23ste Jaargang
DINSDAG 3 MEI 1932
No. 719Z
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
VON SIEBOLD-HERDENKING 1832-1932
Inwijding van de nieuwe Kruisheerenkerk
te Zoeterwoude
2)e
)E ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
'het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
WIE WAS JHR. DR. VON S1EB0LD?
HOE HIJ JAPAN VOOR ONS ONTSLOOT.
Veelzijdig verzamelaar op dierkundig, plantkundig en
volkenkundig gebied.
Dat Japansche kleurenpracht
kon bloeien in onze tuinen,
J danken wij aan hem, die het
land van de Rijzende Zon
liefhad en het overbracht
naar Holland.
Het land van den lotus-bloem.
Japan, het land van den lotus-bloem.
Wie zich Japan voorstelt, ziet in zijn
geest een tuin vol zonderlinge boomen en
gewassen; een poppevrouwtje met kimono,
en parasol, op hooge sandalen, staart pein
zend op het water van een rirhpelloozen
\ïjver, waarin de lotusbloemen drijven. Op
den achtergrond van een Japansch land
schap moge de heilige berg Foejijama prij
ken, op den voorgrond is het een kunstig
aangelegde exotische tuin.
De Japanner houdt van zijn dwerg
boompjes, van zijn geurende kruiden, van
zijn azalea's, lelies, chrysanthen in alle mo
gelijke variëteiten. Hij is een geboren tuin
man.
Een eigenaardig land en een eigenaardig
volk. Een mengeling van eeuwenoude in-
heems'che cultuur en van moderne uit Euro
pa ingevoerde beschaving.
Wij kennen thans Japan, of althans mee-
nen het te kennen, zooals wij de geheele
wereld kennen. Er zijn geen grenzen en
geen afstanden meer.
Maar 'n honderd jaar geleden was dat
anders. Toen was het Japansche eilanden
rijk voor den vreemdeling gesloten en wa
ren land en volk gehuld in een sluier van
mysterie.
In dien tijd was het een von Siebold, die
ons deed kennis maken met de flora en de
fauna van Japan en dat er thans nog stuk
jes van Japan in onze stad bloeien, dan
ken wij aan het pionierschap van dezen
Wie was von Siebold?
Aan von Siebold, ter wiens eerc thans
tentoonstellingen worden gehouden, heeft
ons land veel te danken, en in het bijzon
der ook de stad Leiden, waar hij 30 jaar
zijn verblijf had.
Wie was von Siebold?
Philipp Franz Balthasar von Siebold
werd in 1796 te Würzburg in Beieren gebo
ren, als zoon van een bekend chirurg tevens
hoogleeraar. Hij volgde zijns vader voet
spoor door in de medicijnen te gaan stu-
deeren, waarin hij in 1S20 tot doctor pro
moveerde.
Koning Willem I benoemde hem tot zijn
lijfarts, doch de jonge ondernemende Beier
voelde meer voor een Indische loopbaan,
zoodat hij benoemd werd tot chirurgijn
majoor bij het Ned. Ind. leger. Vanuit Indië
volgde al spoedig in 1823 zijn benoeming
tot medicus van kolonel de Sturler, die
het commando voerde op de Hollandsche
factorij in Japan, Decima.
In deze betrekking heeft von Siebold ons
land onschatbare diensten bewezen.
Deze medicus was een man van veelzij
dige gaven en van veelzijdige belangstel
ling. Hij was niet alleen een geneesheer,
die bemind was door de Japansche bevol
king, dio gratis geneeskundige hulp van
hem ontving, maar bovendien was hij een
uitnemend kenner van het dierenrijk, van
het plantenrijk en van het volk en de volks
cultuur van het land, waar hij vertoefde.
Zoolang von Siebold in Japan vertoefde
(18231830) verzamelde hij alle mogelijke
soorten planten en gewassen, waarvan hij
een groot deel opzond naar den Leidschen
Academischen Plantentuin. Met hoeveel
moeilijkheden een dergelijke zending te
kampen had, kan men nagaan, als men
bedenkt, koe alle vervoer per zeilschip
moest geschieden en maanden en maanden
in beslag nam. Deze zending werd het be
gin van de collectie Japansche gewassen
in den Hortus.
Von Siebold als ethnoloog.
Ook op ethnographisch gebied heeft von
Siebold zijn verdiensten gehad door den
grondslag te leggen van de later beroemd
geworden Leidsche collectie van Oost-
Aziatische Ethnographic, waarvan van Sie-
bolds verzameling de kern is geweest. Deze
verzameling heeft een heele omzwerving
door de stad gemaakt, voordat zij aanland
de in het tegenwoordige gebouw aan het
Rapenburg.
Aanvankelijk was zij n.l. gehuisvest in
een perceel in de voormalige Paardesteeg,
dat aan von Siebold toebehoorde, een huis
vesting, welke niet ideaal schijnt te zijn ge
weest.
Daarna verhuisde de verzameling in 1859
naar de Breestraat, vervolgens naar de
Hoogewoerd en ten slotte naar het Ra
penburg.
Toen het museum nog in de Paardesteeg
was ondergebracht, legde von Siebold een
album aan van de bezoekers en het is wel
interessant te zien, welke hooge persona
ges belang stelden in de collectie. In dit
album treft men o.a. de namen aan van den
tsarewitch Alexander, den lateren keizer
Alexander II van Rusland, die met zijn
oom, den toenmaligen prins van Oranje,
later koning Willem II, een bezoek bracht,
en verder van tal van Duitsche en Russi
sche vorsten en grootvorsten.
Deze vorstelijke belangstelling dankte
von Siebold aan zijn vriendschap met Wil
lem II, die zooals men weet, een Russische
gomalin had en gaarne Duitsohe en Rus
sische bezoekers ontving.
Het buitenverblijf Nippon.
Gaarne kwamen de hooge bezoekers ook
als gast op het beroemde buitenverblijf van
von Siebold „Nippon", dat geheel als proef
tuin was aangelegd.
Oude Leidenaars zullen zich misschien
dat bekende witte buitenverblijf nog her
inneren, waar de geleerde meer dan 30 ja
ren woonde en dat aan Leiden als horti-
cultureel centrum een buitengewonen be
kendheid heeft gegeven tot ver buiten de
grenzen van ons land.
Het lag buiten de Zijlpoort aan den La
gen Rijndijk, toenmaals nog onder de ge
meente Leiderdorp. Het huis werd in 1893
verkocht en viel onder sloopers handen;
op het terrein van den beroemden planten
tuin werden huizen gebouwd en alleen de
namen Nipponstraat, v. Sieboldstraat en
Decimastraat herinneren aan vergane glo
riedagen. In 1896 had inmiddels de gemeen
te Leiden dit gedeelte van Leiderdorp ge
annexeerd.
De dank der regeering.
Ons land en ook de stad Leiden hebben
iets goed te maken aan de nagedachtenis
van dezen man die zoo'n belangrijk aandeel
heeft gehad in het' wetenschappelijk bescha
vingswerk en wiens naam een glorie was
van de stad, waarin hij zoo lange jaren
heeft gewoond.
Zooals gezegd, was 'n honderd jaar ge
leden Japan een gesloten land. Von Siebold
ondervond daarvan den terugslag doordat
hij in 1830 werd gevangen genomen en uit
Japan verbannen. Sindsdien zat hij hier
te lande niet stil, en hij wees de regeering
erop, dat zij stappen moest ondernemen
bij de Japansche regeering om de open
stelling van het land te verkrijgen; een
actie waartoe Nederland wegens zijn oude
relaties met Japan boven andere volken
het meest gerechtigd was. Willem I gevoel
de er echter weinig voor. Zoodra Willem II
aan het bewind kwam, werden er pogingen
in het werk gesteld. Een officieele brief,
door von Siebold geïnspireerd-, waarschijn
lijk zelfs opgesteld, werd aan den Shogun,
rijksbestuurder, gericht, evenwel zonder
resultaat. Pas later in 1854 werd het be
oogde resultaat bereikt, dank zij den dwang
van Amerika en van Rusland. Toen werd
ook von Siebolds verbanning opgeheven
en in 1859 vertrok de toen 63-jarige, voor
de tweede maal naar Japan, waar hij be
langrijke politieke en handels-besprekin
gen voerde.
In den Haag echter scheen men de werk
zaamheid van dezen veteraan en bij uitstek
deskundige niet al te goed te vertrouwen
en langs slinksche wegen werd von Siebold
eerst naar Batavia ontboden en vervolgen»
naar Holland. In den Haag aangekomen
diende bij zijn ontslag in als adviseur voor
Japansche zaken. Waardevol ethnogra
phisch materiaal, dat hij uit Japan had
meegebracht, trachtte hij tevergeefs aan de
regeering over te dragen, ten einde het te
voegen bij de Leidsche verzameling. Het
aanbod werd van de hand gewezen.
Ontstemd vertrok de oude man naar zijn
vaderstad Würzburg en zijn verzameling
werd gekocht door de Beiersche. regeering
ten bate van de wetenschap te München,
in welke stad hij overleed op 18 October
1866.
Na zijn dood werd aan zijn weduwe een
pensioen van slechts 800.— uitgekeerd,
ondanks het feit, dat een ruimere toelage
beloofd was.
Zoo eerde Nederland een harcr grootste
mannen.
En terwijl de stad Nagasaki ter zijner
eere een gedenksteen onthulde, Würzburg
zijn groot-en zoon eerde met een borstbeeld,
de stad Weenen een gedenkteeken voor
hem oprichtte, stond er tot nu toe te Lei
den niets, dat herinnerde aan den man,
die hier leefde en werkte.
Wel is er een marmeren buste geweest,
welke stond opgesteld in het Japansch mu
seum, doch deze buste is reeds jaren spoor
loos verdwenen.
Vandaar, dat het initiatief van de afd.
Leiden der Kon. Mij. voor Tuinbouw en
Plantkunde om het feit, dat von Siebold
vóór 100 jaren in Leiden een proeftuin op
richtte voor uit Japan ingevoerde planten,
met een tentoonstelling in de Gehoorzaal
te herdenken, van %ele zijden met warmte
wordt toegejuicht. Zooals men weet, wordt
deze tentoonstelling morgen (Woensdag)
middag geopend.
Tevens wordt morgen in den Hortus een
borstbeeld van von Siebold onthuld, als een
late erkenning van diens groote ver
diensten. Het voetstuk draagt den naam
van von Siebold in Latijnsche en Japansche
letterteekens.
De tentoonstelling van Japansche plan
ten in de Gehoorzaal kan slechts een klem
denkbeeld geven van hetgeen von Siebold
voor de Leidsche wetenschap heeft gedaan.
Naast deze a-h.w. «.-^ntrale tentoonstel
ling hebben ook het rijksmuseum voor Na
tuurlijke Historie in de Raainsteeg, het
Ethnographisch museum op het Rapenburg
en het Rijksherbarium in de Nonnensteeg
partieele tentoonstellingen georganiseerd,
terwijl de Hortus Botanicus zelfs een per
manente tentoonstelling is van von Siebolds
werkzaamheid.
In het Museum
Historie.
Nat
In het Rijksherbarium.
Het Rijksherbarium herbergt een on
noemelijk aantal gedroogde planten en
vruchten op spiritus, welke alle 100 jaar
oud zijn. Het zijn do takken en bloemen
en zaden van de oorspronkelijke uit Japan
geïmporteerde planten en gewassen en het
is wel merkwaardig de ontwikkeling na te
gaan van deze oude exemplaren, waarvan
de meeste nog levend in den Hortus te be
wonderen zijn, en hun jongere gekweekte
en veredelde afstammelingen.
Wij kennen allen de Hortensia, de Rho
dodendron, de Magnolia, doch weinigen we
ten, dat al deze soorten afkomstig zijn van
de kleine stekjes, die von Siebold uit Japan
stuurde.
De thee-cultuur op Java dankt zijn oor
sprong aan von Siebold, die in 1824 een
lc\ende theestruik van Narutaki naar Ba
tavia zond. Dc collectie in het Herbarium
heeft natuurlijk op de eerste plaats een uit
sluitend wetenschappelijke waarde.
In den Hortus.
In den Hortus vindt men nog talrijke spe
cimina van von Siebolds verzamelarbeid,
deels door rechtstreeksch© zendingen uit
Japan, deels door overbrenging van plan
ten en boomen uit diens proeftuin Nippon,
toen deze omstreeks 1900 werd opgeheven.
Zij zijn gemakkelijk te herkennen aan een
Japansch vlaggetje. Verschillende van deze
planten, boomen en struiken zijn de ecnige
origineele exemplaren buiten Japan.
Er staat bijv. nog de oorspronkelijke
wilde wingerd, de Japansche Iris, de blau
we regen, de Japansche den, die via de
Boskoopsche en Aalsmeerder kweekers tal
loos vele spruiten naar Amerika en ver
schillende Europeescho landen hebben
doen verhuizen. Een merkwaardig exem
plaar is o.a. een Japansche inoerbei-boom,
die waarschijnlijk het ©enigste exemplaar
is buiten Japan. Men vindt dezen boom ner
gens botanisch beschreven en hij staat hier
zoo goed als vergeten als een eenzame, hon
derd-jarige, ver van zijn vaderland.
Uit dit alles blijkt wel, welk een veel
zijdig man jhr. von Siebold is geweest en
welke enorme schatten van wetenschap en
cultuur op zoo verschillend gebied deze
man voor ons vaderland heeft verzameld.
Het grootste gedeelte van hetgeen von
Siebold in Japan verzamelde op zoölogisch
gebied is ondergebracht in het museum
voor Natuurl. Historie, waar prof. v. Oort
een zaaltje heeft doen inrichten teneinde
een overzicht te geven van von Siebolds
verzamelwerkzaamheid op dit terrein.
Van alles heeft deze merkwaardige man
bijeen gegaard. Er zijn in het museum niet
minder dan 35 soorten verschillende zoog
dieren, 827 huiden van vogels, 166 kruipen
de dieren, 540 visschen en een onnoemelijk
aanbal schelpen, krabben, vlinders, insec
ten enz. enz.
Typisch is, dat de Japansche fauna veel
weg heeft van onze Westersche dierenwe
reld; men zou op het eerste gezicht met
denken bijv. met Japansche eenden te doen
te hebben. Er zijn echter verschillende zeld
zame exemplaren bij, die alle ondanks hun
100 jaar nog zeer goed geconserveerd zijn.
Merkwaardig en zeldzaam is o.a. een Ja
pansche ibis en uiterst merkwaardig hoe
wel minder zeldzaam ©en griezelig groote
Japansche reuzenkrab.
In het Ethnographisch
Museum.
De z.g. personalia van von Siebold zijn
dezer dagen te bezichtigen in het Ethno
graphisch Museum op het Rapenburg. Veel
hiervan, o.a. een geschilderd portret, is
afgestaan door graaf von Brandenstein
Zeppelin, een aangetrouwden kleinzoon van 1
von Siebold, wiens laatste rechtstreeksche 1
afstammeling in den wereldoorlog is ge-
sneuveld. Men vindt hier kaarten van het
Japansche eilandenrijk, die van veel po
litiek belang zijn geweest, en aanleiding
waren tot v. Siebolds verbanning; verder
verschillende oorspronkelijke platen uit het
groote standaardwerk „Nippon, Archiv zur
Beschreibung von Japan", platen, vervaar
digd door de Japansche medewerkers van
v. Siebold. Eigenhandig geschreven woor
denboeken van dc Japansche en de Ko-
reaansche taal getuigen van v. Siebolds in
tense belangstelling in de Japansche cul
tuur. Het beroemde album, met de namen
der vorstelijke bezoekers van het particu
liere museum aan de Paardesteeg, is hier
eveneens te zien, evenals de ridderorden,
waarmede de groote man ten getale van
18 begiftigd is geweest, vele kunstvoorwer
pen door hem meegebracht, een dagboek
van zijn reis naar het hof van den Shogun
in Yeddo (dat hij met levensgevaar schreef,
daar het hem verboden was andere aan-
teekeningen te maken dan botanische);
vele portretten, enz.
DE VON SIEBOLD-HERDEN
KING TE LEIDEN Bladz. 1
EEN MONUMENT VOOR
NICOLAAS DAMES TE
LISSE Bladz. 9
EEN GEÏLLUSTREERDE PA
GINA VOOR DE VROUW Bladz. 15
UIT DE GESCHIEDENIS VAN
LEIDERDORP Bladz. 7
Dit nummer bestaat uit vier bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De uitslag van de eerste verkiezing in
Frankrijk. (2e blad).
Alarmeerende berichten omtrent een
verijdelde Poolsche putsch tegen Danzig.
(2de blad).
De overeenkomst tusschen Japan en
China inzake een wapenstilstand te Sjang
hai wordt heden geparafeerd. (2de blad).
BINNENLAND.
De Nederlandsche industrie, tuinbouw
en zuivelindustrie hebben zich gezamen
lijk tot de regeering gewend om tot een
regeling te komen, die aan de moeilijkhe
den met de betaling van onzen export
naar Duitschland een einde maakt. (Isto
blad).
Achtjarig meisje te De Lier vermist.
(Laatste Berichten).
Een gedeelte der goederen, afkomstig
van de inbraak in het kasteel Nijenrode,
in beslag genomen. (Gcm. Borichten, 4de
blad).
Een hoeveelheid radium ter waarde van
f 5000 te Den Haag vermist, doch in de
Drentsche vuilstortplaatsen teruggevonden
(Gem. Bcr., 4do blad).
Demonstratie met een anti-slip-appa
raat op gladde wegen. (Geiu. Berichten,
4de blad.).
Ee.n overzicht van het tournooi om der»
Davis Cup. (Sport, 3de blad).
LEIDEN.
Besluit tot tijdelijke korting op loonen
en wedden van gemeente-personeel. (3de
blad).
OMGEVING.
Kerk-consecratie te Zoeterwoude. (Istc
blad).
Koninklijk bezoek te Noordwijk. (3de
blad).
BLIJDE INTOCHT VAN MONSEIGNEUR AENGENENT.
(Foto Slegtcnhorst.)
Zoeterwoude heeft weer een nieuwe pa
rochie en de katholieke bevolking van Zoe
terwoude heeft gisteren en vandaag het
groote feest der plechtige inwijding van
deze nieuwe kerk, die gelegen is aan den
Vrouwenweg, naast het klooster der Eerw.
Paters Kruisheeren, met grooten luister
gevierd.
Het begin van dit heugelijk feest was de
blijde inkomst van Haarlems Bisschop,
Z. H. Excellentie Mgr. J. D. J. Aengenent,
die gisteravond in Zoeterwoude arriveerde
en door dc bevolking van Zoeterwoude
met grooten luister werd ontvangen.
Precies tc 7 uur arriveerde Monseigneur
aan het Patronaatsgebouw in de Zuidbuurt
