30NDERDAG 20 JULI 1933
No. 7563
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
WAT GEBEURT ER
MET ONZEN GULDEN
24ste Jaargang
3)e Êcki^efi^CSou^atvt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij ToonritbeUHiig:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week M f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnó's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummer» 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 f
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. II] r
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewon* Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEF00NTJE8, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
De gezonde positie van de Nederiandsche Bank
DE BETEEKENIS VAN 23 SEPTEMBER 1931
IL
Zooals wij in ons eerste artikel breed
voerig hebben betoogd, ia de positie van
de Nederiandsche Bank, gezien de per 3
Juli 1933 opgemaakte bankstaat, kernge
zond te noemen. Immers, 77.4 pet der zich
in circulatie bevindende bankbiljetten was
door zuiver goudbezit van de bank ge
dekt, welk percentage zelfs tot 86.1 pet.
steeg, zoo men tevens daarbij in aanmer
king nam het bezit van onze centrale
credietinstelling van buitenlandsche wis
sels, vermeerderd met haar saldi bij de
buitenlandsche correspondenten van de
Nederiandsche Bank.
Wat de binnenlandsche positie van de
bank aangaat, de huidige moeilijke om
standigheden op economisch en financieel
gebied zijn oorzaak, dat de vraag naar
oredietfaciliteiten van de zijde van de
binnenlandsche credietnemers van de bank
slechts gering is. Eenerzijds, omdat er
voor „cash money" weinig vraag is, maar
anderzijds vooral, wijl de groote bankinstel
lingen in Nederland zeer huiverig zijn hun
liquiditeit te verminderen, zoodat zij hun
credietverleening aan particuliere geldne-
mers hebben ingekrompen, om daardoor
6teeds paraat te zijn aan al hun dadelijk
opvraagbare verplichtingen te kunnen vol
doen.
De geringe credietbehoefte.
Zoo was op den 3den Juli 1933 bij de Ne
deriandsche Bank slechts een bedrag van
S5.9 millioen gulden aan wissels in herdis
conto gegeven; en beliepen de beleenin
gen op effecten en goederen (onder de
laatste post is ook de beleening op goud
begrepen, waarvoor de bank maar 1 pet.
berekent, hetgeen de uitzonderlijke posi
tie van het goud duidelijk doet uitkomen)
slechts onderscheidelijk 120.1 millioen gul
den en 4.3 millioen gulden, zoodat de ge-
heele credietverleening van de bank aan
de verschillende Nederiandsche financieele
instellingen slechts bedroeg 180.3 millioen
gulden.
Hoezeer de groote Nederiandsche bank
instellingen er in de huidige omstandighe
den op bedacht zijn de eigen middelen liqui
de te houden, blijkt afdoende uit één be
paalde post op de credietzijde van de bank-
staat: „Rekening-Courant van anderen".
De Nederiandsche Bank heeft nd. twee
rekening-courant-pos ten op de creditzijde
van haar wekelijksche bankstaat vermeld:
„Rekening-Courant van het Rijk" en „Re
kening-Courant van anderen". Do eerste
post bedroeg per 3 Juli 1933, nihil; zelfs
had de Staat der Nederlanden op dien
datum zich genoodzaakt gezien een rente
loos voorschot van 2.5 millioen gulden bij
de Nederiandsche Bank op te nemen, waar
toe de bank, krachtens het haar verstrekte
monopolie, verplicht is tot een bedrag van
maximum 15 millioen gulden.
De „Rekening-Courant van anderen" om
vat de saldi der verschillende grootere (en
kleinere) Nederiandsche bankinstellingen,
bankiers, enz., die deze bij de Nederiand
sche Bank aanhouden, welke post, per 3
Juli 1933, bedroeg: 78.1 millioen gulden.
Deze post bevat dus het dadelijk opneem
bare tegoed van de verschillende Neder
iandsche financieele instellingen bij deze
centrale credietinstelling. En er dient hier
wel even de aandacht op gevestigd, dat dit
tegoed uiteraard geen rente draagt. De
Nederiandsche bankinstellingen, bankiers,
enz. storten n.l. op hun rekening courant bij
de Nederiandsche Bank niets anders dan
bankbiljetten door de Nederiandsche Bank
zelve uitgegeven, die derhalve voor de Ne
deriandsche Bank natuurlijk in feite waar
deloos zijn, zoodat zij er derhalve ook niet
aan denkt over het bedrag der rekening-
courant-saldi aan derden rente te vergoe
den. Hieruit volgt anderzijds hoe groote
waarde de Nederiandsche bankinstellingen,
bankiers, enz. aan hun liquiditeit hechten,
dat zij gezamenlijk op de Oude Turfmarkt
te Amsterdam over een geen cent rente
afwerpend tegoed beschikken van meer
dan 78 millioen gulden! Men kan dus vei
lig zeggen, dat de grootere en kleinere fi
nancieele instellingen hier te lande allee
doen om, bij ©enigszins belangrijke opvra
gingen van deposito hunner cliëntèle, on
middellijk in staat te zijn hun verplichtin
gen na te komen.
Keeren wij nu tot de Nederiandsche Bank
zelve terug, dan hebben wij dus gezien, dat
de Nederiandsche Bank, behalve haar bezit
aan goud in baren en gemunt goud, nog
twee andere posten heeft, die met goudbe
zit zijn gelijk te stellen: buitenlandsche
wissels en saldi bij buitenlandsche corres
pondenten.
Het rentegevend goud.
Het is dit be^it, dat gedurende het jaren
lange presidentschap van den vroegeren
president-directeur van de Nederiandsche
Bank, mr. G. Vissering, van ;«aar tot jaar
vermeerderde, aan welk bezit de vroegere
president den naam gegeven heeft van:
„rentegevend goud". Deze naam was met
terdaad goed gekozen, want uit dit vaak
in de honderd millioen loopende bezit aan
buitenlandsche wissels en aan saldi bij de
correspondenten van de Nederiandsche
Bank in het buitenland, zijn in de veelja
rige rggeering van mr. G. Vissering in het
hoofdgebouw van de bank op de Oude
Turfmarkt te Amsterdam tientallen mil
lioen guldens winst behaald, die voor een
zeer belangrijk gedeelte ten bate van den
Staat der Nederlanden zijn gekomen, daar
het leeuwenaandeel der door de Neder
iandsche Bank behaalde winsten aan het
Rijk toekomt, wijl immers het Rijk, door
het aan de bank verstrekte monopolie, de
bank in de gelegenheid stelt haar winsten
te behalen.
Het zoogenaamd „rentegevend goud"
was echter geen werkelijk goud, zooals op
den klassieken Maandag, den 23sten Sep
tember 1931, zou blijken, toen Engeland den
gouden standaard verliet, het Engelsch
Pond Sterling duikelde, de Londensche
beurs gesloten werd en de Amsterdamsen©
beurs, althans voor dien éénen dag, ter be
zwering van een mogelijken paniek op de
beurs, het voorbeeld van haar oudere Lon
densche zuster volgde.
Wat er toen gebeurde is, in dit verband,
de moeite waard te releveeren.
De Engelsche Ponden.
Het EngeLsche Pond Sterling, eertijds
iets meer dan twaalf Nederiandsche Gul
den waard, verloor toen eensklaps zijn
goudbasis en is thans, welhaast twee jaar
later, op iets beneden de 8.50 Nederiand
sche Grilden gezakt, op welk punt het vrij
wel, in een éoort labiel evenwicht, blijft
schommelen.
De groote bedragen, betaalbaar in En
gelsche Ponden, die de Nederiandsche Bank
bezat, hetzij in prima wissels op Londen,
hetzij aan saldo bij haar Londenschen oor
respondent en die steeds voor rond twaalf
Nederiandsche Gulden per Engelsch Pond
Sterling waren geboekt, bleken opeens veel
en veel minder waard te zijn.
Aan het einde van het boekjaar der Ne
deriandsche Bank, loopende van 1 April
1931 tot 31 Maart 1932, was het aldus ge
leden verlies voor de Nederiandsche Bank
tot ver boven de 20 millioen gestegen. Na
dat de bank uit haar in den loop der jaren
geleidelijk gekweekte reserves verscheide
ne millioenen guldens had afgeschreven,
ter dekking van het zoo onverwachts gele
den pijnlijke verlies, bleef nog een niet
door afschrijving weg te werken verlies
over van welgeteld 19.3 millioen gulden;
een bedrag, welhaast gelijkstaande met het
geheele aandeelenkapitaal van de Neder
iandsche Bank, dat immers slechts 20 mil
lioen gulden bedraagt..
De Staat der Nederlanden heeft toen,
krachtens een bijzondere daartoe in het le
ven geroepen wet, dit verlies voor zijn re
kening genomen, zoodat de Nederiandsche
Bank een schuld had aan den Staat der Ne
derlanden van 19.3 millioen gulden; thans
na afloop van het boekjaar 19321933, tot
18.3 millioen verminderd. Dit was hierom
noodzakelijk, wijl anders de Nederiandsche
Bank, die in wezen slechts een gewone
Naamlooze Vennootschap is, krachtens het
Wetboek van Koophandel, bij een verlies
van meer dan 75 pet. van haar aandeelen
kapitaal hiervan aangifte zou hebben moe
ten doen en dan in staat van faillissement
zou moeten worden verklaard.
Uiteraard diende hier een uitweg gevon
den, daar een faillissement van de Neder
iandsche Bank kwalijk de positie van Ne
derland en de waardebepaling van den Ne-
derlandschen Gulden in het buitenland zou
zijn ten goede gekomen. Billijk was het, dat
de Staat der Nederlanden, die door de se
dert vele jaren gevoerde politiek van het
z.g. „rentegevend goud", altijd door mr. G.
Vissering voorgestaan, in den loop dier ja
ren tientallen millioenen guldens aan winst
aandeel in den schoot was geworpen, nu ook
het door diezelfde politiek geleden verlies
voor rekening van het Rijk nam.
Wij stellen ons voor in een derde en
slotartikel de rol van den Nederlandschen
Gulden als nationaal en internationaal be
taalmiddel in de meer nabije toekomst ver
der uit te stippelen, zooals de onmisken
bare teekenen des tijds doen vermoeden,
dat de komende dingen zich op de geld
markten der wereld zullen gaan ontwikke
len. Maar daaraan zal een korte uiteenzet
ting van de vraag naar en het aanbod van
den Nederlandsehen Gulden in de interna
tionale, thans alleen tot speculatie gestem
de, valuta-markten noodig zijn.
Daarover dus, met een beschouwend slot
woord, in een volgend artikel.
De belangrijkheid der te behandelen stof
en het actueele daarvan in het huidige
tijdsbestel loont der moeite hierop nader
in te gaan.
ONDERWIJS BEZUINIG ING.
Opheffing van voorbereidende klassen.
Naar de „Tijd" van welingelichte zijde
verneemt, is de regeering voornemens bij
wijze van bezuinigingsmaatregel aan alle
scholen voor voortgezet onderwijs, waar
aan voorbereidende klasen verbonden zijn,
deze klassen op te heffen.
Bij de kweekschool is dit reeds ge
schied door de bepaling dat de vierjarige
kweekscholen in driejarige moeten worden
omgezet. Dc nieuwe maatregelen zouden
ook verschillende Handelsscholen en der
gelijke treffen.
KORTING OP JAARWEDDEN.
Burgemeesters, Wethouders, Secretarissen
en Ontvangers.
Gedeputeerde Staten van Zuid-Hol
land hebben aan Burgemeester en Wet
houders in deze Provincie medegedeeld,
dat aangezien hun besluit van 18/28 Oc
tober 1932, tot toepassing eener tijdelijke
korting op de wedden van burgemees
ters, wethouders, secretarissen en ont
vangers, alsmede op de vaste jaarwedden
van de ambtenaren van den Burgerlijken
Stand slechts geldt voor het kalender
jaar 1933 en het dus noodzakelijk is op
nieuw te overwegen of ook voor 1934 een
korting zal worden toegepast, hun col
lege vermoedelijk eerst in het najaar zijn
standpunt in deze zal kunnen bepalen.
Met het oog op het samenstellen der
gemeentebegrootingen ware er daarom
voorloopig rekening mede te houden, dat
voor 1934 vermoedelijk minstens een ge
lijke korting als voor 1933 gold zal vol
gen.
DE GEMEENTEBEGROOTING VAN
AMSTERDAM.
Nog niet goedgekeurd.
Hoewel Gedeputeerde Staten van
Noord-Holland de begrooting van Am
sterdam gisteren wel behandeld hebben,
achtte dit college het nog niet mogelijk
zijn goedkeuring er aan te hechten.
Het is n.l. noodig, dat de twee mil
lioen, die nog bezuinigd moet worden,
door raadsbesluiten in dien geest be
krachtigd worden. Wel heeft het gemeen
tebestuur van Amsterdam aan Gedepu
teerde Staten bericht gezonden, dat het
bereid is alsnog twee millioen te bez<ui-
nigen, doch alleen op deze mededeeling
is het Ged. Staten niet mogelijk de be
grooting goed te keuren.
Eerst moeten de raadsbesluiten bin
nen zijn; pas dan kunnen Gedeputeer
den een beslissing nemen.
AMSTERDAMS HAVEN.
Voorstel tot tariefsverlaging met
20 procent.
Zeer binnenkort is een voorstel van
B. en W. van Amsterdam te verwachten
tot verlaging van de haventarieven met
ongeveer 20 pet.
De Commissies van Bijstand voor de
Handelsinrichtingen en voor de Finan
ciën hebben zich dezer dagen langdurig
met deze aangelegenheid bezig gehou
den. De gemeente zou door deze verla
ging een bedrag aan havengelden prijs
geven, dat ligt tusschen de 300.000 en
400.000.
De voorstanders van- het voorstel
koesteren uiteraard de verwachting, dat
een toenemende bedrijvigheid in de ha
ven tegen deze derving van inkomsten
zou opwegen. „Volk".
CRISIS RUNDVEE CENTRALE.
Naar wij vernemen zal de heer S. van
Zwanenberg, directeur van de Varkens-
oentrale, ook optreden als directeur van
de Crieis-Rundvee-Centrale.
LICHTING 1934.
In het Staatsblad is opgenomen een K.
B., waarbij van de voor inlijving aangewe
zen personen der lichting 1934 24.359 wor
den bestemd voor gewoon dienstplichtige.
Hiervan zijn 1145 bestemd voor de zee
macht.
R.K. B0UWPATR00NS BIJEEN.
Voortgezette algemeene jaarvegadering
te Amsterdam.
Gistermorgen om tien uur werd de vijf
tiende algemeene vergadering van den
Ned. R.-K. Bond van Bouwpatroons in het
Carlton Hotel te Amsterdam voortgezet.
Aan de orde waren de voorstellen der
afdeelingen, waarvan een reeks werd inge
trokken of terzake welke het bestuur dili
gent zal zijn.
Door Utrecht was voorgesteld, dat er
bij de regeering op wordt aangedrongen,
door wettelijke voorzieningen, de concur
rentievoorwaarden tusschen degenen, die
de bouwnijverheid beroepsmatig als werk
gever uitoefenen, en degenen, die bouw
werkzaamheden uitvoeren zonder geacht
te kunnen worden reëele bouwpatroons te
zijn, mede in het sociale belang van laatst
genoemden meer gelijk te doen zijn, door
de kosten van de werkzaamheden van
laatstgenoemden eveneens te belasten met
de kosten voor sociale voorzieningen, wel
ke drukken op de werkzaamheden van
eerstgenoemden.
Het bondsbestuur zegde toe, om dit ern
stig euvel dat volgens den afgevaardig
de van Breda reeds ondervangen door een
K. B. en hoofdzakelijk zou te wijten zijn
aan onvoldoende toezicht van den betref-
fenden Raad van Arbeid ter kennis zal
brengen van den R.-K. Middenstandsbond.
Bij de rondvraag vestigde de heer Tul-
lenaar, afgevaardigde van de afd. Utrecht
de aandacht op de schrikbarend stijgende
hout-import uit Rusland. De heer Tulle-
naar vroeg hoe het stond met het reeds
een vorige maal door het bestuur toegezeg
de onderzoek, waar dit hout wel blijft. Dit
onderzoek is, naar de voorzitter mede
deelde, nog gaande.
Mr. van Hellenberg Hubar, voorzitter
van den R.-K. Middenstandsbond, sprak
zijn voldoening uit over het feit. dat de
R.-K. Bond van Bouwpatroons kort gele
den opnieuw tot de R.-K. Middenstands
organisatie is toegetreden. De R.-K. Mid
denstandsbond is daar trotsch op, want
de R -K. Bouwpatroonsbond is een der
best geoutilleerde patroonsvereenigingen.
Spr. wekte den bond op zijn actie inza
ke dc werkverschaffing onder de nieuwe
regeering krachtig voort te zetten, opdat
de hierbij bestaande euvels een einde ne
men Door het normale bedrijf in stand te
houden, werkt men het beste mede tot op
losing der economische moeilijkheden.
Hierna werd de vergadering gesloten.
BENOEMING HOOGLEERAREN
TE AMSTERDAM.
Tot gewoon hoogleeraar in de sociale
aardrijkskunde en de vergelijkende vol
kenkunde werd gisteravond door don ge
meenteraad van Amsterdam benoemd bui
ten de voordracht om, dr. N. ter Veen, lec
tor aan de Gemeentelijke Universiteit
in de landbeschrijving, sociale en economi
sche aardrijkskunde. Dr. J. P. Kruyt te
Arnhem, No. 1 van de voordracht kreeg 20
steramen
tot gewoon hoogleeraar in de Ned. taal
en letterkunde dr. A. A. Verdenius met 38
van de 41 uitgebrachte stemmen;
tot buitengewoon hoogleeraar in de En
gelsche taal en letterkunde de heer A. G.
van Kranendonk te Delft met 22 stem
men.
Dr. G. A. Dudok, leeraar aan de beide
gymnasia te Amsterdam kreeg 19 stemmen
(buiten de voordracht om).
De gemeenteraad van Amsterdam
heeft de Stichting tot bevordering van
taal, letterkunde, cultuur en geschiedenis
van Zuid-Afrika toegelaten tot het vesti
gen van een leerstoel voor Zuid-Afrikaan-
sche taal- en letterkunde aan de gemeen
telijke universiteit. Nadat op dit besluit de
koninklijke goedkeuring is verkregen,
heeft thans het bestuur der Stichting tot
hoogloeraar benoemd dr. G. Beselaar, oud-
hoogleeraar aan het University College te
Pietermaritzburg (Natal).
Het curatorium van den leerstoel be
staat uit de heeren dr. W. J. Leyds, prof.
H. Burger, secretaris, P. de Kanter, prof.
J. Prinsen en prof. J. H. Scbolte.
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Balbo is te New York aangekomen.
(Luohtv., 2de blad).
1.
De op handen zijnd® stemming m het
Saargebied. Waarborgen voor een zuivere
stemming. (2de blad).
BINNENLAND.
Memorie van Antwoord betreffende de
Landbouwcrisiswet (lete blad).
Slachtoffers van de zee. (Gem. Ber. 3^"
blad en Laatste Ber.).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Het concours hippiqué te Hoofddorp.
(2de blad).
Het schaakkampioenschap van Neder-
land. (2de blad).
K. R. 0.-VLOOT.
Danktelegram van H. M. de Koningin
H. M. de Koningin heeft den voorzitter
van den Katholieken Radiohond in 't bis
dom Haarlem een telegram doen zenden,
waarin H. M. haar dank betuigt voor het
telegram nam ©na de vierduizend personen
sterke bemanning der K. R. O.-vloot, aan
Hare Majesteit toegezonden en waarin do
voorzitter wondt verzocht, dien dank na
mens Hare Majesteit aan de leden van
dien bond over te brengen.
Toelatingsexamen Rijkstuinbouw-
winterscholen.
De waarnemend directeur-generaal van
den Landbouw brengt ter kennis van hen,
die toj, den cursus 1933—1934 van één dor
Rijketuinbouw(wintor)scholen wonscheji te
worden toegelaten, dat de data van aan
melding voor de toelatingsexamens aan
die inrichtingen als volgt zijn vastgesteld:
Rijkstuinbouwwinterschool te Nijmegen
vóór of uiterlijk op 12 Septemberdie te
Naaldwijk vóór of uiterlijk op 9 Septem
ber 1933; die te Aalsmeer vóór of uiterlijk
op 7 September 1933die te Hoorn vóór
of op uiterlijk 16 September 1933; die to
Boskoop vóór of op uiterlijk 4 September
1933; die te Lisse vóór of uiterlijk op 9
September 1933.
De aanmelding moet geschieden bij den
directeur der school, bij wicn nadere in
lichtingen zijn te verkrijgen.
Venetiaansche gondels in Amsterdam.
De hoofdstad heeft weder een nieuwe
attractie gekregen. Hoeft Amsterdam tot
nu toe aJleon den naam gehad van Venetië
van het Noorden, thans zal dit ook werke
lijkheid worden, want Venetiaansche gon
dels met echte Venetiaansche gondeliers
hebben hun intocht gehouden. Aan do stei
ger van den tuin van het Amstolhotel is de
ligplaats en de onderneming gaat ook uit
van de directie van het Amstol-hotel.
De havenmeester, de heer N. U. v. d. Pol,
heeft hedenmorgen mot oen opwekkend
woord do gondel „te water gelaten". Hij
hoopte dat deze nieuwe onderneming zal
bijdragen tot grootere aantrekkelijkheid
van Amsterdam en dat onze stadsgrachten
in do naaste tóekomst veel bezoek mogen
hebben van dezen Venctiaanschen gondel.
Een inwijdingstocht op don Amstel had
daarna plaats. Het sierlijke schuitje had
veel bekijks.
Goedkoope trein.
Donderdag 27 Juli gaat er een goed
koope trein van Leiden naar Goes, Mid
delburg en Vlissingcn. (Zie annonce in dit
nummer).