23ste Jaargang
DINSDAG 8 DECEMBER 1931
No. 7073
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BINNENLAND
DE RAMP VAN DE „OOIEVAAR"
KERKNIEUWS
NED OOST-INDÏE
3)e
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
DE KOSTEN VAN ONS LEVENS
ONDERHOUD.
Van Juni 1929 tot September 1931 gedaald
met 17 pCt.
In de (R.-K.) „Middenstander" schrijft
H. (mr. van Hellenberg Hubar):
In alle toonaarden boort men zingen, dat
van een verlaging van de kleinhandelsprij
zen vrijwel niets te bemerken is. De groot-
handelsprijzen zijn geweldig gedaald en de
middenstand houdt de prijzen hoog.
Wij hebben nagegaan, of we aan de hand
van de publicaties van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek over groothandels-
prijzen, kleinhandelsprijzen en kosten een
antwoord kunnen geven op de vraag hoe
zeer de kleinhandelsprijzen van 1929 zijn
Het Centraal Bureau verzamelt regelma
tig gegevens omtrent de kleinhandelsprij
zen van een aantal voedings- en genotmid
delen in tien groote gemeenten. De gege
vens betreffen een 46-tal artikelen, onder
gebracht in vijf groepen, n.l. brood en be
schuit; meelspijzen en grutterswaren;
melk, kaas en eieren; vleesch, oliën en vet
ten; kruidenierswaren en genotmiddelen.
Wanneer men nu den aldus berekenden
kleinhandelsprijs van alle 46 artikelen ge
zamenlijk in 1929 vergelijkt met den prijs
van September 1931, dan ziet men dat do
prijs verlaagd is sinds 1929 met niet min
der dan 20 pCt.
De artikelen, welke- zoo juist zijn ge
noemd, vormen slechts een deel der arti
kelen, welke men noodig heeft om te leven.
Daarbij behooren ook kleeding, schoeisel,
huisvesting enz. Bovendien mag niet wor
den vergeten, dat men van het eene arti
kel veel meer verbruikt dan van het an
dere artikel. Een prijsdaling van brood van
10 pCt. is voor den .consument van veel
meer beteekenis dan een gelijke prijsdaling
van stroop. Voor de beoordeeling van de
vraag, van welke beteekenis de prijsdaling
voor den consument is, heeft men meer aan
de gegevens betreffende de kosten van le
vensonderhoud. In de kosten van levens
onderhoud vindt men immers terug alle
uitgaven, wtelke men vcor zijn levenson
derhoud doet, en deze uitgaven ook in de
juiste onderlinge verhouding.
Zoowel het Bureau voor dc Statistiek der
gemeente Amsterdam als het Statistisch
Bureau der gemeente 's Gravenhage bere
kenen regelmatig de kosten van levenson
derhoud o.a. van arbeidersgezinnen. Wan
neer we de cijfers van Amsterdam bezien,
dan blijkt, dat ter voorziening in het levens
onderhoud in Juni 1929 per gezinseenhsid
werd uitgegeven 10.53 en in September
1931 moest worden betaald 9.43 dat is
dus 1.10 minder of ruim 10 pCt.
Dus in ruim twee jaren tijds zijn de kos
ten van levensonderhoud met ruim 10 pCt.
gedaald. Dit is niet weinig, maar' waar
schijnlijk toch minder dan velen hadden
gedacht. Daarom is een nadere beschou
wing van de kosten van levensonderhoud
wel gewenscht.
We zien dan, dat de kosten van levens
middelen, kleeding en schoeisel alle mm
of meer belangrijk zijn gedaald. Verschil
lende andere posten zijn niet gedaald,
soms zelfs gestegen.
Zoo zien we, dat de onderstaande posten
het volgende beeld vertoonen:
Juni '29 Sept. '31
Huishuur 1.58 H 1.64 V*
Gas, electriciteit 36 34 y3
Fondsgelden 58 y2 58 H
Contributie (period.) 4545y2
Ontspanng 1* 18
Spoor, tram 15 15^
Diversen (incl. hulp
in de huishouding) 62 60)^
3.94 3.97
Het is opvallend, dat al deze kosten,
welke tezamen een heel bedrag vormen,
practisch geheel buiten den invloed van
den kleinhandel vallen. Juist die uitgaven,
waarop de kleinhandelaar geen invloed fcan
oefenen, zijn zoo al gedaald verreweg
het minste gedaald. Wanneer we nu deze
kosten uitschakelen en alleen letten op het
beloop der kosten, waarop de kleinhandel
wel invloed oefent, dan zien we dat de kos
ten van levensonderhoud van Juni 1929 tot
September 1931 zijn gedaald van 6.59 op
5.46 J4, of wel met 17 pCt. Een daling, wel
ke zeker niet onbelangrijk kan worden ge
noemd.
UIT DE MEUBELINDUSTRIE.
Het collectief arbeidscontract opgezegd
De besturen van de werkgeversorganisa
ties in de meubelindustrie hebben aan de
Moderne, Chr. en R.-K. meubelmakersbon
den meegedeeld, dat zij de collectieve ar
beidsovereenkomst niet ongewijzigd wen-
schen te verlengen. Ook de bond van fa
brikanten in de massa-meubelindustrie
heeft voor zijn leden te Stadskanaal, Fra-
neker, Joure, Krommenie en Utrecht het
contract opgezegd. De loonovereonkomsten
eindigen 27 Febr. aa.
WIERSMA'S LAATSTE OOGENBLIKKEN.
Wat de bemanning van de „Ekster" zag.
NADERE BIJZONDERHEDEN.
Aneta vernam gisteren in den loop van
den dag nog de volgende nadere bijzonder
heden omtrent de ramp van „De Ooie
vaar":
Uit Medan werd gemeld, dat de beman
ning van „Dè Ekster", die Zondagmiddag
op de heenreis naar Indië te Bangkok aan
kwam, zeer diep onder den indruk was van
het ongeluk. Zij waren pas gewaar gewor
den wat er gebeurd was bij de landing op
het vliegveld Don Muang, daar zij in
Rangoon geen bericht van de ramp hadden
ontvangen. «Toen zij boven het vliegveld
Don Muang vlogen, zeide-de eerste piloot
Hondong: „Daar ligt iets", waarop zij tot
aller ontsteltenis het wrak van de
„Ooievaar" ontdekten, dat omgekeerd lag
in een nat pa-diveld. Oogenschijnlijk leek
het toestel intact, alleen de voorste mo
tor was naar boven geschoten, terwijl de
zijmotoren op de gewone plaats waren.
Omtrent het ongeluk zelf kan nog wor
den gemeld, dat de eerste piloot, van de
„Ooievaar", de heer Wiersma, nadat hij
uit de vernielde cabine van het vliegtuig
was bevrijd, ontzettend leed. Hij sprak
niet, hoewel hij niet steeds buiten bewust
zijn was, doch vroeg in het ziekenhuis te
Bangkok lachend om morfine. Na korten
tijd gaf hij den geest, zonder verder ge
sproken te hebben.
Binnen een half uur na het ongeluk was
een brigade voor hulpverleening op de
plaats van de ramp aangekomen, waar een
halve meter water stond. De gewonden
werden op brancards vervoerd, terwijl een
extra-trein ter beschikking werd gesteld
om hen naar Bangkok over te brengen.
Dat van overbelasting van het toestel
geen sprake is geweest, blijkt wel uit het
feit, dafc de „Ooievaar" slechts 150 gallons
benzine aan boord had, hetgeen de helft
is van de gebruikelijke hoeveelheid, om
dat te Rangoon, waar de passagier Borg
zou uitstappen, benzine kon worden inge
nomen. Het vliegtuig is na. het vliegveld
afgetaxied te hebben, over een sloot, ver
volgens over een weg, daarna weer over
een sloot gegleden, om ten slotte tegen
een dijkje te botsen, met het bekende fa
tale gevolg.
De bemanning van de „Ekster" kon de
begrafenis niet afwachten, doch namens
haar werden bloemen op het graf neerge
legd voor hun kameraden en de passagiers,
die bij dit ongeluk om het leven zijn geko
men. De Nederlandsche kolonie is van plan
een monument op het graf op te richten.
Te Batavia veroorzaakte het bericht
van de ramp algemeene ontroering. Vele
Bataviasche instellingen hesohen de vlag
halfstok. Te Medan gelastten de inrich
tingen van vermaak de muziek af.
Het „Bat. -Nieuwsblad" schrijft, dat alle
crisisgerucht wordt overstemd door het be
richt van het ongeluk dat de „Ooievaar"
is overkomen. Drie vertrouwde namen zijn
door den dood geschrapt van, de lijst der
Nederlandsche luchtvaarders. De „Java-
bode" is overtuigd, dat onze piloten met
energie zullen voortwerken aan Neder
lands internationale luchtvaarttaak.
Een nader bericht uit Medan zegt, dat
de bemanning van de „Ekster" te Bangkok
geen toestemming kreeg om Van Zadel-
hoff in het ziekenhuis te bezoeken, zoodat
zij slechts uit den mond van autoriteiten
de toedracht van het. ongeval heeft ver
nomen. De mecanicien van de „Ekster", de
ljeer De Jong, zeide, dat hij boven het
vliegveld vliegende, niet gedacht had, dat
het ongeluk zoo ernstig was geweest. De
romp van het toestel was intact, zooals
meestal bij deze vliegtuigen het geval is,
daar er heel wat moet gebeuren eer de
romp vernield wordt. „Nog hoor ik Kotte
mopperen", zoo j-eide de heer De Jong, „dat
hij door inschuiving van „De Duif" voor
mogelijk oppikking van dc Australische
mail, met St. Xicolaas niet thuis kon zijn.
Daarop had hij zoo gehoopt, maar het ging
niet. Nu komt hij nooit meer thuis
De Siameesohe autoriteiten hebben zich
zeer behulpzaam getoond en de verleende
hulp wordt zeer geprezen. Brancards wa
ren binnen een half uur aanwezig, terwijl
het vliegveld Don Muang meer dan 25
K.M. buiten Bangkok ligt. De piloot
Hondong deelde meO- "*dat de -menschen,
die op het vliegveld aanwezig waren niet
veel vertelden. Na aankomst van de „Ek
ster" ging iedereen weg, daar direct daar
op het laatste treintje naar Bangkok ver
trok. De vliegers overnachtten op het ver
laten vliegveld.
Uit Bangkok wordt nog gemeld, dat de
toestand van den heer Van Zadelhoff voor
uitgaande is ook kolonel Brinsmead gaat
iets vooruit.
Deelnemng van H. M. de
Koningirr.
H. M. de Koningin heeft aan de K. L. M.
Haar deelneming betuigd, met het ongeval
te Bangkok en verzocht Haar deelneming
aan de nagelaten betrekkingen over te
brengen.
Deelneming uit Engeland.
Lord Londonderry, staatssecretaris voor
luchtvaart heeft namens deu Luchtvaart-
raad aan de Nederlandsche regeering een
condolatietelegram gezonden, waarin hij
zijn diepgevoelde deelneming betuigt met
het ernstige ongeluk te Bangkok dat door
hem diep betreurd wordt.
Ook de directeur-generaal der P. T. T.,
ir. Damme, heeft in een schrijven aan de
directie der K. L. M. zijn hartelijke deelne
ming betuigd met de ramp van het post
vliegtuig „Ooievaar".
HET CONFLICT IN DE TWENTSCHE
TEXTIELINDUSTRIE.
Overeenstemming over de staking van
14 December.
De besturen van de drie samenwerkende
textielarbeidersorganisaties de „Eendracht"
„St. Lambertus" en „Unitas" kwamen Vrij
dagmiddag geruimen tijd in vergadering
bijeen. De besprekingen liepen hoofdzake
lijk over de voorbereiding betreffende de
groote staking, welke op 14 December zal
ingaan. Ten aanzien van dit punt werd vol
ledige overeenstemming bereikt. In den
loop der volgende week zal met de betrok
ken bondsleden in Twente worden verga
derd.
DE ARBEIDSWET.
En Zaterdag 2 Jan.
De minister van arbeid, handel en nij
verheid heeft hoofden of bestuurders van
ondernemingen in alle gemeenten des Rijks,
in wier fabrieken of werkplaatsen of on
derdeden daarvan op Zaterdag 2 Januari
1932 geen arbeid wordt verricht-, in afwij
king van het bepaalde bij artikel 24 der Ar
beidswet 1919, vergund, het aantal daar
door verzuimde uren, toi een maximum van
5 1/2 uur, te doen inhalen op ten hoogste
elf achtereenvolgende werkdagen, vallende
in het tijdvak van 16 Deeembv.1*- 1931 tot- en
met 18 Januari 1932, met uitzondering van
de Zaterdagen, en met dien verstande, dat
de werktijd per dag ten hoogste 9 1/2 uur
mag bedragen, en verder onder voorwaarde,
dat de arb*idst W »an d® betrokker arbei-
ers in zijn geheel is gelegen tusschen 7 uur
des voormiddags en 7 uur des namiddags,
of, in de gevallen, waarin krachtens het
Werktijdenbesluit voor fabrieken of werk
plaatsen 1923 ruimere tijdgrenzen zijn toe
gestaan, tusschen de daar aangegeven tijd
grenzen, en als dan met dien verstande, dat
de arbeid van jeugdige personen en vrou
wen op twee achtereenvolgende dagen
moet zijn afgewisseld door een rustigtijd
van ten minste 11 uren achtereen.
De functie van Opperbrandmeester.
Men herinnert zich, dat bij de gemeente
raadsverkiezingen in Juni de heer A. van
Beek te Made werd gekozen tot'lid van den
raad aldaar. De minderheid van den raad
maakte daartegen bezwaar, omdat de heer
van Beek opperbrandmeester was. Gedepu
teerde Staten van Noord-Brabant verklaar
den genoemden heer gekozen. De Kroon
heeft nu besloten het besluit tot niet-toe-
lating van den heer van Beek te handha-
J. W. F. Bredius. t
Te Bussum is overleden de heer J. W. F.
Bredius, die zich voor de Katholieken van
Amsterdam zoowel op charitatief als an
der gebied groote verdiensten heeft ver
worven. Bovenal heeft de heer Bredius zich
buitengewoon veel moeite gegeven voor 'iet
welslagen der Eucharistische C'ongip^en
te Amsterdam. De overledene werd onder-
coheiden met het eerekrui* Pro Ecclesia et
Pontifio®
DE LINKER OPPOSITIE IN DE
S. D. A. P.
Het partijbestuur neemt be
sluiten tegen den geest van
den linkervleugel. P. J.
Schmidt treedt dientengevolge
af als bestuurslid.
Zaterdag is in het gebouw van het se
cretariaat der S. D. A. P. te Amsterdam
een vergadering van het partijbestuur ge
houden, waar volgens een bericht in het
Volksblad naar aanleiding van een aantal
ingekomen brieven en voorstellen, alle do
interne verhoudingen in de partij, de posi
tie van de partij naar buiten en daar
mede ook de eenheid van de partij raken
de, uitvoerige besprekingen hebben plaats
had.
Hierbij kwam ter sprake een aantal me
dedeelingen van afdeelingen over inge
diende moties, die kennelijk wijzen op een
georganiseerde oppositie in de partij, ge
voerd door een aantal der aanhanger» van
don z.g. linkervleugel; een door P. J.
Scjimidt (een der voorgangers van dien lin
kervleugel) ingediend voorstel om afkeu
ring uit te spreken over de leden van den
omroepraad der V.A.R.A. terzake van het
niet doorlaten van eenige passages in een
door hem uit te spreken redeeen pro
test van Schmidt tegen het zitting nemen
in het nationaal crisis-comitéde door
Schmidt opgeworpen vraag, óf de partij
of partijgenootcn zich hangende het con
flict in de textielindustrie in Twente in het
openbaar hebben uit te spreken over het
beleid van het hoofdbestuur van den Tex-
tielarbeidersbond en van het N.V.V. in dit
conf'.ict; en nog eenige andere punton.
Het bestuur der S. D. A. P. acht bet
begrijpelijk, dat ten gevolge van toeval
lige besprekingen onder partijgenooten wel
een gezamenlijk voorstellen van gelijke
strekking in verschillende afdeelingen wor
den ingediend, maar het acht hot ontoe
laatbaar wijl voor de partijdiscipline
schadelijk en voor de partij-eenheid ge
vaarlijk dat een groep partijgenootcn
regelmatig bijeenkomt om, als georgani
seerde oppositie in de partij afspraken te
maken en tegenleiding te geven. Dat dit
laatste onmiskenbaar het geval is, valt uit,
in verschillende plaatsen in verscheidene
afdeelingen, ingediende moties en bij het
partijbestuur ingekomen mededeelingen, af
te leiden. Het bestuur verlaart dit optre
den als ongeoorloofd en zal over de maat-
regelen, die dienen te worden genomen
om de partij tegen de uit dit desorganisee-
rend optreden ontstane gevaren te be
schermen, met de betrokken afdeelingen
in overleg treden.
Ten aanzien van de in het textielcon-
flict door de bevoegde besturen gegeven
leiding sprak het bestuur uit, dat even-
tueole critiek op deze leiding thans van de
partij uit niet dient te worden uitgeoefend
en dat daarover thans ook in hot weekblad
Do Sociaal-Democraat niet behoort te wor
den geschreven.
De motie van afkeuring tegen de leden
van den omroepraad der V.A.R.A. werd
door het bestuur met op twee na alge
meene stemmen verworpen, op grond van
de overweging, dat de omroepraad slechts
heeft gedaan wat zijn taak was, n.l. te ver
hinderen, dat voor den microfoon der V.
A. R. A. in zake beginsel- en tacrickvra-
gen meeningen worden gepropageerd, die
niet als de meeningen van de sociaal-demo
cratische arbeidersbeweging gelden. Met
censuur in dezen zin, dat afwijkende mee
ningen in de partij niet tol. uitng zouden
mogen komen, heeft dit niets te maken.
Na deze beslising van het bestuur deel
de de heer P. J. Schmidt mede, dat hij als
bestuurslid bedankte.
BENOEMINGEN.
In het Bisdom Haarlem.
Z. H. Exc. de Bisschop van Haarlem
heeft benoemd tot Pastoor te L e i m u i-
den den weleerw. heer A. Slijkerman; *.ot
Pa-stoor te Ierseke den weleerw. heer \V.
v. d. Berg, die kapelaan was te R'dam (H.
Lamb.) en tot kapelaan te IJmuiden den
weleerw. heer A. Coelen, die assistent was
te 's-Gravenhage (H. J-ac.).
])it nummer bestaat uit twee bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Het onderzoek naar Duitschlands beta
lingscapaciteit begonnen. (Buitenl. 1ste
blad).
Gandhi te Parijs. (Buitenl. 1ste blad).
De Volkenbondsraad geeft de kwestie
van een neutrale zone in Mandsjoerije op.
(Buitenl. 1ste blad).
BINNENLAND.
Nadere bijzonderheden omtrent de ramp
van de „Ooievaar" bij Bangkok. (Ie pagina)
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(Kerkn., 1ste blad).
Oneenigheid in het partijbestuur der S.
D. A. P. (1ste blad).
Het collectief arbeidscontract in de meu
belindustrie. (1ste blad).
LEIDEN.
Ged. Staten zouden zich hebben verzet
tegen de aankoop van grond aan den
Rijnsburgerweg, waartoe de gemeente
raad onlangs heeft besloten. (1ste blad).
DE GEMEENTERAAD VAN
LEIDEN BEHANDELT DE
BEGROOTING Bladz. 7 en 8
LEIDSCH CRISIS-COMITÉ.
Wij ontvingen van N.N. 5 gld. Voor meer
dere giften aan ons bureau of per giro
houden wij ons aanbevolen.
VIJF PERSONEN OVERLEDEN.
Na het eten van paddestoelen.
Aneta seint uit Boudowoso: Na het eten
van paddenstoelen zijn 17 menschen ernstig
ziek geworden. Vijf hunner zijn reeds over
leden.
DRIE POLITIEMANNEN GEDOOD.
Bij een poging tot arrestatie van
moordenaars.
Aneta seint uit Buitenzorg: Dc gouver
neur van Sumatra's Oostkust seinde d.d. 6
December, dat op 1 December bij oen po
ging tot arrestatie van drie moordenaars
nabij Koedap, onderafd. Sclat Pandjang,
afd. Bongkalis, twee agenten van dc veld
politie worden gedood. Den 'volgenden dag
vertrok een politie-opziener met vijf man
derwaarts. Deze moest zich in verband met
het gepleegde verzet, na een gevecht, waar
bij een agent werd gedood, terugtrekken.
De assistent-resident van Bergkalis ver
trok eveneen» 3 December daarheen, doch
de verzetsbende, die volgens de geruchten
20 man sterk is en in bezit van drie ka
rabijnen, drie klewangs en dertig patronen,
werd niet aangetroffen. De lijken der drie
gedoode agenten werden gevonden.. Veld
politie en bevolkingspatrouilles fcoekou
naar de bende, hetwelk zeer bemoeilijkt
wordt door het zware terrein. De hoofdcom
missaris heeft den tcchnischen leider van
de veldpolitie opdracht gegeven zich ten
spoedigste naar de plaats—van verzet te
begeven met tien scherpschutter» om zelf
de leiding en het onderzoek op zich te ne
men.
(Koedap is een plaatsje op <lo Noord
kust van het eiland Poelan Padang, behoo-
rende tot de eilandengroep, welke door do
Brouwerstraat van den vasten wal van Su
matra's Oostkust afdecling Bongkalis
is gescheiden.
Poelan Padang is, evenals de andere
eilanden, laag en moerassig en door smalle
zeestraten selat pandjang bcteekent
lang zoutwaterkanaal van de andere
eilanden gescheiden, zoodat do bende op
het eiland zelf vermoedelijk gemakkelijk
oen moeilijk vindbare en weinig toeganke
lijke schuilplaats kan vinden, maar ook per
prauw dc wijk kan nomen naar een der an
dere eilanden, die van dezelfde bodemge
steldheid zijn.
De veldpolitie-patrouilles zijn vermoede
lijk uitgezonden vanuit Benkgalis, de
hoofdstad aan de Zuidkust van het, ten
N. van Poelan Padang gelegen, eiland
Bangkalis, waar een assistent-resident ze
telt en tevens de technische leider der veld
politie, Koedap, het plaatsje in welks na
bijheid het treffen tusschen de politie en
de bende heeft plaats gehad, ligt in rechte
lijn op ongeveer 40 K.M. ten Z.O. van do
stad Bengkalis. Of de bende bestond uit
Ohineezen-zeeroovers, viasohers of hout-
i kapper*, of inlanders, meldt het telegram
I niet. Red.^
