IJS f
IJS
Z3ste Jaargang
WOENSDAG 3 FEBRUARI 1932
No. 7117
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
i
DE ONTWAPENINGSCONFERENTIE
BINNENLAND
e £ekióehe(Bou/fcatit
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarfn
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
regeL
Dit nummer bestaat uit drie bladen
WAT DE JESUIETËN VOOR
SPANJE HEBBEN GEDAAN.
De Jesuieten-orde telde in Spanje vijf
provincies: AncLalusië, Castilië, Arragon,
Leon en Toledo, üp het oogenblik dat bet
verbannings'decreet werd ondprteekead
had de orde in Spanje 77 huizen. Boven
dien waren er 643 Spaansche JesuAeten m
Zuid-Amerika en andere missielanden
werkzaam.
Men kan zich eenig denkbeeld vormen
van het werk, dat de Sociëteit van Jezus
voor Spanje heeft verricht, als men weet,
hoeveel wetenschappelijke instituten en in
richtingen van onderwijs door de Jesuieten
werden gesticht.
Zij bestuurden 23 lagere scholen.
In de groote steden hadden zij 21 mid-
d.elbare soholen.
De Jesuieten hadden twee laboratoria
voor Paidometrie, die onder leiding ston
den van den beroemden psycholoog Dr.
Fernando Palmes. Verder werden door de
Jesuieten opgericht en in stand gehouden
drie handelshoogescholen met ieder onge
veer 700 studenten en een afzonderlijke in
richting voor handelswetenschappen waar
300 studenten kosteloos onderricht ontvin-
Onder do inrichtingen voor Hooger On
derwijs geniet vooral de Technische Hoo-
geschool van Areneros een groote ver
maardheid. Behalve de gewone colleges
worden hier des avonds nog cursussen ge
geven waaraan door meer dan 500 am
bachtslieden werd deelgenomen.
Ook het Scheikundig instituut te Sar-
ria bij Ba-rcelona, onder-leiding van twee
eminente geleerden dr. Vittoria S.J. en
dr. Sasz S.J. is beroemd om zijn speciale
onderzoekingen op het gebied van de or
ganische scheikunde; deze inrichting kan
de toets der critiek met de beste rijksin
stellingen uit Europa en Amerika glansrijk
doorstaan. Aan dit instituut is ook ver
bonden het Biologisch laboratorium van
dr. Pujiola S.J., die een specialiteit is op
het gebied van embryologisch onderzoek.
De meest bekende onderwijsinrichting is
het Handelsinstituut van Deusto met 300
studenten.
Geen sterrekundige kan- de publicaties
missen van het astronomisch obsèrvatroium
te Tortosa, dat in 1904 door Pater Oirera
S.J. werd gesticht. Te.Gartajo bij Granada
hadden de Jesuieten een eigen observato
rium voor Seismologie (om aardbevingen te
registreeren). Behalve de drie colleges
voor Godgeleerdheid en wijsbegeerte uit
sluitend voor de leden van hunne orde,
gaven de Jesuieten onderwijs aan bet
Pauselijk Seminarie te Comilla-s waar
350 leerlingen studeerden en ook nog aan
6 Klein-Seminaries. In de huizen der
Jesuieten trof men bibliotheken aan
waarin meer dan 50.000 boeken stonden.
Het Sociologisch Instituut te Madrid
geeft een eigen tijdschrift uit en organi
seert studieclubs voor sociologie enaan
verwante vakken. De groote apostel der
landarbeiders en spoorwegambtenaren
pater Me var es S.J. stichtte meerdere
honderden van zulke studieclubs.
Pater Salvaverri S.J. was de grond
legger van het instituut voor Vacantie-
kolonies der arbeiders.
De zeemanshuizen in Malaga en ande
re havensteden staan allen onder leiding
der Jesuiten.
Duizenden zieken werden in de hospi
talen der Jesuiten gratis verpleegd.
Het is absoluut onmogelijk om ook
maar bij benadering te schatten wat de
Jesuieten voor Spanje hebben tot stand
gebracht. Een vluchtige blik in iedere
Spaansche bibliotheek zal duidelijk de-
monstreeren den omvang van den weten-
schappelijken arbeid der Spaansche Je
suieten.
In 1924 alleen hebben zij 680 werken
uitgegeven van opvoedkundigen aard.
Het welbekende katholieke dagblad
„El Debate" is niet een Jesuitenkrant
zooals beweerd werd, maar wel hebben
enkele bekende Paters Jesuiten hun ge
regelde medewerking verleend.
En, ondanks dat alles, zijn de Jesuieten
door de Spaansche regeeririg als misda
digers behandeld!
De geschiedenis zal een volkomen-juist
oordeel hierover kunnen vellen. Maar wij
kunnen toch op den dag van vandaag wel
met zekerheid constateeren, dat er een
tergende onrechtvaardigheid ten opzichte
van de Jesuieten is bedreven.
Maarprotesteeren daartegen dan
niet de goed-willende, de trouwe Katholie
ken in Spanje? Die zijn er toch ook nog
wel! Ongetwijfeld zijn die er, God-dank!
En hun aantal zal grooter zijn, dan men
VOORZITTER HENDERSON HOUDT DE OPENINGSREDE.
De vóór-geschiedenis* gereleveerd.
De opening.
In aanwezigheid van vertegenwoordi
gers van 64 staten is gistermiddag om half
vijf (Zw.) Tijd) in het Batiment Electoral,
waarin anders de jaarlijksche plenaire zit
tingen van den volkenbond worden gehou
den, de wereldontwapeningsconferentie
geopend.
De voorzitter Arthur Henderson opende
met een tweetal forsche tikken de confe
rentie en sprak een openingsrede uit,
welke door de radio werd rondgezonden.
Een terugblik.
De raad va-n den volkenbond besloot in
Januari 1931, overeenkomstig den wensch,
geuit door de assembléé van September
1930, dat deze conferentie in de maand Fe
bruari van dit jaar zou aanvangen.
Het is thans een moment van historische
beteekenis, aldus Henderson. Alvorens
tot mijn voornaamste onderwerp over te
gaan, gevoel ik mij gedrongen melding te
ma-ken van de tragische omstandigheid, dat
deze conferentie, wier doel het i-s verdere
maatregelen te beramen voor het behoud
van den vrede, haar werkzaamheden moet
aanvangen op een tijdstip, waarop zulk een
hoogst ernstige toestand bestaat in het
Verre Oosten.
De noodzaak gebiedt, dat alle ondertee
kenaars van het statuut van den volken
bond en van het pact Briand-Kellogg, zich
tot plicht zullen stellen, de strikte eerbie
diging te verzekeren van dezen dubbelen
waarborg tegen daden van oorlog en ge
weld.
Eenig feit in de wereld
geschiedenis.
In de wereldgeschiedenis vertegenwoor
digt deze conferentie een eenig feit. Niet
allen de staten-leden van den bond heb
ben hunne afgevaardigden gezonden, maar
ook eenige niet-leden zijn vertegenwoor
digd. Woordvoerders van 17 honderd mil-
lioen zielen zijn hier bijeen. Er is geen le
vend wezen, hetzij in de groote industrie
centra, in de woestijnen van Afrika, in de
wildernis van het Oosten, of te midden
van het ijs der Poolstreken, dat hier niet
iemand heeft om in zijn naam te spreken.
Het is dan ook overbodig uit te weiden
over het representatieve karakter dezer
conferentie de belangrijkste internatio
nale bijeenkomst sinds het einde van den
wereldoorlog. Ik kan volstaan met de me-
deeeling, dat ongeveer 60 regeeringen hier
zijn vertegenwoordigd. Nog nooit tevoren
hebben wij een zoo machtig en indruk
wekkend aantal minsters vereenigd ge
zien, als thans zijn afgevaardigd naar deze
conferentie.
.Omvang der taak.
Daar geen officieele agenda is gepubli
ceerd is het in de eerste plaats van be
lang, dat wij den omvang onzer taak begrij
pen.
Welke is dan die taak? Naar mijn mee
ning kan zij in drie punten worden samen
gevat:
a-. tot gezamenlijke overeenstemming te
geraken omtrent een vast omschreven pro
gramma van practische voorstellen, ten
einde spoedig een belangrijke en beper
king van alle nationale bewapeningen te
verzekeren;
b. vast te stellen,, dat geen andere be
wapeningen onderhouden mogen worden,
buiten die, welke zijn toegestaan volgens
de bepalingen, wlke dit verdrag, krachtens
hetwelk alle hier vertegenwoordigde vol
keren zich verplichten, algemeens ontwa
pening als hun gemeenschappelijk eind
doel te beschouwen
vermoedt uit de klaarblijkelijke feiten van
hun onmacht onmacht, die een gevolg
is van gemis aan organisatie!
Maar den protesteerenden Katholieken
wordt het verprotesteeren belet!
Een bericht uit Barcelona meldt:
De gouverneur van Gatalonië heeft
alle betoogingen en vergaderingen die
ten doel hebben om te protesteeren tegen
de ontbinding van de orde der Jesuieten
verboden.
Zóó wordt er in Spanje momenteel ge
terroriseerd
de mogelijkheid te overwegen van de
geregelde bijeenroeping, met redelijke kor
te tusschenpoozen, van gelijksoortige con
ferenties, teneinde een gestadigen voort-
g naar ons einddoel te verzekeren zon
der af te wijken van ons streven reeds nu
een zoo groot mogelijk resultaat te berei
ken.
De opstelling van een dergelijk verdrag
sluit in zich de geheele oplossing van het
probleem van oorlog en vrede.
Het is overbodig, de ontstellende kos
ten van verschillenden aard in herinnering
te brengen, welke de wereldoorlog ons
heeft nagelaten. Het is eveneens overbo
dig, te trachten u een beschrijving te ge
ven van de ontzettende ramp, welke een
„volgende oorlog" voor de wereld zou be-
teekenen. Ik ben er van overtuigd, dat in
deze groote zaal ieder gedelegeerde vurig
hoopt en bidt, dat de menschheid ge
spaard moge blijven voor een onheil, waar
van het onmogeliik is zich de verschrik-
kineen te verbeelden.
De aandacht der gansche wereld richt
zich op ons voor de verwezenlijking van
een definitieven vooruitgang opden weg
naar algemeene ontwapening.
Het vredeswerk van den
Volkenbond.
De volkenbond, op wiens initaitief wij
hier te zamen zijn, heeft sinds zijn oprich
ting voortdurend gewerkt voor de organi
satie van den vrede.
De raad benoemde gedeurende het eer
ste jaar van zijn bestaan de permanente
raadgevende commissie voor militaire
vloot- en luchtvaartkwesties, een lichaam,
samengesteld uit technische deskundigen,
aangewezen door de landen, die in den
raad vertegenwoordigd waren.
De eerste volkenbondsvergadering zag
echter reeds in, dat ontwapening meer be-
teekende dan een technische kwestie en
dat het voor de practische oplossing er
van noodzakelijk was, bovendien een aan
tal politieke, sociale en economische pro
blemen onder het oog te zien.
Dienovereenkomstig besloot zij de basis
van het onderzoek te verbreeden en be
noemde tot dit doel een tijdelijke gemeng
de commissie, samengesteld uit erkende
autoriteiten op het gebied der aangelegen
heden, welke in studie dienden te worden
genomen. Deze commissie werkte geduren
de vier jaren en bleef voortbestaan tot de
a-ssemblée van 1924.
Gedurende haar besprekingen werd het
meerendeel der problemen behandeld,
waarmede wij langzamerhand zoo ver
trouwd zijn geraakt. Vele dezer problemen
bewogen zich, zooals te verwachten was,
om het noodzakelijkerwijze na 3 ver
band tusschen ontwapening en veiligheid.
Men begon het in sommige kringen als
een axioma te beschouwen, dat ontwape
ning 'gelijken tred moet houden met de
ontwikkeling der veiligheid en dat haar
verwezenlijking van die veiligheid afhan
kelijk was. Hiertegenover stonden degenen,
die meenden, dat de veiligheid der volke
ren niet verzekerd zou zijn, voordat zij ont
wapend hadden. Zij drongen er van hun
kant sterk op aan, het probleem van de
andere zijde aan te vatten. Hier was we
der het begin van den vicieusen cirkel.
Na veel moeilijkheden deed de Assem-
blée in 1924 een forsche poging in de rich
ting van den vrede h.l. het bekende proto
col van Genève, waarin o.a. het beginsel
van de verplichte arbitrage voor alle ge
schillen werd aangenomen.
Het bleek echter reeds in het begin van
1925, dat 't protocol, dat door de vorige
assemblée was aangenomen en geteekend
door 14 Staten, niet algemeen zou worden
aanvaard. Dienovereenkomstig werd het
protocol terzijde geschoven terwille van die
gedeeltelijke toepassing van het regionale
systeem, welke spoedig zou worden be
lichaamd in de verdragen van Looarno,
welke werden bekrachtigd op 1 December
1925.
Toen de betrekkingen tusschen de vol
ken aldus waren verbeterd, werd de voor
bereidende ontwapeningscommissie in 1925
ingesteld.
De huidige bijeenkomst is te beschouwen
als het resultaat van het werk dezer com
missie.
Het door haar samengesteld ontwerp
verdrag voor de beperking en vermindering
der bewapeningen was gereed in Decem
ber 1930. Het geeft derhalcve de resulaten
i weer van vijf jaren van voorbereiding en
onderhandeling. Het is bestemd, een lei
draad te vormen, volgens welke de beper
king en vermindering der bewapeningen
kan worden tot stand gebracht. Het geeft
zekere werkwijzen aan, maar bevat geen
cijfers en het zal de taak zijn van deze con
ferentie den practischen omvang van het
verdrag te bepalen.
Ontwapening en financieele
crisis.
Ten slotte behandelde spr. het verband
tusschen ontwapening en financieele
crisis.
Het is moeilijk een algemeen geldende
waardeaanduiding voor de bewapeningen
van de verschillende landen te vinden. Ik
veroorloof mij echter u een cijfer te noe-
mn, dat is vastgesteld door de bevoegde
afdeelingen van het secretariaat en dat
het gemiddelde vertegenwoordigt van de
militaire uitgaven van 61 landen geduren
de de laatste 4 of 5 jaren.
Dit totale cijfer wijst aan het enorme
bedrag van 4 duizend millieon dollar per
jaar. Het zal echter niet noodig zijn, de
parlementen en belastingbetalers der ver
schillende landen te herinneren aan de
sommen, die zij onderscheidelijk hebben
bij te dragen voor bewapeningsdoeleinden
en aan het deel van het nationale inko
men, dat bestemd is voor betaling van
vroegere oorlogskosten en de toebereidse
len voor toekomstige oorlogen.
Kunnen wij twijfelen aan de gevoelens,
waarmede een defintieve vooruitgang zou
richting van algemeene ontwapening zou
worden ontvangen, welke onmiddellijk ver
lichting zou brengen van den zwaren druk
der financieele lasten en de oplossing zou
bevorderen van de ernstige financieele
moeilijkbeden, waaronder de wereid thans
gaat gebukt?
De wereld eischt ontwapening. De we
reld heeft dringend behoefte aan ontwape
ning. Het is in onze macht het stramien
der komende geschiedenis te helpen ma
ken. Achter alle technische verwikkelin
gen betreffende omvang der legers, kaliber
der kanonnen, tonnage, categorieën en
dergelijke bevindt zich het welzijn der
menschheid en de toekomst onzer bescha
ving.
Ik weiger zelfs de mogelijkheid van mis
lukking te overwegen. Want in dat geval
kan niemand instaan voor de fataje gevol
gen. Eén ding is zeker: de wereld zou we
derom terugvallen tot don gevaarlijken
wedloop tusschen de zich snel uitbreidende
bewapeningen. Dit is het onverbiddelijk
alternatief voor succes.
Laten wij onze taak aanvaarden in de
stellige overtuiging, dat het aan ons is,
door het werk, dat wij zullen verrichten,
de besluiten, die wij zullen nemen, de mate
van overeenstemming, die wij zullen be
reiken, de volkeren binnen te leiden in het
beloofde land.
HET GEVAL-K0RS IN DE BELGISCHE
KAMER.
Interpellaties niet doorgegaan.
De correspondent van het „Vad." "te
Brussel meldt:
Voor de interpellatie over de terugwij
zing aan de Néderlandsoh-Belgische grens
van den Nederlandsohen geestelijke, prof.
Kors, uit Nijmegen, en de verbieding der
vredesbetoogingen te Kortrijk en te Leu
ven, waren Dinsdagmiddag veel studenten
uit Leuven naar de Kamer gekomen. Zij
vulden een deel der publieke en gereser
veerde tribunes. Er werd een paar uur lang
gedebatteerd over de niet-toepassing van
de achturen-wet, maar de interpellaties
over de verboden vredesbetoogingen kwa
men niet aan de beurt. De katholieke in-
terpellanten waren trouwens afwezig. De
Vlaamsch-nationale interpellant mr. Rom-
cee en de minister van justitie waren er
wel, maar de president verklaarde, dat de
interpellaties om onvoorziene redenen niet
konden doorgaan.
Nog vóór een der aanwezige Kamerleden
een vraag had kunnen stellen, was de ver
gadering opgeheven.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De groote ontwapeningsconferentie gis
termiddag te Genève door Henderson ge
opend. (Ie pagina).
Krachtige interventie der mogendheden
in het conflict tusschen China en Japan.
Buitenl. 2e blad).
De „Osservatore Romano" over de
Spaansche Jezuieten. (Buitenl. 2e blad).
Een hevige aardbeving op Cuba. (Tele
grammen).
BINNENLAND.
Op 1 Mei treedt de wettelijke winkel
sluiting in werking. (1ste blad).
Hulp aan kleine boeren en tuinders.
(lste blad).
Bij een roofoverval op het postkantoor
te Stadskanaal werd een bedrag van 1000
buit gemaakt. (Gem. Ber. 2de blad).
Nog een arrestatie in verband met den
roofoverval te Helmond. (Gem. Ber. 2de
blad).
Een reddingsboot door explosie in de
lucht gevlogen. (Gem. Ber. 2de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De landenwedstrijd R. K. Nederland—
R. K. Duitschland op 29 Mei te Arnhem.
(2de blad).
De bobslee „Deutschland II" bij de
Olymp. winterspelen eveneens verongelukt.
(2de blad).
De loting voor den Daviscup. (2de blad).
WINKELSLUITINGSWET.
INWERKING TREDING OP 1 MEI A.S.
Gistarenoohtend vermeldden wij een be
richt van het „Handelsblad", dat de in wer-
kingtreding van de Winkelsluitingswet,
welke op 1 Maart a.s. was vastgesteld, nog
eenigen tijd. zou worden opgeschort.
Thans vernemen wij nader, dat de wet
definitief in werking zal tredon op 1
Mei a.s.
DE CONTINGENTEERING VAN
VLEESCH.
De desbetreffende Koninklijke besluiten.
Bij Kon. besluit van 30 Januari no. 7
zijn eenige wijzigingen en aanvullingen ge
bracht in de bekende besluiten van 23 Ja
nuari betreffende den invoer van buiten-
Landsch vleesch.
Artikel 10 van voornoemde besluiten
wordt gelezen als volgt:
1. Door of vanwege onzen minister kun
nen bijzondere vergunningen worden ver
strekt, indien en zoolang mocht blijken, dat
de invoer van de in dit besluit genoemde
goederen uit eenig land gedurende den in
artikel l genoemden termijn minder zou
bedragen dan de volgens dat artikel voor
dat land bepaalde hoeveelheid.
2. Door of vanwege Onzen Minister kun
nen, in afwijking van het bepaalde in arti
kel 1 en het derde lid van artikel 2, bij
zondere vergunningen worden verstrekt:
a. voor den invoer van de in dit besluit
bedoelde goederen, die bij het in werking
treden van dit besluit reeds ten recht-
streekschen invoer naar Nederland zijn
verzonden;
b. indien door bijzondere omstandighe
den de nauwkeurige boepassing van het be
paalde in artikel 1 en in het derde lid van
artikel 2 op overwegende practische be
zwaren zou stuiten.
Dit besluit treedt in werking met ingang
van den dag na dien der dagteekening ma
de Nederlandsche Staatscouraht, waarin
het is geplaatst (dw.z. op heden. Red.).
Sluit geen contracten voor de levering van IJS.
BINNENKORT BEZORGEN WIJ U IJS, TEGEN
AANMERKELIJK LAGEREN PRIJS.
N.V. Vereenigde Ijsfabrieken, IJmuiden - Telef. 73
N.V, Ijsfabriek voor de Vischhandelwereen., IJmuiden
