VRIJDAG 28 AUGUSTUS 1931 DE LEIDSCHE COURANT EERSTE BLAD PAG. 2 werd er aan gewijd. Men besloot dr. No- lens' oordeel te gaan inwinnen. Drie ver trouwensmannen werden aangewezen om de reis naar den Haag te ondernemen. Toegelaten tot den politieken leider, op wiens bevrijdend woord aller hope war gebouwd, zette de missie bij monde van haar voorzitter, die kortheid betrachtte en streefde naar duidelijkheid, het doel der komst uiteen. „En nu, Monseigneur, zouden wij graag weten wat U van de zaak denkt". „Het spijt mij, heeren, maar ik kan U niets daaromtrent mededeelen". „Maar U kent de zaak toch door en door?" „Ik kan er niets van zeggen". „Kan U ons misschien eenige verkla ring geven, niet voor de algemeene ver gadering bestemd, maar alléén voor het bestuur'" „Neen, heeren, dat is onmogelijk". „En alleen voor ons dan, ter eigen oriënteering?" „Neen, de heeren zullen zich zonder mijn verklaring moeten oriënteeren". „Geef ons dan althans een schriftelijke verklaring, Monseigneur, waaruit blijkt, dat U meent uw oordeel over de zaak niet te moeten uitspreken". „Dat zeker niet! Zoo'n negatieve ver klaring zou in positieven zin kunnen worden uitgelegd". De voorzitter der afvaardiging stond op, gereed tot het uitspreken eener be leefdheidsformule ten afscheid. De twee mede-afgevaardigden volgden het voor beeld, maar één hunner, die zioh slechts kwalijk kon verzoenen met het denkbeeld dat men met leego handen thuis zou moeten komen, wilde nog een laatste po ging wagen: „Monseigneur, IJ zal er toch zeker geen bezwaar tegen hebben ons een briefje mede te geven, waarop U met een paar woorden neerschrijft, dat wij bij U zijn geweest?" „Neen, mijnheer, geen verklaringen en geen briefjes. Dag heeren". Drie handdrukken, de missie was al in de gang. „Goeden dag en goede reis. Wat heb ben de heeren het getroffen met het weer". De zware deur ging open en de missie bevond zich op de hooge stoep van Prin segracht No. 36. Deze missie en het zal wel meer personen zoo gegaan zijn na een kort onderhoud was natuurlijk niet onder den indruk gekomen van een bovenma tige hartelijkheid bij de ontvangst. Maar wellicht toch was zij, ofschoon partij in de zaak, objectief genoeg in haar oor deel om rekening te houden met de mo gelijkheid, dat slechts de voorzichtigheid dr. Nolens gebood de geslotenheid te be trachten, die haar onverrichterzake deed huiswaarts keeren. Onwelwillend is dr. Nolens geenszins, maar hij vindt het meermalen noodig, met andere eigenschappen ook zijn wel willendheid te verbergen. Dit geeft meer malen tot verkeerde beoordeeling aan leiding, doch dit is ten slotte de fout van hem, die het oordeel velt, niet van dengeen, die beoordeeld wordt. Even goed als het verkeerd is iemand te beoordeelen naar zijn woorden is het onjuist dit te doen naar zijn zwijgen. Op de daden komt het aan, en nagaande wat dr. Nolens deed in het Parlement, vindt men telkens weer het bewijs hoe gaarne hij zich plaatst aan de zijde der zwakken. De rechten van con ieder be- hooren te worden geëerbiedigd. Daar naast hebben de zwakken echter een on miskenbare aanspraak op bescherming. Het is de aanvaarding van dit beginsel vooral, die dr. Nolens en met hem de Katholieke partij men sla er haar pro gramma op na stempelde tot.. demo cratisch. Hoe krachtig dr. Nolens intus* schen de sociale wetgeving wensoht te bevorderen, ernstig werd door hem steeds' onderzocht, of wat werd voorge staan mogelijk is, óók financieel. DE LIMBURGER IN VUUR EN VLAM. Of dr. Nolens, nuchter en koel als hii was, niet in vuur kan geraken? Degenen, die 1-2 December 191S aanwezig waren in de vergaderzaal der Tweede Kamer, behoeven het antwoord niet schuldig te blijven. Zij hebben dr. Nolens van verontwaardiging zien gloeien, toen hij optrad als wreker van zijn Limburg, dat men den smaad had aan gedaan de vaderlandsliefde der Limbur gers en hun aanhankelijkheid aan Neder land in twijfel te trekken. Tegen die belee- digende verdachtmaking protesteerde dr. Nolens en hij deed dat en moest het doen namens meer dan 99 pet. der Limburgsche bevolking. En de enkelen, die wellicht schuldig stonden aan een misdadige an- nexionistische beweging? Hun veroordee ling bleef niet uit: „Politieke woelwaters, dwarsdrijvers, stokers en fortuinzoekers loopen er overal onder, zelfs in Limburg". Politieke woelwaters dwarsdrijvers stokers fortuinzoekers. Zooveel woorden, zooveel geeselslagen. Maar nog was het vonnis niet ten volle geveld. En toen klonk het felste oordeel, ooit door dezen voor- zichtigen staatsman uitgesproken: „Op hen past geen andere naam dan „landverrader"." Doodstil was het in de vergadering: de huiver-stilte der ingehouden verontwaardi ging. Na zijn protest in het kort te hebben sa mengevat in vier punten de zin voor logica begeeft dr. Nolens nooit en na de Regeering te hebben toegeroepen op haar hoede te zijn; onware en ophitsende voorstellingen, in de buitenlandsche pers voorkomend te weerspreken; te waken te gen de actie van buitenlanders en gedege nereerde Nederlanders, besloot hij, waar lijk niet zonder geestdrift: „Voor eenige weken is uit het Neder- landsche volk de kreet gehoord: Raak niet aan de KoninginThans ga door het ge- hcele land, in koor met de Limburgsche bevolking, een andere kreet: Raak niet aan het grondgebied van den Staat!" „..Wij hebben dr. Nolens nog nimmer in emotie gezien", schreef de heer Elout. Maar hij schreeft dat in 1909. Op 12 Dec. 1918 was die emotie er. Bij dr. Nolens en bij al zijn medeleden. Bij de Tweede Ka mer der Staten-Generaal op haar schoonst. Den llden October 1909 werd mgr. No- lens benoemd tot buitengewoon hoogleer aar te Amsterdam om onderwijs te geven in de arbeidswetgeving in verband met het administratief recht. Deze functie nam hij 16 jaar lang waar. In 1916 werd hij belast met de voorbe reiding van het herstel der diplomatieke betrekkingen met het Vaticaan. In 1918, toen een linksche meerderheid bij de verkiezingen van 3 Juli voor een rechtsche moest plaats maken, werd Mgr. Nolens door H. M. de Koningin belast met de formatie van een extra-parlementair kabinet. 9 September 1918 had de formateur zijn kabinet gereed. Ruys de Bcerenbrouck werd minister-president met- de porte feuille van Binnenlandsche Zaken. Met hem namen in het Ministerie zitting Van Karnebeek, Heemskerk, Alting van Geu- sau, Naudin ten Gate, 1 Jsselsteijn, Koning en Idenburg, terwijl eenige weken later twee nieuw?e departementen werden inge steld met Aalberse en Ds. de Visser als ministers. Nolens als kabinetsformateur had zelf geen portefeuille genomen, om- dt hij van oordeel was, dat zijn priester schap niet met een ministerschap moest gecombineerd worden. Monseigneur Nolens was o.m. Comman deur in de Nederlandsche Leeuw en sedert 1923 Minister van Staat. Z. H. de Paus erkende zijn verdiensten door hem te benoemen tot Huisprelaat en het. Protonotarius Apostolicus a. i. p. Voorts was mgr. Nolens voorzitter van den Mijnraad en den Werkloosheidsraad, onder-voorzitter van den Hoogen Raad van Arbeid, voorzitter van de Rijkscom missie voor Werkverruiming, curator vcli, de Technische Hoogeschool, enz. NOLENS OP INTERNATIONAAL GEBIED. Ook op internationaal terrein heeft mgr. Nolens zich buitengewone verdiensten verworven, voornamelijk als regeeringsaf- gevaardigde aan de Internationale Ar beid sconferenties. Monseigneur Nolens heeft vanaf 1919 bij voortduring in deze Arbeidsconferenties het bewijs geleverd, een staatsman van in ternationale beteckenis te zijn, die in deze wereldvergaderingen door zijn bijzondere hoedanigheden een belangrijke plaats in neemt en er een van de leidende figuren is, wiens woord invloed heeft en gezag zon der dat het steunt op een machtspositie, noch ook op rheloriek. Van Washington af, waar hij al bij de eerste discussie, inzake de toelating van Duitschland en Oostenrijk, het woord nam, om te trachten, op zeer de licate wijze, zonder discussie een voorstel te doen aannemen, waarvan de bespreking niemand goed zou doen, tot in de laatste conferenties is mgr. Nolens een der gede legeerden geweest, die het meest op den voorgrond traden. Hoor, wat prof. Mahaim zegt, als hij mgr. Nolens in 1926 als voorzitter der Con ferentie voorstelt: „Gij kent de goede hoe danigheden van mgr. Nolens, gij hebt hem hier aan het werk gezien, waar hij verschil lende commissies geleid heeft. In zijn land is hij een invloedrijk staatsman; hij zal de rij der eminente persoonlijkheden voortzetten, die wij tot het voorzitterschap dezer vergadering hebben geroepen, en de Conferentie zal in hem een staat eeren, wier wetgeving op het peil van den moder nen vooruitgang staat en in zijn persoon een democraat en een oprecht vriend der sociale rechtvaardigheid." De vertegenwoordiger der Britscho re- geerin-g, de heer Wolfe, ondersteunde het voorstel met de woorden: „Mgr. Nolens is hier geen vreemdeling; de meesten onzer kennen hem en, die dat hooge voorrecht nog niet genoten hebben, zullen ontdekken dat daarop toepasselijk is, wat eens van een Britsch staatsman gezegd is: „Mgr. Nolens leeren kennen beteekent een groot stuk opvoeding". DE LAATSTE OOGENBLIKKEN VAN MGR. NOLENS. Rond half vijf gistermiddag was de doodstrijd begonnen. Behalve eenige eer waarde Zusteis, wa.en bij het sterfbed aan wezig de zeereerwaarde heer L. H. J. Beijsens, pastoor der parochie van den H. Willibro. 'us, de geneesheer dr. L. C. M. Steger en de Tweede Kamerleden oud-mi nister Prof. Mr. P. J. M. Aalberse en oud minister ir. M. C. E. Bc"~"erts. De parlementaire redacteur van de „Msb." meldt: We hebben gisterenavond nog een on derhoud gehad met pastoor Beysens, in wiens parochie Mgr. Nolens woonachtig was, die de biechtvader van Monseigneur is geweest en den thans overledene ook de laatste geestelijke hulp verschafte. Ik ging er naar toe, aldus deelde de pastoor ons mede, toen ik van dokter Ste ger den ernst van den toestand vernam. Uit eigen beweging vroeg Mgr. mij na en kele dagen terug te komen. Hij wist, dat hij waarschijnlijk sterven ging en was zich zijn zware verantwoordelijkheid diep be wust. Vier Augustus heb ik Mgr. de laatste H.H. Sacramenten toegediend. Het was nog wel niet noodig en het geschiedde ES8S KT E® Maarsmanssteeg 14-21 fa Si lil B I Telefoon 1293. IN ONZE opnieuw belangrijke prijsverlaging.; moeten weg. - Speciaal DAMES In onze afdeeling LUXE ARTIKELEN, ziet onze Jtëilage, Het nieuwe GERO PRODUCT: ZILMETA, vlekvrij door en door. Dit nummer bestaat uit drie bladen MGR. NOLENS f Groo-t van geest en groot van gaven Groot in arbeid en verstand, Ongewild de groote leider Van ons kleine Nederland. Leider, leidend in 't verborgen Voor het heil van onzen staat, Bij zijn zwijgen 't mees: welsprekend Als een echte diplomaat. Groot als staatsman en als Priester Excellentie, Monseigneur, Eerlijk en onovertroffen Pu.iticke regisseur. Een die altijd, altijd werkte Met zijn energieken geest, Zoo is deze Excellentie Altijd excellent geweest. Groote zwijger, groote denker Leider van ons kleine land, Heden legde op uw voorhoofd I" de deed zijn k "e hand. Zwijgend hebt Gij hem ontvangen In uw laatsten levensstrijd, En uw volk is zonder 1 v 'er, Daar Gij hen ontvallen zijt. Maar al kraait de dood victorie Nu hij U liet henengaan, Eeuwig zal in de historie Uwe naam te prijk, staan. TROUBADOUR. meer uit voorzorg. Mgr. heeft de H.H. Sacramenten zeer stichtelijk ontvangen. Ik ging eenige dagen naar Lourdes en toen ik terugkwam, was de bedlegerigheid voorgoed begonnen Do H. Mis lezen was Mgr. onmogelijk geworden, maar de H. Communie ontving hij eiken morgen. De wetenschap te moeten sterven, viel Mgr. eerst zwaar, maar hij was op het laatst tevreden en volkomen onderworpen aan Gods Heiligen Wil. Er waren weinig relaties: allen prof. Aalberse, ir. Bongaerts en ik hadden voortdurend toegang. Mgr. las en mediteerde. De laatste dagen zijn physiek zeer moei lijk geweest, maar Monseigneur verborg zijn pijn. Hij wilde er niet over spreken, al leed hij veel. Woensdagavond was Mgr. volledig bij kennis, hoewel hij erg naar was. Ik vroeg hem of ik hem de H. Absolutie zou geven. Mgr. knikte. Ik ging heen in de overtuiging dat ik den zieke niet levend zou terugzien. Gisterenochtend om zeven uur was ik er weer. en heb Mgr., die volledig bij ken nis was, nog de H. Communie uitgereikt, welke hij devoot ontving. Toen ik gisterenavond om half zes kwam was de doodstrijd in vollen gang. Deze heeft lang geduurd. Het sterke lichaam verzette zich en ook de pols bleef krach tig. Totdat langzaamaan het bewustzijn weck en Mgr., toch nog vrij plotseling om 8.20 uur overleed. DE PERS OVER NOLENS. Het liberale Vaderland constateert in een warm-gesteld in memoriam, dat Nolens „Nederland onschatbare diensten heeft bewezen". „De slag is gevallen, Nolens is niet meer. Een slag voor dezen lande, want hij was een warm vaderlander, die, dank zij zijn groote bokwaamhededen, en zijn ernstigen wil om de gemeen schap van nut te zijn, Nederland on schatbare diensten heeft bewezen.; een slag voor de Katholieke partij, die in hem den onovertrefbaren leider zal missen, een slag voor de velen, die hem eerden en vriendschap toedroe gen ook buiten zijne politieke en reli gieuss geestverwanten. Wat ons in Nolens altijd zoo aan getrokken heeft, is, dat het zijn Christendom was, dat hem gemaakt heeft tot vurigen voorstander van medewerking van den Staat om de treurige arbeiderstoestanden, door de Enquête van 1886 bloot gelegd, te ver beteren. Zijn geloof was het onze niet, maar, waar het woord „christelijk" he laas zoo dikwijls in de politiek mis bruikt is, om die verbetering tegen te houden, mag er wel eens op gewezen worden, dat het bij hem zoo heel an ders was." Ook het liberale Handelsblad be schouwt Nolens dood als een verlies voor ons geheele land. „De dood van dezen priester-staats man, dezen, bedachtzamcn en invloed rijken politicus, sociaal-econoom, inter nationaal deskundige op het gebied der arbeidswetgeving, de thomist, wiens geest de draagwijdte van de beide groote encyclieken van -wijlen paus Leo XIII Aeterni Patris en Rerum Novarum overspande, is een verlies voor geheel Nederland". „Men heeft opgemerkt, dat Nolens juist op tijd gekomen is na Sohaep- man. Inderdaad: de zwijgende, den kende en werkende persoonlijkheid van den eerste zou kwalijk gepast hebben in den tijd onzer politieke op standing, die geestdrift noodig had. Maar in een tijd van consolidatie als de onze was Nolens de man. Zijn heen gaan is niet alleen een zwaar verlies voor de R. K. Staatspartij, maar treft het politieke en sociale leven van ons geheele land". De N. R o 11C r t. sehriift: „De roomsch katholieke partijleider is overleden aan de kwaal, die hem in Juli reeds doodelijk vermoeid uit Ge neve had doen terugkeeren. Voor onze Tweede Kamer en voor de R. K. Staatspartij in het bijzonder is dit een groot verlies." En irder o. m.: „Nolens was niet alleen de midde laar, die den linker- en rechtervleugel van zijn partij steeds weer tot ver zoening bracht. Hij was meer dan dat, in zoover hijzelf er voortdurend- op bedacht was een oplossing voor te bereiden, die beide groepen hadden te aanvaarden. De radicalen onder de roomsch-katholieken leerden van hem wat opportunisme is en ook de con servatieven zouden dikwijls niet heb ben willen slikken, wat zij onder zijn suggestie wel deden". Maasbode en T ij d wijden ook reeds hedenochtend uitvoerige beschouwingen over het leven van dr. Nolens. De Tijd schrijft o.m.: ..Met weemoed en erkentelijkheid kijkt de R.K. Staatspartij naar den af gestreden leider om, die haar tot de so ciale wetgeving heeft bewogen en die haar ontwikkeling door èen der meest riskante tijdperken heeft geleid. Im populair in zijn leven, zal deze koele man van zakelijke politiek en werke lijkheidszin, die de éénheid der partij behield, populair worden in de katho lieke overlevering, die zijn beeld uit de sphinxachtige en legendarische eenzaamheid bewaart onder de dank bare herinneringen aan haar grootste mannen." V Nolens en de encyclieken. Bij de hulde, die de „N. Bolt. Crt." aan de nagedachtenis van mgr. Nolens brengt wij hebben het blad hierboven geciteerd moeten toch ook eenige onaangenaam heden in hatelijken vorm worden gevoegd. Men leze: Door dezen middelaar tusschen ra dicaal en conservatief moest ieder die een principieele, klare staatkunde voorstond, teleurgesteld worden. Zijn politiek had in de hoofdlijnen niet. meer inhoud dan de goedgemeende, ethische, maar staatkundig en oeco- nomiseh nevelachtige encyclieken van het hoofd der Roomsche kerk op so ciaal gebied. Nu weten we het precies. Eerst wordt (zie hierboven) het overlij den van Nolens genoemd een groot verlies voor de Tweede Kamer, en even verder wordt geconstateerd, dat zijn politiek goedgemeend was, doch niet veel meer verdiensten had. dan deze.... Die politiek toch had in de hoofdlijnen niet meer in houd, dan de „staatkundig en oeeonomisch nevelachtige encyclieken van het hoefd der Roomsche kerk op sociaal gebied". Met een zeldzaam-brutale verwatenheid worden hier met één pennestreek de pau selijke encyclieken op sociaal gebied weg- geschrapt uit de rij der geschriften, die iets beteekenen! Misschien hebben die encyclieken de liberale geestesgesteldheid van den schrij ver van dit nobel proza eenigermate ver ontrust ondanks hun nevelachtigen in houd VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. De arbeiderspartij verklaart den oorlog aan het nieuwe Engelsche kabinet. Onlusten in Portugal. Overeenstemming tusschen het Vaticaan en Italië? BINNENLAND. OVERLEDEN IS MGR. PROF. MR. DR. W. H. NOLENS. Het moorddrama te Zuidbroek. Een signalement der vermoedelijke daders. (Gem. Ber. 3de blad.) De brand te Gouda. Een slachtoffer van den schrik. (Gem. Ber. 3de blad). Nederlander in Duitschland beroofd en vermoord. (Gera. Ber. 3de b'.ad). Weer twee slachtoffers van de Zee te Ameland. (Gem. Ber. 3de blad en laatste Berichtten). Arbeider in een Vernismolen te Maas tricht vermorzeld gevonden. (Gem. Ber. 3de blad). Te 's Hertogenbosch is een Eindhovenaar doodgestoken. (Gem. Ber. 3de b'iad en Laat ste Ber.) De Europeesche Zwemkampioenschappen te Parijs. Zus Braun en mej. Klapwijk in de finale. 100 M. vrije slag. Truus Klapwijk vijfde in het schoonsprigen. Barany wint met 1 5 sec. van Tans. (Sport 2de blad). De Duitscher Sawa'l voor de tweede maal wereldkampioen op den motor. (Sport 2de b'ad). BINNENLAND DE ARBEID IN BROODBAKKERIJEN. Samenstelling eener commissie. Tob voorzitter en leden van de Commis sie welke aan den Hoogen Raad v. Arbeid praeadvies zal uitbrengen omtrent het voorontwerp van de wet tot wnjziging van de bepalingen der arbeidswet 1919 betref fende den arbeid in broodbakkerijen zijn benoemd tot lid en voorzitter de heer C. J. Oh. Zaalberg, directeur-generaal van den Arbeid en tot leden de heeren: J. O. Blank- heit, Kon. Ned. Middenstandsbond, Mr. P. W. J. H. Cort van der Linden (Verbond van Nederl. Werkgevers). W. F. Dolleman (N. A.S.), Mr. Arn. Engels, Is. Goudsmit (N.Y. V.), A. Hanemaayer (C.N.V.), W. J. van der Meer (Ned. Ver. v. Werkg. i.h. Bakkers bedrijf) P. J. C. van der Post (Ned. R.K. Bond van Broodbakkerspatroons), A. Pruy- sen (N.V.C.), prof. dr. J. R. Slotemaker de Bruine. H. J. Spokop (R.K.W.V.), Fred. C. S. Stahle (Ned. Bakkersbond), prof dr. J. A. Veraart. Arbeiderscommissie in de Mijnen. Bij de gehouden verkiezing voor de ar beiderscommissie op Staatsmijn Hendrik, zijn de drie candidaten van de N. R.K. Mija- werkersbond gekozen. De Katholieken winnen 1 zetel van den Alg. Ned. Mijnwerkesbond. Gemeentelijke Aankondigingen GEMEENTE-SECRETARIE Burgemeester en Wethouders, van Lei den brengen ter Algemene kennis dat de bureaux der Gfflreent$-Secré'tarie, van den Gemeente-Orttvafiger en van den Burgerlijken Stancj op. Maandag 31 Aug. a.s. ter gelegenheid;; vai/f den vrejaardag van H. M. de Ktminjpn, slechts zullen zijn geopend van des Noormiddags 9 tot 12 uur. STEDELIJK MUSEUM „DE LAKENHAL". Burgemeester en den brengen ter ret Stedelijk Museu dgrs van Lei- S'ne kennis, dat f „de^/ Lakenhal" op Maandag 31 Augustus Ms., ter gelegen heid van den verjaardag van H. M. de Koningin, slechts geopend zal zijn tot des middags te twaalf uur. BADHUIS VAN DER WERFFSTRAAT. Burgemeester e den brengen ter het gemeentelijk Werffstraat op M i; ter gelegenheid H. M. de Koning Wethouders van Lei- aliemeene kennis, dat 3aÖhüis in de van der apdag 31 Augustus a.s. den./verjaardag van slechts geopend zal ij ia tot des middi jgs 12 uur. A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN, Burgemeester. VAN STRIJEN, Secretaris. Leiden, 28 Augustus 1931. LICHTFABRIEKEN. De Directeur der Stedelijke Fabrieken van Gas en Electriciteti brengt ter al gemeene kennis, rlat de kantoren Lange- gracht 70 en Hofciprsfcht 14, op Maandag 31 Augustus a.s. Iter gelegenheid van den verjaardag van H. sLJ/Eaf Koningin, des middags na 12 fur geaHn^n zulleen zijn. De| Direateur voornoemd, G. A. VAN^vLINKENBERG. Leiden, 28 Augustus 1931.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1931 | | pagina 2