23ste Jaargang
MAANDAG 12 SEPTEMBER 1932
No. 7302
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per port f2.95 per kwartaal
H.et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 1
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
BUITENLAND
DUITSCHLAND
DE EISCH VAN GELIJK
GERECHTIGDHEID.
De Fransche antwoordnota overhandigd.
De Fransche ambassadeur, Francois
Poncet, heeft het antwoord op het Dnit-
sche memorandum inzake gelijkgerechtigd
heid Zondagmiddag om twaalf uur over
handigd aan den Duitschen minister van
Buitenlandsche Zaken, von Neurath.
Mussolini verdedigt Berlijns eisch.
De „Börsenkurier" publiceert in zijn
Zondagseditie onder het opschrift „Duitsch-
land heeft gelijk" een artikel van Musso
lini, waarin de leider der Italiaansche
regeering de Duitsche eischen in zake de
gelijkgerechtigdheid bespreekt. Mussolini
zegt o.a.:
Toen Duitschland als lid van den Vol
kenbond werd opgenomen en direct een
permanenten zetel kreeg (wat bij de be-
teekenis van Duitschland de eenige moge
lijkheid was) ontstond een nieuwe situ£u-
tie. Van dat oogenblik af wilde Duitsch
land gelijkheid in rechten met de andere
mogendheden. Ondanks Locarno en zelfs
ondanks het Kellogg-pact is Duitschland
nog steeds een land van den tweeden rang.
Door de bepalingen van het Verdrag van
Versailles werd Duitschland rechtmatig
ontwapend. Maar in hetzelfde verdrag is
de ontwapening van Duitschland als in
leiding van een algemeene vermindering
der bewapeningen op het niveau van den
Duitschen bewapeningsstand gedacht.
Deze verplichting is men tot dusver niet
nagekomen. Men moet daarom logisch ge
dacht tot het inzicht komen, dat de ont
wapeningsconferentie in haar eerste en be
langrijkste phase schipbreuk heeft gele
den. De teleurstelling is algemeen, spe
ciaal in Duitschland, waar men er zich
van bewust is geworden, dat de gezamen
lijke mogendheden van het Verdrag van
Versailles met uitzondering van Italië
geprobeerd hebben een werkelijke ont-
wapeningspolitiek te dwarsboomen, wes
halve zij zich niet aan het verdrag hou
den.
De motiveering en de rechtvaardiging
van den Duitschen eisch, aldus de Duce,
ligt in het mislukke'n van de Geneefsche
conferentie, die er op aanstuurde, het be
staan van tweeërlei recht tot een perma
nenten toestand tusschen Duitschland en
de andere mogendheden te maken. Het
bedanken van Duitschland voor den ol-
kenbond zou de definitieve mislukking van
de ontwapeningsconferentie tot gevolg heb
ben. Maar dit zou ook de doodsteek voor
den Volkenbond zeiven zijn, nu deze door
de houding van Japan en door het voorbe
houd van Italië toch reeds in gevaar is
PARLEMENTARISME OF
DICTATUUR?
Von Schleicher blijft Hindenburg trouw.
Officieel wordt medegedeeld: In tegen
stelling met anders luidende geruchten,
die op het oogenblik de ronde doen, deelt
rijksweerminister von Schleicher mede,
dat hij niet bereid is tot een vervalschen
van de gedachte van een onafhankelijke
presidentieele regeering door mee te wer
ken aan een in feite door de partijen ge
vormd kabinet. Von Schleicher legt er den
nadruk op, dat hij het zou beschouwen als
ontrouw jegens den Rijkspresident wan
neer hij iets zou ondernemen dat het be
staan van het huidige kabinet in gevaar
zou kunnen brengen.
Stahlhelm achter von Papen.
Het bondsbestuur van de Stahlhelm
heeft in zijn vergadering te Maagdenburg
o.a. verklaard
De Stahlhelm-Bond van Frontsoldaten
juicht het toe, dat de rijkspresident de
staatsleiding heeft vrijgemaakt van partij
belangen.
Wij eischen een nationale staatsleiding
die slechts verantwoording kent tegenover
het geheele volk.
14 Jaren hebben bewezen, dat dit heden
door verkiezingen niet te bereiken is.
Daarom weg met dit verouderde Parlemen
tarisme
Wij eischen van deze regeering, dat zij
voorwaarts marcheert. Niet praten en vra
gen, maar handelen. Dan zal zij het ver
trouwen van het geheele volk hebben.
sticht, is een herinnering aan den slag aan
de Marne.
De belangstelling was groot, omdat be
kend was gemaakt, dat de president van
de republiek Lebrun, de Fransche eerste
minister Herriot en vooraanstaande Ame
rikanen het woord zouden voeren.
De Fransche minister-president Herriot
besprak o.a. de beteekenis van het Braind-
Kellogg-pact om er vervolgens op te wij
zen, dat wanneer Frankrijk er naar streeft
zijn vrienden te begrijpen, het ook wel het
recht zal hebben zijnerzijds te mogen ap
peleeren aan gerechtigdheid voor Frank
rijk welks beproevingen door de wereld
reeds te zeer zijn vergeten. Herriot legde
voorts den nadruk op Frankrijk's liefde
voor den vrede waarna hij wees op de on
rust ten gevolge van het tumult veroor
zaakt docr zekere gevaarlijke manifesta
ties. Deze onrust kan onzen afschuw voor
een beroep op de wapenen niet ter zijde
stellen. Zij brengt slechts onzen bescheiden
wil, bij ons in vrede te leven, tot uitdruk
king. Ten slotte zeide Herriot, dat niets
Frankrijk van de Vereenigde Staten zal
kunnen scheiden.
GEEN GRATIE VOOR G0RG0EL0F?
De gratie-commissie van het ministerie
van Justitie zou een beslissing hebben ge
nomen omtrent 't gratieverzoek van Gor-
goelof, den moordenaar van president Dou-
mer. Over den aard van deze beslissing
is geen enkele mededeeling gedaan.
Daarentegen zegt de „Temps" te hebben
vernomen, dat de commissie het verzoek
heeft verworpen. De president der repu
bliek zal Maandagnamidadg de verdedi
gers van Gorgoelof in audiëntie ontvan
gen.
CHINA
CHARBIN BEDREIGD.
Door Chineesche roovers.
In den nacht op Zondag zijn in de buurt
van Charbin weer twee personentreinen
door Chineesche roovers overvallen en vol
komen geplundei^i. Bij Sjun Tsjen Poe
brachten de bandiete^ een trein door het
vernielen van den spoordijk tot ontsporing,
waarna zij ruim 100 personen doodden en
verwondden en de 600 passagiers van al
hunne bezittingen beroofden. De dooden
en gewonden zijn naar Charbin gebracht.
Bij den tweeden treinoverval, bij Oesjihe
zijn 7 passagiers gedood en 10 gewond.
Gistermorgen vroeg vertoonden de bandie
ten zich zelfs tot in de buitenwijken van
Charbin, waar zij eerst na verbitterden
strijd konden worden overmeesterd.
FRANKRIJK
HERRIOT SPREEKT.
Bij de onthulling van een oorlogs
monument.
Zondag is te Vareddes bij Mcaux een
groot oorlogsgedenkteeken onthuld. Het
kolossale monument, door Amerika ge
AMERIKA
HET CONFLICT TUSSCHEN
BOLIVIA EN PARAGUAY.
De eerste groote veldslag.
De eerste groote veldslag tusschen de
Boliviaansche en Paraguayaansche troe
pen is geleverd om het bezit van het
Boliviaansche fort Bouqueron in het
Gran Chacogebied. Naar de Paragua
yaansche regeering mededeelt, is de
veldslag geëindigd na Oen verbitterden
strijd, die 24 uur geduurd heeft, met
een overwinning der troepen van Para
guay, die, het fort bezetten en tevens
het vroeger door de Boliviaansche troe
pen veroverde Paraguayaansche fort Sa-
maclay heroverden. Aan beide zijden
zijn aanzienlijke verliezen geleden. De
slag is Vrijdagmorgen begonnen, na een
zwaar artillerievuur, met een groot-en
aanval der Bolivianen op Pozo en Va
lencia. De Paraguayaansche troepen
sloegen met succes den aanval af en
wierpen den vijand terug op zijn uit
gangspunt. Hierop gingen zij, met ge
bruikmaking van groote versterkingen,
tot een geslaagden tegenaanval over op
'het fort Bouqueron. Aan beide zijden
heeft de zware artillerie en de lucht
macht een grooten rol gespeeld in den
strijd.
Ook op andere plaatsen aan het front
is het tot felle gevechten gekomen, die
echter, volgens berichten uit Bolivia
geen verandering in den toestand brach
ten. Tn Assuncion worden uitgebreide
maatregelen tot bescherming tegen aan
vallen uit de luoht genomen, aangezien
de Bolivianen, naar verluidt, voorne
mens zijn bomaanvallen te doen.
Beiden hebben gewonnen!
Het conflict om den Gran Chaco tus
schen Bolivia en Paraguay heeft tot een
vreemdsoortige situatie geleid, daar in
de hoofdsteden van- beide landen, dus
resp. zoowel in Lapaz als in Asuncion
vreugde heerscht over z.g. behaalde
„overwinningen", terwijl bovendien beide
tegenstanders zeggen zich nog te ver
heugen in het bezit van het fort Bou
queron.
Ietwat ridicuul doet het aan ae ver
nemen, dat in beide hoofdsteden feest
gevierd wordt over de „verpletterende
nederlaag" die men den vijand, na een
langdurig en bloedig gevecht, heeft toe
gebracht.
Stap van den Volkenbond.
In verband met de onrustbarende
persberichten over den toestand tus
schen Bolivia en Paraguay heeft de pre
sident van den Volkenbondsraad, José
Matos, beiden regeeringen een telegram
gezonden, waarin hij de stellige hoop
uitspreekt, dat zij de Volkenbondsleden
zooo spoedig mogelijk in kennis zullen
stellen van de maatregelen, die zij zul
len nemen om aan dezen toestand, die
den vrede ernstig in gevaar brengt, een
-°;"de te maken. Matos acht het zijn
plicht beide partijen er op te wijzen,
dat zij zich plechtig verbonden hebben
hun verplichtingen als leden van den
Volkenbond na te komen.
BINNENLAND
OVER
KAMERLID
RAPPORT-WELTER
WAT DE COMMISSIE WIL
REDDEN, IS NIET TE REDDEN
DE ONDERWIJZERS IN PROTEST
VERGADERING BIJEEN.
De St. Augustinu* Vereeniging, Dioce
sane vereeniging van R. K. bijzondere on
derwijzers in het Bisdom Haarlem heeft
Zondagmiddag in „Diligentia" te 's-Gra-
venhage een oongres gehouden, waarbij
het lid der Tweede Kamer de heer Max
van Poll, het rapport "Weiter heeft be
sproken.
De zaal was geheel gevuld.
De voorzitter, de heer H. G. de Boer uit
Noordwijk, begroette inzonderheid de ver
tegenwoordigers van „St. Bernardus",
Bond van R. K. Nijverheidsonderwijzers in
Nederland alsmede, die van den Katholie
ken Onderwijzersbond in Nederlandsch-
Indië.
De eenzijdige samenstelling
der commissie.
Waar de besprekingen van dit congres
uitsluitend gewijd waren aan het Rap-
port-Welter, deed spr. allereerst een pro
test hooren op grond van de liberale seu-
menstelling der commissie Weiter en
noemde het tragisch te moeten constatee-
ren, dat Minister Ruys de Beerenbrouck,
liberalen heeft aangewezen om de richtlij
nen aan te geven, (applaus).
Verder wees spr. op den afbraak van
het onderwijs, speciaal het volks- en nij
verheidsonderwijs. Weliswaar wordt ook
op Hooger Onderwijs bezuiniging voorge
steld, doch deze treft in de eerste plaats
de daarbij werkzaam gestelde ambtenaren
en beambten.
De katholieke onderwijzers, aldus spr.,
zijn bereid offers te brengen, dooh al
leen indien de noodzakelijkheid daarvan
kan worden aangetoond.
Hierna was het woord aan den heer
Max van Poll uit Helmond.
Rede Max van Poll.
Alvorens het eigenlijke onderwerp te be
spreken, wensohte spr. eenige opmerkin
gen te maken en een verzoek te doen.
lo. dat spr. het rapport Welter behan
delde en geen regeeringsvoorstellen. Het
is spr. niet bekend welke voorstellen der
commissie Weiter door de regeering zullen
worden overgenomen en voor zoover hij
weet, heeft de regeering hiervan geen
mededeelingen naar buiten gedaan. Het i*
dus r.iefc mogelijk over regeeringsvoorstel
len te spreken, omdat die er nog niet zijn.
Up ..e vlakte blijver.!
2o. wilde spreker zijn oordeel over het
rapport Weiter uitspreken, op gronden
ontleend aan het rapport zelf, dus op zui
ver zakelijke gronden.
Een dergelijk zuiver zakelijk oordeel kan
niet préjudiceeren op een oordeel dat la
ter in het parlement over regeeringsvoor
stellen, moet worden gevormd.
Daarbij gelden ook andere dan zuiver
zakelijkee beoordeelingsnormen.
Het parlement is nu eenmaal een poli-
tiek lichaam, dat dus in zijn beoordeeling
van welke voorstellen ook, niet kan afzien
van de politieke en de staatkundige ge
volgen welke een beslissing in een bepaal
de situatie moet hebben.
De politieke situatie ten onzent draagt
er, tengevolge van de weigering der op een
na sterkste politieke partij om de regee-
ringsverantwoordelijkheid mede te aan
vaarden, ten zeerste bij, dat dergelijke po
litieke overwegingen soms meer gewicht
in de schaal leggen dan wenschelijk moet
worden geacht.
Het parlementaire systeem zou echter
onmogelijk worden, indien, tengevolge van
beslissingen op zuiver zakelijke gronden,
zonder rekening te houden met de poli
tieke gevolgen iedere regeeringsmeender-
heid onbestaanbaar werd.
Dit zou regelrecht tot dictatoriale re
geeringen leiden, zooals die in tal van lan
den van Europa reeds zijn ontstaan, juist
tengevolge van de parlementaire ijiachte-
loosheid.
Daarom is dan ook het rekening houden
met politieke en staatkundige consequen
ties in den grond der zaak ook weer zake
lijk.
Bij dit moeilijke wikken en wegen van
den parlementariër kan echter ook het
oogenblik aanbreken, waarop het hoogste
belang van rechtvaardigheid, volkswelzijn,
en moraliteit een beslissing eisoht gegrond
op de onderstelling: Fais ce que doit, ad-
vienne que ponrra.
Geen applaus s. v. pl.!
Na deze opmerkingen kwam spr. tot
zijn verzoek, om zich tijdens zijn rede van
applaus te willen onthouden.
Het gaat er niet om op een vergade
ring tijdelijk geestdrift te verwachten,
maar de toestand is zóó ernstig, dat hot
er op aankomt een vastberaden wil te
kweeken, die bereid is door duizend moei
lijkheden heen de maatschappelijke reoon-
structie tot stand te brengen, zonder wel
ke, naar spr.'s vaste overtuiging, elk groeps-
streven naar verbetering tot machteloos
heid is gedoemd.
De lezing en bestudeering van het rap-
port-Welter had spr. in deze overtuiging
gesterkt.
De grondslag waarop dit rapport rust
is, dat er voor Nederland slechts heil te
waohten is van een herstel der vrije con
currentie op de wereldmarkt en dat dit
moet worden bereikt door algemeene sa
laris- en loonsverlaging.
Met de voorbeelden der Engelsohe en
Duitsche loonsverlagingen toonde spr. aan
dat het beoogde doel: verhooging van den
export, door loonsverlagingen niet worden
bereikt.
Geen tariefmuren uit louter
pleizier.
De toenemende afweermaatregelen in
alle landen beletten dit.
De commissie-Welter erkent dit zelf,
maar meent, dat deze kortzichtige maat
regelen „vermoedelijk" geleidelijk zullen
verdwijnen. Zij vergeet daarbij echter, dat
de landen, die deze maatregelen troffen,
daartoe niet voor hun pleizier of uit kort
zichtigheid overgingen, maar eenvoudig uit
bittere noodzaak.
De Duitsche landbouw kon zich onmo
gelijk handhaven zonder dergelijke be-
soh ermingsmaatregel en.
Met een beroep op den Franschen eco
nomist Romier toonde spr. aan, dat de
concurrentie der „nieuwe landen" vooral
in den landbouw, de productie in de oude
landen zonder bescherming onmogelijk zou
maken. En in de industrie geldt dit ook
meer en meer.
Zagen wij ons zelf niet genoodzaakt het
schoenwetje te maken tengevolge van de
ooncurrentie van Bata? En zoo is het ook
met onze tarwe, onze suikerbieten, ons
vleesch, enz.
Spr. toonde vervolgens aan, dat het he-
dendaagsche economische stelsel hopeloos
is vastgeloopen.
De commissie-Welter stelt haar hoop op
hoogere productie togen Lagere prijzen,
maar de crisis is juist ontstaan tengevolge
van een voorheen ongekende productie wel
ke een prijsdaling ten gevolge heeft gehad
zonder voorbeeld in de geschiedenis.
De geheele wereld verwacht dan ook de
oplossing der crisis niet van lagere, maar
juist van hoogere prijzen en alle maatrege
len zoowel door de grootste wereldoonccr-
nen door productiebeperking als door de
regeeringen, ook door onze regeering, heb
ben prijsverhooging tot strekking.
Salarisverlaging brengt geen
uitkomst.
Het is dan ook onwaar, dat loons- en sa
larisverlaging thans zou leiden tot verla
ging van het levenspeil. Want deze loons-
en salarisverlaging, die buitengewoon aan
zienlijk zou moeten zijn om tot eenig re-
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Mussolini geeft Duitschland gelijk in
de eisch inzake de gelijkgerechtigdheid
wat de bewapening betreft. (2de blad).
De eerste groote veldslag tusschen
Bolivia en Paraguay. (2de blad).
De ,»vliegende familie" in nood. Een
noodlanding op zee. (Luohtv., 2do blad).
BINNENLAND.
Max van Poll spreekt op een protestver
gadering van Kath. onderwijzers over het
Rapport-Weiter. (lsto blad).
Uitspraak moordzaak-Putbroekvader
vijftien, zoon zes jaar gevangenisstraf. (1ste
blad).
Moeilijkheden met de bemanning van
de „Veendam". (1ste blad).
Een nieuw vliegveld te Eindhoven ge
opend. (Luchtv., 2de blad).
Verscheidene verkeersongelukken. (Gem.
Ber.. 3do blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Een onderhoud met den Olympischen
wielerkampioen v. Egmond op het verre
gende wielerfeest van Swift.
U.V.S. wint de estafette door Leiden.
Holland tweemaal door de Belgische
tennisspelers(sters) geklopt.
Huldiging der gebrs. Maas te Loosdrecht
Over de uitzending van de Ned. Olym
pische ploeg.
sulbaat, hoe klein ook, te kunnen leiden,
zou gepaard gaan met prijsverhooging.
Dit zou een verdere vermindering van
de vraag bij milliocnen ten gevolge heb
ben, waardoor het reeds veel te groote pro
ductie-apparaat nog minder in beslag zou
kunnen worden genomen.
Wij bevinden ons in een viciouzen cirkel
ten gevolge van de normaio werking van
het huidige economische systeem en de
groote grief van spr. Legen het rapport der
commissie-Welter is, dat hot allo heil ver
wacht van dit systeem, dat ons juist alle
ellende heeft versohaft. Daarmede over
schreed de commissie ook haar opdracht,
daar haar alleen gevraagd werd voorstellen
te doen tot bezuiniging op de staatsuitga
ven. Had de commissie zich hieraan ge
houden, dan had men-misschien de regee
ring kunnen becritiseeren die haar op
dracht aldus beperkte, maar niet de oom
missie, die aan deze opdracht gevolg gaf.
Wij zitten nu eenmaal met de 9tukken
welke het heerschende economisohe systeem
in onze volkshuishouding en alle anderen
heeft aangericht.
Het is niet in onze macht dit wereld
omvattend systeem te verandoren, ook al
gaat men dus van een ander uitgangspunt
uit, dan de commissie-Welter, dus ook al
streeft men naar maatschappelijken om
bouw, men ontkomt niet aan do noodzaak
om onmiddellijk te voorzien in den toe
stand, die door de werking van het econo
misch systeem is geschapen.
Hpr. zette dan uitvoerig dien toestand
uiecn.
Bronnen, die langzaam uit
drogen.
De drie bronnen, die ons volk toeston
den te leven op heb voor 'de crisis bereikt©
peil, waren: onze uitvoer, de arbeidsdien
sten aan anderen verschaft, met name door
onzen scheepvaart cn de gelden die wij aan
anderen hadden geleend, of met name in
Indische Ondernemingen hadden gestoken.
Deze drie bronnen zijn in enkele jaren tijd
tot de helft, ja tot een derde van hun op
brengst ingoschrompeld. Dat mist zijn uit
werking op de inkomsten des lands niet.
Niemand die dit betwijfelt. Evenmin be
twijfelt iemand dat de inkomsten cn uit
gaven van het rijk met elkaar in overeen
stemming moeten worden gebracht. Het
komt er daarbij op aan de lasten rechtvaar
dig te verdeelen.
Tal van bezuinigingen door de commis
sie-Welter kunnen zonder al te veel be
zwaar worden aanvaard.
