DE DUITSCHE RIJKSDAG
ONTBONDEN
23ste Jaargang
DINSDAG 13 SEPTEMBER 1932
No. 7303
3)e
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per poet f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
Tooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ©ent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
regel
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, wa-arin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
BEZINNING
Op 17 September zal de her
denking plaats hebben van
het feit, dat 50 jaar geleden
Paus Leo XIII de encycliek
„Auspicato" uitvaardigde,
waarbij de Derde Orde van
St. Franciscus werd aange
moedigd. Ter inleiding der
feestelijkheden wordt ons het
volgende artikel gezonden,
dat de groote waarde van
de Derde Orde voor het gees
telijk leven uiteenzet.
In de encyclieken, waarin Pius XI de
beide groote problemen van den modernen
tijd behandelt: huwelijk en maatschappe
lijke verhoudingen, komt duidelijk aan den
dag, dat de redding uit de huidige verwar
ring niet mogelijk is zonder een goeden
wil.
De menschen moeten zijn van goeden
wil en de goede wil is onmogelijk zonder
zuiver moreele levenshouding.
Het komt per slot van rekening niet aan
op# de kwantitatieve prestaties van den
mensch, of hij een familie sticht of een
wereldrijk, of hij steden bouwt of straten
veegt, of hij werk met hoofd of met hand,
de levenswaarde ontleent alle werk aan de
intentie, aan de innerlijke gesteltenis,
waarmee het wordt verricht, aan de liefde
waaruit het wordt geboren.
Alleen de zedelijk waardevolle daad heeft
zin en waarde voor het leven.
Dit is niets nieuws, maar 't mag niet
overbodig heeten in dezen tijd daarop
bijzondere klem te leggen.
Het is de beteekenis en de roeping der
Derde Orde van Sint Franciscus op zeer
bijzonder wijze deze gedachte te propagee-
ren en levend te maken in de maat
schappij.
De Derde Orde heeft niet rechtstreeks
tot taak te zorgen voor betere- bestaans
voorwaarden, betere woningg, minder ar
beid, een redelijke portie van de geneug
ten des levens. Haar taak is het allereerst:
het individu te verdiepen, te verrijken met
geestelijke waarden, die cultuur te bren
gen die alleen in den meest zuiveren zin
op dien naam aanspraak kan maken.
Zij heeft dat te doen door de intense
beleving van de blijde Boodschap, die
Christus aan de wereld bracht, en waarvan
Hij zelf de ziel is.
Franciscus heeft met de daad get-oond,
hoe we de boodschap van Christus te aan-
i vaarden en te beleven hebben.
Hij heeft liefgehad met een ontzag
lijke liefde. Die liefde heeft het Evangelie
voor hem levend gemaakt en het levende
Evangelie heeft hem Christus, die liefde
is, aldoor nader gebracht. Het was een
wisselwerking.
Zoo groeide in hem die uiterst gevoelige-
Katholieke mentaliteit, dat christelijk in
stinct, dat met Evangelische roekeloosheid
zelfs wet en letter voorbij kon loopen, zon
der dat ze zich aan hem hebben gewro
ken.
Dat streven om zuiver Evangelisch te
zijn, zonder spitsvondigheden en haarkloo-
verij, die hoofsche nauwlettendheid op
Christus, die in het Evangelie het boek zag
van de fijne levensvormen naar Christus'
stijl, die kinderlijke spontaneïteit en een
voud, waarmee elke zin van of over Chris
tus in eigen leven werd nagebeeld met een
romantisch realisme, dat is de bekoorlijk
heid en aantrekkelijkheid in Franciscus,
dat is de altijd nieuwe les, die hij aan eiken
tijd en aan een ieder van onzen tijd te lee-
ren heeft.
En als het waar is, dat ons volk geken
merkt is door den dubbelen trek van
realisme en romantiek, hoever is het dan
gedisponeerd om die les te verstaan
De beleving heeft Franciscus vanzelf ge
bracht tot de daad. De daad. is de rijpe
vrucht van elke innerlijke ervaring. Leer
en daden van het Envangelie zijn hem zoo
aanschouwelijk voor den geest gekomen,
hebben zoozeer geregeld den polsslag van
zijn hart, dat ze den drang in hem moes
ten wekken het aanschouwen voor anderen
aanschouwlijk te maken.
Waar de naastenliefde zoo krachtig uit
de centrale zon van Godsliefde uitstraalt
als bij Franciscus, daar kan het niet an
ders, of de daad moet werkzaam zijn tot
opbouw van het heele maatschappelijke
leven.
De taak der Derde Orde is het, die les
aan de menschen voor te houden, aan zoo-
velen als daaraan een gewillig oor willen
leenen.
Dat is de kern waarop ze zich steeds
heeft- te bezinnen, wil ze zich niet verliezen
in bijkomstigheden en leven in haar peri
pheric. Die bezinning brengt de overtui
ging, dat de kleinste verbetering aan zich
zelf van grooter waarde is, dan congressen,
gloeiende redevoeringen, volle zalen, stra
lende optochten en groote cijfers, dat
de levenswijze in privaat en openbaar leven
de uitdrukking moet zijn van den inner-
lijken Franciscaanschen dwang en de
eigen evangelische .volheid.
Die volheid slechts is in staat den maatr
EEN SENSATIONEELE ZITTING MET
VERRASSENDE WENDINGEN
AAN VON PAPEN WERD TOT TWEEMAAL TOE
HET WOORD GEWEIGERD.
De reeds ontbonden Rijksdag neemt nog een motie
van wantrouwen aan.
Dat de Duitsche Kh'jksdag ontbonden zou
worden wij wezen er in ons Buiten-
landsch Weekoverzicht van 1.1. Zaterdag
reeds op het werd vrij algemeen ver
wacht. Maar dat het reeds Maandag zou
geschieden en onder zulke dramatische,
welhaast, sensationeele omstandigheden
was een volkomen verrassing.
Dat de president weinig geneigd was,
om aan de bruin-zwarte coalitie van Cen
trum en Nazi's, welke overigens niet anders
dan op een zeer losse basis kon berusten,
de regeering toe te vertrouwen, bleek al
spoedig, toen hij zijn toezegging om de lei
ders dezer twee Rijksdagfracties te ontvan
gen steeds verschoof tot na de bijeenkomst
van den Rijksdag en na het afleggen van de
regeeringsverklaring door von Papen.
Onder deze omstandigheden werd de zit
ting van den Rijksdag Maandagmiddag met
begrijpelijke spanning tegemoet gezien.
Een onverwacht verloop.
Toen de Rijlcsdagzitting om 3 uur aan
ving waren alle plaatsen, zoowel op de tri
bunes als in de diplomatieke loge, bezet.
De leden van het rijkskabinet waren vol
tallig verschenen.
Van de nationaal-socialisten hadden dit
maal slechts weinigen de partij-uniform
aangetrokken.
Afgev. Torgler (communist) diende het
voorstel in, om als punt op de agenda te
zetten de opheffing der noodverordening
van 4 September (het saneeringsprogram
van von Papen) en het votum van wan
trouwen tegen de rijksregeering.
President Goering richtte nu tot het huis
de vraag, of het communistische voorstel
bezwaar ontmoette. Van geen enkele zijde
werd bezwaar geopperd
Deze verrassende wending werd met be
weging en vroolijkheid begroet, want daar
mede zou tot onmiddellijke stemming over
de noodverordening en het votum van wan
trouwen besloten zijn.
Afgev. dr. Frick (nat-soc.) stelde voor,
de zitting een half uur te onderbreken. Dit
voorstel werd met de stemmen van natio
naal-socialisten en centrum aangenomen.
Hier kwam een oogenblik de bruin-zwar
te coalitie om den hoek kijken.
Von Papen met de roode tasch.
Nadat president Goering na een half uur
zijn plaats weer had ingenomen, verscheen
schappelijken verhoudingen een zuiveren
inhoud te geven.
Wanneer de gedachte van den grooten
dertiende-eeuwschen Hervormer maar sterk
genoeg doorlaefd is, zal ze naar buiten bre
ken in elke daad. Dan zal ze persoonlijk
heden kweeken, die schenken aan en schep
pen voor de gemeenschap. Wat van hen
uitstraalt zal de menschen nader brengen
tot waarachtig leven en waarachtig geluk.
Zulke persoonlijkheden zullen geen ver
wijten doen aan de maatschappij, maar
aan zichzelf. Er zal in hen leven een dee
moedig gevoel van eigen ontoereikend
heid tegen over zich zelf. God en den me-
demensch. Zij zullen te midden van de
maatschappelijke wanverhoudingen geen
hervormers willen zijn, maar belevers.
De beleefde gedachte maakt het leven
sterk en het sterke leven breekt zich wel
baanen wanneer het Evangelisch is als
bij Franciscus, kan het zich bewegen in
onbegrensde ruimten, waar de voorzichti-
gen het wijze hoofd schudden. Wanneer
het leven uit dezelfde bron borrelt als bij
Franciscus, dan groeit het tot een stroom,
die meesleurt.
En wanneer het leven zoo primitief, zoo
echt en sterk evangelisch is, dan is er
weinig gevaar voor levensvertroebeling, dat
een hardnekkig willen en een program zoo
gemakkelijk meebrengt, omdat de opzette
lijke wi'. om te hervormen of te protestee
ren moeilijk vrijblijft van eigenleifde en
egoisme en gemakkelijk leidt tot krenking
en liefdeloosheid.
De beteren en besten hunkeren naar een
geestelijken ommekeer. De Derde Orde
heeft een grootsche taak te vervullen.
P. MAXIMILIANUS, Kapucijn.
rijkskanselier Von Papen en toonde osten
tatief een roode aktenmap: het kenteeken
der rijksdagontbinding in vroegere jaren.
De communisten maakten hierop toespe
lingen in luide uitroepen.
Rijksdagpresident Goering opende daar
na weer de zitting met de woorden:
„Daar er tot nu geen bezwaar tegen het
communistische voorstel geuit is, komen
wij thans tot de hoofdelijke stemming over
het voorstel-Torgler tot opheffing der nood
verordening en over het votum van wan
trouwen tegen de regeering''.
Rijkskanselier Von Papen hief de hand
op, ten teeken, dat hij het woord verlang
de.
Den kanselier wordt het woord
geweigerd.
TJijksdagpresident Goering zeide met een
afwerende handbeweging:
„Wij zijn reeds tot stemming overgegaan;
gedurende de stemming kan ik het woord
niet verleenen.".
Door de nationaal-socialisten en de lin
kerzijde werd deze verklaring met groote
vroolijkheid en met bewijzen van instem
ming begroet.
Rijkskanselier Von Papen trad daarop
naar de presidentstafel en legde daar het
ontbindingsdecreet van den rijkspresident
neer.
Rijksdagpresident Goering schoof dit do
cument terug en .verklaarde
„Wij houden thans eerst de stemming.
Wij waren reeds tot de stemming overge
gaan en voor deze gehouden is, kan ik niets
anriers doen".
De receeringsleden verlieten daarop on
der boenende toeroepen der communisten
de zaai
Een hoogst eigenaardige houding nam de
rijksdagpresident in, door von Papen het
woord te weigeren. Dat men reeds bezig
zou zijn aan de stemming, was onjuist,
want men moest nog beginnen. De natio-
naal-socialist stuurde evenwel aan op den
val van de regeering nog voordat het ont-
bindinesbesluit kon worden voorgelezen.
Een ijdele manoeuvre, welke niets kon uit
richten.
De stemming.
Bij de nu volgende (ongeldige) stemming
bleken 5 afgevaardigden zich van stemming
te hebben onthouden, 32 hadden met „neen"
(dus tegen de motie van wantrouwen) en
513 met „ja-"' gestemd (dus voor de motie
van wantrouwen).
De motie van wantrouwen en het voor
stel tot opheffing der noodverordening wer
den dus aangenomen. (Stormachtige bijval
van bijna het geheele huis).
Goering verklaart de ontbinding van
geener waarde.
Rijksdagpresident Goering verklaarde
daarop:
„De afgevaardigden dr. Oberfohren en
Torgler hebben zich aangemeld om te spre-
RIJKSKANSELIER- VON PAPEN.
ken over de agenda. Ik geef daartoe het
woord thans niet.
Nadat de stemming reeds begonnen was,
had de rijkskanselier het woord gevraagd.
Na de stemming heb ik hem volgens de
grondwet het woord verleend. Tijdens de
stemming was dit niet mogelijk.
Gedurende deze stemming heeft hij mij
een ontbindingsdecreet van den rijkspresi
dent overhandigd, een schrijven, dat thans,
daar het mede-onderteekend is door een
rijkskanselier en een regeering, die door de
thans gehouden stemming als ten val ge
bracht zijn te betitelen, overbodig is ge
worden". (Stormachtige bijval bij de na
tionaal-socialisten).
De rijksdagpresident las daarna het ont
bindingsdecreet voor een verklaarde nog
maals, dat zulk een ontbindingsdecreet niet
rechtsgeldig zijn kan, als het onderteekend
is door een regeering, waaraan de overwel
digende meerderheid der Duitsche volks
vertegenwoordiging het vertrouwen ont
zegd heeft en waar achter in den Duitschen
rijksdag slechts 32 afgevaardigden staan.
Spr. zou den rijkspresident van dit feit
mededeeling doen en hem verzoeken, onder
deze omstandigheden zijn ontbindingsde
creet in te trekken.
De rijksdagpresident stelde daarna voor
Dinsdag een verdere zitting te houden met
een agenda, die door het seniorenconvent
zou worden bepaald.
Zoover zal het evenwel niet komen. Het
Centrum heeft bij tijds ingezien, dat het
onverantwoordelijk spelletje van den Rijks
dag tegen de grondwet in niet verder
mocht worden voortgespeeld.
Nadat de sociaal-democraten hadden
verklaard, dat h.i. de Rijksdag rechtsgeldig
was ontbonden, maakte het Centrum aan
alle onzekerheid een einde, door te verkla
ren, dat er ook naar do meening van de
Centrumfractie geen Rijksdag meer be
staat, zoodat Goering van zijn voornemen
moest afzien.
Het ontbindingsdecreet.
De tekst van het ontbindingsdecreet van
den rijksdag luidt:
„Op grond van artikel 25 van de rijk-a-
grondwet ontbind ik den rijksdag, omdat
er gevaar bestaat, dat de rijksdag de op
heffing van mijn noodverordening van 4
September 1932 verlangt".
Het decreet was gecontrasigneerd door
rijkspresident von Hindenburg, rijkskanse
lier von Papen en den rijksminister van
binneniandsche zaken, Freiherr von Gayl.
HET RIJKSDAGGEBOUW.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De Duitsche Rijksdag ontbonden, (lste
pagina).
Het Fransche antwoord inzake de Duit
sche gelijkgerechtigdheidseisch teleurstel
lend voor Duitschland. Waarschijnlijk zal
Duitschland niet meer deelnemen aan de
Ontwapeningsconferentie. (2de blad).
Gandhi dreigt met hongerstaking. (2e
blad).
BINNENLAND.
De loonen in de bouwvakken met 3.
en ƒ2.50 per week verlaagd.
Tweemaal in strijd met de grondwet.
Rijkskanselier von Papen heeft een
schrijven gezonden aan den president vau
den rijksdag, Goering, waarin hij consta
teert, dat Goering twee malen in strijd
met de grondwet heeft gehandeld, door dat
hij de eerste maal den rijkskanselier op
diens verzoek niet het woord heeft verleend
en ten tweeden male, dat hij hoewel de
rijksdag was ontbonden, nog een stemming
heeft laten houden.
De rijksregeering is voornemens, ingeval
de rijksdag, hoewel hij ontbonden is, niette
min mocht, trachten bijeen to komen doze
samenkomst onmogelijk te maken. Zij wil
slechts die afgevaardigden toegang tot het
gebouw van den rijksdag verleenen die deel
uitmaken van do commissie tot handhaving
van de rechten van het parlement of ran
de commissie van buibenlandsche zaken,
aangezien slechts deze beide commissies
ook in den tijd tusschen de ontbinding van
den eenen rijksdag tot het bijeenkomen
van den nieuwen rijksdag in functie blij
ven.
Nog geen datum van nieuwe verkiezingen.
De rijksregeering heeft den rijkspresi
dent nog geen voorstel gedaan betreffende
de vaststelling van den datum der nieuwe
verkiezingen, aangezien zij eerst de ver
dere ontwikkeling gedurende de volgende
dagen wenscht af te wachten.
VON PAPEN HOUDT TOCH
ZIJN REDE.
NIET IN DEN RIJKSDAG MAAR VOOR
DE RADIO.
„Naar Klara Zetkin luisterde de Rijksdag
wel"
Rijkskanselier Von Papen heeft gister
avond door de radio een toespraak tot hek
Duitsche volk gehouden, omdat, naar hij
verklaarde, de thans ontbonden rijksdag
het niet noodzakelijk heeft geacht, een ver
klaring van de regeering aan to hooren.
Deze verklaring was op de agenda voor
de rijksdagzitting aangekondigd, zeide de
rijkskanselier, die vervolgens het gebeurde
in den rijksdag naging.
Volgens de grondwet, aldus de kanse
lier, was de voorzitter van den rijksdag
verplicht, mij het woord te verleenen. Ik
verzocht, het eenen tweeden keer, doch het
werd opnieuw geweigerd. Daarop overhan
digde ik het besluit tot ontbinding van den
rijksdag van den rijkspresident, daar ik
geen gelegenheid had dit voor te lezen.
Met de overhandiging van het besluit is
de rijksdag volgens de bepalingen van de
grondwet ontbonden. De stemmingen, dio
daarna plaats hadden, zij ongrondwettelijk
en ongeldig. Hieruit zal het Duitsche volk
zien, dat het do regeering door de anti
constitutioneel handelwijze van den voor
zitter van den rijksdag onmogelijk is ge
maakt een overzicht te geven van hetgeen
zij in de drie maanden, sedert zij haar ambt
heeft aanvaard, heeft verricht en het pro
gramma voor de toekomst bekend te ma
ken.
De rijksdag heeft met aandacht geluis
terd naar hetgeen de communistische uit
Moskou gezonden afgevaardigde Klara Zet
kin, heeft gezegd doch het werd de regee
ring onmogelijk gemaakt, een verklaring af
te leggen. Daarom heeft de rijkskanselier
van de door de radio geboden gelegenheid
gebruik gemaakt, om opnieuw rekenschap
af te leggen van de handelingen der re
geering en een verklaring te geven over
het doel, dat zij zich in het belang van
het geheele volk heeft gesteld.
De regeering heeft de taak, die zij van
haar voorgangster heeft overgenomen, ben