3)e SeJdóelie Soti/ïcml
23ste Jaargang
DINSDAG 6 OCTOBER 1931
No. 7019
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Foor Leiden 19 cent pei week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franoo per poet f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné'a ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, buur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V Een rede van mgr. Aengenent.
De Bisschop van Haarlem, mgr. Aenge
nent, heeft te Haarlem op de oprichtings
vergadering van een afdeeling der Katho
lieke Jonge Werkgevers een ïede ge
houden over de wereldcrisis.
In den aanvang verklaarde Z. H. Exc.-:
„Ik acht mij niet competent, al de oorza
ken van de wereldcrisis op te noemen".
Deze verklaring is leerzaam leerzaam
voor degenen, voor wie het blijkbaar niet
de minste moeite kost, om een algeheele
verklaring van de wereldcrisis te geven
met een oplossing erbij, kant en klaar.
Maar dan vervolgde de Bisschop zijn
rede, opmerkend, dat hij toch wel eenige
belangrijke oorzaken van de wereldcrisis
kon aangeven.
En hij noemde eerst een drietal oorza
ken, gelegen buiten het kapitalistisch
productiestelsel: do wereldoorlog, de vor
ming van nieuwe onafhankelijke staten, de
hooge tolmuren.
't Is merkwaardig, dat Zondag op het
congres der S. D. A. P. te Rotterdam de
ledder Albarda in een bezadigde rede,
sprekend over de oorzaken van de wereld
crisis, óók de eerste en derde oorzaak, door
mgr. Aengenent genoemd, aanwees. Hij
zeide wel niet, zooals mgr. Aengenent, n a-
d r u k k e 1 ij k, dat de oorzaken van de
wereldcrisis ook buiten het kapitalistisch
productietselsel moeten worden gezocht
hij zou daardoor wel in een frappante
tegenspraak zijn gekomen met de dage-
lijksche uitvallen van de „Volk"-agitatie
maar hij gaf toch wel duidelijk eenige
van die oorzaken buiten het kapitalistisch
productiestelsel aan, zooals mgr. Aenge-
neri die ook heeft genoemd.
Mgr. Aengenent sprak dan verder over
de fouten van het kapitalistisch productie
stelsel, daarbij duidelijk aangevend, wat
onder kapitalistisch productiestelsel wordt
verstaan. Deze uiteenzetting den trou
wen lezers van onze courant zal ze niet
vreemd of onbekend zijn kan velen heel
nuttig zijn; wij raden de lezing ervan (op
blz. 5 van dit nummer) zeer aan.
V Zij, die verbitter ng wekken.
Daar zijn er, die zich, helaas, den ernst
van den toestand, waarin de wereld nu
verkeert, niet voldoende bewust zijn en die
daarom niet alles doen, wat zij kunnen,
om de oorzaken en gevolgen van de we
reldcrisis zoo veel mogelijk weg te
nemen of te verzachten.
Zoo schreven wij ongeveer gisteren in
een korte beschouwing naar aanleiding
van een apostolisch schrijven van Z. H.
den Paus over den nood, waarin de we-reld
verkeert, over de ellende, wellje op talloo-
zen drukt.
Maar, als wij dit feit constateeren, moe
ten daarnaast ook twee andere feiten on
der de ernstige aandacht worden ge
bracht.
Ten eerste, dal er ook zeer velen zijn, re
geerders en bestuurders, leiders van orga
nisaties en particulieren, die alles in het
werk stellen, om zoo veel mogelijk
de ellende van de wereldcrisis af te wen
den van degenen, die daardoor worden ge
troffen. Dit moet toch worden gewaar
deerd! Maar, helaas, zijn er maar al te
veel door hun voorlichting verderfelijke
volksleiders, die met opzettelijken toe
leg deze waardeering in den kiem willen
smoren en zóó een massa neerwerpen in
de heillooze en rampzalige stemming van
verbitterde ontevredenheid
En, vervolgens, mag niet worden ver
zwegen, moet duidelijk worden verklaard,
dat de crisis oorzaken heeft, welke niet
in een gemeente, n i e t in een land, zelfs
niet over heel de wereld zoo maar zou
den kunnen worden weggenomen, en even
min de gevolgen vbn. die wereldcrisis!
De hierboven bedoelde volksleiders, die
allen wel kennen, verzwijgen deze werke
lijkheid, suggereeren hun volgelingen het
tegenovergestelde
Opmerkelijk is nu echter in het „Volk"
een correspondentie, gepubliceerd uit
Goor, een der weinige plaatsen in ons land,
waar een sociaal-democraat, het Tweede
Kamerlid v. d. Sluis, burgemeester is. In
deze correspondentie leven we o.m.:
„Zoo draagt dus het program de
sporen van de crisis. Helaas! Maar
zou er' in Nederland één gemeente
zijn, waar die sporen onzichtbaar zijn
Ook wanneer wij in de gemeente Goor
alléén baas zouden zijn, zouden we dat
ontstellende wereldgebeuren niet on
gemerkt aan ons voorbij hebben kun
nen laten gaan".
Inderdaad! Maar ook wanneer de socia
listen in Nederland alléén de baas zouden
zijn, ook zelfs als ze over heel de wereld
alléén de baas zouden zijn, zou de wereld
crisis niet zijn opgelost! Volstrekt
niet
Onze eigen pers.
De „Amstelbode" wijst op de propa
ganda voor de socialistische pers in Am
sterdam en elders.
„Indien het Katholicisme te Amster
dam zich niet alleen wil handhaven, maar
ook moedig den kamp wagen om den in
vloed in de hoofdstad, waar nu het so
cialisme roept, het gemengde huwelijk
kankert en de neutrale vereeniging onze
krachten wegzuigt, dan moeten onze lei
ders, volksopvoeders en propagandisten
met ons één front vormen".
„Katholieken, helpt ons voor den apos-
tolischen klop op de deur in stad en
land!" zoo besluit het blad.
Wat de „Amstelbode" voor Amsterdam
zegt, geldt ook voor andere gemeenten.
De Katholieken hebben reeds vele jaren
geijverd voor hun pers, maar nog steeds
is de situatie niet volmaak!, zoolang er
nog Katholieke gezinnen zijn, waar niet
een Katholieke krant wordt gelezen.
Wij wenschen den Katholieken bladen,
die over het geheele land worden ver
spreid en gelezen, van harte heel veel
succes.
Maar naast en zelfs vóór deze bla
den moge worden gepropageerd de eigen
plaatselijke en gewestelijke Katholieke
pers.
Dat is onze bescheiden overtuiging.
Maar misschien dat de een of ander
denkt aan het preeken voor eigen pa
rochie.... Welnu, wij kunnen hem ook
de meening van anderen voorleggen; en
vandaag willen wij even herinneren aan
wat 'ns schreef de bekende redacteur
van de „Maasbode", pater Hyacinth Her
mans- O. P.:
Aan de groote pers hebben wij
niet genoeg, en wel om de eenvou
dige reden dat zij het plaatselijke
nieuws niet voldoende kan verzor
gen. En toch, juist een nauwkeurige
kennis van het plaatselijke of gewes
telijke is- een allerbelangrijkste fac
tor voor den bloei van het katho
lieke leven. Willen wij Katholieken
kweeken van de daad, dan moeten
wij zorgen, dat alles wat in een ge
meente of een gewest plaats heeft
op het gebied van het kerkelijke en
godsdienstige leven, op het terrein
van het sociale en politieke vereeni-
gingsleven, tijdig worde bekend ge
maakt., dat de noodige propaganda
worde gevoerd en de plicht worde
ingescherpt om van ganscher harte
mee te leven.
En dat kan alleen de plaatselijke
of gewestelijke courant. De groote
pers moge breeder en dieper de al-
gemeene katholieke vraagstukken
behandelen, de kleine pers grijpt
het katholieke leven uit de onmid
dellijke omgeving en kweekt daar
voor warmte en toewijding.
Hieraan moge worden toegevoegd, dat
de gewestelijke pers, die steeds streeft
naar uitbreiding en vervolmaking, die
begrijpt wat de tijd van haar eisoht, ook
wat het niet-plaatselijke of niet-weste-
lijke gebeuren betreft, aan velen een hun
voldoende inlichting en voorlichting zal
kunnen schenken.
HAARLEMSCHE DIOCESANE
VOLKSBOND.
Sociale studiedagen te Bergen (N.H.).
Het Centraal Bestuur van den Ned U.K.
Volksbond in het Bisdom Haarlem heeft
van 36 October Sociale Studiedagen ge
organiseerd welke voor wat de deelname
betreft al terstond een succes zijn te noe
men. Na een zorgvuldige voorbereiding is
het gelukt in het Petrus Canisius Retrai-
tenhuis te Bergen een 120 menschen onder
te brengen, die zich voor deze Studiedagen
interesseeren.
De eerste dag.
De eerste dag werd geopend met een kort
Lof in de kapel Retraiténhuis, gecelebreerd
door Rector Bots, adviseur van den Volks
bond. In de inleidende predikatie wees
deze op de oppervlakkingheid. de kwaal
van dezen tijd. Wij zijn hier gekomen om
ons te verdiepen, te verdiepen vooral in de
groote problemen, die onzen tijd beroeren
Spr. legde er den nadruk op, dat. wanneer
wij willen werken aan een nieuwe orde
ning van onze maatschappij, wij bezield
moeten zijn met de dienende liefde, die
meer kracht in zich draagt dan het heer-
schen met geweld.
Na het Lof werd in de recreatiezaal de
eerste ziting van de studiedagen geopend,
met een kort inleidend woord van den voor
zatter van den Haarlemschen Volksbond,
den heer J W. van den Akker. Met den
wensch, dat deze eerste cursus de voorloo-
per zal zijn van een reeks opvolgende, be
sloot spr. en gaf het woord aan den heer
A. O de Bruijn, voorzitter van het Werk
liedenverbond, die een algemeene inleiding
hield over het onderwerp. „Arbeider en
maatschappij".
Spr. zag den huidigen toestand als in
hooge mate ernstig en onze weg moet lei
den naar een betere sociale ordening, waar
in de arbeiders de voor hen bestemde plaats
innemen. De sociale daad moet leiden tot
een samenleving waarin de sociaal-econo
mische en juridische orde in nieuwe vor
men gegoten zijn. Een geheele ommekeer
van de thans bestaande orde dus Spr.
wees er voorts op hoe verschillende passa
ges uit de encycliek van Paus Pius XI een
warm pleidooi zijn, voor de gedachte, die
wij hebben neergelegd in de bedrijfsorga-
nisate.
Bedrijfsorganisatie is dan ook ons so
ciaal-economisch ideaal. Wellicht zal het.
eerst slechts uitvoerbaar zijn in bescheiden
vorm, maar uiteindelijk is ons streven ge
richt op de bedrijforganisatie onder sanctie
van de overheid. Het ontwerp-Verschuur is
een goede stap in de richting van de ver
wezenlijking van dat ideaal.
Na deze inleiding ontstond een uitvoerige
en geanimeerde gedachtenwisseling, waarna
door den voorzitter de eerste zitting werd
gesloten.
De tweede dag.
De tweede dag werd aangevangen met
een generale H. Communie, waarna het
gemeenschappelijk ontbijt plaats had.
Om 11 uur werd door den voorzitter van
het Centraal Bestuur de 2e les n.l. over ..In
dividualisme" ingeleid en dit stelsel ten
scherpste veroordeeld.
Na deze inleiding werd wederom uitvoe
rig van gedachten gewisseld.
Pater dr D. Beaufort hield daarna een
inleiding over het onderwerp: „De arbeider,
zijn gezinslven en opvoeding". In de aliler-
erste plaats zette spr uiteen hoe over onze
hedendaagsche wereld een stroom van val-
sche ideeën gaat omtrent het huwelijk.
Daarbij stelt spr. de juiste beteekenis
van het huwelijk in het licht.
Na dan betoogd te hebben dat het hu
welijk één behoort te zijn, met een
dienende liefde tusschen man en vrouw,
kwam spr. tot de groote gezinnen en de
miskenning van den huwelijkszegen De
groote gezinnen zitten in de klem en er
moet van overheidswege iets gedaan wor
den. De kleine woningen werken de N.M.
practijken in de hand, maar niet mag wor
den vergeten, dat ook de fabrieksarbeid
van de gehuwde vrouw, zelfs de arbeid van
het meisje, niet bevorderlijk zijn voor de
instandhouding va-n de echt christelijke hu
welijken. Spr. pleitte tenslotte voor een
„reconstructie" van het gezin in christelij-
ken geest.
Nadat Pater Beaufort de verschillende
sprekers had beantwoord werd gepauzeerd
en werden des avonds om 8 uur vrije be
sprekingen gehouden. „Msb."
DE GOUDSCHE-GLAZEN-ZEGELS.
Geen onverdeelde instemming met de
verschijning.
Gelijk men weet, zijn gedurende het tijd
vak van 1 October t.m. 15 November 1931
op de postkantoren bijzondere frankeer
zegels verkrijgbaar, welke met een bijslag
boven de gewone frankeerwaarde verkocht
worden, zulks voor het herstel van de
Goudsche kerkramen.
De uitgifte dezer zegels is in philatelis-
tiscbe kringen niet met groot enthousiasme
ontvangen. Zoo lezen wij dienaangaande
in het maanblad „De Philatelist" o.m.:
„Aldus zijn de Goudsche-glazen-zegels
toch uitgegeven. We schrijven „toch", om
dat wij eenige hoop hebb&n gehad, dat
onze regeering, gezien den afkeer die
verzamelaars van dergelijke uitgiften heb
ben gekregen en de vele artikelen, die zoo
wel in de Nederlandsche als in de buiten-
landsche philatelistische pers zijn versohe
nen, nog tijdig tot inkeer zou zijn gekomen
en de uitgifte niet had laten doorgaan.
Want, zal er nu veel te verwachten zijn
van den verkoop? Zullen verzamelaars de
geba-oken ruiten van de Goudsche Kerken
gaan betalen?
Ongetwijfeld zal de verkoop niet vlot
gaan, maar tevens zal zulks juist eenige
verzamelaars-speculanten er toe brengen
een groote kwantiteit in te slaan. Al is de
speculatie met de opdrukken op de brand-
kastzegels van Curasao en Suriname mis
lukt, wellicht zal men nog eens een kansje
wagen.
Maar zal de verzamelaar, die nu geen
Goudsche-kerkramen-vrijwillige-belastingze-
gels koopt, ze later toch willen hebben of
zal deze verzamelaar begrijpen dat een col
lectie zonder deze zegels er niet minder
waardiger om wordt en tegen zijn mede
verzamelaar met trots durven zeggen: „Der
gelijke zegels behooren in m ij n collectie
niet thuis?" Of, laat 1 en die bang zijn voor
speculatie, in afwachting van een alge
meene en solidaire boycot voor de eerst
volgende onnoodige uitgifte desnoods zich
één of enkele series aanschaffen, maar méér
zeker niet!
Zullen nu alle philatelisten gaan be
grijpen dat zij dan spreken in het belang
van allen? Want het gaat niet alleen om
deze uitgifte, maar tevens om in de toe
komst te verwachten heele reeksen voor
alle mogelijke en onmogelijke doeleinden,
die de philatelie kapot zullen maken."
ROODHUIDEN IN EEN MEISJES
LYCEUM.
Toen het circus Gleich in Leiden zijn ten
ten had opgeslagen, is het opgevallen, dat
een Indiaan in de Hartebrugskerk de H.
Mis bijwoonde en tot de H. Tafel naderde.
In Amsterdam geeft het circus Sarra-
sani zijn vertooningen. De directeur van
dat circus heeft één man den heer Pohl
speciaal belast met de behartiging van
de Godsdienstige belangen van zijn uitge
breid personeel. En nu laten wij hier ver
der een redacteur van de „Maasbode" aan
het woord:
Alle Indianen van het circus zijn Ka
tholiek. Voor hen had de heer Pohl een
keurig lijstje laten tikken, waarop in het
Engelsch vermeld stond, dat zij Zaterdag
morgen, om elf uur, in de Rozenkranskerk
te biechten konden gaan, om Zondagoch
tend een Hoogmis bij te wonen in de kapel
der Eerw. Zustors, aan de Reynier Vinke-
leskade.
Het was Zondagmorgen tegen half
acht. De straten achter het Concertge
bouw en huize „Lydia" lagen nog strak
en levenloos. Veel bekijks hadden de auto's
die de Indianen en hun vrouwen en kin
deren naar het Katholieke meisjeslyceum
brachten, dus niet. Ook de intieme kapel
vertoonde vele ledige banken, toen de sta
tige kleurige figuren naar voren stapten.
De mannen als reusachtige hanen. Een
bonte vederpracht straalde om hun koper
kleurige koppen, waarin donkere oogen
glinsterden. Het opperhoofd gaf zelf den
toon aan, hij schreed voorop; de krans
van lange vogelpennen zette zich over den
rug voort langs zijn majestueuze kleedij.
De glimmend zwarte haren der vrouwen, tn
vlechten samengeknoopt, waren onbe
dekt. Wijd hingen haar kleeren tot op de
voeten. De sieraden rinkelden als altaar-
bellen, toen de vrouwen haar plaatsen
zochten. Zij namen de kinderen bij zich in
de rechterbeuk, terwijl zich in de eerste
rijen links de breede, prachtige kammen
naast elkander voegden.
De weleerw. heer Van Miert, een pries
ter, die aan de gemeente-universiteit stu
deert, droeg de Hoogmis op, en richtte
zich met een Engelsche preek tot de aan
dachtig luisterende Roodhuiden, hen dan
kend voor hun komst.
Dan volgde een indrukwekkend oogen-
blik. Eenige pensionnaires hadden de H.
Communie ontvangen. Het opperhoofd
verlaat zijn bank. Een boweeg van rood,
blauw en geel en groen en een zilveren
gerinkel. De Indianen knielden neer vóór
de witte dwaal.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Nieuwe Duitsche noodverordening.
(Buitoni., 2de blad).
Hoovers plannen inzake vlootvacantie
en oorlogsschuldenregeling. (Buitenl., 2do
blad).
Senator Morrow, de schoonvader van
Lindbergh, overleden (Buitenl., 2de blad).
BINNENLAND.
Een rede van Z. H. Exc. Mgr. Aengenent
over de wereldcrisis. (2de blad).
Het Kamerlid mr. A. Baron van Wijn
bergen te Utrecht aangereden. (1ste blad).
De dubbele moord te Wateringen. (Gem.
Berichten, 3de blad).
Brandstichting te Nijmegen (Gem. Be
richten, 3de blad).
Een rede over het pachtvraagstuk (L.
en T., 2de blad).
Klonk de zang der Zusters op het koor
altijd zoo blij en zoo ontroerend als op
dezen Zondagochtend
Mr. baron Van Wijnbergen aangereden.
Zondagmiddag bevond mr. A. J. M. G.
Baron van Wijnbergen, lid van de Tweede
Kamer, zich in de Burgem Reigerstraat te
Utrecht, toen hij, ter hoogte van den ovei-
weg der Spoorwegen den rijweg wilde
oversteken en daartoe het trottoir ver
liet. Terzelfder oogenblik bewoog zich
een motorwielrijder in de Burgem. Reiger-
straat, die de Wagenstraat, wilde in
draaien.
De motorrijder wierp, naar het „LT. D."
meldt, den heer van Wijnbergen omver,
zoodat deze de motorfiets over zich heen
kreeg. De berijder daarvan viel eveneens.
Baron van Wijnbergen bleek ernstig ver
wond te zijn. Met een beenbreuk en een
armbreuk, zoomede een kwetsuur aan het
hoofd, werd hij opgenomen en door een
auto van den Gem. Geneesk. Dienst naar
het Anlonius Gasthuis overgebracht, waai
dr. Klinkeberg, de chirurg van het zieken
huis, medische hulp verleende.
Ook de bestuurder van het motorrijwiel,
een bewoner van een der straten achter
Oudwijk, bleek kwetsuren te hebben op-
geloopen en werd eveneens door den Gem.
Geneesk. Dienst naar het Antonius Gast
huis meergenomen, doch kon vandaar naar
zijn woning teruggaan.
Baron van Wijnbergen werd in de zie-
keninrichting ter verpleging opgenomen.
Zijn toestand was gisteravond redelijk
goed.
'k?. gemeenteraadsvergadering van
Waalwijk is met algemeene stemmen beslo
ten, aan de N.V. E. W. K 1 y b e rgP e r-
not's Stoomschoenenfabriek
„Hollandia" 'n voorschot te verleenen van
f 31.500.tegen een rente van 5 pCt. 's
jaars. De leening wordt verstrekt voor den'
tijd van één jaar en tegen hypothair ver
band op gebouwen en machines. Indien do
betreffende autoriteiten hare toestemming
zullen verleenen voor deze leening, is mo
gelijkheid niet uitgesloten, dat de fabriek,
die thans stopgezet is wederom in werking
zal worden gesteld. De 110 ontslagen werk
lieden zullen allen weer in dienst worden
genomen.
Het groote complex gebouwen van
het moederbuis der Zusters van Lief-
d e aan den Ouden Dijk, te Tilburg, is door
de oprichting van het nieuwe gebouw voor
het Theresia-lyceum voor meisjes wederom
uitgebreid. Hot nieuwe lyceumgebouw is
door Z. H. Exc. Mgr. A. F. Diepen op pon
tificale wijze ingezegend.
Bij de Haardenfabriek en Ijzergieterij
„De Schelde" van de firma Hees en Zonen
te Bergen op Zoom, is een staking uit
gebroken van 130 arbeiders. De werkne
mersorganisaties hadden aan de directie
verzocht, om de bestaande bepalingen ten
aanzien van loonen, overwerk en vacantie-
dagen in een contract vast te leggen en
bovendien eenige verklaringen, die enkele
leden van het personeel hadden moeten
teekenen, ongedaan te maken. De onder-
hanlingen zijn mislukt.
Het „Volk' meldt, dat de arbeiders
in de Rotterdamsche en Schiedamsche
metaalnijverheid het advies der besturun
van hun organisaties hebben aanvaard om
zich bij de loonsverlaging van 5
pet. onder protest naar te leggen.
Verscheidene groote kweekers in het
Westland hebben de loopende contracten
met hun personeel opgezegd en bieden
het personeel een nieuw contract aan, met
een loonsverminderin g van 4.
per week. De standaardloonen zullen van
25 tot 21 worden teruggebracht.
