22ste Jaargang
DINSDAG 11 AUGUSTUS 1931
No. 6971
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
3)e Êcidóeli&Gou'fca/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor LeideD 19 cent per weetf2.50 por kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per poet f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oenfc.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleins advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit twee
laden.
V Onverdraagzaamheid van het
„Volk."
De onverdraagzamheid, welke in het so
ciaal-democratisch dagblad het „Volk" tot
uiting komt, is dikwijls niet te verdra
gen
Zoo trof ons nu weer een verhaal met
drie sensationeelo koppen er boven, onder
elkaar, vet gedrukt. Wij zullen die koppen
maar naast elkaar zetten, in kleinere let
ters: „Het Zuiden beveelt zelfs tot in
Delft". „Katholiek arbeider mag niet bij
protestanten in de kost blijven". „Omgang
met andersdenken is zonder meer verbo
den."
Wat er heeft plaats gevonden? Het vol
gende; niets meer:
Een jongeman 23 jaar komend uit
Gennep heeft in Delft werk gekregen. Hij
leeft daar, wellicht voor het eerst, geheel
zelfstandig en in den vreemdeen nu heeft
hij een kosthuis gekozen bij niet-Katholie
ken.
De pastoor van Gennep schrijft den jon
geman een brief, welke in handen is geko
men van het „Volk", dat uit dit vriend
schappelijk en vaderlijk schrijven anti-ka
tholieke munt wil slaanIn dien brief
staat het verschrikkelijkeDe pastoor
geeft daarin den jongeman den „welge-
meenden raad", om een katholiek kosthuis
te zoeken. En waarom Niet omdat deze
pastoor die niet-katholieke menschen niet
goed zou vinden; integendeel hij schrijft,
te veronderstellen, dat ze goed zijn voor
hem in alles, behalve in één ding: zij zul
len n.l., vanzelfsprekend, niet een hulp en
steun zijn, zoo schrijft de pastoor, „in het
beleven van uw katholiek geloof". En
dat acht de pastoor voor dezen jongen
mensch, wiens leeftijd óók nog zulk een
hulp en steun niet overbodig maakt, een
niet gewenschte toestand.
Iedereen kan den raad van den pastoor
begrijpen, natuurlijk, omdat iedereen
begrijpen kan, dat 't inderdaad voor het
beleven van den Godsdienst, voor het
vervullen van d© godsdienst-piichten, van
veel beteekenis kan zijn, als de huiselijk©
omgeving daartoe opwekt of althans daar
aan herinnert.
Maar het „Volk" schijnt dat niet t© be
grijpen
Het bovenstaande geeft wel een zeer
overtuigend bewijs van de onverdraag
zaamheid tegenover de Katholieken, waar
door de „Volk"-redactie zich maar al te
vaak laat leiden.
DUITSCHLAND
DE SCHIETPARTIJ TE BERLIJN.
„Georganiseerde sluipmoord".
Over de gebeurtenissen van Zondag op
den Bülowplatz te Berlijn verneemt Wolff
van het polizei-presidium, dat men, voor
zoover tot dusver kon worden vastgesteld,
te doen heeft met een sluipmoord op de
beide commissarissen van politie. De bri
gadier Willig, die bij dezelfde schietpar
tij, waarbij de beide politiebeambten wer
den gedood, zware verwondingen opliep,
heeft bij zijn verhoor een uitvoerig relaas
van het gebeurde gegeven.
De commissaris Anlauf, aldus de briga
dier, had maatregelen getroffen om sa
menscholing op den Bülowplatz te vermij
den. Vergezeld van commissaris Lenck en
van bovengenoemden brigadier Willig con
troleerde Anlauf de uitvoering door zijn
beambten en kwam daarbij voorbij het
Karl Liebknecht-huis. Beide commissaris
sen liepen voorop, daarachter de brigadier.
Plotseling hoorde laatstgenoemde achter
zich de woorden: „Jij neemt „Schweine-
backe", jij „Husar" en ik den ander".
(„Schweinebacke" is de bijnaam van com
missaris Anlauf, „Husar" van brigadier
Willig, terwijl de daders Lenck blijkbaar
niet kenden). Onmiddellijk nadat deze
woorden waren gesproken viel een aantal
schoten; brigadier Willig greep direct zijn
revolver en loste acht schoten naar achte
den. Commissaris Anlauf was terstond
dood, terwijl commissaris Lenck zich nog
naar den ingang van den Babylon-bioscoop
voortsleepte en daar bezweek. Willig werd
ernstig, doch niet levensgevaarlijk gewond.
Volgens de bevoegde politieautoriteiten
bewijst het gebeurde op den Bülowplatz
niet alleen, dat men hier te doen heeft
met moord met voorbedachten rade, maar
in verband met de vroegere moorden op po-
litie-beambten wordt tevens bewezen ge
acht, dat de onwettige roodfrontstrijders-
bond een deel van zijn leden van vuurwa
pens heeft voorzien en een militaire oplei
ding geeft om politiebeambten neer te
schieten.
De politie geeft voorts nog een opsom
ming van vroegere aanslagen op politiebe
ambten en zegt, dat er geen twijfel aan
kan bestaan, dat men in al deze gevallen
met moord heeft te doen. Commumstische
terreurgroepen hebben zich tot taak ge
steld de uitvoerende organen van den staat
met de middelen van georganiseerdcu
sluipmoord te bestrijden. De afzonderlijke
terreurgroepen staan volgens de politie
met elkaar in verbinding en volgen de be
velen op van een centrale.
Een belooning van 20.000 Mark is uitge
loofd voor mededeelingen, welke er toe
kunnen leiden, dat de terreurgroepen, haar
leden en leiders ontdekt worden en gear
resteerd kunnen worden. Zakelijke gege
vens, die streng vertrouwelijk zullen wor
den behandeld, neemt het Berlijnsche
hoofdcommissariaat in ontvangst.
Graf van doodgeschoten politie-beambte
geschonden.
Op schandelijke wijze hebben gistermid
dag tot dusver onbekende personen het
graf van den eind Mei te Berlijn doodge
schoten opperwachtmeester der politie
Zaenkert, geschonden. Men vond tegen
halfvijf het graf omgewoeld, terwijl de da
ders een marmeren steen op het graf had
den geplaatst met het inschrift: „Rust m
God, rood-front leeft!" De steen werd on
middellijk in beslag genomen.
Keulsch Hitlerianen-leider door
communisten doodgeschoten.
Gisternacht is te Keulen de leider van de
nationaal-socialistische arbeiderspartij Hei
ster in zijn woning door communisten
Heister was voor zijn huisdeur met ecni-
ge leden zijner organisatie in gesprek, toen
een andere Stahlhelmer hen per fiets kwam
waarschuwen, dat eenige communisten in
aantocht waren, van wie er één een gela
den revolver bij zich droeg. De communis
ten poogden de deur te forceeren en toen
dit niet lukte schoot een hunner door het
raam naar binnen. De kogel trof Heister,
die aan den overval hebben deelgenomen,
de den moordenaar en acht communisten,
die opslag dood was. De politie arresteer-
NA DEN VOLKSENTSCHEID.
Pruisens hervormingsplannen.
De uitslag van den Volksentscheid, welke
de positie van de Pruisische regeering tot
het voorjaar heeft verzekerd, opent den
Pruisischen minister-president Braun de
mogelijkheid de hervormingsplannen, wel
ke volgens zijn wil nog in den loop van den
winter verwezenlijkt zullen worden, voort
te zetten.
Naar het nieuwsbureau der VJD.Z. ver
neemt, zal op de eerste plaats het kiesrecht
voor den Pruisischen landdag veranderd
worden, met het doel, het omvangrijke
Pruisische parlement belangrijk in te krim
pen.
Bij de steeds groeiende deelname aan de
verkiezingen, welke zich de laatste jaren
eindelijk bij de rijksdagverkiezingen en
den Volksentscheid openbaarde, zou de
Pruisische landdag, welke thans uit 450 af
gevaardigden bestaat, zijn ledental tot bij
na 600 zien stijgen.
De Pruisische regeering wil een hervor
ming van het kiesrecht voorstellen, welke
het aantal afgevaardigden tot 300 of hoog
stens 350 beperkt.
Het ligt in de bedoeling een binnen dit
kader liggend grootst aantal Pruisische af
gevaardigden vast te stellen en daaruit het
aantal stemmen te berekenen, dat voor een
zetel wordt vereischt. Op deze wijze zou
het aantal afgevaardigden stabiel blijven,
terwijl het thans met de deelname aan de
verkiezingen stijgen of dalen kan.
Verdere plannen van den Pruisischen mi
nister-president houden zich bezig met de
rijkshervorming. Hij houdt het dualisme
tusschen het rijk en Pruisen op den duur
voor ondragelijk en wil pogen door onder
handelingen met de betrokken rijksautori
teiten zonder wetsverandering een soort
be-stuursgemeenschap tusschen het rijk en
Pruisen als voorloopster van een bestuur-
recntelijke samenvatting te scheppen
Hiervoor zouden allereerst de justitie en
het binnenlandsch en landbouwkundig be
stuur in aanmerking komen.
Het ministerie van postzaken en van
verkeer zouden samengesmolten kunnen
worden. De taak van laatstgenoemd mi
nisterie zou dan door een landbouwkundige
afdeeling van het rijksministerie voor
landbouw kunnen worden overgenomen.
Na dezen voorbereidenden arbeid zou
dan misschien volgens de meening der Prui
sische regeering een Volksentscheid tot de
finitieve oplossing van de rijkshervorming
kans van slagen hebben.
Stahlhelm zet den strijd voort.
De Stahlhelm heeft over den uitslag van
het volksreferendum in Pruisen het vol
gende manifest uitgegeven:
„De strijd gaat verder. Het Volksent
scheid heeft een moreel succes voor het
nationale front gebracht. Wij hadden 3.6
millioen stemmen bij het referendum over
het Young-plan, 5.9 millioen bij het „Volks-
begehren" voor den Landdag en thans bij
het referendum stemden ongeveer 10 mil
lioen kiezers voor onze eischen. En dat,
terwijl de communisten tegen het parool
van hun leiders in, bijna nergens naar de
stembus zijn getogen. Op 8.8 millioen kie
zers steunt op het oogenblik nog de hui
dige Pruisische regeering. Dat zij niet meer
overeenkomt met den wil van het volk
is duidelijk bewezen. Dat het bereikte
stemmental niet voldoende is voor een for
meel succes, doet niets aan de beteekenis
van het resultaat af. De „Stahlhelm zal
dit onder de scherpste terreur en onder de
sterkste beknotting van de grondwettelij
ke vrijheid verkregen resultaat op staats
rechtelijke gronden betwisten".
DE GEWIJZIGDE PERSVERORDENING
Meer centralisatie.
Rijkspresident von Hindenburg heeft gis
teravond de gewijzigde persverordening 011-
derteekend. De belangrijkste wijziging is,
dat voortaan nog alleen de Rijksregeering
en de landenregeeringen het recht hebben
opneming van bepaalde stukken in de bla
den te eischen. Volgens de oorspronkelijke
verordening konden ook kleinere overhe
den zich op de verordening beroepen. Wat
de landenregeeringen betreft, deze kunnen
slechts gebruik maken van hun recht in
overleg met de rijksregeering; ook om
trent de bijzonderheden van de uitvoering
in bepaalde gevallen zullen de rijksoverhe
den de noodige bepalingen treffen.
Verder is bepaald, dat omtrent de
rechtmatigheid van een verbod om te ver
schijnen telkens binnen vijf dagen na de
uitvaardiging zal moeten beslist worden.
Is er dan nog geen uitspraak, dan zal het
verbod vanzelf vervallen en het verboden
blad dus weer kunnen verschijnen.
Ook zal men voortaan rekening houden
met allerlei technische moeilijkheden van
de bladen en met hun gewone manier van
het opmaken en het presenteeren der copie.
Wanneer de stukken waarvan opneming
geëischt wordt bijzonder lang zijn, (meer
dan 500 woorden volgens het reglement
van uitvoering) zal er dienen betaald te
worden.
Van verdere verzachtingen der noodver
ordening moet worden afgezien mede in
verband en ten gevolge van de gebeurtenis
sen op de Bülow-Platz van Zaterdagmid
dag; er dienen in ieder geval nog een aan
tal strenge uitzonderingsmaatregelen van
kracht te blijven.
Men heeft een eerlijke ontwapenings-
politiek noodig, welke alle naties aan
leiding geeft, haar weermacht tot politie
sterkte in te krimpen. Op deze gedachte
heeft Italië zijn voorstellen gebaseerd.
Italië ie- bereid, de kleinste bewapenings-
cijfers te aanvaarden zelfs hoogstens
10.000 geweren, als geen ander volk meer
heeft.
Mussolini besluit zijn artikel met de
woorden: willen vrede en welstand te-
rugkeeren, dan moet de wereld gebracht
worden, tot een beter elkaar begrijpen.
ITALIË
WIJZE MUSSOLINI.
Vredeswil, ontwapeningswil.
In het Zondagnummer van de „Berli
ner Börsencourier" heeft de Italiaansohe
minister-president Mussolini een artikel
gepubliceerd onder den titel „Dwang tot
samenwerking", „De economische nood
als vredesstiohter".
In dit artikel wijst Mussoini er op,
dat de groote mogendheden, dertien jaar
na den grootsten aller oorlogen, zich ver
eenigen tot een machtige en krachtige
poging om een tijd van internationale
rust te doen aanbreken.
Weliswaar zijn aldus Mussolini, nog
niet alle hinderpalen uit den weg ge
ruimd, dooh men kan zich bemoedigd
voelen, als men ziet, dat wij thans den
wil hebben, een echt tijdperk van vrede
te verwezenlijken.
Als men zich dezen ommekeer na der
tien jaar van geklets voor oogen stelt,
zou men haast den dag zegenen, waarop
eenige machten economisch ineenstortten,
waardoor de wereld tot bezinning en het
inzicht kwam dat heel dat dwazenspel
met economischen ondergang onder den
last der militaire uitgaven zou eindigen,
als het zoo verder ging.
De Italiaansohe minister-president be
toogt dan verder, dat het streven naar
een sterke zee- of landmacht, het zich
zelf tot scheidsrechter opwerpen en de
poging tot verwerving van een dominee-
rende positie te land en ter zee niet meer
geduld kan worden.
Een dómineerende positie van een wil
lekeurig land sohendt vroeger of later
de handhaving van de verouderde me
thode van het Europeesche evenwicht.
JOEGO-SLAVIE
DICTATUUR-WIJZIGING IN
JOEGO-SLAVIë?
Tegen 16 Augustus aangekondigd.
De bijzondere correspondent van de
„Evening Standard" te Zagreb meldt,
dat hij van zeer betrouwbare zijde heeft
vernomen, dat koning Alexander van
Joegoslavië per proclamatie het einde
van zijn koninklijke dictatuur zou aan
kondigen. De parlementaire regeering
zou haar taak op den tienden verjaardag
van zijn troonsbestijging, te weten den
16den Augustus, hervatten. Het konink
rijk der Serven, Kroaten en Slovenen
zou dan een parlementair stelsel krijgen,
dat tal van trekken met het Britsche
driepartijenstelsel gemeen heeft. Er zal,
aldus het bericht, een nieuwe regeerings-
partij worden gevormd, welke den naam
van nationalistische partij krijgt. De op
positie zal bestaan uit twee zwakkere
partijen, waarvan de voornaamste het
oude radicale element zal vertegenwoor
digen. Geloofsovertuigingen zullen bij de
partijvorming geen rol spelen.
Feitelijk zal, volgens genoemd blad, het
nieuwe régime neerkomen op een nieu
wen vorm van dictatuur, welke slechts
in zooverre van de dictatuur van den
koning afwijkt, dat ze meer constitutio
neel is dan de vorige. De nieuwe regee-
ringspartij zal namelijk zoo sterk zijn dat
haar aanblijven voor minstens vier jaar
verzekerd mag worden genoemd. De
meerderheid van de nationalistisohe par
tij in de Skoepsjtina zal zoo groot zijn,
dat de uitslag van de eerste algemeene
verkiezing, welke in October of begin
November zal worden gehouden, reeds
thans welhaast vaststaat.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De schietpartij op den Bülow-platz te
Berlijn.
Zal er in Joego-Slavië een wijziging
komen in de dictatuur?
De „Nautilus" naar Spitsbergen ver
trokken. (Buiten'l. Beriohten, 2de blad).
BINNENLAND.
De Sociale Studieweek te Rolduc. (1ste
blad).
Raad van Beroep voor de bloembollen
teelt. (L. en T., 1st© blad).
Bij het zeilen te Zevenhuizen zijn twee
personen verdronken. (Laatste Berichten).
Ondertusschen zou de voorloopige na
tionalistische regeering, aan het hoofd
waarvan de huidige eerste minister, ge
neraal Zjivkowitsj, zou staan, de teugels
van het bewind in handen nemen. Het
manifest van den koning van 16 Augus
tus a.8. zou er den nadruk op leggen, dat
de terugkeer tot een constitutioneelen re-
geeringsvorm altijd in het voornemen van
den koning heeft gelegen, sedert hij op
het Servisch nieuwjaar van 1929 zijn
staatsgreep heeft uitgevoerd.
De vermoeienissen, verbonden aan het
actief dictatorschap, zijn den koning te
groot geweest en te gevaarlijk voor zijn
gezondheid. Meer dan 2% jaar is hij de
hardst werkende man van Joegosla/vië
geweest. De huidige dictatuur eindigt,
daar de koning nimmer het voornemen
heeft gehad haar permanent te doen
zijn, doch er slechts naar heeft gestreefd,
het land een periode van politieke en
economische rust te geven. Ongebwijfeld
zal de nieuwe vorm der Joegoslavische
regeering er toe bijdragen het koninkrijk
verder te stabiliseeren en om het ver
trouwen te vergrooten, dat voor buiten-
landsche financieele hulp een eerste ver-
eischte is. Naar gemeld wordt zal nog
voor het einde van dit jaar, waarschijn
lijk te Londen, een nieuwe Joegoslavi
sche leening worden uitgegeven en er
zijn, zoo zegt genoemde correspondent,
voor dit doel reeds onderhandelingen
gaande. i»Tel."
EEN STUDIEWEEK OVER HET KAPITALISME.
Een bovennatuurlijke afschuw tegen wantoestanden. -
De leer der kerk over den woeker wordt totaal mis
kend. In het buiten-kerkelijke te weinig katholiek.
In Rolduc wordt gehouden de zevende
Limburgsche Sociale Studieweek, uitgaan
de van het Katholiek Limburgsch Werk
liedenverbond, gewijd aan de bespreking
van het kapitalisme.
Er zijn 500 deelnemers; 200 aanvragen
moesten wegens gebrek aan plaatsruimte
worden afgewezen.
Het gezelschap is gevarieerd: de minis
ter-president en vele kamerleden, profes
soren van universiteiten en seminaries,
studenten, veel arbeiders.
Zondagmiddag is de bijeenkomst ge
opend door mgr. dr. Poels.
Aan diens openingsrede ontleenen wij
een passage, waarop wij graag heel bijzon
der de aandacht richten.
Ik zou den moed in de schoenen
voelen zakken, als we 't van „de poli
tiek" alléén moesten hebben. Mijn
vertrouwen rust op de stille, onbaat
zuchtige werkers en werksters voor
de gemeenschap. Het heil moet
komen van een in haar oor
sprong bovennatuurlijke
afschuw tegen wantoe
standen. Hun geheimzinnige geest
drift doortintelt de vrije maatschappij
Dat is de stroom, dien God door de
wereld zendt en die het onbereikbare
mogelijk maakt.
waarachtige, Christelijke liefde voor Alle
medemenschen en voor ieder hunner in het
bijzonder
Wij hebben één zin
De genezing, de redding der maatschap
pij moet komen van een afschuw te
gen de wantoestanden. Maar niet een af
schuw, geboren uit mokkerij of afgunst,
ontstaan uit het verlangen omer wat
mee te verdienen: eer onder „het volk" of
geld uit een baantje. Neen, afschuw,
die in haar oorsprong bovennatuurlijk is;
afschuw tegen de wantoestanden, omdat
die wantoestanden klaarblijkelijk in strijd
zijn met wat God wil, omdat die wantoe
standen zoo pijnlijk aanbotsen tegen onze
De eerste rede werd gehouden door prof.
dr. F. Weve O.P., over „Ontstaan en ka.
rakter der moderne maatschappij".
De wantoestand, aldus de spreker
waarin onze maatschappij verkeert heeft
tot grondslag de onverzorgdheid van be
paalde groepen voor wat aangaat de stof
felijke goederen, waarover zij kunnen be-
sohikken en de vrijheid, die voor de ge
zonde ontwikkeling van de persoonlijkheid
en van het gezin noodzakelijk zijn.
Uit deze onverzorgdheid gebrek aan
een gewaarborgd inkomen en aan de le
vensgoederen, die den mensch toekomen
volgen verschillende sociale en moreele
tekorten, die de geheele samenleving zeer
ernstig beinvloeden.
De naaste oorzaak ligt in her alge
meen in datgene, wat men genoemd hoeft
het „kapitalisme", en waaronder men dan
verstaat de grove misbruiken en gebreken,
die het productie-stelsel van de laatste
eeuwen aankleven.
En hét middel om het, bedorven, karak
ter van onze maatschappij te genezen,
wees spreker aldus aanMenzalaller-
eerst moeten werken op de
verlevendiging van het ze-
del ij ke bewustzijn.
Inderdaad 't moet iedereen zoo dui
delijk mogelijk zijn: zélfs de op zich best-
geregelde maatschappij (wat onze maat
schappij niet is!) zal ten slotte wéér in
bedorvenheid ontaarden, als onder de
leden dier maatschappij niet overheerscht
een zedelijk bewustzijn!
's Avonds hield pater Veldman S.V.D.
een oauserie over Rusland, waar hij lang
als missionaris heeft vertoefd.
Aan mgr. Nolens werd volgend telegrajn
i gezonden:
