze vraag bevestigend
hebben beantwoord.
Godloochenaars vindt men wellicht nog
't meest in de klasse der arbeiders, die
vaak minder ontwikkeld gemakkelijker
door socialistische en communistische
s c hij n wetenschap worden bedrogen en
misleid.
Verheugend is het voor ons, Katholieken,
dat in de volop Katholieke provincies Bra
bant en Limburg het ongeloof zoo uiterst
weinig vat heeft.
Minder gunstig zijn de cijfers boven de
Moerdijk, met name in de steden. Er is hier
een „lek", waarop reeds meermalen is ge
wezen.
Menigeen zal het interesseeren, hoe de
cijfers der Volkstelling voor Leiden lui
den. De stad volgt, zooals niet anders te
verwachten was, de tendenz van het ge-
heele land. Een vergelijkende staat van de
gevolking der stad, verdeeld naar de ver
schillende godsdiensten, ziet er als volgt
uit:
(De bevolking steeg van 65.694 inwoners
J in 1920 tot 70.825 inwoners in 1930).
1920 1930
Ned. Duitsch Herv. 31.632 29.837
Waalsch 357 249
Remonstrant 1.166 1.090
Christ. Geref. 694 531
j- Doopsgezind 592 514
j Evang. Luth. 1.351 1.050
Herst. Evang. Luth. 74 87
Andere Geref. Kerken 4.911 4.568
Roomsch Katholiek 16.645 17.625
Oud-Katholiek 81 77
Nederl. IsraëL 308 314
Portug. IsraëL 4 5
Andere Kerk.gez. 1.048 1.841
Geen Kerk.gez. 6.776 13.037
Kerk.gez. onbekend 56
Uit deze gegevens blijkt, dat, hoewel de
stedelijke bevolking is toegenomen met
7.8 pet., het Katholieke deel der bevolking
slechts toenam met 5.3 pet. De Protestant-
sche geloofsbelijdenissen gingen, ondanks
de groei der bevolking, in aantal sterk
achteruit.
Het is echter een schrale troost: bij hen
is het nog slechter dan bij ons.
Ontstellend is het, dat het aantal Leide-
naars tot geen kerkelijke gezindte behoo-
rend bijna verdubbeld is en met 90 pet.
toenam.
De stedelijke bevolking is percentueel
verdeeld: Nederduitsch Hervormd 42 pet.,
Roomsch Katholiek 24.9 pet., géén Kerke
lijke gezindte 18.4 pet., Gereformeerde ker
ken 6.4 pet., Joodsch 0.4 pet. en eenige klei
nere genootschappen.
Een overzicht van de gemeenten onge
veer even groot als Leiden (50.000 tot
100.000 inwoners) in het geheele land,
toont aan, dat gemiddeld in dergelijke ge
meenten 12.90 pet. géén godsdienst beleed.
Leiden slaat met 18.4 pet. geen fraai fi
guur.
Voor de Provincie Zuid-Holland is het
percentage der godsdienstloozen 16.45 pet.
Voor de aangrenzende gemeente
Oegstgeest zijn de vergelijkende cij
fers tusschen de twee volkstellingen veel
Moge héél het jeugdwerk in ons bisdom
worden geschraagd en gestuwd door aller
medewerking en langs zijn weg alleen
gunstiger met betrekking tot Protestant-
sche kerken, hoewel het aantal godsdienst
loozen meer dan vervijfvoudigd is. De Ka
tholieke bevolking liep, in verhouding tot
den aanwas der bevolking, terug.
De bevolking van Oegstgeest klom van
4246 personen in 1920 tot 7000 in 1930.
Hier volgt het overzicht:
Oegstgeest.
1920 1930
Ned. D. Hervormd 1.931 2.854
Waalsch 17 22
Remonstrant 38 113
Christ. Geref. 74 126
Doopsgezind 23 65
Evang. Luth. 57 65
Herst. Evang. Luth. 3 4
Andere Geref. kerken 593 972
Roomsch Katholiek 1.359 1.914
Oud-Katholiek 1 8
Nederl. IsraëL 11 10
Portug. Israël.
Andere Kerk.gez. 10 128
Geen Kerk.gez. 129 711
Kerk. Gez. onbekend 6
Verschillende belangwekkende gegevens
zouden nog uit het Ille deel der Volkstel
ling-statistiek zijn op te maken. Wij laten
hier volgen de cijfers, waarin is uitge
drukt de leeftijd van de inwoners der stad
Leiden:
Hoeveel jonge, hoeveel oude
menschen in Leiden?
Van de 17625 Katholieken, welke te Lei
den wonen zijn:
1961 mann. personen en 1897 vrouwe
lijke personen geboren in de jaren
1930—1921;
1573 mannel. en 1807 vrouwel. personen
in de jaren 19201911;
1540 mannel. en 1781 vrouwel. personen
in de jaren 19101901;
1120 mannel. en 1314 vrouwel. personen
in de jaren 19001891;
783 mannel. en 956 vrouwel. personen
in de jaren 18901881;
591 mannel. en 751 vrouwel. personen in
de jaren 1880—1871;
438 mannel. en 513 vrouwel. personen
in de jaren 18701861;
207 mannel. en 265 vrouwel. personen
in de jaren I860'1851;
46 mannel. en '82 vrouwel. personen zijn
geboren in 1850 en daarvóór.
Voor de geheele stedelijke bevolking
zijn deze cijfers als volgt:
6843 mannel. en 6578 vrouwel. personen
geboren in de jaren 19301921;
6492 mannel. en 6578 vrouwel. geboren
in de jaren 19201911;
6734 mannel. en 6804 vrouwel. geboren
in de jaren 19101901;
4835 mannel. en 5286 vrouwel. geboren
in de jaren 19001891;
3567 mannel. en 4054 vrouwel. geboren
in de jaren 18901881;
2764 mannel. en 3246 vrouwel. geboren
I in de jaren 18801871;
j 1897 mannel. en 2272 vrouwel. geboren
in de jaren 18701861;
j 878 mannel. en 1205 vrouwel. geboren
j in de jaren 18601851;
j 251 mannel. en 393 vrouwel. geboren in
1 1850 of daarvóór.
i
ontmoeten opbouwende en geen afbreken
de critiek.
En dat allen, die zelf niets doen en niets
presteeren voor het jeugdwerk hoewel
zij daartoe o: eenigerleiwijze wel
in staat zouden zijn den elementairen
plicht verstaan, om hun critiek te doen
aanvangen.... by zichzelf!
Hoeveel gehuwd, hoeveel
ongehuwd?
Van de 70825 inwoners van Leiden zijn:
ongehuwd 19461 mannel. en 20604
vrouwel. personen;
gehuwd 13644 mannel. en 13681 vrou
wel. personen;
gehuwd geweest (een der echtge-
nooten overleden of gescheiden) 1156 man
nen en 2279 vrouwen.
Overzichten van de verschillende ge
meenten in de omgeving zullen in de
eerstvolgende nummers worden opgeno
men.
VIERING KONINGINNEDAG.
Arbeid in broodbakkerijen.
De Minister van Sociale Zaken heeft in
verband met de viering van den verjaar
dag van H. M. de Koningin onder bepaal
de voorwaarden goedgevonden, dat in
broodbakkerijen in alle gemeenten des
Rijks door hoofden of bestuurders en door
bakkersgezellen op Donderdag 31 Augus
tus om drie uur des voormiddags met den
bakkersarbeid wordt aangevangen. Bo
vendien mag op dien dag reeds te één uur
des voormiddags met arbeid, bestaande in
het gereed maken van deeg en ovens, wor
den begonnen.
GROEIEND ONGELOOF.
53 GEMEENTEN VOOR MEER DAN
25 pCt. ONGELOOVIG.
Verschenen is deel n van de publicatie,
die de resultaten omvat van de volkstel
ling van 1930.
Dit deel bevat de gegevens van de ker
kelijke gezindte der Nederlandsche bevol
king.
Uit de cijfers blijkt, dat er in ons land
1.431.298 katholieke mannen en 1.458.724
katholieke vrouwen woonden.
Deze cijfers waren in 1930 resp. 1.212.566
en 1.323.017.
Ontstellend zijn de cijfers, die in dit deel
worden medegedeeld over de toename van
het ongeloof in Nederland. In totaal be
hoorden volgens de telling in 1920 tot geen
enkele kerkelijke gezindte 533.714 perso
nen. Volgens de telling van 1930 was dit
aantal 1.144.393. Het percentage van hen,
die tot geen geloofsbelijdenis behoorden,
bedroeg voor het Rijk 14.42; voor de ge
meenten met meer dan 100.000 inwoners
27.59. Er zijn in ons land 53 gemeenten,
waarvan het percentage ongeloovigen bo
ven de 25 uitgaat. De gemeenten Koog a.
d. Zaan en Zaandijk hadden resp. een per
centage van 50.25 en 50.16.
HANDEL IN AARDAPPELEN.
ZONDER ERKENNING MAG HET
BEDRIJF NIET UITGEOEFEND
WORDEN.
Ten aanzien van den handel in aardap
pelen maakt de minister van economische
zaken bekend, dat exporteurs, groothande
laren, beurtschippers, commissionnairs,
winkeliers en venters him bedrijf slechts
kunnen blijven uitoefenen, wanneer ze als
zoodanig voor 1 September 1933 erkend
zijn door de voorloopige Nederlandsche
aardappel centrale.
Aanvragen om erkenning als exporteur,
groothandelaar, beurtschipper of commis-
sionnair zijn te richten aan:
Voor Noord- en Zuid-Holland: de heeren
G. Kunst, Olympiaplein 63, Amsterdam-
Zuid, P. van Leeuwen, Weenaplein 13, Rot
terdam en C. J. van Zaaien, Z.O. Binnen
singel 53, Den Haag.
Aanvragen om erkenning als winkelier
of als venter zijn te richten tot den heer
Tj. Reitsma, secretaris Ned. Bond van
Kleinhandelaren, Lusthofstraat 65b, Rot
terdam.
De bovenbedoelde erkenning geschiedt
kosteloos.
MARGARINEMONOPOLIE.
Bescherming der regecring ingeroepen.
De juridische raadsman van het Comité
van Actie van Margarinehandelaren, mr.
dr. H. F. A. Völlmar, heeft een schrijven
gericht aan den Minister van Economische
Zaken en Arbeid met het dringend ver
zoek, om terstond maatregelen te willen
nemen, opdat aan den ten eenenmalen on-
houdbaren toestand in den vrijen marga-
rinehandel een eind kome.
Wij ontleenen daaraan het volgende:
Bij de bespreking, welke op 10 Juli j.L
i is gehouden tusschen de Commissie van
Advies in zake margarine, tezamen met de
Contactcommissie voor de Margarine-in
dustrie en de Commissie van Overleg uit
de drie middenstandsbonden is gelegen
heid gegeven de grieven van groot- en
kleinhandelaren naar voren te brengen.
Tot eenigerlei daad van de Crisis-Zuivel-
Centrale heeft deze bespreking echter
vooralsnog niet geleid.
Naar bekend, heeft deze Contactcommis
sie tot dusver niets gedaan noch getracht
te doen teneinde de gedupeerde margari
nehandelaren tegemoet te komen.
De geheele margarinehandel wordt
thans geregeerd door het kartel der fabri
kanten; de vrije concurrentie is ten
eenenmale uitgeschakeld. De Crisis-Zuivel-
Centrale, in staat om ten deze in te grij
pen, laat na te doen hetgeen haar plicht
is, n.l. den financieelen ondergang van een
bedrijf, waarin naar schatting ongeveer 6
7000 Nederlanders een bestaan vinden,
te stuiten.
Bij de toepassing van de Crisis-Zuivel-
wet is voor de bestaande margarinefabri
kanten een feitelijk monopolie ontstaan.
Angstwekkend had de Crisis-Zuivel-Cen-
trale er voor behooren te waken, dat het
monopolie op geen enkele wijze konde
worden uitgebuit. Nu de Crisis-Zuivel-
Centrale zulks nalaat, mag een beroep
worden gedaan op de regeering, opdat niet
langer de vrije hand wordt gelaten aan
hen, die zich niet ontzien een monopolis
tische positie uit te buiten ten nadeele van
duizenden middenstanders, die in hun
moeizaam en jarenlang opgebouwd bedrijf
een eerlijk en genoegzaam bestaan hebben
gevonden.
Aan dit schrijven is tevens een nadere
uiteenzetting toegevoegd van den voorzit
ter en den economischen raadsman van het
comité, den heer G. van Duyn, accountant
te Den Haag.
BUITENLAND.
Een Belgisch clearings-heslult (2de
blad).
Het m.s. proces tegen de brandstichters
in Het Rijksdaggebouw. (2de blad).
De in vrijheid stelling van Gandhi. (2de
blad).
BINNENLAND.
Wij geven eenige belangwekkende of
fers, ontleend aan de pas verschenen pu
blicatie betreffende de Volkstelling 1930.
(lste blad).
Bepalingen betreffende den handel in
aardappelen. („Binnenland" en „Laatste
Berichten").
Krachtig optreden tegenover vreemde
lingen in uniform, (lste blad).
Vrouw te Mlddclstum nit den trein ge
sprongen en aan de gevolgen overleden.
(Gem. Ber. 3de blad).
Zwaar weer in den lande. Twee mo
lens door den bliksem getroffen en afge
brand. (Gem. Ber. 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De harddraverij te Stompwljk. (3de
blad).
De Europeesche rocikampiocnschappcn.
(3de blad).
INVOERRECHT OP BUITENLANDSCH
FRUIT.
Gelijksoortige maatregelen ais voor het
graan.
Naar de „Msb." verneemt, is zeer binnen
kort een besluit te wachten .waarbij de in
voer van fruit wordt gemonopoliseerd en
invoer slechts toegestaan is aan houders
van bewijzen, welke verstrekt worden na
betaling van een vastgesteld bedrag.
De regeling zal gelijksoortig zijn aan die
welke onlangs ten aanzien van buitenland-
sche granen is getroffen.
DE GEMEENTEBEGROOTING VAN
AMSTERDAM
Ingrijpende maatregelen
Gisteravond is de concept-begrooting
voor 1934 in het Gemeenteblad versche
nen. In aansluiting aan hetgeen wij daar
uit reeds meedeelden, ontleenen wij er aan
de volgende opsomming van ingrijpende
maatregelen.
Een voorgenomen noodzakelijk geachte
uitbreiding van het politiekorps werd
grootendeels teruggenomen;
de uitgaven van den Woningdienst wor
den sterk beperkt;
bij Publieke Werken wordt een nog
verder gaande vermindering, dan reeds in
1933 werd toegepast, op de kosten van be
stratingen en andere onderhoudsposten
voorgesteld.
Bij Onderwijs wordt o.a. voorgesteld:
opheffing van de Avondscholen voor
schipperskinderen
beperking van de uitgaven voor ver
strekking van schoenen aan schoolgaande
kinderen
opheffing van het van gemeentewege te
geven zwemonderwijs;
schrapping van de uitgaven voor de ver
tooning van lichtbeelden;
vermindering van de uitgavenvoor
gymnastiek- en handwerkonderwijs;
wijziging in de bezoldiging der kwee-
keling-onder wij zers(essen
intrekking van de vaste toelagen aan
waarnemende hoofden van scholen;
verlaging der salarissen van personeel
bij het voorbereidend onderwijs;
vervanging van de helpsters bij voor
noemd onderwijs door kweekelingen;
verhooging van het schoolgeld bij het
voorbereidend onderwijs;
geleidelijke opheffing van de gemeente
lijke handelsavondscholen en cursussen
van inhalingsonderwijs;
sterk doorgevoerde bezuiniging bij het
onderwijs voor exploitatieuitgaven van al
lerlei aard.
Invoering van de hiervoren genoemde
maatregelen heeft voor een deel ook ver
mindering van uitgaven bij het bijzonder
I onderwijs ten gevolge.