24ste Jaargang
DONDERDAG 6 JULI 1933
No. 7551
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DUITSCHLAND HEEFT GEEN
CENTRUM MEER
VOORNAAMSTE NIEUWS.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week f 2.60 per kwartaal
franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I.
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11'
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Het ontbindingsbesluit van de leiding
DE LAATSTE PROCLAMATIE
BERLIJN, 5 Juli. De Duitsche Cen-
trumspartij publiceert hedenavond laat
een communiqué, volgens hetwelk het
Centrum op grond van van den volkomen
veranderden politieken toestand in over
eenstemming met den rijkskanselier beslo
ten heeft de partij onmiddellijk te ont
binden.
In dit communiqué wordt het volgende
gezegd:
De politieke omwenteling heeft het Duit
sche staatsleven op een volkomen nieuwe
basis geplaatst, die geen ruimte meer laat
voor een tot voor kort mogelijke partij
politieke activiteit. De Duitsche Cen
trumspartij ontbindt zich derhalve in over
eenstemming met den Rijkskanselier Hit-
Ier onmiddellijk.
Met deze ontbinding wordt echter aan
hare aanhangers de mogelijkheid gebeden
hun krachten en ervaringen zonder voor
behoud ter beschikking te stellen van het
onder leiding van den rijkskanselier staan
de Nationale Front in positieve medewer
king in de beteekenis van versterking van
onze nationale, sociale, economische en cul-
tureele verhoudingen en tot medewerking
aan den opbouw van een nieuwe orde in
den rechtsstaat. De Centrumspartij vol
trekt de noodzakelijke organisatorische
liquidatie met zooveel mogelijk spoed. Zij
mag er hierbij loyaal op rekenen, dat de
afwikkelingswerkzaamheden niet worden
gestoord, dat de in beslag neming van
goederen, die tot dusverre partijbezit wa
ren om politieke arrestaties van voorma
lige partijleden in de toekomst achterwe
ge zullen blijven en dat reeds gearres
teerden weer worden vrijgelaten voor zoo
ver geen verdenking bestaat van straf
bare daden.
Zij geeft verder uiting aan de gerecht
vaardigde hoop, dat degenen, die tot dus
verre aanhangers waren van de Centrums
partij door den leider der nat.-soc. bewe
ging in de toekomst beschermd zullen
worden tegen laster en achteruitzetten en
dat de katholieke tot de nationale staat
positief staande pers dezelfde behandeling
zal ondervinden als de overige nationale
pers.
Den afgevaardigden m rijksdag, land
dagen en gemeenteraden is met betrek
king tot de handhaving hunner mandaten
volkomen vrijheid van besluit gegeven.
De leden van de voormalige Centrums
fracties treden dus niet gesloten als hos-
pitanten in de fracties der N. S. D. A. P.,
maar blijven vooreerst zonder fractie en'
houden alleen door verbindingsmannen
voeling met de fracties der N. S. D. A. P.
De aanstelling dezer vertrouwensman
nen zal geschieden in onmiddellijk overleg
met de bevoegde fractievoorzitters der
N.S.D.A.P. In oveerenstemming met den
rijkskanselier Hitier en de bevoegde frac
tievoorzitters der N. S. D. A. P. wordt als
verbindingsman van de voormalige rijks
dagfractie van het Centrum aangewezen
dr. Haokelsberger bij de rijksdagfractie der
N. S. D. A. P.
EEN LAATSTE PROCLAMATIE VAN
HET CENTRUM.
BERLIJN, 5 Juli. De rijksleiding van
het Duitsche Centrum publiceert de vol
gende laatste proclamatie:
Het Duitsche Centrum is niet meer.
Zijn afscheid van het tooneel der poli
tieke geschiedenis geschiedt, evenals zijn
geboorte voor 60 jaar, onder de stormen
van een nieuwen tijd.
Hecht en koen geworteld in het katho
lieke volksdeel en door zijn volksverbon
denheid vaak op de proef gesteld, is het
Centrum steeds in staat geweest mil-
lioenen Duitschers met achting voor de
overheid, met liefde voor het vaderland,
met respect voor de overtuiging der mede-
menschen op te voeden tot een bewustzijn
van staatsburger, dat ook voor het nieuwe
rijk van onmetelijk voordeel is.
Deze tot trouw aan den staat en tot
onzelfzuchtigen dienst van het volksge
heel opgevoede millioenen vormen een zoo
waardevol element in het gemeenschapsle
ven, dat zij op den duur over het hoofd
gezien kunnen noch willen worden, wan
neer het er' om gaat de volkskrachten on
verbrekelijk aaneen te lasschen en staat
en volk te beschermen tegen de vijandige
machten der ontbinding.
In eerlijk streven mede te werken aan
den nieuwen opbouw van den staat en de
volksgemeenschap mogen en zullen zich
voormalige centrumleden ook thans
door niemand laten overtreffen.
Het uur dee afscheids is een uur van
eerbiedig gedenken van onzen grooten
leider en oprechten dank aan allen, die
trouw geweest zijn aan den ouden vlag.
Wanneer wij ook thans het door den tijd
noodzakelijke kader van de partij ontbin
den, wij doen dit met den vasten wil óók
verder het volksgeheel te dienen, getrouw
aan onze trotsche traditie die steeds
staat en vaderland boven de partij heeft
gesteld.
Heil Duitschland.
HET LAATSTE OFFER
Er is geen Centrum meer
Het Centrum heeft opgehouden te be
staan.
De partij, die zoolang in de bres heeft
gevochten voor de veelbestreden belangen
en rechten der katholieke leiders, de partij
welke meer dan zes decennia, ondanks een
betrekkelijk geringe getalsterkte, een over
wegenden invloed heeft uitgeoefend op den
gang van zaken in het Reich aan deze
partij van verantwoordelijke mannen is
het leven onmogelijk gemaakt.
Wat niemand bij de laatste tragi-come-
die in de Kroll-opera bad kunnen voorzien,
is in weinige weken een feit geworden. De
Rijksdag in de Kroll-opera was, aohteraf
bekeken, een bespottelijke vertooning. Het
stond bij Hitier en de zijnen vast, dat de
partijen zouden verdwijnen.
De Rijksdag is er nog maar er zijn
geen andere leden meer dan ja-broers.
Iedere controle op de daden der Regee
ring is verdwenen, nadat men 100 jaar taai
beeft gevoohten, om die. zoo noodzakelijke
controle te veroveren. En zulk een abso
luut regiem beschouwen sommigen als een
vooruitgang
Het Centrum is het laatste van alle par
tijen en er waren er ook niet weinig in
Duitschland door de Regeering aange
pakt. Geen klein compliment! Het Cen
trum moest worden geïsoleerd en in de een
zaamheid worden gedreven, alvorens de
Hitler-mannen eischen durfden stellen.
In het buitenlandsch weekoverzicht van
Zaterdag werd reeds uiteengezet, hoe uiter
mate moeilijk de positie van het Centrum
was geworden, verlaten als het was van
iedere steun zelfs van het „Kleine Cen
trum", de Beiersche Volkspartij, welke
laatste zich na enkele klappen op genè. of
ongenê, overgaf.
Het Centrum is verdwenen, maar niet
dood. Dat is onze rotsvaste overtuiging.
Een partij in de smart en wee van de „Kul-
turkampf" geboren ter verdediging van de
heiligste rechten zulk een partij, altijd
tróuw op haar post, kan met een simpel
göbaar worden ontbonden, maar niet wor
den opgelost.
Evenals de Kath. Staatspartij hier te
lande, is het Centrum uit noodzaak ont
staan. In een land, waar de Katholieken
de meerderheid niet vormen, kunnen zij
niet vrij leven, tenzij die vrijheid wordt
veroverd langs politieken weg. Een
andere weg is niet denkbaar. Rteeds 30 No.
vember 1852 was een Katholieke fractie
der Rijnlanders en Westfalen onder lei
ding van de gebroeders Peter en
A u g u s t Reichensperger in het
Pruisische huis van Afgevaardigden ge
vormd. Na de verkiezingen van 1858 noem
de zij zich „Fraktion des Centrums (Katho-
lische FraktionX', omdat hun zetels in het
midden van de zaal waren gelegen. Toen
reeds peuterden de liberalen aan de gods
dienstvrijheid daarom sloten zich de
Katholieken hecht aaneen.
Een positief programma, waaraan toege
voegd een leiddraad op sociaal gebied,
vindt men reeds in het z.g. Soester verkie
zingsprogramma, door de leiders der Ka
tholieken 28 October 1870 voor de Pruisi
sche landsdagverkiezingen opgesteld.
Dr. FfdiNING
Den 13en December 1870 volgde te Ber
lijn de aaneensluiting van de gekozen Ka
tholieke afgevaardigden tot een zuiver po
litieke partij „Centrum*'.
Het Centrum, aldus in Pruisen ontstaan,
vormde zich weldra ook tot een groep in
den Rijksdag. Zij eischte „de bevordering
van het moreele en materieels welzijn van
alle volksklassen" en .godsdienstige vrij
heid voor alle onderdanen des Rijks''.
Onmiddellijk vond het Centrum een felle
tegenstander in den „ijzeren kanselier"
Bismarck. Het duurde niet lang, of
de titanenstrijd tusschen Kerk en Staat
begon, in welke strijd de Kerk zegevierde,
ofschoon geen andere middelen werden
aangegrepen dan door de Grondwet ge
boden.
Na een felle, dikwijls ondergrondsche
campagne tegen alles wat katholiek heet
te, opende Bismarck in 1871 de vijandelijk
heden op wetgevend gebied met de ,,Muil-
korfwet", die met straf dreigde alle gees
telijken, die een staatszaak op den kansel
zouden brengen. Deze wet werd gevolgd
door de Jezuietenwfet, de Scbootwet en de
Meiwetten. Deze laatst© wetten stelden be
palingen vast voor de benoembaarheid van
geestelijken en beperkten de macht van de
bisschoppen over hen. In 1875 werden alle
staats toelagen voor kerkelijke doeleinden
ingetrokken en alle kloosterlingen, die zich
niet aan de verpleging van zieken wijdden,
uit het land verdreven. De meeste bisschop
pen werden achter slot en grendel gezet.
Het Centrum trok onvervaard ten
strijde, onder leiding van ,,der kleine
Excellenz'', de onvermoeide en strijdlustige
Windthorst.
Uit deze jarenlange godsdienstoorlog
valt heden ten dage voor ons Nederlanders
nog veel te leeren. Want 't is uitsluitend te
danken aan de éénheid van het Centrum,
dat de Kerk zegepraalde. De Kerk moest
dus voor haar vrijheid vechten op het
(thans zoo veel gesmade) politiek terrein.
Na enkele jaren bleek het Bismarck dat
hij zonder het stevig-aaneengesmede Cen
trum niet regeeren kon. Een voor een wer
den de gehate wetten ingetrokken. De kan
selier, die trotsoh verklaard had: „Nach
Canos8a gehen wir nicht, weder körper-
lich noch geistig", moest zich over de ge
heel© linie gewonnen geven dank zij de
ongebroken slagorde van de Katholieke
Staatspartij in Duitschland.
In 1895 ging het voorzitterschap van den
Rijksdag op het Centrum over.
Einde 1906 dreef de weer oplaaiende
haat tegen het Katholicisme tot vernieuw
de uitschakeling van het Centrum. De par
tij bleef strijden met de oude wapenen:
deelname aan de nationale
taak, behoud van het politiek karakter
der partij.
Deelname aan de nationale taak, het
dragen van alle verantwoordelijkheid wan
neer het heil der lands dat vorderde
dat was tot op den dag van heden de hou
ding van het Centrum, waarmede het zich
weliswaar geen vrienden, maar wel de a.1-
gemeene achting heeft verworven. In d© ru
moerige revolutiedagen, na het verlies van
den oorlog, heeft het Centrum een groot-
sche maar ondankbare taak vervuld ter
verzekering van vrede en orde in het
zwaarbeproefde Rijk.
In coalitie met de sociaal-democraten
een andere coalitie was in Duitschland niet
mogelijk heeft zij in het binnenland vele
sociale wetten tot stand gebracht. Tegen
over het buitenland was zijn politiek ge
richt op verlichting der ondragelijke las
ten, door de overwinnaars op het Duitsche
volk gelegd. Deze politiek heeft groot©
successen gebracht. Dat het Nationaal So
cialisme tegenover het buitenland zoo vrij
en uitdagend staat, is uitsluitend te dan
ken en mogelijk gemaakt door de uitge
jouwde en vervloekte regeering van het
„System"', door Hitler ten val gebracht.
De Nazi's plukken met veel omhaal de
gouden vruchten, welke door de „landver
raders" zijn gezaaid.
Enorm waren vd© moeilijkheden, waar
voor het Centrum zich de laatste jaren zag
geplaatst. De tegenwoordige mentaliteit
van het Duitsche volk is slechts te verkla
ren als een wanhoops-mentaliteit. Latere
geschiedschrijvers zullen verklaren: hoe
het volk redeloos en het land reddeloos
scheen. Aan de eene zijde werd de regee
ring, onder de krachtige leiding van den
edelen en zichzelf-vergetende dr. B r fi
ning, ondermijnd door een steeds verder
opdringend communisme, aan de andere
zijde door een schandelijke en unfaire be
strijding van het nationaal-socialisme, dat
het volk heeft opgezweept in termen en
beloften, welke bij die der communisten
niet onder deden.
De jongste gebeurtenissen, de val der
Regeering-Brüning en de laatste poging
van het Centrum om door zijn stille mede
werking de Rtegeering een grondwettelijke
basis te geven en het Parlement, de Demo
cratie de invloed van het volk op hen,
die regeeren te redden, liggen nog
versch in 't geheugen.
Helaas, die poging van het Cen
trum om to redden wat met zooveel moeite
was opgebouwd, is tevergeefs gebleken.
Het Staat-sabsolutisme, de afgoderij van
de Staat heeft alle verkregen rechten om-
vergeloopen. De partijen werden hardhan
dig onderdrukt of gedwongen zichzelf te
ontbinden.
Als laatste van allen ging het Centrum
uiteen. Uit plichtbesef om de Katholieke
Kerk voor nieuwe godsdienstoorlog en
godsdiensthaat te vrijwaren. Dit willoos
prijsgeven van zichzelf was het laatste
offer, dat het Centrum voor het vaderland
bracht.
Gezegend zij het geslacht van zulke
„landverraders".
Apologie.
De vijftiende jaargang van het apolo
getisch maandschrift „Het Schild" wordt
door den hoofdredacteur prof. Verhaar ge
opend met een „Woord vooraf', waarin
met gegronde en door alle lezers onge
twijfeld gedeelde voldoening wordt gecon
stateerd, dat het aantal abonné's en de
giften voor gratis-abonnementen wederom
zijn toegenomen.
„Toch moge onze ijver en waakzaam
heid, ook onder dit opzicht niet verslap
pen" laat prof. Verhaar hierop volgen.
En hij wil een krachtig beroep doen op
propagandisten en meelevende lezers om
het aantal abonné's en giften voor gratis-
abonnementen steeds hóóger op te voeren.
Moge deze oproep worden gehoord en
resultaat hebben en zoo het zegenrijk
apostolaat van het tijdschrift worden uit
gebreid!
Wij lezen verder in bet „Woord vooraf":
Wat ons echter sterk getroffen
heeft in het afgeloopen jaar, dat is de
groot© sympathie, welke uit zoovele
honderden brieven spreekt, voor ons
tijdschrift, en veel meer nog do rijke
resultaten, waarvan ons in die vele
brieven verhaald wordt. Dat vóóral
stemt ons tot grooto dankbaarheid
jegem© den goeden God en geeft ons
onweerstaanbare kracht om, ondanks
allerlei moeilijkheden, te volharden
in onze zware taak en op den inge
slagen weg onverstoorbaar voort te
gaan. Wij laten de louter-afbrekende
critici langs den weg staan als roe
penden in de woestijn, om alleen ons
oor te luisteren te leggen naar hen,
die vragen en zoeken en willen mee
werken aan ons heerlijk apostolaat.
Dat ook ©en tijdschrift als „Het Schild"
nog, Wouter-afbrekende" critiek ontmoet,
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
BUITENLAND.
Het Duitsche Centrum heeft zich giste
ren ontbonden. (1ste blad).
Nieuwe verklaring van president Roose-
dent Roosevelt voor de Econ. Wereldcon
ferentie. Verdaging der conferentie thans
onvermijdelijk geacht. (1st© blad).
De Heimatschutz in Stiermarken verbo
den. (2de blad).
Balbo's eskader te Reyjavik aange
komen. (Luohtv., 2de blad).
BINNENLAND.
De regeering en de steun aan de bouw
vakarbeiders. (Laatste Berichten).
De Nederl. Radio-omroep zal van heden
af voorloopig uitzenden via Kootwijk.
(Laatste Berichten).
Vanmorgen is de weleerw. pater Wag
ner van het Missiehuis te Steyl, tengevolge
van een aanrijding overleden. (Korkn., Ie
blad).
Geen misdrijf te Swolgon. (Gem. Ber. 3do
blad).
Het kano-drama bij Rockanje. (Goin.
Ber. 3de blad).
Belangrijke verduistering te Waddinx-
veen. (Gem. Ber. 3de blad).
Groote brand te Oldenzaal (Laatsto
Ber.).
LEIDEN.
De Stadhuisplannen. (1st© blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Njord verliest den Telegraafbekerwed-
strijd wegens diskwalificatie. (2do blad).
bewijst datniets veilig is voor een
zeker soort katholieken, van wie t schijnt,
dat zij alles mooi vinden, behalve wat in
eigen kring geschiedt!
Terecht wil prof. Verhaar dezulken
langs den weg laten staan als roependen
in don woestijn.
Anderen zullen doen, wat ook dezer
plicht iszooveel mogelijk positief me
dewerken aan de geloofsverdediging en
geloofsuitbreiding van onzen tijd
Naar do Missie.
Deze maand vertrekt de Eerw. zuster
Antonella van dc Congregatie van de Doch
ters van O. L. Vrouw van Hot Heilig Hart
van Jezus te Tilburg (in dc wereld mej. Af,
van Ruiten uit Noordwijkorhout) naar d«
missie op de Kei-eilanden.