ITENHUIS 24ste Jaargang ZATERDAG 6 MEI 1933 No. 7501 3)e Ceid&eli^Soii/fcci/nt DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling: Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal Franco per post f2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met Geillustreerd Zondagsblad 9 oent. Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit vijf bladen waaronder geïllustreerd Zondags blad. Spanje na twee jaar Republikeinsch bewind MADRID, April 1933. De Spaansche Republiek bestaat nu ruim twee jaar. Welke vruchten heeft het nieuwe bewind voor Spanje gebracht? De balans van deze twee jaren stelt ons in staat een ernstig oordeel te vellen over de waarde van de revolutie, welke in April 1931 zooveel verwachtingen wekte bij een groot aantal, zoo niet bij het meer- endeel der Spanjaarden. De deugdelijkheid van een regeering wordt allereerst gekarakteriseerd door haar wetgevenden arbeid: hetgeen deze republikeinsche regeering thans gepres teerd heeft ligt uitgedrukt in de grond wet die in December 1931 werd goedge keurd en in een reeks aanvullingswetten en maatregelen van bestuur. De voor naamste van deze wetten zijn wel de maatregelen die genomen zijn tot be scherming der republiek, waardoor feite lijk alle waarborgen, die in de'Grondwet gegeven waren voor de vrijheden der bur gers, weer tot een hersenschim worden gemaakt. Deze wet immers geeft aan de regeering het recht om politieke organisa ties te ontbinden, dagbladen te verbieden, manifestaties te verhinderen en, onver schillig wie bet ook moge zijn, voor onbe- paalden tijd en zonder vorm van proces in ballingschap te zenden: kortom zij geeft zelfs de bevoegdheid om aan de par tijen die zich tegen de regeering durven verzetten alle burgerrechten te ontnemen. Deze wet is meer dan een Platonisch dreigement want Azana en zijn medewer kers hebben sinds October 1932 deze wet in ruime mate toegepast. Niemand zon kunnen beweren, dat een regeeringssysteem, waarbij de overheid over een dergelijke macht, beschikt en deze uitoefent, democratisch genoemd kan worden. In Spanje bestaat thans weer een echte dictatuur. Het valt niet te ontken nen, dat de republikeinsche bewindvoer ders de bedoeling hebben deze stand van zaken, welke geheel in strijd is met hun beloften van twee jaar geleden, te doen voortduren, en dit komt nog te meer tot uiting als men een andere zijde van hun werk beziet: men vindt in het arsenaal van wetten, door hen voorgesteld en door de Cortes aangenomen, geen enkele be schikking, die ten doel heeft het Spaansche volk het uitoefenen van zijn burgereoh- ten mogelijk te maken: ik bedoel om een regelmatig parlement te kiezen, daar de tegenwoordige Cortes, die in Juni 1931 ge kozen werd, slechts een voorloopig karak ter heeft, en inderdaad slechts een con- stitueerende vergadering is. Door aldus het leven van dit parlement, waarin de regeering een twijfelachtige maar toch een zekere meerderheid heeft, voor onbepaalden tijd te rekken, hoopt de radioaal-socialistische coalitie zelf, dat zij nog onbepaald langen tijd aan het bewind zal blijven. Deze schandelijke toestand is oorzaak geworden, dat de oppositie, bestaande uit de agTariers. de liberale rechterzijde en de radicale, partij, obstructie ging voeren, die hierin bestond, dat zij iedere beraadsla ging over elk nieuw wetsontwerp trachtte te verhinderen. Bij het debat over de wet betreffende de Congregaties heeft zij deze houding tijdelijk prijsgegeven, daar de talrijkste groep der oppositie, de radica len van Leroux zich niet van cleriealisme wilden laten beschuldigen, maar binnen kort zal zij deze tactiek weer in eere her stellen, want bet statuut, dat aan de Spaansche religieuzen ieder recht ont neemt. is reeds afgehandeld en aangeno men. Dat obstructie-wapen zou nochtans noodlottig kunnen worden niet alleen voor het ministerie-Azana, maar ook voor bet parlement als zoodanig. Men ontmoet dan ook in Spanje heel veel menschen, die denken, dat het Repu blikeinsche regiem door de crisis van het parlementaire steisel gevaar loopt, en voor den zooveelsten maal den weg baant voor een militaire dictatuur. Als Azana, die er groot op gaat, de ziel van een Cromwell te bezitten, slechts met de afgevaardigden van de oppositie te ma ken had. zou hij de toekomst zonder vrees tegemoet kunnen zien. Maar ongelukkig voor hem en de republiek, openbaren zich andere beteekenisvolle symptomen. Onbe kend met sociale wetgeving, heeft Azana door zijn meerderheid in het parlement een agrarische wet doorgedreven, die was ont worpen door zijn socialistische ministers en waardoor thans een haard van onrust en anarchie is ontstaan. De wet ging uit van een beginsel, dat men kan toejuichen n.l. land productief maken, dat zorgelooze of onbekwame eige naren braak lieten liggen: werk geven aan boeren, die niets te doen hadden, hen bij hun arbeid aanmoedigen door hen den eigendom van den grond te verzekeren, welke zij zelf vruchtbaar maken. De traagheid en de onbekwaamheid van de wetgevers en van de bureaucratie, die belast is met het uitvoeren der hervormin gen, heeft deze wet in een kwade reuk ge bracht. De regeering scheen blij te zijn, dat zij kon profiteeren van het feit, dat en kele vroegere Spaansche grandes hadden deelgenomen aan een samenzwering, die tot tweemaal toe ontdekt werd en die ge richt was tegen de republiek of liever tegen de regeeringspartijen. Want de regeering werd daardoor in staat gesteld zonder dat zij haar beurs behoefde aan te spreken, om uitgestrekte landerijen van de aristocra ten te onteieenen en onder de boeren te verdeelen. Men heeft nochtans de nieuwe rijken die misschien wel de beste lande rijen hadden in het bezit van hun goede ren gelaten. Evenmin heeft men zich ge haast om de groote massa voldoening te schenken wier hartstochten en lusten men te vroegtijdig had opgewekt. Duizenden boeren in Andalusië en Estramadoura wil den niet langer wachten en zij hebben de landerijen van hun vroegere meesters zon der verdere formaliteiten in bezit genomen. Zooals bijna overal elders hadden de oude eigenaars, uit vrees voor onteigening, hun machines en andere werktuigen, welke de nieuwe meesters niet konden missen, opge ruimd. terwijl de Staat geen maatregelen genomen had om hen in staat te stellen den oogst binnen te halen. Het resultaat van deze betreurenswaardige politiek is nu zichtbaar: in de twee genoemde provincies heerscht op het platteland een volkomen anarchie; zoo werd b.v. de burgerwacht te Castilblanca om hals gebracht. In Casas Viejas werden communistische boeren die de macht in handen hadden genomen op hun beurt weer vermoord of neergeschoten door een „stootbrigade"; de leider van dit corps had uit Madrid order ontvangen „om niemand te sparen of gevangen te nemen''. Bij al deze troebelen zou men bijna ver geten dat er ook een felle strijd tegen de Katholieke Kerk gevoerd wordt: de gees telijkheid wordt vervolgd, van haar be zittingen beroofd, en de burgerrechten worden haar ontnomen; de Kerk heeft de gebouwen, die voor den eeredienst be stemd zijn alleen in bruikleen gekregen, nadat de regeering eerst alle andere be zittingen geroofd heeft. De Jezuïeten zijn verdreven: alle scholen, die door hen wer den bestuurd evenals de inrichtingen van onderwijs die door de religieuze congrega ties werden beheerd, zijn gesloten; de staat heeft op gebied van onderwijs het monopolie in handen. Zal de wil van de meerderheid der Spanjaarden langs con- stitutioneelen weg in staat zijn, dit re giem te verbeteren zonder het te vernie tigen Daarvoor zou deze wil zich vrij moeten kunnen uiten. Welnu, men behoeft slechts te zien, hoe de campagne voor de verkie zingen van de gemeenteraden verliep, om nog te kunnen gelooven aan de mogelijk heid van een rustige ontwikkeling. De propaganda-vergaderingen, die door de partijen der oppositie waren georgani seerd, werden door de regeering verboden, ofwel door tegenstanders, die zeker waren ongestraft te zullen blijven, gesaboteerd en met geweld uiteengedreven. Men ging zelfs zoo ver dat men genees kundige bijstand weigerde aan gewonde kiezers: dit geval deed zich voor in Rei- nosa dicht bij Santander, In Madrid zelf werden kiezers die het theater „Comoe- dia" verlieten omsingeld door met messen gewapende lieden en mishandeld, terwijl de politie werkeloos toezag. Door dat alles zijn de verkiezingen een verpletterende nederlaag geworden voor de regeering, die echter tot nog toe geen enkele gevolgtrekking daaruit trok en rustig de motie van het volkswantrou- wen naast zich heeft neergelegd. RH0UT 1316 1619 M«1^MeiÉes ba^en 17 jaar 20—23 Mei Jon» Mam\a 30 Mei—2 Juni Mannen 3—6 Juni (Pinksterdagen) Mannen 10—13 Juni Manrfcri 13—16 Juni PoiitiUnd 17—20 Juni .Mannen H. Familie 20—23 Juni Geh. Dames Middenst. fJ 2629 Juni Overheidspersoneel Aanmelding bij de Directie (Tel. 604? 6.50 6.50 6.50 6.50 6.50 6.50 6.50 6.50 10.— 6J50 STRIJD OM DEN GOUDEN STANDAARD VALUTA-CHAOS OF NIET? De opheffing van den gouden standaard in Amerika wordt in Europa geenszins uit sluitend beschouwd als een poging van Amerika om op de wereldmarkt ten koste van de andere landen te kunnen concur ree- ren. Veeleer is door de depreciatie van den dollar het gevaar voor een hopelooze va- luta-chaos grooter geworden. Maar mis schien moet de wereld deze chaos eerst beleven, opdat de overwinning van het eco nomisch verstand verzekerd zij. Het onmiddellijke gevolg der afzwering van den gouden banier is zeer zeker dit geweest: Men vraagt zich op het vaste land van Europa af, voor zoover men daar aan den gouden standaard vasthoudt, hoe lang de politiek der stabiele valuta nog kan worden volgehouden. Want het valt niet te ontkennen, dat het effect der waardevermindering van den dollar zoo hevig was, dat het functionneeren der hui dige valuta een probleem is geworden. Men denke b.v. slechts aan de mogelijk heid ,dat Amerika het goud demonetiseert d.w.z. het niet meer als basis van het munt wezen beschouwt en zijn heele voorraad ten bedrage van 4% milliard gouden dol lars op de markt gooit en zoodoende de waarde van het gele metaal naar omlaag drijft. Het directe gevolg van een derge lijke taktiek zou een snel ontstaande va- luta-chaos zijn, daar door de onvermijde lijke daling der waarde van het goud de valuta's dier landen welke den gouden standaard handhaven, meegesleurd zouden worden. En Amerika is wel in staat zoo'n ontreddering te veroorzaken, daar het bij zijn actieve .betaling;»- en handelsbalans zijn goudvoorraden niet noodig heeft tot het regelen zijner valuta. Nu hebben drie der groote landen, die in Europa hun valuta stabiel hebben ge houden. te weten DuitschJand, Frankrijk en Italië dit gemeen, dat ze alle drie een in flatie hebben doorgemaakt, die in gërin- ge mate of in 't geheel niet gecontroleerd kon worden. Die inflatie heeft de waarden van het Ttaliaansche geld tot een vierde, van het Fransche tot een vijfde en van het Duitsche tot een onnoembaar klein gedeel te der vroegere waarde teruggebracht. De spaarders in deze landen raakten hun geld kwijt, maar ook de industrieelen en arbei ders hebben ingezien, dat het voorbijgaand voordeel, dat een inflatie tengevolge kan hebben, in ieder geval te duur gekocht 's Zeker onderscheiden zich de hedendaag- sche waardeverminderingen in wezen van de inflaties uit het tiidnerk dadelijk na den oorlog, maar desniettemin hebben de ge noemde staten door de toentertijd opge dane ervaringen een zoodanige angst voor inflatie-experimenten overgehouden, dat men in deze landen liever de lasten en na- deelen van een inflatie aanvaard, dan dat men zioh aan de gevaren der inflatie bloot stelt. Maar in weerwil van deze psychologisch te verklaren angst voor valuta-verval is het te verwachten, dat de Europeesohe „gouden landen" tot valutamaatregelen worden gedwongen, indien de dollar niot spoedig gestabiliseerd, en wel niet belang rijk onder pari wordt gestabiliseerd. Want inflatie in een economisch zoo gewichtig land als Amerika beteekent onherroepelijk verheviging der deflatie in de landen, die de stabiliteit hunner valuta verdedigen. In zooverre deze staten hun valuta niet door middel van gouduitvoerverboden en devie- zenverordeningen beschutten, houdt dat in. dat zulke rijken tot dure landen worden, en dat in weerwil van tariefmuren buiten- landsche waren steeds opnieuw over die muren heen zullen wippen. Frankrijk zou onder dervgeliike omstandigheden het pas sief van zijn handels- en betalingsbalans zien groeien en slechts door goudexport zijn betalinesbala-ns sluitend kunnen maken. Een dergelijke manier van sluitend ma ken is echter maar korten tijd vol te hou den. Ongetwijfeld is de goudposirie van Frankrijk momenteel een zeer veilige. Want 75 pet. der Fransohe zichtobligaties zijn door goud gedekt, terwijl de wet een minimumdekking van slechts 35 pet. voor schrijft. Desondanks heeft deze bovenma tig groote dekking weinig te beduiden op een oogenblik. dat een hevige, ononder broken afvloeiing van goud uit Frankrijk is begonnen. Frankrijk zou dan tot dezelfde maatre gelen moeten overgaan, waartoe ook Duitschland, om de stabiliteit zijner va luta te verdedigen, werd eedwongen. D w.z. indien eerstgenoemd land zijn valuta sta biel wil houden, dan moet het deviezenver- ordeningen uitvaardigen en zijn eigen markt ,zoo autarkisch mogelijk inrichten. Hieruit zou dan volgen, dat het wapen der waardevermindering van het geld in zooverre spoedig onbruikbaar zou zijn go- worden, dat er, indien de strijd door mid del van valuta-depreciatie voortduurt, wel- drag een wereldmarkt zou zijn. De wereld zal uiteenvallen in een aan tal min of meer autarkisch économiseer ou de gebieden, die onderling slechts die pro ducten zullen ruilen, welke ze op eigen bo dem niet kunnen vervaardigen. De inter nationale arbeidsverdeeling, die een men schen! eef tijd lang den vooruitgang en de welvaart onzer maatschappij heeft bevor derd, zal opgehouden hebben te bestaan. In deze wereld zal weliswaar een inter nationale sckuldenverwikkeling iets onge kends zijn, want de overdracht van schul den zal evenals die van kapitaal een on mogelijkheid zijn geworden. De industrie landen zullen ontvolkt worden. Armoede en nood zullen in de wereld heerschen, tot men eindelijk de wetten van het gezonde mensohen vers tand weer in de economie laat gelden. Maar misschien is het goed, indien thans door Amerika's afkeer van den gouden standaard en door het misbruik der valu ta als wapen in den internationalen con currentiestrijd, de leidende economen van alle naties tot de ontdekking komen, dat het menschdom in een economische wan orde dreigt te verzinken. Misschien is juist de huidige situatie, waaraan nauwelijks iets te bederven valt, reeds dezelfde, die in de toekomst de kiem van een betere or de in zioh zal blijken te hebben gehad. Mogelijk kan juist nu het probleem van den gouden standaard gemakkelijker worden opgelost dan ooit te voren. En mogelijk zal het nog een voordeel blijken te zijn dat de komende wereldconferentie in Londen zoo te zeggen in staat is om van het begin af alles weer op te bouwen. DE BEDRIJFSRADENWET. WAT DENKT DE MTNTSTER VAN DE UITVOERING? Op den dag, dat de koningin dr. H. Colijn opdracht gaf stappen te doen tot de vorming van een parlementair kabi net, had de minister van Economische Zaken. Z.Exc. mr. T. Verschuur, de wel willendheid ons aldus een redacteur van de „Volkskrant" te ontvangen en ons kenbaar te maken zijn opvattin gen omtrent de uitvoering der Bedrijfs radenwet, welke aan den vooravond van den verkiezingsdag in het Staatsblad is afgekondigd. We leven tegenwoordig wel snel. ving minister Verschuur aan ons te antwoor den, ik herinner me nog wel den tijd, dat men ging spreken over wat we nu noemen beroopsstanden. Dat was iets van de verre toekomst. Ik weet wel, dat toen ik voor het eerst iets ging lezen en studeeren over sociologie in het nog steeds onovertroffen, boekje van pater De Bruin „Sociologische Beginselen", dat was ongeveer dertig jaren geleden, ook al over beroepsstanden gespro ken werd, maar toch men slaagde er niet in er vorm en gestalte aan te ge ven, te zeggen wat en hoe 't worden moest. Langzamerhand heeft zich dat afge- teekend, maar voordat 't tot ©en beslis sing kwam, zijn er toch wel weer ver schillende jaren noodig geweest. Nu dus de Bedrijfsradenwet in het Staatsblad staat, zou ik zeggen, moet met zoo holderdebolder worden te werk gegaan, maar dient de historische lijn gevolgd. We zijn nu op ©en rustpunt en dat dringt tot nieuw beraad. We staan nu ook, zoo vervolgde de minister, voor de wisseling van een ka binet en een nieuwe man. dat zou zijn voordeel kunnen hebben, zal zich eerst moeten beraden hoe de Bedrijfsradenwet in de praktijk is uit te voeren. Als deze wet nu eens zoo was, dat de regeering zoo maar bedrijfsraden uit den grond kon stampen, dan nog zou het noodigo beleid moeten betracht wor den, maar zoo is 't niet, we zijn aange wezen op de medewerking van het ge- heele bedrijfsleven en men moet de voorwaarden, waaronder zoo iets kan slagen, naar 't mij voorkomt, goed over wegen, want men heeft niet alleen ver antwoording voor wat men nu doet, maar ook voor wat er in de toekomst moet gebeuren. Het eerste werk, do eerste bedrijfsraden moeten niet mislukken; bet is met het oog op de noodzakelijke maatschappelijke ordening van de aller grootste beteekenis dat die eerste be drijfsraden solide zijn. En daarom lag het voor de hand, dat ik alvorer.s ver der te gaan, de ontwikkeling der ver kiezingen afwachtte. Wat verhoopt u in dit opzicht van een nieuw kabinet, excellentie? VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND. Mgr. Kaas treedt af als leider van het Centrum. (3de blad). Hugenberg's wankele positie. (3de blad). Gandhi zat worden vrij gelaten. (3de blad). Dr. Schacht ir Amerika aangekomen. (3de blad). BINNENLAND. Doodelijk ongeluk op een onbewaakten overweg nabij Groenekan. (Gem. Ber. 4de blad). Verscheidene doodelijke verkeersonge lukken. (Gem. Bot. 4de blad). Oude man bij het smokkelen doodge schoten. (Gem. Ber. 4de blad). SPORT EN WEDSTRIJDEN. De wedstrijden om den Davis Cup be gonnen Timmer wint, Hughan verliest. (4de blad). Een voorbeschouwing van den voetbal wedstrijd NederlandBelgië. (4de blad). Ja, aldus minister Verschuur, als er een nieuw kabinet komt, kan weer eens blijken de belangrijkheid van het uit voeren van wetten en in 't algemeen de bestuurstaak der regeoririg en 't is wel zeer te hopen, dat bij de formatie van het kabinet niet vergoten wordt de uit voering der Bedrijfsradenwet en do wel beraden opbouw van een betere bedrijfs- ordening. Excellentie, hebt u goede vorwach- tingen omtrent medewerking bij de prak tische uitvoering van uw wot? Ja, antwoordde de minister, bij de verdere uitvoering heb ik nog altijd een klein beetje illusie, je wordt nooit zoo oud of je houdt nog wel wat illu sie over! dat we in het bedrijfsleven nog verstandige menschen hebben, die zullen trachten de regeering voor te wezen U bedoelt?.... ik bedoel, die menschen, die mee- nen, dat de regeering maar erkennen zal, of om 't duidelijker te zeggen, de dragers van de vruchtbare gedachte van dr. Kortenhorst. Wanneer men van uit een bedrijf ik zal er geen met name noemen, er zijn er misschien wel een stuk of tien waarin 't nu reeds mogelijk is zulks te doen wanneer men van uit 'n bedrijf tot de regeering kwam, zou het een vreugde zijn voor mijn op volger zoo'n bedrijfsraad in te stellen, men heeft dan 't erkennen, waar met zooveel voorliefde over gesproken is. Daarom zou 't ook van zooveel belang zijn. als mijn opvolger even een afwach tende houding aannam om aan het be drijfsleven die ongetwijfeld mooie kans te geven. 't Zal een zeer belangrijke zaak zijn, dat zij die de wet uitvoeren zulks doen met beleid en geduld, artikelen, welke ik misschien nog mis, of niet genoeg zaam bezit. We keken den minister eens aan.. Ja, vervolgde mr. Verschuur, wie in de bedrijfsraden belang stellen, moeten bedenken, dat de uitvoering tijd vor dert en ongeduld de zaak kan bederven. En wat dunkt u, excellentie, van de arbeiders? Ik moet 7.eggen, benadrukte de minis ter. dat ik in de organisaties der ar beiders over de geheele linie vertrouwen heb. 't Duurt no? lang voor we nieuwe verkiezingen hebbenaan dien kant zit er dus geen propaganda in. de zaak kan objectief worden behandeld en alle organisaties zullen willen trachten posi tief werk te doen. zonder reclame. Ook bij de werkgevers, vervolgde zijne exepllent'e zal men. naar ik vast ver trouw, de wet oen behoorliiko kans ge ven. want er zijn veel dingen in de wet, waarvoor men in verschillende kringen voelt, denk u maar eens aan den roep om „zelf doen". Nu krijgt met deze wet de beweging van het „zelf doen" die zich keert tegen het rechtstreeks ingrij pen van den Staat toch wel een pracht kans. dunkt me. Ja, ik weet wel. icde- ren keer, wanneer men iets bereikt heeft waarvoor tientallen jaren gewerkt is schikt men als 't komt m°ar over dien schrik moet men heen en dat gaat wel. Bij de winkelsluiting, welke twin-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1933 | | pagina 1