HOE STAAT HET MET HET
STADHUIS?
24ste Jaargang
DONDERDAG 13 APRIL 1933
No. 7482
Ste £cid6clie(Soii4cmt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geillustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit VIER
bladen.
V Een les van Dr. Schaepman
Dr. Schaepman vreesde niet voor mee-
nfngsversohil onder de katholieken hij
verschilde zelf nog al 'ns met zijn geloofs-
genooten en zijn geloof&genooten met hem!
Maar, zoo leerde en betoogde de geniale
en ver-ziende leider, om die meeningsver-
achil'len mogen wij niet breken on
ze eenheid in de part ij.
Er is geen richting sprak de doctor in
een te Leeuwarden op den Frieschen Land
dag gehouden rede die zoozeer vrijheid
van beweging in haar midden kan toela
ten, als de richting, die de Katholieke <s.
Zij heeft een vasten grond van eenheid, die
alle anderen derven. Zij kan vrijheid gun
nen, omdat zij zekerheid heeft. Het meer
of minder maakt voor haar geen wezens
verschil. Wij, wij op onzen dag houden ons
bezig met twisten over de school van An
gers en de school van Luik, wij stellen ons
bloot aan het gevaar van bij deze of gene
school op den naam „katholiek" een bij
zonder accent te leggen en wij vergeten,
<Jat- wij in de Kerk Scotisten en Thomisten,
Thomisten en Molinisten hebben gehad,
die heel wat andere hemel en aarde bewe
gende vragen hebben aangeroerd dan onze
vraagjes over staatbemoeiing en staats
beleid. Ik ontken haar beteekenis niet, ik
kan daarover in vuur en vlam raken als
ieder ander. Maar ik zal mij, door zooveol
ondervinding geleerd, wel wachten hier tc
gaan schermutselen met den naam van
„Katholiek". Dat is nog te zeer ons ge
brek, dat wij onder elkander steeds met
een geweldigen zwaardslag iedere vraag
willen beslissen en.... bet zwaard beslist
toch niet altijd.
En verder
Onze eenheid is geen kraakporceleïn,
zelfs meer dan een stevige pul. Zij is een
vaste brucht een toren met schilden om
gord eld, van granïetblokken, met cement en
bloed aaneengeklonken, rustende op de le
vende rost. Die eenheid valt niet uiteen,
omdat ginds op een der kanteelen een paar
schildknapen twisten over de meerder of
mindere waarde van het stompe of het
spitse zwaard!
Dit alles werd gesproken in 1901.
Maar Schaepmans wooixl is ook voor de
zen tijd van toepassing!
En dezelfde gedachte als van dr. Schaep
man wordt voor dezen tijd aldus zeer juist
geformuleerd door den bekenden Francis
caan pater dr. G. Yrijmoed:
„Kortzichtigheid is het verdoelen der
partij in kleine partijtjes; alleen door hun
verdeeldheid tellen de Katholieken in vele
landen niet mee; zelfs ontketende zich in
katholieke landen meermalen een vervol
ging. Wij zeggen wel, dat zoo iets in Ne
derland niet mogelijk zou zijn, maar ia
Frankrijk en Spanje dachten de katholie
ken dat vroeger ook. Anderen zeggen: die
groepeeringeh staan op kaüholiekèn grond
slag en zoodra de tegenstanders aan ons
geloof komen vinden zij ons tegenover zich.
Een feit blijft, dat onder den parlementai
ren regeeringsvorm veel meer gewicht is
te hechten aan één groote politieke partij".
Dat de Katholieken zich niet aan de hier
door pater Vrijmoed gewraakte kortzichtig
heid bij de a.s. verkiezing mogen schuldig
maken!
BINNENLAND
JEUGDZORG IN HET BOSSCHE
BISDOM.
Naar de „Volkskrant" verneemt, heeft
Z. H. Exc. Mgr. A. F. Diepen het voor
malige bisschopshuis Huize Gerra aan
den straatweg TilborgDen Bosch, on
der Haaren, waar indertijd een aanslag
werd gepleegd op Mgr. Zwijsen z.g., be
schikbaar gesteld voor de mannelijke
jeugdorganisaties in zijn bisdom.
Het gebouw zal worden ingericht voor
cursushuis voor jeugdleiders, vacantie-
huis en internaat voor jeugdige werk-
loozen.
Het ligt in de bedoeling de volgende
maand met de inrichting te beginnen.
De Leidsche klaagmuur.
HET BEGINT TE DAGEN
Reeds meer dan vier Jaren staan aan de
Breestraat de sombere resten van den
eens zoo heerlijken gevel van het Stad
huis.
In hun norsch zwijgen en stug wachten
schreeuwen zij een felle aanklacht uit te
gen het verloop van zaken of liever tegen
het gebrek aan „verloop", tegen de stag
natie, tegen het gemis aan doorzettings
vermogen, tegen de bespotting waarvan
zij het voorwerp zijn geworden in de oogen
van iederen vreemdeling.
Voor de Leidenaars is de oude gevel ge
worden tot een klaagmuur, waartegen zij
hun handen opheffen en roepen om den
terugkeer van vergane glorie.
Wie zal ons het huis der Vroeden weer
opbouwen Zullen wij het binnenkort we
ten? De termijn waarin de plannen en tee-
keningen moeten worden ingeleverd nadert
zijn einde.
Zal nu ook het einde van den lijdens
weg zijn bereikt?
Een lijdensweg is de historie van het
niéuwe raadhuis in wording geweest en
nu wij een mijlpaal op dezen weg nade
ren, willen wij een blik achterwaarts wer
pen.
Het was in den nijpend kouden nacht
van 11 op 12 Februari 1929, dat het vuur
ons oude stadhuis verwoestte. Van binnen
was het een vuurzee, van buiten een ijs
klomp het eeuwenoude gebouw kreunde
temidden van het doffe grommen en ge
dempt loeien der vlammen. Angstig was
het schouwspel, om nooit te vergeten.
En 's middags kwam de Raad der ge
meente bijeen in de Senaatekamer der Uni
versiteit en het was of het vóórgeslacht
in deze historische zitting tezamen met
den huidigen Raad klaagde over dit ver
lies. Wie, zooals wij, deze raadszitting
meemaakte, was diep onder den indruk,
dat een ramp onze stad had getroffen,
maar ook dat ons tegenwoordig geslacht
het werk der vaderen zou herstellen, zon
der verwijl.
Aanvankelijk werd een bezadigde spoed
achter de zaak gezet. Overhaasting was uit
dep booze, waar het hier een bouw betrof,
bestemd voor de eeuwen, maar getreuzeld
werd er ook niet.
Na veel voorbereiding en onderhande
ling bezichtiging zelfs van bouwstijl in
loco werd in de raadszitting van 16 Dec.
1929 op voorstel van B. en W. besloten, om
aan den architect Dudok te Hilversum op
te dragen het maken van twee plannen,
één met behoud van den ouden gevel en
één zonder den ouden gevel. Er waren n.l.
stemmen opgegaan, die hartstochtelijk ge
pleit hadden voor restauratie van den
ouden gevel, maar ook vele stemmen, die
waarschuwden tegen een b.i. nuttelooze
piëteit en riepen om een geheel modern ge
bouw. Aan dat moderne gebouw waren
echter verwikkelingen verbonden. Zou dat
eveneens aan de Breestraat moeten ko
men, of was er een betere plek?
De Raad wilde dat niet direct uitmaken
en droeg den heer Dudok op, om eerst te
adviseeren, welke plek hij het beste acht
te voor het geval de raad besluiten zou tot
een geheel modern gebouw. Intusschen
kon "hij alvast beginnen met zijn oude-gevel-
plan.
Op 27 Juni 1930 verscheen het advies van
den heer Dudok, dat luidde: de beste plek
is de oude plek aan de Breestraat.
Omdat het plan met den ouden gevel
toen reeds nagenoeg voltooid was, wilde
de raad dat plan eerst afwachten en gaf
men den heer Dudok nog geen opdracht
voor het tweede plan (zonder den gevel).
In Augustus 1930 verscheen het plan-Du-
dok. Het werd aan de openbaarheid prijs
gegeven, besproken, becritiseerd, vertrapt,
opgehemeld, verguisd, bespot, geprezen
kortom de publieke opinie was niet erg
malsch en van toen af begon de misère.
I Het college van B. en W„ dat den heer
Dudok zoo warm had' aanbevolen, zat met
het geval verlegen en kon maar niet ko
men tot een praeadvies. Intusschen dien
den de sociaal-democraten een plan in, om
i het stadhuis te zetten aan de Lammermarkt
een plan, dat niemand au serieuX nam
(behalve dan de S. D. A. P.-zelf).
Het werd 1931 en nog steeds zweeg het
college.
Eindelijk in Juni 1931 verscheen er een
i voorstel van B. en ,W. om.... (schrik niet)
ƒ3.000 ter beschikking te stellen voor het
inwinnen van een deskundigen-advies.
Toen grepen de leiders der drie recht-
sche raadsfracties in en een voorstel-Wil-
mer-Wilbrink-v. Es werd ingediend om:
lo. den heer Dudok uit te noodigen een
plan voor een stadhuis te ontwerpen zon
der den ouden gevel;
2o. enkele nader door den raad aan te
wijzen architecten uit te noodigen, plannen
te ontwerpen voor den bouw van een raad
huis met o f zonder den ouden gevel of
met e n zonder den ouden gevel
3o. voor den. bouw met ouden gevel
aan te wijzen het terrein van het reeds
ingediende plan-Dudok;
4o. voor den bouw met nieuwen gevel
aan te wijzen ditzelfde terrein, zoo noodig
uitgebreid tot aan de Koorubrugsteeg.
B. en W. weigerden dit voorstel in
praeadvies te nemen, doch werden daar
toe gedwongen door een met groote meer
derheid aangenomen voorstel-v. Eek. De
socialisten gingen toen met de rechtsche
fractieleiders mee, niet zoozeer uit liefde
voor dit voorstel, als wel om tegelijkertijd
uitstel van executie te krijgen voor hun
Lammermarktplau.
Het afgedwongen praeadvies kwam in
October van hetzelfde jaar.
Na twee raadszittingen werd op 2 No
vember 1931:
lo. het Lammermarktplan verworpen;
2o. bet terrein aan de Breestraat aan
gewezen als bouwterrein, hoewel over de
juiste uitgestrektheid daarvan nog niet be
slist werd
3o. besloten den ouden gevel te behou
den (er zat niets anders op, omdat inmid
dels de minister van Onderwijs het zwaard
op de weegschaal had gesmeten)
4o. besloten om aan eenige nader aan
te wijzen architecten op te dragen plannen
te ontwerpen.
Hiermede waren we dus eenige stappen
nader gekomen tot het einddoel. Het ter
rein was vastgelegd, hoewel niet geheel af
gebakend en het plan voor een geheel mo
dernen bouw was naar de maan.
In de zitting van 11 Juli 1932 werden de
volgende stappen gezet en hiermede zijn
wij gekomen tot den huidigen stand van
het vraagstuk.
In deze zitting werden als uit te noodi
gen architecten aangewezen de heeren C.
J. Blaauw te Haarlem, A. J. Kropholler te
Wassenaar, H. F. Mertens te Bilthoven en
de Leidsche architecten Buurman en ir.
J. v. d. Laan. Hun werd opgedragen het
ontwerpen van een stadhuisplan, waarin
in ieder geval een toren geprojecteerd
moest worden en waarin beslist geen win
kelgalerij mocht worden opgenomen.
Hoewel het plan-Dudok nimmer officieel
is verworpen, is het door dit laatste raads
besluit omtrent de winkelgalerij practisch
van de baanwat het trouwens toch wel
was, omdat de heer Dudok na dit alles
meegemaakt te hebben zich had terugge
trokken.
Overigens moesten zij een gebouw ont
werpen dat begrensd wordt door de Bree
straat, de Vischmarkt en de te verbreeden
Koornbrugsteeg. Deze laatste steeg zal
van 6 op 13 M. breedte gebracht worden
met aan weerszijden trottoirs.
De vijf aangewezen architcten krijgen
voor him teekeningen ieder 5.000 en mo
gen voor hun bouwproject gaan tot eer»
maximum van één en een kwart millioen.
Het program van eiscben, waaraan zij
zich hadden te houden, is hun voorgelegd
door een deskundige commissie van ad
vies, welke in die bewuste vergadering
eveneens is benoemd en bestaat uit de
heeren dr. H. E. v. Gelder, directeur van
den dienst voor Kunsten en Wetenschappen
te Den Haag, ir. G. C. Bremer, rijksbouw
meester te Den Haag, H. v. d. Kloot Meij-
burg, architect te 's-Gravenhage, ir. G. L.
Driessen- oud-directeur van Gemeentewer
ken te Leiden, ir. Plantenga te Den Haag
en qualitate qua den directeur van Ge
meentewerken te Leiden.
Nadat het program van eisohen was op
gesteld, is de opdracht aan de vijf archi
tecten verstrekt, waarna uiterlijk na 6
maanden de teekeningen bij het college
van B. en W. .moeten zijn ingediend. Deze
termijn van 6 maanden loopt 1 Mei ten
einde en binnenkort zullen dus de plan
nen worden ingediend, die dan gaan naar
de commissie van advies, de commissie
TWEEDE KAMER VERGADERT
WOENSDAG A.S.
OM EEN STEUNREGELING VOOR
BLOEMBOLLENKWEEKERS.
De Tweede Kamer is bijeengeroepen te
gen Woensdag 19 April des middags één
uur.
Deze vergadering heeft de voorzitter be
paald ingevolee een verzoek van de hee
ren van den Heuvel, Krijger, Kampsehöer,
Feber, Snoeck Henkemans, Loerakker,
Van de Bilt, Albarda, Marchant en Kor-
tenhorst, allen leden der Kamer, om een
vergadering bijeen t>e roepen ter behande
ling van het wetsontwerp tot verleening
van bevoegdheden tot het nemen van bij
zondere maatregelen in het belang van
den landbouw.
De bedoeling van deze tien Kamerleden
is zoo kunnen wij in aansluiting op ons
bericht van gisteravond nog mededeelen
een beslissing uit te lokken, waardoor
het den minister van Economische Zaken
en Arbeid mogelijk zal worden alsnog, zon
der dat daarvor een bijzondere wet noodig
is, een steunregeling voor de bloembollen
kweekers te treffen.
DE VOLKSTELLING.
De gegevens omtrent kerkelijke gezindte.
Naar de „N.R.Crt." verneemt, is aan bet
Centraal Bureau voor de Statistiek de be
werking der gegevens van de laatst ge
houden volkstelling voor wat betreft de
bevolking naar geslacht, leeftijd, burger
lijken staat, kerkelijke gezindten, nationa
liteit, geboorteplaats, samenwoning, ge
zinssamenstelling en woongelegenheid ge-
reedeekomen.
Enkele maanden geleden verscheen een
lijvig boekdeel omtrent de bevolking vol
gens genoemde telling naar de plaatselijke
indeeling. De thans gereedgekomen gege
vens moeten nog worden gerecnnituleerd
en in druk worden gebracht. Hiermede
zijn nog eenige maanden gemoeid.
Met het oog op de a.s. verkizingen heeft
de directeur-generaal van de statistiek
voor de gegevens omtrent de kerkelijke
gezindten excerpten laten maken en aan
ieder gemeentebestuur bedoelde gegevens
voor zijn gemeente doen toekomen.
De rijkskiesdistricten krijgen desge-
wenscht inzage van die gegevens van alle
gemeenten des lands.
In de leeszaal van genoemd bureau lig
gen de excerpten voor belangstellenden
ter inzage.
ONTSLAG AANGEZEGD.
Bij de gemeentelijke arbeidsreserve
te Rotterdam.
Naar het „Volk" verneemt, is in de
commissie voor het georganiseerd over
leg van het gemeentepersoneel te Rot
terdam aan de orde geweest een voor
stel van B. en W. om over te gaan tot
ontslag van de gehuwde ambtenares.
Deze maatregel werd van de zijde van
het gemeentebestuur verdedigd met een
verwijzing naar den noodtoestand in vele
gezinnen en de noodzakelijkheid, in ver
band daarmede, om zooveel mogelijk
mannen aan het werk te houden. Vlak
daarop kwam in behandeling het voor
stel van datzelfde gemeentebestuur om
278 man aan de gemeentelijke arbeids
reserve te ontslaan en aldus het aantal
mannelijke werkloozen met een kleine
300 te vermeerderen.
De volgende motie, ingediend door den
Bond van personeel in Overheidsdienst
word aangenomen, met alleen de stem
men van de delegatie uit B. en W. te
gen:
„De Centrale commissie voor georgani
seerd overleg besluit B. en W. uit te
Doodigen geen uitvoering te geven aan
het den betrokken 278 arbeiders der Ge
meentelijke Arbeidsreserve aangezegde
ontslag, dat op 16 April a.s. zou ingaan".
Alle vertegenwoordigers der vakbon
den stemden voor deze motie. De motie
is thans naar B. en W., die zich erover
zullen beraden.
UIT DEN HAARLEMSCHEN RAAD.
In de gisteravond gehouden raadsverga
dering heeft de Raad besloten, om in het
vervolg ook op feestdagen bioscoopvoor
stellingen te laten doorgaan. Een daartoe
strekkend voorstel-Joosten aanvaardde de
Raad met 18 tegen 15 stemmen tegen het
advies van B. en W. in.
Vervolgens kwam aan de orde de vraag,
of het gewenscht was, gemeente-drukwerk
al of niet te doen vervaardigen bij geor-
van fabricage, het collego van B. en W., de
Raad. Dus't is nog een lange weg!
Hoeveel water zal er nog door den Rijn
moeten vloeien, voordat er eensgezind
heid zal bestaan omtrent de keuze uit deze
vijf plannen?
VOORNAAMSTE NIEUWS.
>81? BUITENLAND.
Von Papen en Görlng bij den Paus. (2de
blad).
Op 1 Mei zal Hitier zijn vier-jaren-plan
uiteenzetten. (2de blad).
De communisten verdreven uit de Bul-
gaarsche Sobranje. (2e blad).
Amerika's wil om de crisis te bestrijden.
(2de blad).
De Chineezen moeten Mexico verlaten.
(2de blad).
BINNENLAND.
Overleden is de zeereerw. heer rector L.
A. J. C. Speet. (Kerkn., 1ste blad).
Woensdag a.s., komt de Tweede Kamer
in vergadering bijeen om een steunrege
ling voor de bloembollenteelt te bespreken
(lete blad).
ganïseerde drukerspatroonsB. en W.
wensebten zulks in deze omstandigheden
wel te doen. Een voorstel werd a an Beno
men, waarin om eerbiediging van de C. A.
O. in de grafische vakken werd verzocht.
De raadsvergadering kwam op oen nog
al plotselinge wijze tot een einde. Nadat
de raad met 17 tegen 16 stemmen besliste,
dat het raadslid Joosten (S.D.A.P.) over
door hem ingediende vragen, met. betrek
king tot een burgcmeesterlijk verbod van
een optocht van de federatie der S. D, A.
P., mocht spreken, sloot de voorzitter do
vergadering. Aldus werd bet aan den raad
onmogelijk gemaakt zich uit te spreken
over het optreden van den Haarlemschen
burgervader.
PRIJSVRAAG G0EDK00PE
WONINGEN.
Te Amsterdam.
B. en W. van Amsterdam stellen den
raad voor een prijsvraag uit te schrijven
voor don bouw van goedkoopc arbeiders
woningen en B. en W. te machtigen, na
raadpleging van de commissie van bij
stand in hot beheer der publioke werken
en der zaken van volkshuisvesting, een
jury voor de beoordeeling der plannen
te benoemen. Voorts stellen B. en W.
den raad voor beschikbaar t.o stellen
een bedrag van ten hoogste 3000 voor
het uitloven van prijzen van 1500,
1000 en 500 voor plannen, welke daar
voor naar het oordeel dor jury in aan
merking komen.
R.K. Verbond van Technici in Nederland
Op Zondag 9 April j.L hield bovenge
noemd Verbond haar 7e jaarvergadering
in het „Grand Hotel" te Heerlen. Aan
wezig waren: J. J. Reijnart, H. B. Ste
vens en G. Vrins, reep. voorzitter, secre
taris en penningmeester; de overige Ver-
bondsbestuursleden, uitgezonderd twee,
welke door omstandigheden verhinderd
waren, do geestelijk adviseur dr. Hegge
van het Seminarie Driebergen, de afge
vaardigden van den R. K. Bond van
Teohnici St. Bernulphus, van de Ver-
eeniging van R. K. Mijnteohnici St. Cle
mens en van de R. K. Veroeniging van
Technisohe Ambtenaren in Overheids
dienst, welke bij het R. K. Verbond van
Teohnici in Nederland zijn aangesloten,
alsmede enkele belangstellenden.
De begrooting werd na eenige opmer
kingen met algemecne stemmen aange
nomen.
Vervolgens werd overgegaan tot het
stichten van een fonds, genaamd On
derling fonds, ten doel hebbende de
meest in nood verkeerende collega's te
kunnen helpen.
Met algemeenc stemmen werd het re
glement dat in concept ter tafel lag na
eenige kleine wijzigingen goedgekeurd;
men was overtuigd, dat dit fonds, wan
neer elk lid der bij het Verbond aange
sloten Vereenigingen, de vastgestelde
bijdrage van 10 cent per maand voldeed
en daaraan werd niet getwijfeld, een in
stelling van groote beteekenis zou zijn.
In de volle belangstelling stond de
bespreking voor eventueele aansluiting
van de R. K. M. T. S.-Vereeniging bij
het R. K. Verbond.
Bij de Bestuursverkiezing werden de
aftredende Verbcndsbestuurders A. Knip-
schild (Maastricht), Th. v. Leijen (Ter-
winselen) en G. Vrins (Tilburg) herko
zen, terwijl de heer J. J. Reijnart (Am
sterdam) als redacteur werd herbenoemd.
