24ste Jaargang
DONDERDAG 1 DECEMBER 1932
No. 7369
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten '20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonnés ver
krijgbaar tegen betaling van 50 een per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent. met
Geillustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelragen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
V Voor de openbare school.
Te 's-Gravenhage heeft prof. dr. E^rd-
mans gisteravond voor een aantal Ou:ler-
commissies een rede gehouden over het
verschil tusschen openbaar en bijzonder
onderwijs.
„Het verschil tusschen Openbaar en
Bijzonder Onderwijs zit 'm", aldus prof.
Eerdmans, „niet hoofdzakelijk in de leer
vakken, zelfs niet in de geschiedenis.
Het Bijzonder* Onderwijs wil het gods
dienstig en kerkelijk inzicht den geest
der kinderen deen beheerschen".
Moet dan, naar het oordeel van den
Leidschen hoogleeraar, de Godsdienst
buiten het onderwijs blijven? Neen zegt
hij verder, tot op zekere hoogte niet:
„Het kind is vatbaar voor opvoeding in
de algemeen christelijke deugden, waar
over ten slotte alle godsdiensten het
eens zijn".
Staat nu de professor zoo ver van de
werkelijkheid, dat hij niet weet dat de
levens- en wereldbeschouwing van den on
derwijzer invloed zal uitoeferen op het
onderwijs in verschillende leervakken,
dikwijls al beoogt de onderwijzer dat
niet. En gelooft hij, dat op bijzond-re
scholen de kinderen over Godsdienst en
Kerk zal worden gesproke.n op een wijze
en in een verband, welke builen her be
grip van het kind liggen? Indien dat zou
gebeuren, dan zou het kwaad toch im
mers zichzelf wreken! Maar vooral: Ge
looft hij nu nog werkelijk, dat op de
openbare school wij zeggen niet: op
geen enkele openbare school de
z.g. algemeene Christelijke deugden wor
den aangekweekt?Kunnen ook on
godsdienstige 'en zelfs antigodsdienstige
onderwijzers deze beoefening der deug
den in de geesten hunner leerlingen
vormen en leiden?
En dan zegt de hoogleeraar verder,
dat hij blij is, te hebben fce.hoo'gegaan
met katholieke en protestantsrlie kinde
ren: de bijzondere school geeft eenzijdig-
opgevoede menschen; „zij voedt de kin
deren niet op voor de samenleving maar
voor eigen kring".
Wij durven hiertegenover wel de be
wering stellen, dat men in den kr.ng
van de katholieke bijzondere school een
breedheid van opvatting, een waardee
ring van andersdenkenden, een p r a c t i-
sche verdraagzaamheid aan
treft, die men vaak tevergêefs zal zoe
ken in den kring van hen, die oud-leer
lingen en voorstanders zijn van het
oj»enbaar onderwijs
TIEN JAAR MINISTER-PRESIDENT.
De „Avondpost" brengt in herinnering,
dat de heer Buys de Beerenbrouck, die 59
jaar is, onlangs tien jaar minister-president
is geweestvan 9 September 1918 tot 4
Augustus 1925, en daarna opnieuw seclerb
10 Augustus 1929.
Het liberale blad getuigt, dat de minis
ter-president zijn taak met toewijding en
bekwaamheid heeft volbracht en, wat het
persoonlijke betreft, en zonder de betee-
kenis van het hooge ambt ook maar een
oogenblik prijs te geven, met een eenvoud
en een soberheid, we ke overeenstemmen
met onze volks-tradities.
DE ZONDAGSSLU IT ING.
De opheffing van Zondagssluiting op
4 December.
Door den heer Smeenk zijn aan den mi
nister van Economische Zaken en Arbeid
de volgende vragen gesteld:
Is het den minister bekend, dat sommige
gemeenteraden, op grond van artikel 9,
lid 3, van de Winkelsluitingswet, bes.uiten
tot opheffing van het Zondagsregime voor
alle winkels, bijv. op Zondag 4 December
a.s.?
Is de minister niet van oordeel, dat op
deze wijze aan artikel 9, lid 3, van de be-
doe.de wet. een toepassing wordt gegeven,
dat in strijd is met letter en geest van het
desbetreffende artikel?
Acht de minister, bij toestemmende be
antwoording van de tweede vraag, termen
aanwezig om dergelijk raadsbesluiten ter
vernietiging aan de Kroon voor te dragen?
R. K. STAATSPARTIJ.
STUDIECLUBS.
Verkeerde activiteit.
Het dage.ijksch bestuur der R. K. Staats
partij heeft onderstaanden brief gericht
aan de besturen der 'El. K. Rijkskieskring-
organisaties:
Het program 1933 is vastgesteld met
medewerking van de organen, welke het
Partijreglement daartoe heeft aangewezen.
Voor het D. B. zou er zonder meer geen
aanleiding zijn hiervan nadrukkelijk mel
ding te maken, al gebruikt het gaarne deze
gelegenheid om zijn voldoening uit te spre
ken over de wijze waarop veischeidene or
ganen der Partij, m juist begrip van hun
taak, hun medewerking hebben verleend.
Er is echter ook be.angstelling getoond
voor het ontwerp-program op een wijze, die
kwalijk overeen te biengen is met de goede
orde in de Partij, zooals die in het regle
ment is vastgelegd.
Wij doelen op de wijze, waarop hier en
daar stud:eclubs van haar activiteit heb
ben doen blijken Studieclubs zijn in kader
van het Partijreglement opgenomen als
dee.en van hét partijorganisme, niet als
volkomen autonome lichamen. Dit laatste
zou in een behoorlijke organisatie ook
moeilijk denkbaar en zeker niet toelaat
baar zijn. Studieclubs behoeven dan ook
de erkenning van plaatselijke kiesvereni
gingen of Rijkskieskringorganisaties, en
zijn onderworpen aan een bijzonder toe
zicht vanwege het bestuur von liet orgaan
der Partij, dat de studieclub heeft erkend
(art. 9 en 10 P. R.).
Dit a-les behoeft studieclubs in gezonde
ontplooiing van hun werk geenszins te be
lemmeren. Mits er aan wordt vastgehouden,
dat niet het doel der clubs uitsluitend stu
die zij. Als elk ander doel moet dit woor
den nagestreefd met geëigende middelen.
Een zoodanig middel kan zijn het zich ver
diepen in vraagstukken individueel of ge
zamenlijk onder leiding, onderlinge ge
dachten wisseling, dil alles met hel deel,
de verworven meerdere kennis en het beter
inzicht uit te dragen in de vergaderingen
van kiesvereeniging of kieskring
De behandeling van onderwerpen in
openbare aankondiging, waarbij de gele
genheid tot debat publiekelijk wordt open
gesteld, kan niet alleen met studie niets
meer te maken hebben, maar draagt daar
entegen een geheel ander karakter
Het D. B. is van oordeel, dat de ver
houdingen in onze partij zoodanig gezond
zijn, dat het geen grond heeft gevonden
tijdens de behandeling van het ontwerp-
program van zijn inzicht uitdrukkelijk te
doen blijken. Een gezonde partij kan een
groote mate van vrijheid verdragen. Maar
er moet tegen worden gewaakt, dat het on
ontbeerlijk onderling vertrouwen wordt ge
schokt.
Studieclubs, die openbare vergaderingen
houden en zoo doende een stuk leiding in
de partij naar zich toe trachten te trekken,
handelen in strijd met de taak, die hun bij
het reglement is toegedacht, en wat er
ger is zij ondermijnen het onderling ver
trouwen, dat voor een vruchtbare werk
zaamheid van elke partij noodzakelijk is.
Omtrent dit alles kan geen rede.ijke twij
fel bestaan. Daarom vertrouwt het D. B.
dat ook de enkeien in onze gelederen, die
in onberaden ijver te ver zijn gegaan, dit
zullen inzien en dat zij hunne activiteit in
goede banen zullen leiden. En zeker zu.len
de besturen van kieskringen en kiesver-
eenigingen zich hun taak in deze bewust
zijn en er voor waken, dat de resultaten
van studie waarlijk aan de partij in haar
organisatorisch verband ten goede zullen
komen.
AFSCHAFFING ZOMERTIJD.
Wetsvoorstel ingediend.
Bij het begin der Tweede Kanier-verga-
dering van Woensdag bleek ingediend een
voorstel van wet van de heereu Chr. van
den Heuvel (C.H.) en J. Bakker (A.-R.) tot
intrekking van de wet van 23 Maart 1918
tot tijdelijke afwijking van de wet tot in
voering van een wettelijken tijd.
Dat de heer van den Heuvel het voor
stel mede onderteekende wekt eenige be
vreemding, daar hij nog Dinsdag j.l.stemde
tegen een motie-Zandt, die om afschaffing
vroeg.
DE PERSONEELSAF VLOEI ING BIJ DE
SPOORWEGEN.
Geen herplaatsing te zijner tijd van tijdelijk
spoorwegpersoneel, dat ontslagen werd.
Bij de Spoorwegen bestaat de bepaling
dat aanstelling van personeel in het alge
meen niet na het bereiken van den 31-jari-
gen leeftijd geschiedt.
De personeelraad had de spoorwegdirec
tie gevraagd, dit voorschrift niet te doen
gelden, als het te zijner tijd zou gaan ;m
wederaanstelling van personen, wier tijde
lijk dienstverband om bezuinigingsredenen
niet verlengd was.
In een bespreking met den raad zegde
de directie overweging toe. Thans heeft de
personeelraad de beslissing ontvangen, die
bericht, dat de directie het aantal der be
doelde personen te groot acht, om het go-
toe te zeggen.
UITKEERING ZUIVELSTEUN.
Thans 1.6 cent per kilo rr;elk van 3.2 pCt.
De Crisiszuivelcentrale maakt bekend,
dat met ingang van 4 December a.s. tot na
dere aankondiging de uitkeering op alle lot
zuivel- of melkproducten verwerkte me.k is
vastgesteld op basis van 1.60 per 100 K.G.
melk met een vetgehalte van- 3.2 pCt.
Deze uitkeering stemt overeen met 12
cent per K.G. boter en 50 oent per K.G.
melkvet.
De wijze van vaststelling der uitkeering
blijft voorloopig geschieden over het in de
producten aanwezige melkvet. Daardoor
zal b.v. bij verwerking van melk op boter
zoodanig, dat uit 100 K.G. melk van 3.2
pet. vet 3.60 K.G.. boter verkregen wordt
de uitkeering hierop 3.60 X 42 ct. 1.51
per 100 K.G. bedragen.
ARBEID IN WASSCHERIJEN EN
STRIJKINRICHTINGEN.
De Minister van Economische Zaken en
Arbeid heeft goedgevonden: aan hoofden
of bestuurders van wasscherijen cn strijk-
inrichtingen in alle gemeenten des Rijks
onder de gewone voorwaarden te vergun
nen, dat in hunne onderneming door de al
daar werkzame arbeiders gedurende ten
hoogste 9Va uur per dag arbeid wordt ver
richt onder voorwaarde, dat:
a) de arbeidstijd der betrokken arbei
ders op de dagen, waarop ingevolge deze
vergunning gedurende 91/., uur wordt ge
werkt, in zijn geheel is ge egen tusschen
7 uur des voormiddags w.n 7 uur des na
middags
b) in de onderneming, waar van deze
vergunning gebruik wordt gemaakt, op
Maandag 26 December 1932 geen arbeid
wordt verricht.
WINKELSLUITINGSWET.
Minister Verschuur overweegt een
tegemoetkoming aan bezwaren.
In de Memorie van Antwoord aan de
Tweede Kamer betreffende de begrooting
van Economische Zaken cn Arbeid wordt
meegedeeld, dat de toepassing der winkel
sluitingswet inderdaad verschillende be
zwaren aan het licht heeft gebracht, die
den minister reeas hebben doen overwe
gen, of daarin niet door Wetswijziging ware
te voorzien. Mede in verband hiermede is
thans nog een onderzoek gaande naar de
gevolgen, welke deze wét voor den winkel
stand heeft. Ofschoon a.le gegevens nog
niet in zijn bezit zijn en hij zich dus voor
het oogenblik een eindoordeel nog moet
voorbehouden, meent hij toch wel te mogen
verklaren, dat, naar zijn aanvankelijkcn in
druk, de wet voor sommige soorten winkels
inderdaad in meerdere of mindere mate
schadelijk werkt. Anderzijds schuilt in de
algemeen vernomen klacht, dat de wet zoo
funeste gevo.gen voor den minkelstand
heeft, naar den door den minister tot dus
ver verkregen indruk stellig overdrijving,
al ontveinst hij zich niet, dat een verrui
ming van de verkoopgelegenheid voor som
mige soorten van winkels, in het bijzonder
voor wat den Zondag betreft, wellicht noo-
dig zal blijken. Aan de hand der uitkom
sten van het onderzoek zal hij zich te zij
ner tijd beraden omtrent wat te doen staat.
Zoo noodig xal hij een wijzigingsvoorstel
bij de staten-generaal indienen.
De toestand met betrekking tot automa
ten laat ook naar 's ministers indruk te wen
schen over. Hij heeft deze aangelegenheid
kort geleden aan middenstandsraad en *iij-
verheidsraad voorgelegd met verzoek, hem
te adviseeren over de vraag, of op dit punt
een wettelijke voorziening aanbeveling ver
dient.
De minister is bereid te overwegen, in
hoeverre er aanleiding bestaat om, hetzij
door wetswijziging, hetzij door verande
ring in de wijze van uitvoering der wet, te
voorzien en in de kwestie, dat de goed
keuring door de Kroon van verordeningen
volgens art. 8 der wet niet aan een be
paalden tijd gebonden wordt, 't Is de vraag,
of bij gebreke van een rege'ing dienaan
gaande in de wet een dergelijke tijdelijke
goedkeuring toelaatbaar zou zijn.
De Invloed op de suikerwerk- en
chocolade-industrie.
Op verzook van den minister van oeeo-
nomische zaken cn arbeid hebben de Ne-
derlandsche vereeniging van suikerwerk
en chocoladefabrikanten cn de Vereeniging
van cacao-i en chocoladefabrikanten een on
derzoek in gesteld naar de werking van de
Winkelsluitingswet. Deze vereenigingen
hebben daartoe aan verschillende industri-
eelen verzocht een opgave te verstrekken
over de maandomzetten in 1931 en van
Januari tot en met Augustus 1932.
Deze opgavpn heeft het accountantskan
toor Th. L. Limp erg verwerkt in het on
derstaande rapport.
Het rapport luidt:
Als resultaat van de gehouden enquête
met betrekking tot de omzetten in do cho
colade- en suikerwerkbranche deelen wij u
het vergende mede.
Zooals u bekend is, werd aan belangheb-
benófen gevraagd een opgaaf van de maan
de. ijksche omzetten, in kilogrammen en in
geld, over het jaar 1931 en over de eerste
acht maanden van 1932. Elf fabrieken heb
ben deze vragen volledig beantwoord, ter
wijl 9 fabrieken de gevraagde omzetten al
leen in geld opgaven.
Wij doen u onderstaand toekomen een
opgaaf, vermeldende de tota.en van de ons
medegedeelde maandcijfers, welke dus voor
wat de opgegeven hoeveelheden betreft be
trekking hebbeq op 11 fabrieken en voor
wat de geldbedragen betreft op 20 fabrie
ken. Achter de maandcijfers van 1932 heb
ben wij de percentages vermeld, welke deze
omzetten uitmaken van de overeenkomstige
maanden van 1931
in kilo's van in geld van
1931 11 fabr. 20 fabr.
Januari 615.369 895 849
Februari 610.919 892.653
Maart 572.829 810.321
April 538.503 753.990
Mei 517.976 773.310
Juni 626.725 829,609
Juli 568.711 776.555
Augustus 608.995 802.444
September 711.177 973 238
October 617.153 1.076,752
November 519 34S 875.125
December 439 034 579.178
inpct.v/d in pet. v/d
overeenk. overeenk.
1932 rand. v. '31 mud. v. '31
Januari 583.794 94.8 750.705 84 4
Februari 518 446 84 9 701.211 78.3
Maart 496.439 86.6 683.833 84.4
April 566.176 105.- 735.153 97.5
Mei 515.218 94.- 681.352 88.1
Juni 481.857 76.9 631.893 76.1
Juli 382.523 67,2 510.574 65.7
Augustus 434 149 71.2 563.868 70.2
Wanneer de cijfer van de maanden Janu
ari/April en Mei/Augustus worden samen
gevoegd, verkrijgt met het volgende beeld:
Omzet in kilo's Omzet in geld
1931 11 fabrieken 20 fabrieken
Jan./April 2.337.650 3.3E2.818
Mei/Aug.2.349.407 3.181.918
In pet. In pet.
1932 van 1931 van 1931
Jan/April 2.164.855 92.6 2.876.935 85.2
Mei/Aug, 1.813.747 77.2 2,387.687 75-
Dc cijfers van Mei/Augustus toonen der
halve, wat den omzet in kilo's betreft, te
genover die van Januari/Apnl bij vergelij
king met 1931 een achteruitgang aan van
92 6 pet. tot 77.2 pet., derhalve in verhou
ding tot het eerste percentage een achtei-
uigang van 16.6 pet.; op gelijke wijze be
rekend, blijkt de achteruitgang in ge d 12.6
pet. te bedragen.
In bovenvermelde cijfers zijn niet ver
werkt de gegevens van twee fabrikanten,
omdat deze om verschillende redenen niei
geheel op de maandcijfers aans uiten, en
van een fabrikant, omdat die ook op ande
re artikelen dan chocolade en suikerwerk
betrekking hebben, welke artikelen overi
gens voor het doe! der gehouden enquête
van dezelfde beteckcni? zijn. Wanneer wij
de gegevens van deze drie fabrikanten in
de laatstvermelde totaalcijfers vóór en na
1 Mei opnemen, bedraagt de gezamenlijke
procentsgewijzè achteruitgang van den om
zet in kilo's 17 3 pet. en die van den omzet
in geld 14.9 pet.
VREUGDE IN WATERLAND!
Laatste baanvak der Noord-
Hollandsche tram geëlectrifi-
ceerd.
Vreugde keerschte vandaag in Water
land! Van vele dorpswoningen, gelegen aan
de tramlijn van de Noord-Zuid-Hollandsche
Tramweg Maatschappij wapperde de drie
kleur. Een groot aantal meuschen, vooral
te Edam en Volendam, wa-s op de been, do
dorpspolitie surveilleerde in groot tenue
en droeg met haar opgepoetste helmen en
lange sleepsabels niet weinig tot dc feest
stemming bij. De schooljeugd had vrijat.
Er was leest.
Immers, de N. Z. H. T. M. ging vandaag
het laatste haan vak van haar tramnet bo
noorden het IJ, de lijn Monnikendam—
Edarn—Volendam, welker electrificatie de
zer dagen was voltooid, met eenige plech
tigheid in gebruik nemen.
Daartoe waren ruim 150 genoodigden
burgemeesters, wethouders, raadsleden van
tal van Waterlandsche gemeenten, inge
nieurs, vertegenwoordigers van den Minis
ter van Waterstaat en van den Commissa
ris der Koningin in Noord-Holland en vele
anderen per extra-tram, welke met vlag
gen feestelijk was versierd naar Edam ge-
Dit nummer bestaat uit 6 bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De Ver. Staten wenschen een voorloopig
ontv/apeningsverdrag. (2de blad).
De kansen van von Schleicher voor het
rijkskanselierschap stijgen. (2de blad).
De Engelsche nota aan Amerika inzake
de schuldenkwestie. (2de blad).
BINNENLAND.
Een wetsvoorstel-van den Heuvel-Bakker
tot opheffing van den Zomertijd. (1ste blad).
Oude man in zijn stu'p nabij Westehoeve
vorbrand gevonden. (Gem. Berichten 4de
blad).
Verschillende boerderijbranden. (Glom.
Berichten, 4de blad).
Landbouwer te Zaandam overvallen en
beroofd. (Laatste Berichten).
Vechtpartijen tusschen betoopers en po
litie te Amsterdam. (Laatste Berichten).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Een beschouwing ever de a.s. Zesdaag-
sche te Keulen. (Sport, 2e blad).
BIJ DIT NUMMER IS GEVOEGD EEN
ST. NIC0LAAS-C0URANT.
kernen, waar zij in het fraaie 17e eouwsehe
raadhuis nadat Neerland'* oudste ca
rillon van den pittoreske» klokketoron met
vroolijkc toonen hen een welkom had toe
gezongen allereerst werden toegespro
ken door den burgemeester van Edam, den
hoer Th. C. 1'. M. Kolischotcn. Deze bracht
hulde aan de voortvarende directie' van Ie
N. Z. H. T. M., die thans Edam ui oicu-
dam uit hun isolement heeft verlost en
sprak de beste wenschen uit voor de nieu
we lijn.
De heer W. J. Burgersdijk, directeur van
genoemde maatschappij, dankte op zijn
beurt voor dc feestelijkheden, die men
rondom deze opening had georganiseerd en
sprak dc hoop uit, dat de samenwerking
tusschen de maatschappij en de gemeente
Edam mogen leiden tot vermeerdering van
beider bloei en vergrooting van de welvaart
der geheele streek.
Nadat versnaperingen waven rondge
diend, begaf het gezelschap zich naar de
Groote Kerk, welke momenteel wordt ge
restaureerd, waar het werd rondgeleid dooi
den'restaurateur architect A. A. Kok. Voor
al de prachtig gerestaureerde kerkramen,
welke gedeeltelijk gereed zijn, en welker
restauratie wordt uitgevoerd door den heer
W. Bogtman uit Haarlem, waren een voor
werp van algemeene bewondering. Daar
op begaf men zich naar Volendam, waar de
geheele bevolking te hoop was geloopcn om
getuige te zijn van de eerste aankomst van
de nieuwe tram. Met het Volcndarosche
muziekcorps voorop ging het in gezwinde
pas naar Hotel Spaander, waar den deel
nemers aan deze teestelijke excursie ecu
thee cn een maaltijd werden aangeboden.
De IJsselmeer-bot liet zich evengoed Nina-
ken als de Zuiclerzee-dito van voorheen 1
Tijdens het diner werd o.a. het woord ge
voerd door burgemeester Kolfschoten, den
heer Silvergicter Hoogstadt namens den
Minister van Waterstaat, mr. J. B. Stuf-
kens namens het Provinciaal Bestuur, bur
gemeester Drost van Kwadijk, Middel ie en
Wardor en den lieer Petersen van dc N.V.
van Spoor- en Tramwegpersoneel, welke
allen de directie van de N. Z. II. T. M. lof
toezwaaiden van de tot stand koming der
eiectrisehe tram.
Tenslotte dankte de heer Burgersdijk
nogmaals voor de aangename samenwer
king met de autoriteiten.
Om half acht werd de terugtocht door
het gezelschap aanvaard.
BURGEMEESTER VAN MIDDELBURG.
Naar wij vernemen is het lid van de
Eerste Kcmer der Staten-Gencraal, de
heer Mr. A. A. de Veer benoemd tot bur
gemeester der gemeente Middelburg.