22ste Jaargang
MAANDAG 31 AUGUSTUS 1931
No. 6988
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
S)e
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal
Framoo per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnó's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
bet dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V De heerschappij van
„een geest".
In het „Handelsblad" schrijft prof. dr. B.
D. Eerdinans een Zondagmorgen-beschou
wing over „Realisme".
De schrijver betoogt zeer terecht, dat
velen de realiteit, de werkelijkheid te eng
nemen, niet „de volle werkelijkheid" aan
vaarden. En hij vervolgt dan:
Dit komt tot uiting in de volgende
geschiedenis. De hoogleeraar-president
van een der voornaamste Amerikaan-
sehe universiteiten had een zoon, die
zich aangetrokken gevoelde tot het
predikantschap. De vrienden van den
vader vonden de keuze van den jon
gen man bedenkelijk en weinig voor-
deelig. Daar het presidentschap de
zer universiteit een post van hoog
maatschappelijk aanzien was, deelden
zij den vader mede, dat het niet moei
lijk zou zijn voor den jongen „iets
meer werkelijks" (something more
real) te vinden bij een groot spoorweg
bestuur of iets dergelijks. De jongeman
merkte toen op, dat de keus, die hij
had gedaan, moeilijk had kunnen val
len op iets, dat meer „real" wasr
Hij had gelijk. De werkelijkheid, die
door de zintuigen wordt waargeno
men, is maar een stuk van de werke
lijkheid.
En dan wijst prof. Eerdmans er verder
op, dat „de onzichtbare stemmingen van
groot gewicht kunnen zijn voor de reali
teit"
Het spraakgebruik bewijst, dat wij
zeer goed weten, dat de onzichtbare
stemmingen van groot gewicht zijn
voor de realiteit. Wij spreken van
„een geest" die ergens „heerscht". Wij
weten dat zulk een heerschappij in
staat is om de beste bedoelingen, de
grootste toewijding, het redelijkste
betoog te vertolken als zwarte list,
brutale zelfzucht en redeloos gebazel,
als het niet uit den „geest-verwanten"
kring komt. Komt het wel van ver
wanten van onzen geest dan beginnen
wij met den wil om te waardeeren en
zoo noodig goed te praten.
Maar zulk een realiteit is verderfelijk
dat zal de schrijver natuurlijk grif willen
toegeven.
De hier gesignaleerde heerschappij van
„een geest" wijst op al te beperkte, be
krompen opvattingen bij degenen, die al
dus worden beheersoht!
Wij hebben op deze plaats meermalen
de gelegenheid aangegrepen, om voor een
dergelij'ken bekrompen. geestestoestand te
waarschuwen. Dezen moeten we afwe
ren en verre houden!
En misschien waarschuwt prof. Eerd
mans daarvoor ook wel in kringen, waar
in hij invloed heeft. Wij denken bijv. aan
de „Evangelische Maatschappij", waarin
de „geest" van anti-papisme zoo despo
tisch heerscht en de „geest-verwanten" zoo
in slavelijke banden slaat., dat inder
daad „de beste bedoelingen, de grootste
toewijding, het redelijkst betoog" wordt
zwart gemaakt en als redeloos voorgesteld,
als dat komt van katholieke zijde! En
in deze „Evangelische Maatschappij" is
prof. Eerdmans geen vreemde. Dat 't hem
'ns mogen gelukken, daar de heerschappij
van dien „geest" uit te bannen
ENGELAND
HET LOT VAN MACDONALD.
Zijn kiesdistrict eischt zijn zetel terug.
Het kiesdistrict Seaham, waarvoor Mac
Donald sedert jaren afgevaardigde was in
het Lagerhuis heeft een motie aangenomen,
waarin MacDonald verzocht wordt zijn
mandaat als parlementslid onmiddellijk ter
beschikking te stellen.
VOLKENBOND
DE VOLKENBOND KOMT BIJEEN.
Het werkprogram.
Het werkprogram van de groote coördi
natie-commissie der Europeesohe Commis
sie, die vandaag te Genève bijeenkomt,
omvat eenige punten die mogelijk maken
de actueel internationale financieele kwes
ties en het hers tel-vraagstuk ter sprake te
brengen.
De commissie, waarin alle Europeesche
Staten, zoomede Sovjet-Rusland en Tur
kije, zijn vertegenwoordigd, zal allereerst
het rapport van de Landbouwcommissie
behandelen, waarin de Europeesche meest-
begunstigingsverdragen uitvoerig zijn uit
eengezet.
Er wordt voorgesteld een instantie in
het leven te roepen, die met het oog op
het uiteenloopend karakter van deeze ver
dragen in de toekomst alle voorkeursver-
dragend z-al bestudeeren.
In behandeling komt ook het rapport
van de thans bijeen zijnde economische
deskundigen, waarin de toekomstige Euro
peesche douane-politek en in het bijzon
der de kwestie van het algemeene tarieven-
bestand behandeld wordt.
In de coördonnatiecommissie zal voorts
het ra-pport der credietcommissie' ter spra
ke komen, waaraan principieele politieke
beteekenis kan worden toegekend.
Het tot nu toe streng geheim gehouden
rapport van de Credietcommissie bevat
bij de behandeling van de oorzaken der
economische crisis een verwijzing naar het
rapport der oommissie-Layton en opent al
dus de mogelijkheid in de coördinatiecom
missie het herstel-vraagstuk op het tapijt
te brengen.
Voorts zal de commissie het rapport der
commissie inzake werkloosheid behande
len. Op de agenda staat voorts het op de
Meiconferetie door den Sovjet-Russisohen
Volkscommissaris van Buitenlandsehe Za
ken, Litwinov, ingediende voorstel, een
non-agressiepact te sluiten tusschen alle
Europeesohe mogendheden.
De beteekenis der onderhandelingen van
de Coördinatiecommissie zal essentieel af
hangen van het feit of de Europeesche
regeeringen en in het bijzonder die der
groote mogendheden door de ministers van
buitenlandsohe zaken worden vertegen
woordigd. In dat geval komt de coördina
tiecommissie in beteekenis gelijk aan de
Europeesche Commissie.
De Fransche minister van buitenland-
sc'he zaken Briand zal eerst de volgende
week te Genève aankomen. De doctoren
heben hem nog een week rust voorgeschre
ven.
DUITSCHLAND
BESLUITEN VAN DEN DUITSCHEN
KATHOLIEKENDAG.
Bewaring van het Christelijk Volks-
karakter.
De Zeventigste Duitsche Katholiekendag
te Neurenberg heeft in een besloten ver
gadering in de groote Raadhuiszaal een
stemmig een aantal besluiten genomen,
die in hoofdzaak als volgt luiden:
Het Duitsche volk is tegenwoordig op
den weg van den biologischen ondergang.
Taak der Duitsche politiek is bijgevolg,
de levenswetten te erkennen, en de natuiur-
orde, waarop de instandhouding en ont
wikkeling van ieder volk berust, tot gel
ding te brengen.
In den zin der encycliek „Quadragesi-
mo Anno" moest verder de proletarisee
ring van de arbeidersmassa en het afzak
ken van den zelfstandigen middenstand
worden tegengewerkt- Gewichtige wette
lijke maatregelen tot gezondmaking van
het volk zijn o.a. de verbetering van het
grondrecht en het stelselmatig bevorde
ren van den woningbouw en van het ves-
tigingswezen.
De ledenvergadering heeft zich bezig
gehouden met de ontbindingsverschijnse
len, die naast den strijd tegen het Chris
telijk huwelijk en gezin tegenwoordig het
volk bedreigen. Als resultaat van deze be
sprekingen worden de volgende eischen
gesteld aan de wetgevende macht en het
openbaar bestuur:
De verwoestende propaganda van het
bolsjewisme moet met onvoorwaardelijke
belistheid worden bestreden. Overwegin
gen van economischen aard of buiten
landsohe politiek mogen geenszins deze be
slistheid verzwakken. Tegen de vrijden
kers- en godloozenbeweging moet de in de
Rijksgrondwet gewaarborgde bevoorrechte
positie van den Christelijken godsdienst
met alle wettelijke middelen verdedigd
worden. De propaganda tegen de Christe
lijke religie, haar inrichtingen en gebrui
ken, moet overeenkomstig het geldende
strafrecht en de noodverordening van 28
Maart 1931 verhinderd worden. Een gewij
zigd strafrecht, dat aan den godsdienst en
de zedelijkheid niet de noodzakelijke be
scherming biedt, moet worden afgewezen.
Op sociaal gebied moet in acht geno
men worden, dat het behoud en de opvoe
ding van de jeugd vrijheid van jeugdzorg
en jeugdbeweging veronderstelt. Ver
krachting van het jeugdige leven naar fas
cistisch of bolsjewistisch model wordt voor
de Duitsche jeugd beslist verworpen.
De samenwerking der Katholieken met
de andere Christelijke belijdenissen tot be
waring van den Christelijk-zedelijken Duit
sche volksaard, is een vaderlandsche nood
zakelijkheid. De wegen hiertoe moeten van
geval tot geval worden vastgesteld.
DE PRUISISCHE LANDDAG.
Bijeenroeping thans onvermijdelijk.
De communistische fractie heeft bij den
Pruisischen landdag een motie van wan
trouwen ingediend tegen het Pruisische
staatsministerie.
De motie gaat vergezeld van een uit
voerige toelichting waarin de Pruisische
regeering er van wordt beschuldigd, dat
zij door de ondersteuning van de nood
verordeningen politiek de noodzakelijke
levensbehoeften duurder maakt.
Nu deze motie is ingediend, is de bij
eenroeping van den Pruisischen landdag
onvermijdelijk geworden.
De Pruisische grondwet eischt namelijk,
dat binnen veertien dagen na de indie
ning, een dergelijke motie moet worden
behandeld.
Van welingelichte zijde verneemt het
nieuwsbureau van den V.D.Z., dat in ver
band met de duidelijke redactie van het
betreffende grondwetsartikel, er geen twij
fel over de interpretatie er van bestaat.
Men kan dus verwachten, dat de senio
renraad Dinsdag het tijdstip waarop de
landdag zal bijeenkomen, zal vaststellen.
FRANKRIJK
Frankrijk ziet niet af van Syrië.
De Quai d'Orsay dementeert alle ge
ruchten, volgens dewelke Frankrijk zou af
zien van het mandaat over Syrië.
PORTUGAL
VERSTERKING VAN DE DICTATUUR.
Als gevolg van de revolutiepoging.
In den Portugeeschen ministerraad is in
verband met de jongste rev-olutiepoging de
toestand van het land langdurig besproken.
De regeering is voornemens om, gezien de
mogelijkheid van een herhaling, aan het
geldende regime grondwettelijke kracht te
geven en krachtiger preventieve maatrege
len te nemen, ten einde een nieuwen op
stand te voorkomen.
Ambtenaren, die hun plicht niet zijn na
gekomen, zullen worden ontslagen en in de
hooge functies zullen slechts personen be
noemd worden, in wie de dictatuur een ab
soluut vertrouwen heeft.
De ministerraad besloot eveneens aan de
pers, die de dictatuur voorstaat, grooter
uitbreiding te geven. De politieke inlichtin
gendienst zal worden vervolmaakt.
In het communiqué, dat na die vergade
ring werd gepubliceerd, wordt een beroep
gedaan op het patriottisme van de Portu-
geezen en vraagt de regeering hun steun
en vertrouwen.
BRITSCH-INDIE
HET VERTREK VAN GANDHI.
Trouw aan de geitenmelk.
Het vertrek van Gandhi uit Bombay
werd tot een geweldigen triomftocht. In het
gedrang werden 20 personen zoo zwaar ge
wond, dat zij naar het ziekenhuis moesten
worden vervoerd.
Gandhi heeft met zijn gevolg van zes
personen twee eerste klasse hutten bespro
ken. Op het tusschendek is voor hen een
provisoire keuken uit hout opgetrokken,
waar hij zijn maaltijden zelf kan bereiden.
Zijn geheele bagage bestaat slechts uit
een paar wollen doeken, zijn horloge met
ketting en een paar blikken geitenmelk,
die bewaard worden in de koelruimte van
het schip.
Kort voor het vertrek van den stoomer
verklaarde Gandhi op hem gestelde vra
gen, dat hij aan den horizon geen teeke
nen kon waarnemen die reden gaven tot
hoop, doch als geboren optimist hoopt hij
tegen beter weten in.
LITAUEN
WOLDEMARAS VRIJGESPROKEN.
Geen licht over zijn proces.
Na langdurige beraadslagingen werd
Zondagmorgen kort na half tien vonnis ge
wezen in het Woldemaras-proces te Kowno.
Van de 24 beklaagden werden 14 veroor
deeld en 10 vrijgesproken.
Woldemaras, kapitein Maciuika en ka
pitein Virbickas, de vroegere adjudant van
Woldemaras, zoomede zeven andere be
klaagden werden van de hun ten laste ge
legde strafbare feiten vrijgesproken.
De aanslagpleger Vaitkovicius, de hoofd
schuldige, werd tot 15 jaren tuchthuisstraf
veroordeeld en Pigaleigis tot twaalf jaren
tuchthuisstraf, zoomede verlies van burger
rechten enz. Kapitein Gineitis, die mede
plichtig was aan de voorbereiding van den
aanslag, werd tot een jaar gevangenisstraf
en verwijdering uit het leger veroordeeld.
Andere beklaagden werden veroordeeld
tot gevangenisstraffen van een jaar.
Noch de vrijspraak van Woldemaras,
noch het vonnis hebben eenig licht gewor
pen op de gebeurtenissen, die tot dit poli
tieke proces leidden.
Woldemaras heeft verklaard, dat hij zich
in de toekomst van iedere politieke werk
zaamheid zal onthouden.
MGR. DR. NOLENS, t
De studeerkamer van mgr. dr. Nolens
z.g. is ingericht tot een chapelle ardente.
Hier hebben velen, ministers en oud-mi
nisters, kamerleden enz. een bezoek ge
bracht bij het stoffelijk overschot,* dat daar
lag met de teekenen der priesterlijke en
hooge kerkelijke waardigheid van den
overledene. Gistermiddag moest echter de
lijkkist worden gesloten.
Vanmiddag is het lijk overgebracht naar
de St. Willibrorduskerk, waar morgen een
plechtige uitvaartdienst wordt gehouden.
De officieele uitvaartdienst en begrafenis
zal Woensdag te Venlo plaats hebben.
De R. K. Studentenvereeniging „St. Vir-
gilius" te Delft-, heeft- in verband met het
overlijden van mgr. Nolens, curator der
Technische Hoogeschool, rouw aangeno
men gedurende een tijdvak van 8 dagen.
EERSTE KAMER.
De heer M. Visser te Leeuwarden tot lid
benoemd.
Het Centraal stembureau voor de ver
kiezing van leden der Eerste Kamer heeft
in de vacature, ontstaan door het niet-
aannemcn van zijn benoeming tot lid der
Kamer door mr. P. J. Reijmer, als opvol
ger van wijlen den heer J. N. Hendrix,
benoemd verklaard den heer M. Visser, te
Leeuwarden.
KATHOLIEKE
ARBEIDERS-INTERNATIONALE.
Tweede Congres te Utrecht.
Nadat in 1923 tot 1927 verschillende be
sprekingen en conferenties tot de overtui
ging geleid hadden, dat een internationale
aaneensluiting der katholieke arbeiders
standsorganisaties der verschillende lan
den dringend noodzakelijk was, werd in
1928 op het congres te Keulen tot stich
ting der katholieke Arbeiders-Internatio
nale besloten en overgegaan.
Van 46 September a.s. houdt deze In
ternationale haar tweede congres te
Utrecht, Nederland.
In behandeling komen„De encycliek
„Quadragesimo Anno" en haar beteekenis
voor de doelstelling der Arbeidersstands
organisatie". Inleiders: Henri Her
mans (Den Haag), lid der Tweede Kamer
der Staten-GeneraalP. Perquy O.P., Di
recteur der Sociale Hoogeschool voor Ar
beiders (HeverleeLeuven). Als tweede
onderwerp: „De oplossing der economische
werldcrisis door zedelijke orde en inter
nationale solidariteit". Inleiders: P. J.
Oolsen (Nuth) en Jos. Scherrer, National-
rat (St. Gallen).
Als derde onderwerp: „De internatio
nale beweging der godloochenaars en de
strijd daartegen van du katholieke arbei
ders". Inleider: Hermann Joseph Schmitt,
Keneraal-Secretaris Reichsverband der
kath. Arbeiter- und Arbeiterinnenvereine
Deutsohlands (Berlijn).
Het blijkt, dat dit Congres groote be
langstelling heeft bij aangesloten en nog
niet aangesloten landen. Het secretariaat
der Katholieke Arbeiders-Internationale,
gevestigd te Utrecht, Nederland, Drift 10,
mocht bereids bericht ontvangen uit ver
schillende landen, dat talrijke delegaties
aan dit Congres zullen deelnemen, terwijl
daarnaarst verschillende particuliere per
sonen, die bijzondere studie van de arbei-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De voorbereiding van de bijeenkomst
van den Volkenbond.
Besluiten van den Duitschen Katholie
kendag.
Woldemaras vrijgesproken.
De „Graf Zeppelin" naar Zuid-Amerika.
(Luchtvaart 2e blad).
BINNENLAND.
Het overlijden van mgr. dr. W. H. No-
lens (3e en 1ste blad).
Relletjes bij een Anti-Militairistische be
tooging te Amsterdam. (Gem. Ber. 2de
blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Zus Braun tweemaal Europeesch kam
pioen. De Oranje-damesploeg wint de
4 X 100 M. estafette. Hongarije wint
den Europa-beker. (Sportblad).
De Deen Willy Falck Hansen wereld
kampioen sprint voor profs. (Sportblad).
Holland wint den cricket-wedstrijd van
België. (Sportblad).
Nieuwe reccrdverbeteringen op de
atletiekwedstrijden van Te Werve. (Sport
blad).
Eerste lustrum-viering van D.O.S. te
Roelofarendsveen. (Sportblad).
dersboweging in de verschillende landen
maken, zich als deelnemer opgaven. De
Nederlandsche katholieke arbeidersbewe
ging biedt den deelnemers een begroe
tingsavond aan, terwijl zij op Zondag, 6
September, een grootsch demonstratief
congres organiseert, waarop 50.000 deelne
mers verwacht worden.
DE WETHOUDERSVERKIEZING
TE GOUDA.
De Raad links. Het college rechts.
De fracties van de R.-K., A.-R. en C.-H.-
partij, van den V. B. en de Economische
Groep te Gouda hebben Vrijdagavond op
nieuw vergaderd om overleg te plegen
over de wijze van samenstelling van het
college van B. en W. Allereerst werd be
sproken het aantal wethouders van vier
tot drie terug te brengen. Hoewel ernstig
naar een oplossing als deze werd gezocht
en gestreefd, kwam men tot de slotsom,
dat het, gelet op de omvangrijke werk
zaamheden, speciaal in de huidige moei
lijke economische ofstandigheden niet mo
gelijk is het aanbal wethouders met één to
verminderen.
Besloten werd daarna, het geheel van
vier wethouders te handhaven. Wat be
treft de verdeeling der zetels, waren do
fracties van meening, dat het het meosfc
wenschelijk was het college van B. en W.
samen te stellen op dezelfde politieke ba
sis als waarop de raad thans is gefor
meerd, dus links en de grootste groepen in
den raad daarin zoo gelijkelijk mogelijk
te doen vertegenwoordigen. Door de per
tinente weigering van de S. D. A. P. om
mede de bestuursverantwoordelijkheid te
dragen, gaf deze oplossing terstond aan
leiding tot ernstige bezwaren, daar de
grootste partij ter linkerzijde van den
raad niet wilde medewerken. Nadat de
onmogelijkheid gebleken was uit de overi
ge vier linksche raadsleden meer dan één
wethouder aan te wijzen, heeft de katho
lieke raadsfractie zich nog bereid ver
klaard een tweeden zetel in het college te
aanvaarden. Krachtens de overeenstem
ming van deze groepen zal het toekomstig
college van B. en W. worden samongpsteld
uit twee R.-K. raadsleden, een A.-R. en
een liberaal lid. Het ligt in het voornemen
de heeren C. H. Koemans (R.-K.), J. A.
Donker (R.-K.), P. D. Muylwijk (A.-R,) en
mr. H. P. C. H. de Witt Wijnen (V.B.) te
benoemen. In Gouda doet zich dus het
eigenaardige geval voor, dat de meerder-
heid in den raad links is georiënteerd, ter
wijl in het dagelijksch bestuur der gemeen
te rechts de meerderheid heeft.
HET KOLENVRAAGSTUK.
Bespreking tusschen Nederl.
en Belgische gedelegeerden.
In officieele kringen te Brussel wordi
verzekerd, dat zeer waarschijnlijk a.s. Do:
derdag een preliminaire bespreking zal ge
houden worden tusschen Nederlandschr
en Belgische gedelegeerden met het oo-
op een regeling van het kolenvraagstu'
Deze bespreking zou worden gehouden i
het departement van nijverheid en arbei
te Brussel.