Z4ste Jaargang
DONDERDAG 8 DECEMBER 1932
No. 7375
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
HET VEERTIG-JARIG JUBILEUM VAN
HET ST. ELISABETHSGESTICHT
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonnés ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oen per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geillustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeeliugen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
De stichting en groei van
een R.K. Ziekenhuis
WAT ER BEREIKT IS
^Gaarne plaatsen wen onderstaand ons
toegezonden artiKel, naar aanleiding vau
den veertig-jarigen zegenrijken arbeid van
het St. Elisabetbs-Ziekenhuis te Leiden).
Met belangstelling zullen talloozen in
den lande en vooral in Leiden en omstre
ken vernemen, dat het Sint Elisabetns-
zieKenhuis op de Hooigracht op 9 dezer
zijn 40-jarig besbaansieest herdenkt. We
gens de treurige tijdsoms-tandigneden zal
de herdenking zonder feestelijkheden, die
hier zeaer mei misplaatst zouden zijn, ge
schieden; de beteexems van zulk een ju
bileum is eenter van zoodanigeu ingrijpen
den aard, dat wij met de eenvoudige ver
melding ervan en een gewonen geluk
wensen aan het jubiieerende bestuur zeker
onzen plicht niet geneel zouden toonen te
kennen. Het lijkt ons niet van beiang ont
bloot, voor we onze deelneming onder
wooraen brengen, in de „Lcidsche Cou
rant'' een overzicht geven van de geschie
denis van 't ontstaan en den groei van dit
ziekenhuis.
Gelijk velen zich wellicht nog herinneren
uit de zeventiger jaren en daarvóór ver
zorgden toenmaals ook reeds enkele Eerw.
Zusters de verpleging in huis van zieden,
die op een R. K. verpleegster prijs stelden;
deze Zusters waren aikomstig uit het Sint
Elisabetnsgesticht te Breda, dat zich uit
sluitend belastte met hvusverplegmg van
zieken in maar ook ver buiten ha-re woon
plaats Breda. Ook uit Leiden en omstre
ken bei eikten haar vele aanvragen voor
liaar heilrijk werk, waaraan herhaaldelijk
werd voldaan, doch dat uiteraard aanlei
ding gaf tot veel heen en weer reizen on
vernes van kostbaren tijd. Om dit groote
bezwaar te ondervangen werd door de Zus
ters in overweging genomen een huis in te
richten te Leiden en werd de goedkeuring
daartoe verzocht aan mgr. Bots z.g., het
toenmalige Hoofd van de Kath. parochiaie
Leidsche gemeenschap. Deze verleende
gaarne zijn goedkeurmg, doch achtte net
beter, een inrichting in 't leven te roepen,
waar zieken konden worden verpleegd en
eventueele operaties zouden kunnen ge
schieden. Juist was een zeer groot en goed
gebouw op de Hooigracht beschikbaar ge
komen door opheffing der particuliere
school van mej. Prins, de z.g. „school van
ruej. de Lange". De toenmalige algemeene
overste van 't Bredasche Moederhuis, de
Eerw. Moeder -Josephine, bezichtigde met
architect Lijdsman uit Breda het pand, dat
geschikt werd bevonden en aangexoent om
het denkbeeld van mgr. Bots te verwezen
lijken. Ongelukkig rezen er aanstonds eeni-
ge moeilijkheden: voor de vestiging toch
der Eerw. Zusters in Leiden werd ook de
toestemming gevorderd van Z. D. H. den
Bisschop van Haarlem, wijlen mgr. Botte-
manne. Deze vreesde, dat de jeugdige con
gregatie der Zusters Augustinessen uit
Delft in haar groei zou worden belemmerd
en de Bisschoppelijke goedkeuring werd dan
ook eerst verkregen, nadat gebleken was,
dat laatstgenoemde congregatie op het ver
zoek van mgr. Bots geen Zusters beschik
baar kon stellen binnen afzienbaren tijd
voor de verpleging van zieken te Leiden.
Men kon dus beginnen en9 Dec. 1892
arriveerden de eerste voor Leiden bestem
de Zusters onder leiding van Moeder Aloy-
sia, n.l. de Eerw. Zusters Pacifique, Willi-
brord en Helena, namen haar intrek in t
groote gebouw, dat met spoed was inge
richt, belialve voor haar eigen doelmatige
huisvesting, voor verpleging en zoo noodig
en mogelijk operatie van zieken. Op 6 Jan-
1893 werd de eorste patiënte buitenshuis
door de nu Leidsche Zusters verpleegd en
28 Maart d.a.v. verrichtte professor v. Iter-
son de eerste operatie, een armamputatie,
in het ziekenhuis op de Hooigracht. En
de groei van deze voor Katholiek Leiden
zoo noodige en begeerde stichting nam een
aanvang. Reeds na verloop van een jaar
was het ziekenhuis te klein en werd het
aanliggende pand, het toenmalige verkoop
huis van den heer Sonders aangekocht en
gedeeltelijk bestemd voor verblijfplaats der
Eerw. Zusters. Het andere gedeelte werd
ingericht voor wijkverpleging. De Alg.
Overs-te, Moeder Josephine te Breda, met
haar durf en verziende blik, zag steeds uit
naar vergrootingsmogelijkheden, liet meer
dere belendende perceelen aankoopen, o.a.
een wijnpakhuis der firma Keuls, een wo
ning bewoond door de freules van Bommel,
en het huis destijds bewoond door proiessur
Jelgersma. In 1900 werd, in den bij de ge
bouwen behoorenden tuin een afzonderlijk
gebouw ingericht voor meer rustbehoeven-
de patiënten en tevens voor lijders aan be
smettelijke ziekten en naar den patroon
voor deze laatste ziekten, den H. Rochus,
het St. Rochusgebouw genoemd. Door de
enorme toename van het aantal patiënten
en de zeer in aantal toenemende operatie-
gevallen werd dringend naar nieuwe uit
breiding gevraagd. Eenigszins werd in die
behoefte aan ruimte voorzien door het wijk-
gebouw te verplaatsen naar de Middelste
Gracht, waar een geheel "nieuw gebouw
was gesticht, terwijl, aangezien ook de wijk
verpleging zich sterk uitbreidde, 30 Oct.
1901 een tweede wijkgebouw werd gesticht
op O os td warsgra cht 14 en later een derde
in de Roerhavestraat 19. In 1907 bleek we
derom uitbreiding op de Hooigracht hoog-
noodig en werd besloten een geheel nieuw
naar de toen geldende eischen destijds in
gericht ziekennuis te bouwen. Under lei
ding der architecten Bouwman en van der
Laan werd het nu nog bestaande zieken
huis gebouwd en 19 Nov. 1909 plechtig ge-
opena en in gebruik genomen. Intusscken
ging ook de huis verpleging buiten Leiden
meer eischen stellen en werd in de behoef
te aan wijkgebouwen voorzien te Uegsl-
geest. Katwijk en Leiderdorp, waarheen de
wijkzusters zich, afgeschrikt door weer
noch wind, eiken morgen per fiets of tram
heenspoedden.
Heel duidelijk bleek Gods rijkste zegen
op het werk der onvermoeide Zusters te
rusten en op de Hooigracht begon men
wederom gebrek aan ruimte en lokalen te
krijgen. Het prachtige huis van dr. Stigter
werd aangekocht en onder den naam van
Mariabouw toegevoegd aan 't geheel, dat
als een gebouwenmoloch nog lang niet ver
zadigd was en het bestuur maar aldoor
voor uitbreidingsmoeilijkheden bleef stel
len. Doordat sommige gebouwen met tiet
oog op een nieuwen voorgenomen grooten
aanbouw werden afgebroken, o.a. het Sint
Rochusgebouw en het oude bekende tuin
huisje, waarin oude vrouwtjes rustig wa
ren geïnterneerd, werd in 1925 een huis ge
sticht aan de Nieuwe Rijn, dat wérd inge
richt voor een nieuw Rochusgebouw, thans
ook St. Jozefsgebouw genoemd en de ouden
van dagen beneden, de lijders aan besmet
telijke ziekten boven herbergt. Op de Hooi
gracht werden intusschen diverse perceelen
o.m. het huis van professor v. d. Vlugt, de
Jansenistenkerk met Pastorie aangekocht
en gesloopt en.... het terrein voor den
nieuwbouw lag gereed.
In 1926 begon met aan het groote nieu
we complex en 9 Febr. 1930 is de nieuwe
kapel met .aangrenzende ziekenzalen en
Zusterhuis plechtig door Z. H. Exc. mgr.
Aengenent ingewijd en geopend. Ook de
linkervleugel, de z.g. klassekamers, is thans
m gebruik genomen. Als nu straks, hopen
we binnen niet al te langen tijd, het voor
front zal zijn afgewerkt in aansluiting en
overeenstemming met beide vleugels, zal
Roomseh Leiden een eigen ziekenhuis heb
ben, dat ook als gebouwencomplex een sie
raad zal zijn en in overeenstemming met
het onvolprezen werk, dat de Eerw. Zusters
daarbinnen verrichten.
Onnéodig te zeggen, dat de Eerw. Zus
ters, deze heldinnen van de Roomsche Cha-
ritas, waaronder er zijn, die zich, om een
schril voorbeeld van voorheen en thans te
geven, de primitieve touwlift, omhoog ge
trokken door knechts, nog herinneren, zich
verheugen in al het nieuwe, comfortabele,
moderne, gerieflijke van installaties en io-
kaliteiten, dat haar werk zoozeer verge
makkelijkt. Grooter nog zal hare verheu
genis zijn geweest toen zij voor 't eerst
hare nieuwe fraaie kapel, waar zij voor 't
H. Sacrament kracht afbidden voor haar
moeilijk werk, betraden. Dooh het toppunt
harer wenschen zal wel zijn bereikt, toen
liet Z. H. Exc. mgr. Aengenent behaagde in
1930 een vasten Rector voor het ziekenhuis
aan te wijzen, waar nu alle plechtigheden
van onzen godsdienst binnenshuis kunnen
worden genoten, in tegenstelling met den
tijd, dat men zich moest tevreden stellen
met wat een priesterstudent der Universi
teit als helper in den nood kon aanbieden.
Toen dan ook 15 Augs. 1930 de Z.eerw. heer
Rector Reijnen door den H.eerw. Deken
plechtig werd geïnstalleerd, zal dit zeker
alle Eerw. Zusters tot een Te Deum-stem-
ming hebben begeesterd.
Voor den Z.eerw. Rector, die zich aan
vankelijk moest behelpen met een paar ka
mers in 't oude gebouw, dat 40 jaar gele
den in gebruik werd genomen, werd een
passend verblijf ingericht in het beneden
gedeelte van het aangekochte en gerestau
reerde woonhuis, annex wol- en sajetteu-
magazijn met tuin van den heer Overduin.
De bovenverdiepingen van dit huis zijn in
gericht voor zieken.
In 1903 werd begonnen met de opleiding
15 Juni 1905 behaalden in 't Academisch
Ziekenhuis Zr. Gabriël z.g., Zr. Agnes, Zr.
Huberta en Zr. Juliana het diploma A. Dit
goede voorbeeld werd daarna geregeld eik
jaar door andere Zusters gevolgd. Thans is
het ziekenhuis erkend als eerste klas zie
kenhuis en worden de examens intern af
genomen, terwijl behalve voor diploma A
ook 't examen voor diploma B (Kraamver
pleegster) wordt afgenomen. Eigen oplei
ding, eigen examen, eigen erkende diplo
ma's ook hierin mogen we Gods zegen
erkennen op het onvermoeide charitatieve
werken, het voortdurend bidden der Eerw.
Zusters, wier aantal, dat veertig jaar gele
den vier was, thans is gestegen tot ruim
honderd.
In 1931 werd door de Alg. Overste, de
Eerw. Moeder Assisia het initiatief geno
men voor armen en minvermogenden de
gelegenheid open te stellen tot opname tn
het Roomsche ziekenhuis. Daartoe is opge
richt de St. Elisabethspenning en zijn in
Leiden en Omstreken gelden ingezameld
voor dit edele doel. Moeder Assisia stortte
als grondfonds een flink bedrag, de initia
tiefneemster zag haar plan in uitvoering
gebraoht en meer dan drie honderd armen
en minvermogenden mochten sindsdien van
den steun van de St. Elisabethspenning ge
nieten ter geheele of gedeeltelijke bestrij
ding der onkosten.
De hier gememoreerde geschiedenis van
het Sint Elisabethsziekenhuis onzer Sleu
telstad, dat bescheiden begonnen thans met
eere wordt geroemd, niet alleen in en om
Leiden, maar ook ver daarbuiten, doet
denken aan de gelijkenis van het mosterd
zaadje, zegt ons wat een kiemkracht het
zaadje heeft als God het wasdom geeft en
het gekoesterd wordt door de lieflijke zon
van menschenmin en naastenliefde, toe
wijding en verantwoordelijkheidsbesef. De
statistische gegevens van 't enorme aan'al
patiënten, dat in die veertig jaar van die
koesterende zon mochten genieten, zijn be
kend, maar God alleen weet, wat op de
credietzijde der Zusters is te boek gesteld
aan liefde, vertroosting en bemoediging,
Gods alleen weet, wat in die veertig jaar
daor de Eerw. wijkzusters onder hare groo
te mantels was verborgen, om ook lichame-
lijken nood te lenigen in de arme gezin
nen.
Wij weten, dat ook God alleen in staat
is dezen naar verdienste te beloonen, maar
ook, dat het aan katholiek Leiden en om
geving voest dank te betonnen voor de ze
geningen die van de jubiieerende Zusters
uitgingen. Wij zijn echter zoozeer over
tuigd dat onze geloofsgenooten in dezen
hun plicht kennen, dat we er niet eens op
aandringen, doch het als vanzelf sprekend
beschouwen, dat bij dit jubileum ontelba-
j ren hunne dankbare harten zullen onenen
in een vurig smeekgebed, dat God den
i Eerw. Zusters het loon zal geven, dat haar
i ten volle toekomt, dat Hij, Die groei en
I bloei beveelt. Zijn zegen zal blijven geven
aan het Elisabethsziekenhuis en aan al-
len, die er moeizaam arbeiden of berustend
lijden, dot de Gever aller gaven zeer velen
j tot mildheid zal stemmen om den St. Eli-
I sabethspenninnr rijkelük te gedenken, op
dat hieruit voldoende lean gesteund worden
elke arme of met aardsche goederen wei
nig bedeelde, die voor opname in ons ju-
bileerend ziekenhuis in aanmerking komt.
V De rollende dubbeltjes.
Wij willen een ander nu 'na laten zeg
gen, waarop ook wij hebben gemeend
vóóral in dezen malaise-tijd met nadruk
te moeten wijzen en waarover wij dan ook
al meer dan eens een en ander in ons blad
hebben geschreven. Namelijk, dat het goed
is, nu en vóóral ook nu, de dubbeltjes te
laten rollen, maar dat wij, óók vooral in
dezen tijd, wel degelijk verplicht zijn, om
er op te letten, hoe en waarheen die dub
beltjes rollen! Wij zijn niet absoluut
heer en meester van ons bezit, volstrekt
niet!
De „N. Tilb. Crt." constateert, dat men
van soberheid, nu nog, nu de crisis woedt,
in ons land, niet zoo heel veel bemerkt!
Maar het blad laat hierop dan volgen:
Intusschen ma.g een opwekking tot so
berheid niet zijn een aansporing tot
schrielheid. Royaliteit is een christelijke
deugd, maar royaliteit toegepast op goede
dingen.
De poorters der middeleeuwen, die in
den goeden tijd met eenvoudige dingen
tevreden waren, hadden geld voor de
prachtigste kathedralen en zij bouwden
dertigduizend gasthuizen voor de pestlij
ders in ons werelddeel.
Wie overtollige uitgaven vermijdt
houdt over voor vele goede werken, en
zij die rijk zijn en sober, ook al leven zij
volgeijs hun stand, kunnen veel afzon
deren voor werkelijk magnanieme din
gen.
En aldus komt de stelling over de ge-
wenschte soberheid toch aan de andere
stelling over het „geld laten rollen" ten
beste: alleen maar het geld wordt beter
besteed.
Mogen wij hieraan toevoegen, dat juist
deze maand, December, de gelegenheden,
om het geld goéd te besteden, opdringt
met Sint Nicolaas en met Kerstmis!
Actieve winkeliers, die in dezen tijd den
moed niet hebben laten zakken, zullen er
dezer dagen wel in de courant op wijzen,
hoe meu speciaal in Kerst-gaven zijn dub
beltjes kan laten rollen, met een aange
naam èn nuttig resultaat!
Dit nummer bestaat uit drie btarien
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De Nederlandsche gedelegeerde prof.
Moresco over het Cbineesch-Japansche
geschil. (2de blad).
Opnieuw vechtpartijen in den Rijksdag.
(2de blad).
BINNENLAND.
Bij de Kamer is ingediend een ontwerp
tot wijziging van de Crisispachtwet, o.a. om
te voorzien in de leemte, dat de wet niet
op den tuinbouw toepasselijk is. (1ste
blad).
Overzicht van de vergadering van de
Tweede Kamer. (2de blad).
Een Nederlander- tot Missie-Bisschop
benoemd. (ïste blad).
Hedenmorgen is opnieuw brand uitge
broken in de P. C. Hooft. (1ste blad).
Boerenwagen op onbewaakten overweg
te Baflo door den trein gegrepen. (Gem.
Ber., 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
„Piet en Pijn" hebben de leiding in den
Zesdaagsche te Keulen (3de en 1ste blad).
Engeland wint met 43 den voetbal
wedstrijd van Oostenrijk. (3de blad).
9 December a. s. herdenkt MGR. F.
GEURTS, Apostolisch Vicaris van YuDg-
pingfu, zijn 70en verjaardag.
DE KATHOLIEKE PERS.
DE AARTSBISSCHOP OVER DE
BETEEKENIS VAN DE GEWESTELIJKE
PERS.
Het „Overijselsch Dagblad" tc Zwolle
mocht van Z. H. E. den Aartsbisschop
het volgend schrijven ontvangen, dat een
helderen kijk geelt op het belang der ge
westelijke pers:
„Van ganscher harte deelen wij in de
zorgen, welke u in deze moeilijke tijden
drukken en Ons door u zijn kenbaar ge
maakt. Wij doen dat des te meer omdat
Wij groote waardeering koesteren voor het
belangrijke werk, dat door u is verricht en
voor de groote offers, welke u daarvoor
hebt gebracht en nog brengt. Het ia Onze
innigste overtuiging, dat het een groot ka
tholiek belang is, dat uw blad toegang vindt
in alle katholieke gezinnen van het ge-
weet, waar u verschijnt Immers naa-st de
groote re meer een algemeen karakter dra
gende katholieke dagbladen, waarvan Wij
de groote waarde volkomen beseffen, moet
er toch immers plaats blijven voor een ge
westelijke of lokale pers, die de bijzondere
belangen van streek of gewest het best san
behartigen. Afgezien nog van de gods
dienstige beteekenis, die deze lokale pers
heeft, is het algemeen bekend, dat het pu
bliek, ook het katholieke, wil ingelicht wor
den omtrent hetgeen er in de naaste om
geving voorvalt. Zulk een gewestelijk blad
alleen is in staat bij verkiezingen, bij te
voeren acties, bij het behartigen van do
belangen der katholieke bevolking de juis
te leiding te geve-n. Een blad, dat in het
gewest zelf verschijnt, vindt juist om zijn
eigen gewestelijk karakter het gemakkelijk
ste toegang tot de katholieke gezinnen, ook
in die, welke tot dusverre van een katho
liek blad niet-s wilden weten. Wij dringen
daarom bij de geestelijkheid van uw ge
west en bij alle strijders voor de katholieke
belangen in Overijsel er met alle kracht
op aan, dat zij gemeenschappelijk en een
drachtig hun beste krachten inspannen om
te bewerken, dat in alle parochiën uw blad
worde ingevoerd en gelezen, ook in die
gezinnen, waar men bovendien een grooter
katholiek blad meent noodig te hebben.
Om u van Onze hartelijke sympathie een
bewijs te geven en u te bemoedigen en t.o
steunen bij uw moeilijk werk, dat voor de
zielen der geloovigen van zoo groote betee
kenis is, verleenen Wij u en al degenen, die
op welke wijze ook uw blad steunen, Onzen
Aartsbisschoppelijken zegen, Ons voorne
mend uwe personen en uw werk dagelijks
aan God aan te bevelen".
EEN NEDERLANDSCHE
BISSCHOP.
Pater H. J. Paulissen S.M.A. benoemd tot
Bisschop.
Bij de Afrikaanscke Mis-sie prokuur te
Cadier-en-Keer (Limburg) is bericht geko
men van de benoeming van den hoogeerw.
pater H. J. Paulissen S.M.A. tot bisschop
van Kumasi (Goudkust, West-Afrika), thans
provinciaal van de Sociëteit der Afrikaan-
sche Missiën van Cadier-en-Keer (Ncder-
landeohe Provincie).
Zijne Hoogwaardige Excellentie werd
geboren te Wolder bij Maastricht den len
November 1881. Hij vertoeft oogenblikke-
lijk nog in Egypte voor een visitatiereif,
waarvan hij tegen het cindo van deze
maand wordt terugverwacht.
BINNENLAND
DE POLITIEK IN DEN AETHER.
EEN TOEZEGGING VAN' MINISTER
REIJ MER.
Bij de behandeling van do Begrooting
voor P. T. T. heeft minister Reijmer in de
Tweede Kamer het volgende gezegd over
de kwestie van de politiek in den aether:
„Bij de verdecling van den zendtijd heb
ik niet een verdeeling ingesteld naar po
litieke richting'dat is nooit de grondslag
geweest. Ik heb verdeeld naar dc geesten-
stroomingen of levensbeschouwingen*
„Ik heb ook de ervaring opgedaan, dat
wat men meende te zijn geestesstroomingen
vaak wordt gebruikt tegen de bedoeling en
tegen den opzet in als politieke uitzen
ding. Op de vragen, die verschillende ge
achte afgevaardigden mij hébben gesteld,
speciaal de heer Slotemaker de Bruine,
verklaar ik mij bereid om het initiatief te
nemen om te komen tot een zoodanige
herziening, in het midden latend of Wets
wijziging daarvoor noodig is, dat de poli
tiek voortaan geweerd wordt. Ik zal na
tuurlijk daarvoor in do eerste plaats het
advies van den Radioraad moeten inwin
nen, en ben van plan, daarvan aan de Ka
mer mededeeling te doen."
