24ste Jaargang
DINSDAG AUGUSTUS 1933
No. 7579
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE H. PETRUS-KERK TE LEIDEN
IN HAAR WORDING.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden IS oent per week 12.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week 2.60 per kwartaal
Franco per poat 12.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagablad ia voor de Abonné'a rer-
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
voornitiïetaling. Afzonderlijke nummert 5 oent, met
Geiiinatreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BED RAAGTr
Gewon* Advertentiën 30 cent per regal
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van bet tarief berekend
TELEFOONTJES, van ten hoogst© 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Katholiek Leiden van vóór 100 jaar.
VAN DE „KAGGHEL" NAAR DE ST. PETRUS.
Toen in den a/vond van 25 Juli de vlam
men loeiden in de gewelven van de Leid-
©che Sint Petrus-kerk, verwoestten zij een
gebouw, dat bijna 100 jaren daar had ge
staan en eens de trots was van Katholiek
Leiden; een gebouw, dat met groots offers
is tot stand gebracht en waarvoor na jaren
van vergeefsoh smeeken en bidden ten lan
gen leste door de landeregeering toestem
ming is verleend.
Er is een heel verfiaal te schrijven van
de totstandkoming van dit kerkgebouw,
dat in de laatste jaren wellicht niet meer
voldeed aan de moderne begrippen van
uiterlijke schoonheid, maar dat in het be
gin der vorige eeuw een enorme vooruit
gang beteekende in een tijd, waarin de
emancipatie der Katholieken nog in haar
eerste jaren was.
Hoe het was voor de
reformatie.
Lang geleden, nog vóór de Reformatie,
bezat onze goede stad Leiden drie groote
kerken, nd. de St. Pieterskerk, de hoofd
kerk van de stad, de St. Panoraskerk of
Hooglandsche kerk, beide nog bestaande
en behoorende tot de bezienswaardigheden
van Leiden, en ten slotte de Lieve Vrou-
wekerk, welke stond aan de Haarlemmer
straat en waarvan een rest te zien is aan
de Vroaiwenkerkkoorstraat.
Tijdens de Reformatie gingen deze Ka
tholieke kerken over in de hemden der aan
hangers van de Nieuwe Leer en moesten
de pastoors der nieuw opgerichte staties
omzien naar andere heel wat minder
fraaie bedelhuizen.
Wij vinden in dien voor de Katholieken
zoo droeven tijd in Leiden twee wereldlij
ke staties (d. w. z. staties bediend door
wereldheeren) nl. die van St. Pieter, wel
ke beschouwd mag worden als de voort
zetting van de parochie der St. Pieters
kerk, welke statie al spoedig van naam
veranderde en de statie van St. Willibrord
werd. Deze was aanvankelijk gevestigd
aan de St. Pieterskerhgraoht, vervolgens
aan de Hoogewoerd, daarna aan de Appel
markt (Nieuwe Rijn) en eindelijk aan de
Steenschuur in de St. Lodewijkskerk, wel
ke kerk bij opheffing der statie in 1857 als
suocursaal-kerk (hulpkerk) werd toege
voegd aan de inmiddels gebouwde H. Pe
trus-kerk. Vervolgens was er een tweede
wereldlijke statie, van de H. Maria, welke
spoedig verliep, weder werd opgericht in
de West Havenstraat, ook daar niet lang
stand hield; nogmaals werd opgericht
aan het Utreohtsohe Veer en vervolgens
gehuisvest werd in de St. Jorissteeg.
Dit Sint Joris-kerkje, bijgenaamd de
„Kagghel" werd het uitgangspunt voor de
tegenwoordige St. Petrus-paroohie, waar
mede in 1857 de eerste statie werd samen
gesmolten, waarna de Petrus-kerk verhe
ven werd tot eerste parochiekerk van Lei
den.
Dit is in t kort de vóór-geschiedenis
van de Petrus-parochie en tevens de ver
bindingsschakel met den tijd van vóór de
Hervorming.
Het kerkje in de St Jorissteejj.
Wanneer wij de oude aanteekeningen,
■waaruit de historie van Katholiek Leiden
kan worden gereconstrueerd, opslaan,
vinden wij in het kerkje aan de St. Joris-
steeg in het jaar 1819 een pastoor, Anfco
nius van Stookum geheeten, die daar in
Februari was aangesteld.
Even vóór de komst van pastoor Van
Stookum in Leiden was er een aanschrij
ving van Gouvernementswege aan alle ker
kelijke gemeenten gezonden, waarin een
opgave verzocht werd van de herstellin
gen, verbeteringen of vergrootingen, die
aan de kerken noodig geoordeeld mochten
worden, met opgave van de vermoedelijke
kosten en de fondsen, die daartoe aanwe
zig waren.
Pastoor v. Stockum schreef in antwoord
daarop terug, dat zijn kerk te gebrekkig
en te klein was, om er geld aan te ver
spillen, doch hij had een ander plan. Hij
vroeg nl. om in het bezit gesteld te mogen
worden van de Protestantsche Fransche
of Waalsche kerk, met welker afbraak men
juist een begin had gemaakt.
Deze Waalsche kerk was de voormalige
Liev© Vrouwekerk aan de Haarlemmer
straat, waarvan wij in den aanvang heb
ben gesproken.
Dit was een alleszins redelijk en aanne
melijk voorstel, doch Gedeputeerde Staten
antwoordden op dit verzoek, dat zij zich
onbevoegd rekenden om daartoe vergun
ning te verleenen, doch dat men door mid
del van het plaatselijk bestuur moest traoL-
ten zulks met de afbrekers te vinden.
Onderhandelingen werden aangeknoopt
met het bestuur der Waalsohe gemeente
en hangende deze besprekingen werd in
derdaad de afbraak der kerk geschorst, z
Ongelukkigerwijze stierf de eerw. heer
v. Stookum reeds op 30 April 1819 en na
diens overlijden gingen de eloopere weer
door met de verdere afbraak.
Spoedig daarop, nl. reeds op 3 Mei 1819
werd tot pastoor in de „Kagghel" be
noemd de eerw. heer Petrus Anto-
nius Kervel, die tot dan toe pastoor
te Nootdorp was geweest, en die de
man zou worden, aan wien het gelukken
zou den Leidschen Katholieken een nieuw
kerkgebouw te schenken.
„Thans geen tijd om kerken
te bouwen."
Wilde er nog iet» van het plan van pas
toor v. Stockum terecht komen, dan moest
snel gehandeld worden.
Pastoor Kervel bleek een man, die rich
door zijn persoonlijkheid invloedrijke
vrienden kon verwerven en één van die
vrienden was de toenmalige secretaris van
Eerediensb te Brussel vaq Gerht. Neder
land en België waren toen nog vereenigd
in één koninkrijk.
Pastoor Kervel schreef dezen vriend om
hulp, maar deze kon hem weinig hoop ge
ven: „Het was thans de tijd niet om ker
ken te bouwen, schreef hij, daar het ze
ker was, dat bij de aanstaande circumscrip-
tde het getal parochiën aanzienlijk zou
moeten worden verminderd".
Daar zat pastoor Kervel met z'n mooie
plan! De sloopers braken een kerkgebouw
af, dat den Protestanten te groot was ge
bleken en waaraan de Katholieken groote
behoefte hadden.
De muren werden tot halve hoogte afge
broken en het restant diende voortaan
tot ommuurde begraafplaats, midden in de
stad!
Zoo verliep de eerste poging om tot een
nieuw kerkgebouw te komen.
Het volgend jaar, in 1820, probeerde
pastoor Kervel het weer. Hij kreeg de ge
it genheid om 3 belendende huizen te koo-
pen en opende onmiddellijk een inteeke-
ning, waarop hij omstreeks 10.000 aan
giften ontving.
Doch op zijn request om een toelage uit
Js lands kas ontving de pastoor van den
directeur-generaal voor de zaken van den
Katholieken Eeredienst ten antwoord, dat
een spoedige kerkelijke organisatie in uit-
zioht was, waarop gewacht diende te wor
den.
Men zat nl. al jaren lang f© laspelen
met een goede financieele regeling tusschen
den Staat en de diverse kerkgenootschap
pen en daoht ieder oogenblik, dat er nu
wel spoedig een behoorlijke organisatie
zon komen.
Maar deze bleef uit en pastoor Kervel
bleef niets anders over, dan zijn giften
en gaven weer terug te geven aan de mil
de schenkers onder aanbieding van zijn
excuses.
In de eerstvolgende 10 jaren bleven nu
de pogingen om tot een nieuwe kerk te
komen rusten.
Pastoor Kervel rustte evenwel niet en
zag kans in dien tijd den Katholieken een
eigen begraafplaats te bezorgen. Aan zijn
initiatief is het nl. te danken, dat in het
jaar 1828 de R. K. Begraafplaat» aan de
Zijlpoort kon worden ingewijd.
(Wordt vervolgd.)
VREEMDE ARBEIDERS.
Wetsontwerp bijna gered.
Naar wij vernemen, verkeert het wets
ontwerp tot regeling van 't in dienst ne
men van buitenlandsche arbeidskrachten,
dat de minister-president bij de deetijds
gehouden regeerings-verklaring heeft toe
gezegd, in een vergevorderd stadium van
voorbereiding.
„Vijf geheimen"
Te Roldac wordt deze week de negen
de social* Studieweek gehouden.
In de r*d«, waarmede mgr. dr. Poels de
ze „week" opende, gaf hij aan „de vijf ge
heimen v»n een sociaal rozenhoedje":
le. Beseffende de diepte en breedte van
deze ontkerstende maatschappij, moeten
we tegelijkertijd weten, dat er bestaat een
diametisl© tegenstelling tusschen de ka
tholieken «n de moderne wereld.
2. Geren we ons rekenschap van de ont
zettende problemen in onzen tijd, en vin
den we een oplossing van de vraagstuk
ken, welke heeten: de moderne wereldcri
sis.
3. Laten we in dezen groeten tijd niet
komen onder den indruk van sommigen, die
©en lijklucht speuren en denken aan het
©inde van de dagen.
4. De roeping der Katholieken is, door
middel van de standsorganisaties een nieu
we structuur te bouwen voor de nog ka
tholieke maatschappij.
5. Het is de vraag, of de oudere gene
ratie de geweldige problemen zal kunnen
oplossen; eerder is dit de taak van de
jongeren.
Daarvoor is noodig ©en diep be
leefd geloof, de Eucharisti
sche geest.
Op deze vijf punten gaf dr. Poels een
toelichting, waaraan we het volgende ont-
leenen:
Welke zijn de oorzaken van de crisis!
De moderne mensch verklaarde zich
Autonoom onder den invloed van het libe
ralisme. God is uitgeschakeld; het licht in
de mensohelijke ziel is uitgedoofd.
Met de oplossing van de wereldcrisis
moeten we nationaal beginnen en doen wat
wij nationaal kunnen doen. Dat kan aan
de internationale oplossing vooraf gaan.
Diep is de wereld ontkerstend. Ter ver
betering moeten we bij ons zelf beginnen.
Hoe moeten wij one deze wereldcrisis
voorstellen! Niet als een oonjunctuur-cri
sis! Uitvoerig werd dit aangetoond.
We beleven thans de plutocratie. Mil-
lioenen menechen zijn gedwongen te wer
ken in de fabrieken en in de mijnen. En
nu heeft een valaohe interpretatie in den
eigendom doen ontstaan de alleenheer
schappij over de bedrijven. Doch elk be
drijf is toch de coöperatie van deze drie
groepen: zij, die hun kennis, die hun ar
beid en die hun geld geven!
Het liberalisme beschikt over geld, over
de pers en over invloed. Wat het commu
nisme opbouwt, doet meer aan de hel dan
aan den hemel denken. Het socialisme
teert voor een groot gedeelte op de begin
selen van het liberalisme en lean daarom
geen antwoord geven op de tijdsvragen.
De roep ie thans om one. Wat zal Rome,
wat zal het katholieke volksdeel zeggen?
Het Christendom zou nooit kunnen voort-
bloeien wanneer naast Paus en Bisschop
pen er geen leeken waren, die op wereld
lijk terrein de Christelijke beginselen toe
pasten en verdedigden.
In onze standsorganisaties moeten cel-
lenbouwers zijn, die de publiekrechtelijke
bedrijfsorganisatie voorstaan en er de
Christelijke beginselen binnendragen, ter
hervorming van onze ontkerstende maat
schappij.
Voor do oplossing der geweldige proble
men hebben we de jongere generatie noo
dig, bezield van een diep geloof; niet een
overgeërfd geloof, dat in eikenhouten kis
ten wordt overgenomen! Dr. Poel» zeido
vertrouwen te hebben in het heilig enthou
siasme der jongeren en de ouderen zien
met blijdschap wat onder de jongeren tot
uiting komt.
Helaas gaan er echter onder de jonge
ren enkele stroomingen in de verkeerde
richting.
Dr. Poels besloot zijn rede met de ver
maning, dat een volk, dat zijn vertrouwen
verliest in de priesters, ook de Kerk zal
verliezen ft zijn GelooL
BUITENLANDERS AAN DE UNIVER.
SITEIT.
Bij de Regeering zijn maatregelen in
overweging om te voorkomen, dat de stu
die van Nederlandsche studenten belem
mering zou ondervinden door ©en in ver
houding tot de beschikbare ruimte in de
collegelokalen en laboratoria te grooten
toeloop van vreemdelingen. Nog geen me
dedeelingen kunnen worden gedaan in
hoeverre de Regeering het noodig zal
achten de studie van vreemdelingen aan
bepaalde voorwaarden te onderwerpen.
De minister van onderwijs heeft voort»
den curatorencolleges de>r rijksuniversitei
ten te kennen gegeven, dat buitenlanders
niet in aanmerking komen voor benoeming
tot assistent. Slecht» bij hooge uitzonde
ring en dan bij wijze van overgang zijn
dit jaar nog enkele plaatsen van assis
tent door buitenlanders bezet.
Cumulatie.
Op de Amersfoortechen Kaderdag der
K. Staatspartij is ook aangedrongen op
ingrijpen tegen het individueel verzamelen
van inkomsten door cumulatie.
De voorzitter, mr. Geseling, antwoord
de hierop, dat velen die over cumulatie
spreken en er tegen fulmineeren een schan
delijke demagogie voeren. Zij mis
leiden, omdat xij de feiten in deze schro
melijk overdrijven.
Dat is zoo.
Er wprdt overdreven. En in deze brengt
ook zoo dikwijls afgunst tot onware voor
stellingen en onredelijke conclusies.
Dat iemand uit twee bronnen zijn in
komen trekt is niet altijd verkeerd
ook al zou hom een dezer bronnen al wel
een bestaan kunnen geven.
Dit vooropgesteld moeten wij toch het
cumulatie-vraagstuk beschouwen als een
zaak, die onze R. K. Staatspartij ter hand
móet nemen, als de regeering niet spoedig
uit eigen beweging ingrijpt. Want er z ij n
ergerlijke toestanden op dit terrein. Wij
kennen er ook in eigen omgeving.
De T ij d van gisteravond schrijft over de
cumulatie:
„Men moet in de kleinere steden
en op de dorpen, waar men elkaar van
aangezicht tot aangezicht kent en waar
men het cumulatie-gedrocht dagelijks
van aangezicht tot aangezicht ziet,
m©n moet daar eens komen om de er
gernis te peilen, die opgewekt wordt
door het feit, dat functionarissen met
een goede, soms zelfs zeer ruime, jaar
wedde, daarnaast nog een of meerdere
eveneens goed betaalde functies waar
nemen, functies die ieder op zioh zelf
en op hun beurt weer in het volle
besta&nsonderhou d van een
ander gezin kondon voorzien.
De weerzin, door dergelijke toestan
den opgewekt en die psychologisch
méér dan verklaarbaar is, dateert
zeker niet van vandaag of gisteren,
maar het gevaar, dat tot nu toe on
dergronds slechts zich deed gelden,
komt thans met kracht en onstuimig
naar boven.
In het belang van onze gezonde
staatkundige ontwikkeling is het hoog
tijd, niet alleen, dat dit gevaar duide
lijk en zonder omwegen wordt gesigna
leerd, wat de bedoeling dezer regelen
is, doch vooral, dat klles worde aan
gewend, om het vretende onkruid der
cumulaties met wortel en tok uit te
roeien. Geschiedt dit niet en wordt het
geduld, wat do massa als ©en on
recht aanvoelt en als zoodanig ook be
oordeelt dan zullen de gevolgen niet
uit kunnen blijven*'.
Al moge de „Tijd" in het bovenstaande
eenige wel wat erg dikke woorden gebrui
ken, welke een overdreven, onware voor
stelling van het gesignaleerd euvel kunnen
opwekken er zit toch o.i. veel waarheid
BINNENLAND
HET STRAPERLO-SPEL.
Naar aanleiding van de Ministerieel©
circulaire d.d. 1 Augustus j.l., waarin een
uitbreiding van het z.g. behendigheidsspel
hier te lande geconstateerd en betreurd
wordt, deelde de heer Jules Perel, die het
Straperlo-spel te Scheveningen, Noord wijk
en Zandvoort introduceerde, aan de pers
mede, dat ditzelfde «pel nergens elders in
den lande gespeeld mag of kan worden.
Op alle aanvragen om levering van ta
fels is afwijzend beschikt, omdat aan-
stands het standpunt is ingenomen, dat
dit behendigheidsspel beperkt moest blij
ven tot de grootere badplaatsen.
Na de pertinente weigering om in tal
van andere plaatsen in den lande dit >pel
te komen exploiteeren, ia men er toe over
gegaan imitatiespelon te organiseeren, zoo
dat thans ook hier te lande o.m. het Spi-
ralo-spel wordt beoefend. Dit spel is intus-
schen in Duitechland verboden, alwaar tot
in de hoogste rechterlijke instantie is uit
gemaakt, dat dit geen behendigheidsspel
is.
De hoer Perel zou het inderdaad toe
juichen, indien er een verordening in het
leven sou kunnen worden geroepen, waar
bij elk behendigheidsspel in den lande ver
boden wordt mot uitzondering zooals oa.
ook in België en Frankrijk geschiedt
van enkele groote badplaatsen en dan nog
natuurlijk alleen gedurende het zomersei
zoen.
R'DAMSCHE LLOYD RAPIDE.
De Rotterdamsche Lloyd Rapid© in aan
sluiting op het mailschip „Balooran"' wordt
Donderdag 10 Aug. te 8.28 uur in den Haag
(HolL Spoor) verwacht.
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Duitschland wijst de inmenging van
Frankrijk en Engeland inzake de Nazl-
propaganda in Oostenrijk af. (2d© blad).
Oranje-feesten in Nassau. (3d© blad).
Militaire opstand op Cuba uitgebroken.
(2de blad).
De Fransche vliegers Codos en Rossi zijn
geland in Syrië en hebben het lange-af-
stand-record gebroken. (Luohtv, 2do blad).
BINNENLAND.
Wetsontwerp tot regeling van het in
dienst nemen van buitenlandsche arbeids
krachten bijna gereed, (lete blad).
Twee kinderen overreden en gedood.
(Gem. Ber., 3d© blad).
Felle brand te Vlaardingen, groote scha.
de. (Gem. Ber., 3de blad).
Slachtoffers van de Ntte. (Gom. Ber,
3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Fransceh Wielerbond over het pro
test tegen van Egmond. (2de blad).
KRACHTIG OPTREDEN DER
AMSTERDAMSCHE OVERHEID.
TEGEN ZX} BEHENDIGHEIDSSPELEN
Sinds korten tijd word aan do leden van
oen in de hoofdstad opgerichte ontspan
ningsvereniging „Entro Nous" gelegen
heid gegeven, zich in de Tanzklauao „Bel
levue' 'aan de Marnix#traat in besloten
kring onledig te houden mot do beoefening
van oen spel in do klasso van hot 8tra-
perlo, het z.g. 'Rbmadjo.
Naar wij thans vernemen heeft de di
rectie van genoemd etablissement de met
„Entre Nous'* aangegane huurovereen
komst opgezegd, hetgeen geschied is op
aandrang van overheidswege, van welke
zijde men er sterk tegen gekant is dat in
een gebouw van openbare vermakelijk
heden aan een vereoniging, welke genoem
de doeleinden nastreeft, onderdak wordt
verleend.
Wij vernomen in dit verband dat elders
in Amsterdam do vereeniging in een oorcle
privé de zaak op denzolfden voet zal
voortzetten.
Naar aanleiding van het bovenstaande
hebben wij ons vervolgens gewend tot de
directie van „Bellevue", die ons mededeel
de dat deze onderneming en dus ook de
Tanzkleuse gedreven wordt krachtens z.g.
gunstvergunningen, omdat „Bellevue" ge
rangschikt wordt onder gebouwen van
openbare of gesloten vermakelijkheden.
Het Romadjo, dat in Tanzklause ge
speeld werd, bleek de overheid met
name de burgemeester als hoofd der poli
tie staat afwijzend tegenover deze z.g. be
hendigheidsspelen niet aangenaam te
zijn, met het gevolg dat de directie van
„Bellevue*' aanzegging kreeg om, boe dan
ook, onverwijld ©en einde te maken aan do
overeenkomst met „Entre Nous", aange
zien zij anders de gunstvergunning zou
verliezen.
De directie heeft daarop onmiddellijk de
overeenkomst opgezegd, doch stelt zich
daarbij, wat betreft het recht op schade
vergoeding van „Entre Nous" op het stand
punt dat zij door overmacht tot een dorgo-
lijkcn maatregel gedwongen is.
BEZUINIGINGSWET IS AFGE
KONDIGD.
Reeds in werking getreden.
De wet tot beperking van uitgaven, wel
ke voor de openbaro kassen voortvloeien
uit de uitvoering der Lager Onderwijs-wot
1920 (do bezuinigingswet van mr. II. P.
Marchant), i* in hot Staatsblad 114 afge
kondigd. Zij is inmiddel* n.l. met ingang
van den zesde dezer maand in werking
getreden.
MARIAB0ND.
De Marjabond in het bisdom Haarlem
heeft in klcin-brochure-formaat doen ver
schijnen een „beknopt overzicht van het
werk van den Mariabond in het bisdom
Haarlem over het tijdvak 1906^—1933".
