B. DE KONING, Leiden
PER FIETS ER OP UIT!
S. A. BROERSE, Drogisterij „Boerhaave"
MOOI ZEELAND
DINSDAG 2 AUGUSTUS 1932
DE LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD PAG. 10
Door de Geldersche Vallei; Gooi- en Eemland;
langs Twenthe's kasteelen en door den Achterhoek
Ruim drie milliocn fietsen zijn er in ons
land is liet dan niet verwonderlijk, dat
er nog met meer menschen zijn, die in hun
vacantie per rijwiel ons mooie vaderland
doorkruisen'1 Waar vindt men een zoo uit
gebreid net van rijwielpaden waar ont
breken de bergen, die het fietsen zouden
beiemmeren, zoozeer, als juist in Neder
land? „Per fiets er op uit" het is een
leuze, die juist dit jaar meer belangstel
ling verdient dan anders, omdat het rij-
wieitoerisme niet alleen heerlijk vrij is,
maar bovendien goedkoop. Wij hebben
reeds eerder een aantal denkbeelden gepu
bliceerd voor rijwieltochten door ons land,
ditmaal maken we een rondtoer, (wederom
samengesteld door den A. N. W. B. Toe
ristenbond voor Nederland), door Over-
ijssel's lustwaranden, door den Achterhoek,
de Geldersche Vallei; wc gaan fietsen
over de heidevelden bij de Vuursohe, langs
de weteringen in Zuid-Holland, langs de
Vecht met zijn prachtige 18e eeuwsciie
buitenverblijven.
De eerste van deze ritten, aangegeven
op bijgaand kaartje, begint in Zwolle.
Langs de Iraaie Wipstrik Allee gaat het
langs Wijthmen naar het schitterende
kasteel Rechteren en vervolgens langs en
over de heuvels, die hier aan het land
schap een bijzondere bekoring verleenen.
Langs Hellendoorn en Almelo, voorbij Tub-
bergen (waar een monument voor den
bekenden staatsman Dr. Schaepman staat,
die hier geboren is), naar de aan natuur
schoon zoo rijke omgeving van Üotmarsum,
Denekamp en de Lutte. Voor vele bewo
ners van verder afgelegen provincies zal
deze streek met recht een „openbaring"
zijn! Oldenzaal, Hengelo: het hart van de
textielindustrie; vóór Delden rechts het
kasteel T wie kei door bijzonder mooi eiken
hout omzoomd. Langs Goor, het kasteel
Weldam en Diepenheim naar Lochem, om
via Warnsveld naar Deventer en Zwolle te
komen.
De tweede tocht begint in Arnhem en
voert langs den fraaien Veluwezoom (kas
teel Rozendaal, Zijpenberg, Posbank, Koe
pels van de Kaap en Viruly) naar de Steeg.
Wie dezen rit te vermoeiend mocht vin
den, kan den grooten weg volgen over
Velp naar de Steeg, waar de beroemde
Middachter Allee bereikt wordt Via Elle-
kom den Achterhoek in, over Doesburg.
Hummelo en Doetinchem naar Montferland
en dan vervolgens door een liefelijk land
schap op Winterswijk aan. (Een fraaie
excursie langs de Henxelsche beek, door
prachtige bosschen is met eenlijn aan
gegeven). Ook de verdere rit, over Groenlo
en Ruurlo naar Loohem is mooi, doch
bijzonder interessant- is weer de omweg
langs het kasteel Ampsen, huize de Ehze,
Almen en kasteel de Voorst naar Warns
veld, en vervolgens naar Zutphen, waar nog
zoo menig Renaissancegeveltje schijnt te
droomen van lang vervolgen .eeuwen. Wie
een gemakkelijken weg naar Arnhem terug
wil fietsen, rijde via Brummen en Dieren,
maar de geoefende wielrijder, die genieten
wil van een uniek brok natuurschoon, moet
onzen tocht over Hall, Eerbeek en den Im-
bosch niet vermijden. Deze rit gaat vrij
wel geheel over rijwielpaden, aangeduid
door de bekende A. N. W. B. „paddestoe
len", welke als trouwe gidsen overal Langs
de route hun diensten aanbieden.
Van Amsterdam uit.
Ook vanuit Amsterdam zijn prachtige
tochten te maken; onze derde route gaat
eerst door laag polderland naar Abcoude,
terecht beroemd vanwege het schilderaoii-
tige Gein. Over 's-Graveland naar de prach
tige omgeving van de Vuursohe, daarna
via Soesterberg, steeds langs schitterende
rijwielpaden naar Maarsbergen, de Haar
en Veenendaal, waar de terugweg aanvaard
wordt. Men kan nu de hoofdroute vol
gen over Amerongen, Leersum, Doorn, Drie
bergen en Zeist, waarlangs ongetwijfeld
zeer veel schoons te genieten valt-, maar
een typische omweg (van 6 K.M.) welke
de Langbroeksche Wetering volgt, kan wel
licht een welkome afwisseling bieden voor
hen, die deze route reeds kennen. Men
rijdt dan van Leersum langs Sandenburg,
Sterkenburg en Odijk naar de Bilt. Ook
de terugweg naar Amsterdam wijkt van
de meest gebruikelijke af. Van Utrecht
namelijk allereerst naar het fraaie kasteel
de Haar en vervolgens daar een echt-Ne-
derlandsch polderlandschap over Wilnis en
Ouderkerk op de hoofdstad aan. Wie de
smalle grintwegen op dezo route vermij
den wil, kan van de Haar regelrecht naar
Breukelen rijden en zoo vervolgens via
Nieuwersluit en Loenersloot, Amsterdam
bereiken.
Ofschoon de Veluwe wel algemeen be
kend wordt geacht, meenen wij toch een
buitengewoon mooien tocht van Zutphen
naar Amsterdam niet ongepubliceerd te
mogen laten. Ook deze rit gaat vrijwel uit
sluitend over rijwielpaden; zij mag tot de
schoonste tochten gerekend worden, d.e
men in ons land maken kan. Daar, op
die eenzame heide, dan weer door dichte
bosschen waar geen „beschavingsuitingen"
de rust verbreken, gevoelt de mensch zich
weer één met de natuur.
Globale routetaanduiding.
(Afstanden in K.M.)
L
Zwolle
Ommen 25.1
Lemele 32.9
luttenber
Haarle
Nijverdal 57
Almelo 71.6
Tubbergen 84.1
Denekamp 105.6
De Lutte 117
Oldenzaal 123.3
Hengelo 133.7
Delden 139.5
Goor 148.6
Loohem 165.3
Warnsveld 179.1
Gorssel 186.5
Deventer 193.8
Zwolle 227.1
II.
Arnhem
Velp 4.9
Rozendaal 6.4
Zijpenberg 11
de Steeg 22.2
Doesburg 28.8
Hummelo 38.5
Doetinchem 45.4
Zeddam 52.9
Ter borg 64.5
Aal ten 80.9
Winterswijk 98.2
Groenlo 112.1
Ruurlo 125.6
Loohem 134.6
Almen 147.2
Zutphen 155.9
Hall 165
Eerbeek 167.8
Imbosoh 174.5
Arnhem 187.9
III.
Amsterdam (Leidsche Plein).
Abcoude 14
Nigtevegt 1S.5
's-Graveland 26.7
Lage Vuursche 38.7
Soesterberg 49.7
Maarsberge 62.8
Veenendaal 76.5
Amerongen 86.6
Leersum 88.6
Sterkenburg 101.8
Odijk 106.8
Bunnik 109.9
de Bilt 115
Utrecht 121
Kast. de Haar 132.2
Wilnis 142.6
Ouderkerk 157.3
Amsterdam 167.9
(Leidsche Plein).
IV.
Zutphen
Hall 9.1
Loenen 16.3
Beekbergen 22.6
Apeldoorn 29.1
Assel 38.8
Barneveld 61.9
Hamersveld 76.3
Oud Leusden
Soest 89.9
Baarn 95.8
Bussum 109.3
Weesp 122.5
Amsterdam 137.3
(L. PI.).
REfS-VERBANDTRONIMELS
in diverse grootten en prijzen
META BLOKJES EN APPARATEN - Verpakte Geneesmiddelen enz., enz. bij
HAARLEMMERSTRAAT 68
TELEFOON 784
GK&TBS REIZEN net uw buisgezin PEK TRABES naar KATWIJK, NOORDWIJK enz., enz.
WIJ VERGOEDEN U cfio reiskosten. LEEST DE ACHTERZIJDE van uw Tram- of Tienritten kaart.
Het kost U niets, en U profiteert van de buitengewone voordeelen onzer VERB0UWINGS-UITVERK00P
Haai*lemmerstr. hoek Donkersteeg 2-4-6, Telef. 695
De geschiedenis va^i een vrijwel
onbekende Provincie.
Wat Zeeland is.
Zeeland werd voorheen door Neder-
landsche toeristefi zelden in hun reisplan
opgenomen, niettegenstaande deze pro
vincie tot een der vruchtbaarste en
merkwaardigste deelien van ons land be
hoort. Vermoedehük was dit voor een
groot deel te wijten aan de dikwijls ze<*r
gebrekkige en kostbare» verbindingen
t.usachen de eilanden onderling. Do ar
betere organisatie der verschillende veer
diensten en doelmauige propaganda voor
het- natuur- en stedenschoon is hieirtn
echter langzamerhand een verbetering
gekomen, zoodat de eilanden, vooral "ge
durende de laatste jaren, zich in een
aanmerkelijk drukker bezoek mogen ver
heugen. Deze toeristisevhe trek is wel het-
meeste naar Waleheoen gericht: drt
prachtige eiland doet o.i. niet onder vtwr
de mooiste plekjes in bet Gooi of in <3eli
Achterhoek, terwiil de fraaie entypisdhe
Zeeuwsche kleederdrarfrten, welke op het
platteland nog zeer veel "bedragen wor
den, en de veelal \Jiohtgroen geschilderde
ramen en deuren der '■huize-n, aan ihot
landschap een bijzonder karakter ge p«n.
Ook de overige eilanden met hun 'be
plante dijken, waarover do wegen ioopen
en hun prachtige vei gezichten over de
bouwlanden, zijn echter ae-er zeker een
bezoek waard
In Zeeuwsch-Vlaanderen treft mira
merkwaardiee oude stadies aan. Een ckir
oudste gedeelten van Zeetrwsch-Vla?wi-
deren is wel de tegenwoordige polder
Oudeland met Cad/and, vroeger e»n
eilandje tussehen het Oude «en het in
1377 ontstane Nieuwe Zwin, welke eeDi-
maal den haventoegang vornvden v,»n
Brugge. Aan dit water lag ook de hé-
langrijke handelsplaats Laminnnksvl iet
(thans Sluis), eertijds de voorhagen van
Brugge. Sedert de evrlanding van bet
Zwin in de 15e eeuw was het met ck?n
bloei van Sluis en Brugge echter gedaan.
Eerst na de verovering van het laotir en
watergebied door de Prinsen Mauri's en
Frederik Hendrik, waardoor ShBAts-
Vlaanderen als Generaliteitslanden ai n
de Republiek kwam, werd met de gena
gelde indijking een aanvang gev taakt,
die tot in den tegenwoordigen tijd heeft
vortgednnrd (in 1872 de Willem- en-
poldpolder, het laatste overbhjfsel vjan
het Nieuwe Zwin).
Nog vindt men in Zeeuwsch-Vla.Tirde-
ren talrijke oude forten en schansen, als
herinnering aan den voortdurenden sdrijd
vooral in de 17e en lSe eeuw (o.a. ei/en
ten W. van Breskens).
Ook de bootvaarten op de zeeaitinen
Ooster- en Wester-Schelde zijn zeerr in
teressant en bieden veel afwisseliogv Op
merkelijk is hierbij nog het groote ver
schil «tussehen hoog- en laagtij, hek-velk
het laden en lossen der booten zeer
moeilijk maakte. Om daaraan tegd noet
te komen zijn op sommige plaatsen een
drietal steigers naast elkaar aamiielegd,
n.L een voor hoogtij, een voor Iaacjfij en
een voor half tij. De pontons, weDe men
thans te Hansweert, Terneuzen, "NHissin-
gen en Breskens ziet, zijn. van. tetteren
datum. L
De verschillende stokken, die" heter en
daar boven het water uitsteken geven
veelal de onderverdeeling van. de mos-
seibanken aan, welke verpacloit ïorden.
De kust der Zeeuwsche eilanden was
in den loop der eeuwen aan groote wij
zigingen onderhevig. Veel land giQig door
de breede diepe zee-armen Ooster en
Wester-Schelde verloren, hetwelk meest
al gesohiedde door oeverafschiai-vingen en
dijkvallen, ontstaan door de inwerking
van het zeewater op den weinig samen
hang vertoonenden ondergrond.
Onder de 2 M. dikke laag klei en de
daaronder liggende derrie liggen dilu
vium en tertiair, bestaande uit zandla
gen, die allen weinig samenhang vertoo-
nen. Het water dringt in deze losse
massa, zoodat een min of meer vloeibaar
mengsel van water en zand ontstaat,
waarin het evenwicht verbroken wordt.
Dit mengsel verdwijnt en de daarboven
gelegen vastere lagen storten na. Vroe
ger legde men achter de bedreigde dij
ken een tweeden dijk de z.g. inlaagdijk
(de inlaag of kuip is het gedeelte tus
sehen de twee dijken gelegen).
Op het gebied van zeeweringen heb
ben vooral de systemen van ir. de Muralt
ingang gevonden. Een van zijn vindingen
o.a. bestaat in het aanbrengen van soe
pele betonmuren op zeedijken tot kee
ring van golf oploop bij stormen en hoo-
ge vloeden. Volgens dit project zijn in de
laatste 25 jaren alleen in Zeeland zee
weringen over een lengte van 120.000 M.
verbeterd.
Sommige polders waren niet in staat
de ontzaglijke lasten, verbonden aan heb
onderhoud der dijken, te dragen, terwijl
ook de polder zelf dikwijls de kosten
niet waard was, dooh het algemeen be
lang van het omliggende land het noodig
maakte, dat geen verdere landverliezen
geleden werden. Na veel strijd werd in
1871 een wettelijke regeling gemaakt
voor deze calamiteuse (noodlijdende) pol
ders en waterschappen, waarbij aan de
lasten voor zeewering en oeververdedi
ging, behalve door alle belanghebbenden
ook wordt bijgedragen door Rijk en Pro
vincie.
Ook door overstrooming verdwenen
groote stukken grond. Bekend is vooral
de- ondergang van Reimerswaal en het
omliggende land, waar zich thans de
oesterbanken van Ierseke bevinden.
De Hilden (Hil Terp of vliedberg),
welke men nog in Zeeland aantreft o.a.
bij Wemeldinge en ten Z.O. van West-
kapelle, komen wat de geografische ver
spreiding betreft overeen met de Gro-
ningsohe- en Friesohe terpen, n.l. in de
nabijheid van de oudste dorpen der ker
nen (eilanden) en lang? oude geulen.
Overigens verschillen ze in elk opzicht,
daar de Hillen in Zeeland een steile hel
ling bezitten en een kleine oppervlakte,
zoodat zij nimmer gestrekt hebben tot
woonplaats, dooh alleen dienst deden
als vluchtheuvel, opgeworpen in een. tijd,
welke aan de algemeene bedijking voor
afging, n.l. van de 5e tot de 10e eeuw.
Zeeland telt thans ongeveer 450 pol
ders, terwijl de dijken een lengte beslaan
van ongeveer 500 K.M.
Rijwielroute.
Per trein naar het station Goes (het
rijwiel kan men doorzenden naar Vlissin-
gen, zoodat men dit niet met de boot
behoeft mede te nemen). Per tram van
heb station Hoedekenskerke. Vandaar per
boot naar Terneuzen; zeer interessante
vaart op de druk bevaren Wester-
Schelde.
De tram te Goes en de boot te Hoe
dekenskerke sluiten aan op de treinen
van Roosendaal, ook al zijn deze niet
precies op tijd.
Alle dienstregelingen vindt men ver
meld in de Tramgids van Nederland,
welke in den boekhandel verkrijgbaar is.
Zoo mogelijk een wandeling maken
door Terneuzen. De vestingwerken zijn
nog grootendeels bewaard gebleven. Van
de havenhoofden fraai uitzicht over de
Wester-Schelde. In den namiddag van
Terneuzen per boot naar Vlissingen, waar
men nabij het station aankomt en dus
direct het rijwiel tot zijn beschikking
heeft.
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Wil men een meer uitgebreid bezoek
aan Zeeuwsch-Vlaanderen brengen, dan
kan men ook per trein tot het Station
Vlake gaan en vandaar per tram naar
Hansweert, om daar de boot te nemen
naar Walsoorden. Daarna van Walsoor
den per rijwiel langs de tramlijn naar
Kloosterzande (mooi kerkje) en bij het
monument (watersnood) afslaan naar
Hengstdijk, waar een der vele kreken
gelegen is, welke overblijfselen zijn van
de oude zee-armen.
Van Hengstdijk via Pauluspolder naar
den keiweg naar Hulst. Afstand 17 K.M.
Te Hulst brenge men een bezoek aan
het Stadhuis uit de 16e en 17e eeuw, en
de St. Willebrorduskerk. Deze kerk deed
van de Fransohe overheersching af tot
in 1929 zoowel dienst voor den Protes-
tantschen als Katholieken eeredienst,
en unicum in ons land. Thans is zij al
leen R. K. kerk en wordt zij gerestau
reerd. Verder zijn nog bezienswaardig
een overblijfsel van een refuge van de
Abdy te Duine en de wallen (oude ver
dedigingswerken). De markt wordt op
Maandag gehouden.
Over den grooten weg via Absdale en
vervolgens rechts afslaan naar het ka
naal naar Axel met aardige nauwe schil
derachtige straatjes en bekend om de
eigenaardige kleederdrachten, welke men
daar nog aantreft.
Van Axel langs de prachtige Axelsche
Kreek, naar Axels Sassing en Sluiskil
(cokes- en ammoniakfabriek). Vandaar
langs het kanaal naar de belangrijke in
dustriestad Sas van Gent. Afstand 24
Kilometer.
Deze streek van Terneuzen tot en met
Sas van Gent is een belangrijk industrie
centrum (goedkoope aanvoer der grond
stoffen enz.)
Van Sas van Gent zou men per trein
naar Terneuzen kunnen gaan (Belgische
Maatschappij) en vandaar per boot naar
Vlissingen.
Ook kan men per stoomtram (het rij
wiel wordt medegevoerd in een goederen
wagen) zeer gemakkelijk het Westelijk
deel van Zeeuwsch-Vlaanderen bereiken
(Oostburg). Per rijwiel is deze route vrij
eentonig, door de weinige afwisseling van
het landschap.
De rit voert langs Philippine, gelegen
aan de Braakman. Het haventje is bij laag
water niet veel meer dan slib. De mossel
teelt is geheel ingericht op den export-
handel naar België.
In het haventje van Isabelle S'luis lig
gen de visschersbooten van het Belgische
plaatsje Boekhoute, dat vroeger aan de
Braakman gelegen was.
Over Yzendijke, Schoondijke (een reeks
huizen langs den straatweg) naar Oost
burg, het oentrum van deze streek (Hoo-
gere Burgerschool, Ambachtsschool en
Graanbeurs).
Van Oostburg via Draaiburg naar Aar
denburg, een aardig oud stadje. Over den
grintweg langs Kruisdijk, naar Sluis, vroe
ger aan het Zwin gelegen, een haven en
koopstad van beteokenis. Bezienswaardig
zijn o.a. het stadhuis, met den mooien to
ren (een bouwwerk uit de veertiende
eeuw), een aardig voorbeeld van een Go
tisch huis, de oude stadswallen en enkele
oude straatj s en steegjes (o.a. het Vleesch-
dragersslop).
De haven van Sluis is het eindpunt van
het door hooge populieren omgeven ka
naal van Brugge naar Sluis.
Ten Westen van. Sluis ligt het stadje St.
Anna ter Muiden. Eertijds een handels-
