23ste Jaargang
VRIJDAG 17 JUNI 1932
No. 7229
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BINNENLAND
3)e£cicbclie6ou^ant
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit vier bladen
V Misleidend.
Met verklaarbare, volkomen gegronde
verwondering en ergernis zullen velen on
zer lezers kennis nemen van wat de socia
listische pers gisterenavond schreef over
den regeeringssteun aan de boeren.
De boeren krijgen wel steun! Maar
hebben ze dan niet lang genoeg moeten
wachten, kónden ze dan nog langer wach
ten; is hun nood niet ten top gestegen, is de
geboden hulp niet volstrekt noodig, en
blijft deze eigenlijk niet nog beneden het
volstrekt noodige 1
De socialistische bladen gaven gisteren
avond een beschouwing, waarin de
voorstelling wordt gewekt, alsof de regee
ring méér aan de belangen van de boeren
denkt dan aan die -der arbeiders.
Met vette letters stond het gisteravond
in de socialistische pers:
„De regeering voert in deze moeilij
ke tijden een crisispolitiek, waaraan
iedere leidende gedachte ontbreekt.
De groepen, die het hardst schreeu
wen, zooals de boeren, worderï met
steunmaatr'egelen geholp.en, welke
groote lasten leggen op de rest van
het Nederlandsche volk. in het bijzon
der op de arbeidersklasse".
Zwaar is de verantwoordelijkheid derge
nen, die zulk een voorstelling van den
feitelijken stand van zaken geven
zwaar, omdat zij zich schuldig maken aan
misleiding, met het doel, verbitterde
ontevredenheid op te jagen naar een re
geering, wier politieke richting men be
strijden wil.
Misleidend is de voorstelling, alsof de re
geering de boeren niet zóó moest steunen
en alsof de tot nu toe getroffen maatrege
len anders en beter beter ook in het ar
beidersbelang hadden kunnen zijn,
dan ze f e i t e 1 ij k zijn.
Misleidend is de voorstelling, alsof de
regeering den boeren warmer hart, gene-
gener werkdadigheid toedraagt, dan den
arbeiders.
Misleidend ten slotte is de suggestie,
alsof de S. D. A. P. als zij de regeering
vormde den toestand zou verbeteren!
Critiek op de regeering is natuurlijk
niet misplaatst; fouten worden er door de
regeering natuurlijk gemaakt. Maar
gewetenlooze misleiding is het voor te
stellen, alsof de regeering de crisis, de
malaise zou kunnen, keeren, althans voor
een groot deel en aanmerkelijk den breed-
verspreiden nood zou kunnen lenigen.
KONINKLIJKE BESLUITEN.
Rechterlijke macht.
Bij Kon. besluit zijn benoemd in het ge
rechtshof te Arnhem:
tot president mr. dr. C. W. Maris, thans
vice-president van voormeld gerechtshof;
tot vice-president mr. dr. J. A. G. de Vos
van Steenwijk, thans raadsheer in voormeld
gerechtshof.
Notariaat.
Bij Kon. besluit is benoemd tot notaris
binnen het arrondissement Winschoten, ter
standplaats de gemeente Wildervank, Tj.
Wiersum, candidaat-notaris te Groningen.
Posterijen, telegrafie en telefonie.
Bij Kon. besluit is aan den commies bij
den post-, telegraaf- en telefoondienst D.
Rotgans, belast met de functie van direc
teur van het post-, telegraaf- en telefoon
kantoor te Terschelling, op zijn verzoek,
als zoodanig ontslag verleend.
DE RIJKSMIDDELEN.
De rijksmiddelen brachten in Mei j.l. 5.5
millioen gld. minder op dan in Mei '31; zij
bedroegen echter over de eerste vijf maan
den drie millioen meer dan geraamd was.
TWEEDE KAMER
DE DERDE KRUISER UND KEIN ENDE. ER WORDT DOOR
TEGENSTANDERS GESPECULEERD OP DE
VOLKSSTEMMING.
Het zal waarschijnlijk van beteekenis
gaan blijken,, dat ons katholieke kiezers
volk goed wordt voorgelicht over de zaak,
welke heden in de Tweede Kamer aan de
orde is geweest. Want, al moge het dan
ook een ernstige ontsporing van den heer
Marchant (V.D.) zijn geweest, te bewe
ren, dat deze zaak een symbool was voor
ons geheele volk, de zeer slecht bezette
tribunes, de even slecht bezette linkerzijde
der Kamer, op het oogenblik, dat hij deze
woorden sprak, waren wel een afdoende
illustratie op deze bewering; de zaak was
trouwens in de pers ook bijna niet ter
sprake geweest, dat de derde kruiser
tot een symbool zou kunnen worden onder
de demagogische actie der sociaal-democra
ten, lijdt wel geen twijfel! Daarom is het
goed, dat men volledig begrijpe, wat er
eigenlijk aan de hand is geweest. Men zal
zich herinneren, de uitvoerige discussies,
welke indertijd gevoerd zijn rond het z.g.
vlootplan van Min. Deckers, dat geen vloot-
plan was. Dit plan is dan ook niet door de
Tweede Kamer aangenomen, doch wel wer
den op einde 1930 op de begrootmg voor
1931 gelden toegestaan o.a. voor den bouw
van een kruiser. Het volgende jaar wer
den wederom gelden toegestaan voor het
zelfde doel. Incusschen werd de aanbeste
ding van den bouw van dezen kruiser ver
traagd. Minister Deckers wilde zich in In-
dië vergewissen hoe men op de Defensie-
begrooting, met name wat aangaat den
aanbouw van materiaal, zou kunnen bezui
nigen. Bij zijn terugkeer uit Indië antwoord
de deze Minister op vragen van den hoer
Cramer, dat de bouw van een kruiser voort
gang zou hebben doch alle andere aanbouw
zou worden stopgezet. Toen geen verdere
vragen volgden, werd het geschut van den
kruiser gegund en op 23 Mei 1.1. had ook de
aanbesteding plaats. Met de gunning
den bouw werd echter gewacht omdat de
Minister wilde trachten ook zooveel mo
gelijk werk te doen verrichten in Viissiu-
gen ter bestrijding der werkloosheid. Zoo
stond de zaak; eigenlijk dacht hier te lande
niemand meer aan dien derden kruiser,
toen op 2 Juni 1.1. de heer Cramer in de
Kamer een interpellatie over aanvroeg.
Besloten werd toen, deze aangelegenheid
te bespreken bij de suppletoire begrooting
van Indië en deze suppletoire begrooting
was nu heden aan de orde.
Wat was nu de thesis van den heer Cra
mer Deze: het gaat in Indië buitengewoon
sleoht. De commissie van gedelegeerden
heeft zich met 16 tegen 4 stemmen tegen
den afbouw van de derde kruiser verklaard;
er heerscht in Indië zelfs voedselschaarste
en op allerlei belangrijke diensten moet tot
het uiterste worden bezuinigd. In derge
lijke omstandigheden behoort niet te wor
den overgegaan tot den aanbouw van een
derden kruiser.
In andere woorden, verdedigde de heer
A1 b a r d a (S.D.A.P.)' precies dezelfde stel
ling en de heer Marchant voegde daar
aan de voormelde tirade toe, dat deze krui
ser voor ons volk een symbool was gewor
den en dat men beter allé andere bezuini
gingen op de marine had kunnen laten va
ren en deze kruiser met bouwen, dan den
aanbouw van dezen kruiser wel door te zet
ten en het andere te laten varen. Wat nu
dit laatste beteekent en in welke verie-
gaande mate hier op de volksstemming en
zelfs op de meest ongemotiveerde gevoele-
righeden wordt gespeculeerd, bleek duide
lijk uit hetgeen door den katholieken af
gevaardigden, den heer F e b e r, werd ge
zegd. Deze toonde aan, dat de voorstelling
als zou op Defensie en Marine in Indië
niet bezuinigd worden, totaal onhoudbaar
is. Er wordt integendeel op de marine meer
bezuinigd dan op eenigen anderen tak van
dienst, üp het geheele Departement van
Marine is sinds 1929 34 pet. bezuinigd en
op de aanschaffing van nieuw materiaal
zelfs 80 pet. Terwijl de maximale bezuini
ging, welke zelfs de S.D.A.P. slechts durfde
vragen niet meer dan 25 pet. van het to
taal der uitgaven bedroeg. Er werd dus be
langrijk meer bezuinigd, dan zelfs deze par
tij aan durfde te vragen. En nu zou dus
deze werkelijke bezuiniging volgens den
heer Marchant beter prijsgegeven kunnen
worden ctan dat de uitgaven voor den krui
ser, die zeer en zeer veel minder zijn dan
het bezuinigde bedrag, gehandhaafd kon
den worden. Aan het „symbool" van bezui
niging had dus de werkelijke bezuiniging
opgeofferd moeten worden.
Neemt men nu verder nog in aanmerking,
dat de geheele bezuiniging in Indië, zooals
de heer Feber aantoonde, op een bedrag
van 550 millioen gulden ongeveer 150 mil
lioen gulden bedroeg, dus nog geen 30 pet.,
en dat het totale bedrag der bezuiniging
op marineaanbouw Minister Deckers be
riep zich op deze cijfers van 19 millioen
is teruggeloopen op 9 millioen (in ronde
cijfers) en in 1933 nog verder zal terugloo-
pen, dan begrijpt men, hoe hier werd ge
pleit voor het offeren van de werkelijkheid
aan den schijn'. Natuurlijk kan men volhou
den, dat behalve al die bezuinigingen ook
de kruiser nog niet aangebouwd behoorde
te worden; maar Minister Deckers
toonde in zijn voortreffelijk antwoord aan
den spr. - duidelijk aan, dat hij al het an
dere behalve juist de zeer beperkte uitga
ve voor den kruiser, had geschrapt. Ging
men nu ook nog den kruiser schrappen, dan
beteekende dit algeheelen stilstand in de
vervanging van oude schepen, ma.w. af
braak van de weermacht ter zee. En dit,
aldus de Minister, moge door sommige
groepen aan de linkerzijde worden ge-
wenscht, de Regeering kan de verantwoor
delijkheid daarvoor niet dragen, en zij kan
die verantwoordelijkheid niet afwentelen
op welke commissie van gedelegeerden dan
ook. Overigens was deze commissie, toen
ze haar besluit nam, onkundig van de groo
te bezuinigingen, welke 't opperbestuur in
voerde.
Uic het debat zouden nog aardige staal
tjes zijn aan te stippen; zoo bijv. het ant-
woord van minister D&pkers op een opmer
king van den heer Marchant, dat hij als
burger-minister van defensie erger was dan
een militair-minister van defensie, omdat
hij geheel onder den invloed verkeerde van
hooggeplaatste officieren. Men gebruikt dit
argument, aldus de Minister, wanneer men
vindt, dat het in zijn kraam te pas komt,
docht men ziet er ook niet tegen op precies
het tegenovergestelde argument te gebrui
ken, wanneer men dit meer geschikt acht.
Immers toen spr. den aanbouw van dezen
kruiser voorstelde, werd hem voorgehou
den, hoe kunt gij dit nu als burger-Minis
ter doen, terwijl hooggeplaatste officieren
er tegen zijn? De Minister was bij alle hof
felijkheid, ook verder zeer scherp tegen
den heer Marchant, die hiertoe alle aanlei
ding had gegeven. Het was alleen jammer,
dat de heer Marchant de vergadering had
verlaten, zooals achteraf werd medege
deeld, omdat hij niet verder aanwezig Kon
zijn.
Uit het debat over de suppletoire be
grooting stippen wij nog aan, dat de M i-
nister van Koloniën de beweringen
van den heer W ij n k o o p (O.P.) tegen
sprak, als zou er in Indië hongersnood be
staan. Juist was, dat er in ergere mate dan
zulks gewoonlijk het geval is, van voedsel
schaarste moest worden gesproken; maar
daartegen deed de Regeering dan ook al
les, wat mogelijk was, en zij zou dat ook
blijven doen, waarbij de goede oogst haar
zorgen had verlicht.
Op een vraag van den heer Feber
(R.K.) hoe het gesteld was met de intrek
king van subsidies aan weeshuizen in In
dië verklaarde de Minister, dat hij hierop
nog geen volledig antwoord kon geven,
maar dat hij dadelijk van de zaak had werk
gemaakt, en nog in bespreking was met
het opperbestuur in Indië.
Aan het einde der debatten merkte de
Minister van Koloniën nog op, dat
bij uitstel van den aanbouw, dezelfde motie
ven, die daarvoor nu golden ook in het
vervolg nog langen tijd zouden blijven gel
den en dat uitstel dus gelijk stond met af
braak van de weermacht ter zee.
De Minister van Defensie voeg
de hieraan toe, dat zijn ambtgenooten 7»n
Koloniën en Buitenlandsche Zaken en hij
zelf in geen geval de verantwoordelijkheid
daarvoor zouden kunnen dragen en dus
zouden aftreden indien de motie-Cramer,
welke uitstel aanbeveelt door de Kamer zou
worden aangenomen.
De stemming over de motie zal plaats
hebben morgen bij het begin der vergade
ring; de suppletoire begrootingen werden
z. h. s. goedgekeurd.
DR. FREDERIK VAN EEDEN T
„INSECTOL" GIBBS
het beste middel ter voor
koming en genezing van
insecten-beten Ook tegen
zonnebrand.
Groote tube 75 cents.
In den ouderdom van 72 jaar is gisteren
middag om tien minuten over half vijf in
huize „Walden" te Bussum overleden dr.
Frederik W. P. van Eeden.
Op Goeden Vrijdag van het vorig jaar
zijn hem de H.H. Sacramenten der Sterven
den toegediend en sinds dien tijd verkeerde
hij bijna voortdurend in een toestand van
bewusteloosheid, waarbij hij zijn onmiddel
lijke omgeving slechts zelden herkende.
J.l. Maandag verklaarde de geneesheer,
dat het einde spoedig te verwachten was,
waarop de zeereerw. heer pastoor E. Beu-
mer hem opnieuw de H.H. Sacramenten der
Stervenden heeft toegediend.
De zieke heeft sindsdien nog enkele
flauwe momenten van opleving gehad. Gis
terenmiddag is zacht en kalm het einde
Niemand in zijne omgeving had het ster
ven bemerkt.
De begrafenis zal a.s. Maandag om 11
uur te Bussum plaats hebben op het R. K.
Kerkhof aldaar. Om 10 uur heeft de plech
tige uitvaartdienst plaats in de parochie
kerk van St. Vitus.
Frederik van Eeden was Haarlemmer
van geboorte. Hij zag het eerste levenslicht
op 3 April 1860, waar hij zijn jeugdstudies
maakte. Aan de Amsterdamsche Universi
teit promoveerde hij tot doctor in de ge
neeskunde op proefschrift over de kunst
matige voeding bij tuberculose. Dit ge
schiedde op 10 Juli 1886. Van Eeden was
toen reeds redacteur van „De Nieuwe Gids",
het tijdschrift dat de vernieuwing in onze
letterkunde heeft teweeg gebracht door de
werken van Willem Kloos, Lodewijk van
Deyssel, Albert Verwey, Herman Gorter,
Alphons Diepenbrock, Frans Erens te ver
spreiden. Dit maandblad opende ^ïjn eer
sten jaargang met Van Eeden's meest popu
laire boek: „De Kleine Johannes". Hierin
wordt de ontwikkeling geschetst van een
kinderziel, die het geluk zoekt in het rijk
van natuur en van kennis, maar zich af
wendt naar „waar de menschen zijn en hun
leed".
De houding van den dichter tussohen zijn
leeftijdgenooten is daardoor sterk getee-
kend. Hij was de eenige van de „Tachti
gers", die het kunstenaarschap van begin
af aan beschouwde als een sociale roeping.
Zijn maatschappelijke idealen trachtte hij
te verwezenlijken door in 1898 te Bussum
„De Walden-kolonie" te stichten, waar het
leven gebaseerd was op het principe „ge
meenschappelijk bezit". Een tijdlang ging
de kolonie goed en kon „Walden" zich zelf
onderhouden. Doch toen in 1903 de groote
spoorwegstaking uitbrak, verliet van Eeden
„Walden" om aan de organisatie deel te
kunnen nemen. Toen de staking mislukte
en vele spoorwegmannen werden ontslagen,
was van Eeden een der weinigen, die zich
hun lot aantrok. Hij stichtte een coöperatie
„De Eendracht", met het doel de stakers
aan levensmiddelen en geld te helpen. Door
het ondeskundige beheer werd deze onder
neming een groote financieele déb&cle en
sleepte in zijn val ook „Walden" mee. Uit
eigen middelen zuiverde Frederik van
Eeden het tekort aan. Diep teleurgesteld
verliet hij ons land en maakte een reis door
Amerika, waar hij lezingen hield om voor
zijn denkbeelden propaganda te maken. Hij
slaagde er in Noord-Carolina in, een kolo
nie te stichten.
Ondanks de talrijke teleurstellingen van
zijn bewogen leven, is Frederik van Eeden
een der meest vruchtbare schrijvers van
Nederland. De lijst van zijn geschriften be-
j draagt een honderdtal titels, waaronder:
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De eerste indrukken te Lausanne. Re
kent men op een langdurige zitting? (2e
blad).
Hoover weer candidaatgesteld voor het
presidentschap der Vereen. Staten. (2e
blad).
BINNENLAND.
Overleden is dr. Frederik van Eeden.
(lste blad).
Zes woonhuizen te Bakel afgebrand.
Twintig personen dakloos. (Laatste Be
richten).
De Ambachtsschool te Emmen door
brand verwoest. (Laatste Berichten).
EEN VACANTIEREIS DOOR
WESTFALEN Bladz. 9
DE REVOLUTIE IN CHILI Bladz. 9
„Ellen, een lied van de smart", „Lioba",
„Pauls Ontwaken", „Dante en Beatrice",
„Van de Passieloöze Lolie", „Van de koele
moren des doods", „Sirius en Siderius", en
de drie deelen van „De Kleine Johannes",
met „Joannes Viator", vrijwel algemeen
beketid zijn. Ook op wetenschappelijk ge
bied heeft Van Eeden karakteristieke go-
schriften in het licht gegeven.
Van Eeden is altijd een rustelooze zoe
ker naar de waarheid geweest. Al zijn boe
ken bewijzen dat, doch bijzonder „Het lied
van Schijn en Wezen", waarin hij de pha-
sen van zijn leven bezingt en vervolgens
„Het Roode Lampje", „Van Jezus' Verbor
gen Leven" en „Van Jezus' Openbaar Le
ven", die voorafgingen aan zijn bekeering
tot het Katholicisme.
Frederik van Eeden werd in Februari
1922 gedoopt te Oosterhout in de Abdij der
Benedictijnen. Zijn peter was de katholieke
letterkundige Pieter van der Meer do Wal
cheren. Een maand later stierf te Amster
dam de geleerde en algemeen beminde Pa
ter J. V. De Groot O.P., die grooten in
vloed had uitgeoefend op den dichter. Deze
bezong hem in het schoone „Uitvaart'Mied
De vriend, die mij geleidde, in 't Vader
huis,
streeft mij nu vóór in blijde heemol-
landen,
terwijl zijn koude, witte, stille handen
omsluiten 't Kruis.
Geliefde Leeraar, die nu de Engelen ziet,
Gij leordet mij door leven en door sterven,
Wie kan onmeetelijker schat beërven
dan gij mij liet?
Gij hebt uw laatste taak aan mij verricht.
Uw laatste krachten hebt ge willen
geeven,
om mij te redden voor het Eeuwig
Leeven
Ik zie den leegen hemel weer bevolkt
en kniel met de geloovigen tesamen,
waar in het kleurig lioht der hooge ramen
de wierook wolkt.
En statig dreunt de lofzang door 't
gewelf:
hier ligt een eedel strijder uitges-treeden
hem dragen onze dankbare gebeeden
tot Jezus zelf.
Over de waarde van het letterkundig
werk van v. Eeden schrijvend constateert
de „Maasbd.":
Blijvend in hun bescheiden beteekenis
zullen allereerst zijn de blijspelen, die Van
Eeden in zijn studententijd geschreven
heeft. Zonder de verbluffende meening van
Frans Erens bij te vallen, dat we in deze
tooneelstukjes het „beste werk" van den
auteur hebben te zien, kan men gclooven,
dat ze onveranderd gewaardeerd zuilen
worden. Verder maakt van het tooneel-
werk „De Heks van Haarlem" een goede
kans en zullen van de minder-speelbare
stukken vooral hier en daar lyrische frag
menten erkend worden. Ook de „Gras
sprietjes" zijn in hun soort „onsterfelijk".
Van het proza zal het eerste deel van
„De kleine Johannes" nog wel heel lang een
