MIDDEN-AMERIKA, EEN LAND VOL ONRUST
Amerikaansche soldaten in de straten van Paijama.
Als we van Amerika spreken dan bedoelen
we in de meeste gevallen daarmee de Ver
eenigde Staten van Noord-Amerika. IV^aar
we weten natuurlijk wel, dat het werelddeel
i Amerika heel wat landen meer omvat en dat
zelfs van Noord-Amerika de Vereenigde
Staten slechts een deel zijn. Het geheele we
relddeel verdeeld men gewoonlijk in drie
deelen: Noord-Amerika, Zuid-Amerika en
daar tusschen een smal gedeelte, dat Midden
Amerika genoemd wordt.
Midden-Amerika is het slanke deel, dat
als een slingerende hangmat tuschen Noord
en Zuid-Amerika is opgehangen.
Het is in verhouding tot de beide andere
deelen van de nieuwe wereld, die op het
einde der vijftiende eeuw door Columbus
ontdekt werd, maar klein, maar het is voor
al door zijn ligging volstrekt niet van ge
ringe beteekenis, wat al reeds wordt bewe
zen door de belangstelling die de Noord-"
Amerikanen er steeds weer voor gekoesterd
hebben.
We komen hier nader op terug.
De laatste jaren is ook telkens opnieuw
onze aandacht op deze verbindingsbrug tus
schen de beide groote deelen van Amerika
getrokken door de bijna voortdurende onrust
die er heerscht, want een rustig land is het
hier niet. Men kan zelfs in dubbelen zin
I spreken van de onrust die hier heerscht.
Het volk en de bodem beide zijn altijd weer
opnieuw in beroering.
De bodeni" is onrustig, gevolg van de
vulkanische samenstelling, die al zeer dik
wijls tot aardbevingen aanleiding heeft ge
geven, aardbevingen van grooten omvang,
die dikwijls geheele steden verwoestten en
duizenden menschenlevens eischten.
En alsaf dit nog niet genoeg ware, krijgt
men er ook zijn deel mede van andere na
tuurrampen, thans weer is een deel van
Midden-Amerika Britsch Honduras, door een
vreeselijken storm en vloedgolf geteisterd,
die de stad Beliza verwoestte en waarbij
1200 menschen om het leven kwamen,
king behoort niet tot dat soort menschen,
dat kalm daarheen leeft en zich zonder meer
rustig regeeren laat. Immers zoo nu en dan,
en dat beteekent hier heel dikwijls, hoort
men van revoluties in een of meer van de
zeven republieken, die er in Midden-Ame
rika gevonden worden. Zooals de Vulkanen
de veiligheidskleppen van den aardbodem
zijn, zoo zijn de opstanden en burgeroorlo
gen daar als een soort uitlaat van het vu
rige gemoed der bevolking. Dat hebben de
republieken in Midden-Amerika gemeen met
de Zuid-Amerikaansche Staten, waar ook
op gezette tijden de bom barst en het spel
begint. Ieder begrijpt wel, dat dit de voor
uitgang niet bijzonder dient en ook dat die
vurige vrijheidsliefde, die altijd waer die
troebelen heet te veroorzaken niet geschikt
is om die staten vrijelijk over hun eigen lot
te doen beslissen.
De groote broer in de buurt, de Vereenig
de Staten van Noord-Amerika houden een
oogje in het zeil en profiteeren van de du
rende machteloosheid der kleinen. Het hee-
jten dan ook wel onafhankelijke staten daar
:in Midden-Amerika maar vah verschillende
moet men dat niet al te letterlijk opnemen.
De Yankee's hebben er heel wat in de melk
te brokken. Niet, dat zij daar zooveel zouden
kunnen verdienen, maar ze zijn er toch
graag een beetje baas, omdat daarmee an
dere, groote belangen gemoeid zijn.
Maar laten we eerst wat van land en
volk vertellen.
Land en Volk.
In Midden-Amerika liggen niet minder
dan zes republieken die ruim zes millioen
inwoners tellen en te zamen ongeveer acht
tien maal de oppervlakte van Nederland
hebben. Van een dichte bevolking kan men
dus niet spreken.
Het grootste is Guatemala, dat 2 millioen
inwoners telt en vier maal zoo groot is als
Nederland. Even groot is Honduras, dat
echter nog geen millioen inwoners heeft.
Salvador is het dichtst bevolkt, het heeft een
bevolking van 1,6 millioen en is zoo groot als
ons land. Nicaragua is zoo groot als Hon
duras, maar heeft nog minder inwoners.
Costa Rica, dat anderhalf maal zoo groot is
heeft slechts een bevolking van een half mil
lioen, terwijl Panama, dat drie maal de op
pervlakte van Nederland heeft zich ook met
'een klein half millioen tevreden moet stellen.
De bevolking bestaat voor het overgroote
.deel uit Indianen en kleurlingen, ze is bijna
geheel katholiek, maar hoe? Het volk is on
wetend en onontwikkeld, het getal priesters
is er gering, de loge is er machtig, men kan
dus zeggen er heerschen Zuid-Amerikaan-
sche toestanden. Het hoofdmiddel van be
staan is er de landbouw, de bodem is
vruchtbaar, het klimaat is tropisch, men
vindt er nog veel onontgonnen wouden. De
hoofdproducten zijn koffie, cacao, bananen
en langs de Caraibische zee verf- en meu
belhout (mahonie).
Al is de bodem vruchtbaar en al zou in
Midden-Amerika bij welgeregelde toestan
den en met moderner methoden zeker heel
wat meer uit den bodem gehaald kunnen
worden, de staten van dit land zijn toch
daarom geen object van vurige begeerte om
hen te beheerschen. Stel dat deze landen
nog koloniën waren dan zouden de koloniee-
rende mogendheden er heusch niet zulke
ontzagliike rijkdommen uit putten. Een klein
niet een kanaal te graven op dit smalste
gedeelte. Noordelijker was het veel breeder
maar daar waren een paar meren en afwa
teringen, men kon allicht daar gebruik van
maken. In 1530 verkende de Spanjaard Dié-
go Machuca dit land, hij noemde het meer,
waarvan hij de oostelijke afwatering onder
zocht naar een bevriend Indianen-opper
hoofd Nicara en daarnaar heet dit gedeelte
thans Nicaragua, land van Nicara.
In 1779 zond de Spaansche koning er een
expeditie heen onder Manuel Galestreo om
de verkeers- en transportmogelijkheden tus
schen de beide oceanen te onderzoeken. De
ze bracht echter een zeer ontmoedigend ver
slag uit, daar de stroomversnellingen
volgens zi:n meening niet te verbeteren
waren en het binnenmeer 134 voet hooger
lag dan de Oceaan. Een Engelschman, die
de expeditie vergezelde, beweerde echter
boudweg, dat hij er wel kans toe zag en
dat een kanaal daar goede kansen had. Wel
licht zou er op zijn aansporing reeds
toen met een kanaal begonnen zijn gewor
den, als er geen oorlog tusschen Spanje en
Engeland uitgebroken was.
De Engelschen veroverden hier toen en
kele punten en hielden ze bezet, maar lang
duurde dat niet, want het land was door
malaria verpest, men was blij er weer weg
te zijn. Er is van een Nicaragua-kanaal niets
gekomen, men heeft zich later weer tot de
landlengte vah Panama gewend, die door
smalheid vanzelf meer moest aantrekken.
Het Panama-kanaal.
Toen de landlengte van Suez, die Azië
en Afrika verbindt, doorgraven was en de
weg naar Indië daardoor zoo ontzaglijk
veel verkort was, toen had men alle goede
verwachting, dat nu ook spoedig de land
lengte van Panama doorgraven zou zijn, al
bood deze dan ook-andere moeilijkheden.
Ferdinand de Lesseps, de man van het
Suez-kanaal zou ookdit werk tot stand
brengen, meende menr, Hij had de leiding
van het werk, dat de groote Panama-Maat
schappij geestdriftig ondernam, maar de
onderneming werd tot.een smadelijke mis
lukking. De moeilijkheden van het terrein
bleken ontzaglijk, het klimaat was voor de
werklieden moordend, maar daar kwamen
bij beruchte financieele schandalen, die tot
een hopeloos debacle leidden. Het werk
bleef dus onvoltooid* een groot aantal mil-
Kust aan de Caraibische Zee.
stuk Britsch Honduras behoort aan Enge
land, het is voor de Engelschen van weinig
beteekenis.
Toch is er om Midden-Amerika al heel
dikwijls wat te doen geweest en dat ver
schillende van deze staatjes dikwijls be
langstelling trokken danken ze in de .-lier
eerste plaats aan hun ligging.
Amerika is een vreeselijk lang uitgestrekt
werelddeel. Het strekt zich uit van de Noord
pool-streken tot dicht bij de Zuidelijke
Poolzee en scheidt de twee groote wereld
zeeën van elkaar, de Groote'en de Atlanti
sche Oceaan. Men zou eigenlijk evengoed
van twee werelddeelen kunnen spreken:
Noord- en Zuid-Amerika, die verbonden
worden door een smal gedeelte, dat op
eenige plaatsen al heel smal is, zoodat
slechts een landlengte hier de beide wereld
zeeën scheidt.
Amerika op z'n smalst.
Juist omdat Amerika hier is op z'n
smalst, juist daarom is het in vele opzich
ten van beteekenis. Om van de Atlantische
Oceaan naar de Groote Oceaan te komen
moest men geheel Zuid-Amerika omzeilen,
een ontzaglijke weg. Wat lag er dus meer
voor de hand, dan dat men een verbinding
tusschen de twee wereldzeeën zou tot stand
trachten te brengen. Men behoefde daar
voor slechts een landlengte te doorgraven.
Dat is dan ook gebeurd, al heeft het lan
ger geduurd dan zich eerst wel liet aanzien.
Columbus is bij zijn vierden tocht bij Pa
nama geland, maar hij wist nog niet van
de landengte. Balbao overschreedt in 1503
de landengte en hij noemde de door hem
ontdekte Groote Oceaan de Zuidzee. De
Spanjaarden al zagen zeer goed in dat het
van bijzondere beteekenis zou zijn als men
van den eene naar den anderen Oceaan een
waterverbinding tot stand zou kunnen bren
gen. Maar de landlengte van Panama hoe
betrekkelijk smal ook bestond niet uit een
bodem waarin men zoomaar een kanaal gra
ven kon. Er waren zware-rotsen en bergen,
daar een waterweg maken zou pas aan later
geslacht mogelijk zijn. Men zocht echter ook
lioenen waren er weggegooid.
Maar de Vereenigde Staten van Noord-
amerika waren er ook nog Men mag ge
rust gelooven, dat de Yankee's heelemaal
niet met enthousiasme gezien hadden, dat
dit kanaal eigenlijk van Europa uit tot stand
zou komen, de verbinding was allereerst
voor de Vereenigde Staten van belang en
beteekenis. De Unie heeft dan ook het Pa
nama-kanaal tot stand gebracht.
De Vereenigde Staten gaven daarvoor
hun geld niet in de eerste plaats, omdat
men het een schitterende belegging vond,
ze wilden baas zijn óver deze verbindings
weg tusschen de beide Oceanen. Daarvoor
was het niet voldoende, dat zij alle rechten
kochten van de failliete Panama-Kanaal
Maatschappij, want het kanaal liep door
een gebied dat tot de Zuid-Amerikaansche
republiek Columbia behoorde en 't was niet
denkbaar, dat deze republiek dit grond ge
bied aan de Vereenigde Staten zou afstaan.
Nu, toen kwam er over de bewoners van
deze streek een sport vrijheidskoorts, ze
wilden van Columbia onafhankelijk worden,
ze begonnen een revolutie. Zoo'n revolutie
is hier niet zoo iets bijzonders zooals we
wel weten. Maar deze revolutie van de vrij
heidlievende bewoners van Panama werd
gesteund door de machtige regeering der
Vereenigde Staten, die het middel goed ge
noeg achten, om Panama los te maken van
Columbia. Het gevolg was, dat in 1903 de
onafhankelijke republiek Panama ontstond,
door de teedere zorgen van den grooten
broer, die dat dit keer bijzonder jovel vond.
Die onafhankelijkheid moet men niet ai te
serieus opnemen, want men begrijpt dat de j
nieuwbakken republiek de Vereenigde Sta-
ten naar de oogen keek en dat de nieuwe
regeerders bereid waren te doen, wat de
Vereenigde Staten verlangden.
Nu die verlangden niets anders dan dat
hen de kanaal-zone werd afgestaan, wat
ook gebeurde. Ze mochten er alles doen,
wat ze wilden, havens aanleggen, verster- j
kaingen bouwen, enz. Dat is ook gebeurd 1
en zoo is het Panama-kanaal in handen
gekomen van de Vereenigde Staten van
Noord-Amerika.
Een mooi werk.
Men heeft zoo gauw dat in orde was.
den aanleg van het kanaal krachtig aan
gepakt en ongetwijfeld is die aanleg ook
het land ten zegen geweest. Want Goet-
hals, aan wien de uitvoering van het reus
achtige werk werd toevertrouwd, vatte zijn
taak prachtig op. Hij wist. dat vooral he'
klimaat en de muskieten zijn vijanden wa
ren. De ellendige moerassen kende hij ah
de kweekplaats van milliarden muskieten
de verspreiders van de malaria, die tijden*
de eerste werkzaamheden aan het Panama
kanaal duizenden arbeiders het leven har1
gekost en die geheele streken bijna onbe
woonbaar maakte. Goethals maakte dus
eerst een goede afwatering, die de moeras
sen deed verdwijnen en zoo werd df
streek malaria vrij, omdat de muskieten di<
zich in stilstaand water vermenigvuldigen
nu hun broedplaatsen misten. De kanaal-
zóne was nu bewoonbaar en de werkzaam
heden werden krachtig voortgezet, zoodal
het kanaal in 1914 kon worden geopend.
De scheepvaart door dit kanaal is al even
druk als die door het kanaal van Suez, er
gaan gemiddeld, tenminste voor de malaise.
12 groote schepen per dag door. meestal
door vier groote locomotieven getrokken.
En die betalen natuurlijk een zeer hoog ka-
naalrecht, zoodat de onderneming ook
financieel niet eens nadeelig werd. Maar
ten slotte was dat slechts bijzaak.
Door den bouw van het Panamakanaal
is de zeereis van New York tot San Fran
cisco met 7873 mijlen bekort. Het heeft de
Ver. Staten en Europa 3000 mijlen dichter
bij de Chileensche markten gebracht, het
heeft den afstand tusschen Europa en de
graanmarkten van Canada en Noord-West-
Amerika met 5000 mijlen verminderd. Deze
tijdsbesparing is belangrijk, niet alleen uit
commercieel, maar ook uit strategisch oog
punt.
De Vereenigde Staten kunnen immers
hun oorlogsvloot van de Oost kust naar de
Westkust dirigeeren en omgekeerd en waar
het kanaal stevig in hun handen is zouden
zij in oorlogstijd anderen het gebruik'Van
het kanaal kunnen beletten.
Van het standpunt van internationale ga
rantie lijkt het Panamakanaal minder op
een internationalen waterweg dan ieder
ander belangrijk kanaal ter wereld. De vrij
heid van handel in het Suez-kanaal, fcoowel
als zijn neutraliteit, zijn gewaarborgd door
de Conventie van Constantinopel van 1888,
onderteekend door negen mogendheden.
De vrijheid van handel in het Kieler-kanaai
is onder de internationale garantie van het
Verdrag van Versailles geplaatst. Er is
evenwel geen internationaal verdrag, dat het
recht van handeldrijven door het Panama
kanaal aan de wereld waarborgt.
Men begrijpt nu wel, dat de Vereenigde
Staten niet zonder reden zich als een soort
van toeziende voogd opwierpen voor de
Midden-Amerikaansche republieken. Zij
dulden niet, dat andere mogendheden daar
grooten invloed zouden krijgen. De weg
tusschen de beide Oceanen moet hen be-
hooren.
Zoo kan men ook vooral verklaren waar
om de Amerikanen zoo'n groot belang stel
len in wat er gebeurt in Nicaragua. Er zijn
immers altijd nog plannen voor een nieuw
inter-oceanisch kanaal door dit land.
Nicaragua.
Reeds vele jaren hebben ingenieurs en
diplomaten de wenschelijkheid besproken,
om een kanaal door Nicaragua te graven.
Het voordeel van deze route zou zijn, dat
het kanaal de San Juan-rivier en het Nica-
raguameer zou kunnen benutten, waardoor
de noodzakelijkheid om nieuwen grond uit
te baggeren, vermeden zou worden, behal
ve over een afstand van ongeveer zeven
tien mijl tusschen Brito, aan de kust der
Stille Zuidzee, en het Nicaraguameer. De
totale lengte van de route door Nicaragua
bedraagt 183 mijl tegenover de 49 mijl van
het Panamakanaal. In 1901 bracht de Isth
mian Canal Commission, die door de regee
ring der Ver. Staten was aangewezen om
de beste kanaalroute door de landengte te
bestudeeren, een rapport uit ten gunste van
den weg door Nicaragua. Het Congres ging
niet op de aanbeveling in en gelastte daar
entegen den bouw van het Panamakanaal.
In elk geval de Ameriaknen houden wel
degelijk de mogelijkheid in het oog, dat dit
kanaal nog eens gebouwd zal worden. Zij
hebben er voor opmetingen en dergelijke
voorbereidingen reeds heel wat geld aan
besteed. De voorstanders wijzen er op, dat
de capaciteit van het Panamakanaal te ge
ring zal worden, dat het telkens te lijden
heeft door oeverstortingen, •enz. Maar er
zijn ook vele tegenstanders van zoo'n twee
de kanaal, omdat als Amerika ook daar
baas zou zijn, er weer ernstige politieke en
diplomatieke bezwaren zouden moeten wor
den overwonnen.
Er zijn ook financieele bezwaren, die het
plan nog moeilijker uitvoerbaar maken.
Voorstanders van het Nicaragua-kanaal
hebben beweerd, dat het vermogen van het
Panamakanaal weldra zal zijn uitgeput en
dat een nieuw kanaal dus wenschelijk is
om aan de behoefte van den wereldhandel
tegemoet te komen. Maar volgens een
Een straat in Managua.
recent onderzoek van de Foreign Policy,
Association is er weinig grond voor deze
conclusie. De gouverneur van het kanaal,
Walker, heeft onlangs geconstateerd, dat
het bestaande Panamakanaal een mogelijke
capaciteit heeft, die meer dan driemaal zoo
groot is als noodig was geweest voor het
verkeer in de laatste paar jaar de maximum
capaciteit van het Panakanaal eerst in I960
gebruikt zal worden. Met andere woorden,
er zal de eerste 30 jaar bij den handel geen
behoefte bestaan aan een nieuw kanaal. In
dien dan nieuwe faciliteiten noodig zijn, zal
het goedkooper zijn om het Panamakanaal
te verbreeden, dan om een kanaal door Ni
caragua te graven. Men neemt aan, dat
voor 100 millioen dollar een derde stel
schutsluizen te Panama gebouwd zouden
kunnen worden, waardoor de capaciteit
van het kanaal verdubbeld zou zijn.
Wat er van zij, als er zoo'n kanaal zou
komen, dan zullen de Vereenigde Staten er
voor zorgen dat zij het in handen houden.
Het zou over het grondgeb ed loopen van
de republiek Nicaragua, nu ja maar men
zorgt wel daar baas te zijn. Als er een
regeering is, die de Unie welgevallig is ,dan
wordt deze door haar gesteund. Men heeft
de laatste jaren trouwens vaak genoeg kun
nen lezen, dat Amerikaansche troepen den
president helpen tegen zoogenaamde revo
lutionairen, zijn gezag te handhaven. Zou
den er lieden aan het roer zijn ,die werkelijk
meenden geheel onafhankelijk van den
voogd te kunnen regeeren ,nu dan komt er
wel een revolutietje, dat hen wegvaagt.
De Vereenigde Staten wenschen nu ven-
maal controle over Midden-Amerika. Mis
schien verandert dat mettertijd als werkeli:k
de schoone gedachte dat er op de wereld
vrede door recht moet heerschen veld wint
en de mogendheden zich niet meer alleen
op hun machtspositie verlaten. Maar voor-'
loopig laten zij zich nog door machtover
wegingen leiden.
Revolutionairen in Honduras.
Het is al heel dikwijls gebeurd dat de
Unie meende tusschenbeide te moeten ko
men als in een der nabije staten een burger
oorlog dreigt of woedt. Mexico heeft er
meer dan eens last van gehad, vooral toen
het ging om petroleumbronnen in dit land.
Maar makkelijker dan met dergelijke
grootere staten ook in Zuid-Amerika heeft
het de Unie met machtelooze staatjes als
die van Midden-Amerika, waarvan het er
drie onder z'n protectoraat heeft en ook de
andere weet te beïnvloeden.
Het is hier niet in de eerste plaats om
afzetgebied te doen of om groote exploi
tatie-mogelijkheden, maar wel allereerst om
de strategische ligging van deze verbin
dingsbrug tusschen de twee groote 1 Iften
van het werelddeel.
Voorloopig zal Midden-Amerika nog wel
een onrustig gebied blijven, de natuur reeds
heeft hiervoor het land voorbestemd. Tel
kens hoort men er van vulkanische uitbar
stingen, van aardbevingen, nu pas nog van
een vreeselijke storm vergezeld van een
vloedgolf.
En de bevolking beproeft telkens opnieuw
dan in deze, dan weer in een andere staat
de bestaande regeeringen omver te werpen,
revoluties zijn er aan de orde van den dag.
Gezicht op Belize in Honduras, dat door een natuurramp werd getroffen.
