22ste Jaargang
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1931
No. 6969
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnó's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ©ent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oenfc.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
'het dubbele van het tarief berekend.
Klein^advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit vijf bladen
waaronder geïllustreerd Zondags
blad.
V Over een „fanatiek-Roomsche
omgeving".
In het Leidsch Predikbeurtenblad
schrijft dr. Riemen®, een artikel, waarin hij
eenige Machten uit over het St. Elisabeth
gesticht te Leiden.
't Schijnt ons nuttig, deze klachten even
te bezien.
Er is in de kapel van het St. Elisabeth-
gestioht enkele weken geleden aan een 15-
tal personen, die den wen®ch hadden te
kennen gegeven, om na onderrichting
en voorbereiding Katholiek te worden,
het H. Doopsel toegediend.
Ziehier de eerste klacht.
Wat hier wordt beweerd, is waar.
Doch en hierop komt het neer deze
plechtigheid in de kapel van het katholie
ke ziekenhuis, geleid door pater Hendrich®,
stond geheel en al buiten het zieken
huis, als zoodanig, 't Was toevallig, dat ze
daar plaats had; en, naar wij vernemen,
slechts voor één keer. Onder degenen, die
werden gedoopt, was ev niet één, die
met het ziekenhuis in eenige relatie
stond
En, als dan ds. Riemens verder zegt,
dat, zooals déze plechtigheid, ook andere
kerkelijke plechtigheden „op vriende
lijke uitnooding der zusters (wij
spatieeren. Red. L. Crt.), herhaaldelijk zoo
niet geregeld door verschillende protestan
ten (nl. patiënten) bezocht (worden)"
dan is dit een onwaarheid.
Nooit wordt een dergelijke uitnoodiging,
in welken vorm dan ook, door de
Zusters tot de niet-katholieke patiënten
gericht, 't Was zelfs tot voor korten tijd
aan de niet-katholieke patiënten ten
gerieve van de katholieke patiënten
verboden, om de plechtigheden in de ka
pel bij te wonen!
Deze besliste verMaring moét ds. Rie
mens van ons aanvaarden.
Natuurlijk het St. Elisabethgesticht
is een katholieke instelling; en dkt
wordt niet onder „neutraliteit" verscho
len! Ware 't anders, men zou min of
meer terecht tot ons een verwijt van
geheimzinnigheid of iets ergers kunnen
richten
Ergerlijk is het praatje, dat ds. Riemens
verder in zijn artikel onder zijn lezers ver
spreidt een praatje, dat, om den vorm
waarin het wordt opgedischt, tot onzen
de betiteling „insinuatie" verdient.
Hier volgt het:
„Een ander geval, dat mij onlangs
werd meegedeeld, komt hierop neer,
dat een protestantsche familie een
hoog bejaarde vrouw, die ziek was ge
worden, deed opnemen in bedoeld ge
sticht. Eenige dagen later stierf zij
nog onverwachts. De verbaasde en
ontstelde kinderen kregen van de
zuster te hoeren: „ja, en uw moeder
is nog katholiek gestorven"!! Men
had de oude vrouw, buiten weten van
haar kinderen, het laatste oliesel toe
gediend
De ipdruk wordt hier gevestigd, alsof
een hoog bejaarde Protestantsche
vrouw op haar ziekbed in het St. Elisa
bethgesticht Katholiek zou zijnge
maakt en haar daarna het H. Oliesel zou
zijn toegediend!
En dat is zeker niet waar Ook hier
kan onze loochening der waarheid van het
door ds. Riemens medegedeelde weer zoo
pertinent mogelijk zijn.
Wij hebben even geaarzeld, om op het
artikel van ds. Riemens te reageeren
waarom zouden wij er zooveel aandacht
aan schenken?
Maar ten slotte scheen 't ons toch nut
tig, om degelijke, ook anderzijds versprei
de verhalen omtrent een katholiek zieken
huis onomwonden en beslist tegen te spre
ken en te plaatsen op het peil, waarop ze
behooren te staan, te kwalif ice eren, zoo
als ze verdienen gekwalificeerd te worden,
nl. als o n w a a r he d e n, als verzin
sels!
Ds. Rieméns heeft een aanleiding, om
zijn klachten over het St. Elisabethgesticht
te uiten. En dat is zijn wensch, om het
Protestantsch Diacones® enbuis uit te brei
den, „daar nu onze Hervormde zieken
meestal tegen hun zin en wil moeten wor
den overgebracht naar deze fanatiek-
roomschë omgeving".
Dit is niet geheel en al waar.
Daar zijn vele niet-katholieken, ook
verscheidene Protestanten, die, uit eigen
beweging, volkomen vrij, de voorkeur ge
ven aan„deze fanatiek-roomsche om
geving!"
Waarom
Waarschijnlijk, omdat zij het eens zijn
met wat de protestantsche schrijf
ster Anna de Savornin Lobman schreef
over de „R. K. ontferming":
„In Oost- en West-Indië, in de R.K.
Rijnprovincie heb ik van zeer nabij
het voorbeeldig leven gezien van R.
K. zendelingen en pastoors, en 't
groote nut, verricht door nonnen als
onderwijzeressen, als ziekenverpleeg
sters, enz. Niet ik alleen, mannen en
vrouwen die in ons vaderland, hetzij
uit onwetendheid, hetzij uit niet-dur-
ven, den R. K. godsdienst schouderop
halend bespotten, heb ik daar, te
midden van melaatsohen en verachte
zwarten, van stervensvrees en een
zaamheid met beschaming hoor en er
kennen, hoe de R. K. ontferming alle
andere te boven gaat".
Waarschijnlijk omdat zij onderschrij
ven wat de Israëliet prof. dr. Eduard
Engel, de auteur van vele literatuur-ge
schiedenissen en andere bekende werken,
schreef in „M enschen und Dinge"
(geciteerd in de laatste Augustus-afleve-
ring van „Het Schild"):
„Alle ziekenzusters zijn goed; wel-
is waar ken ik er uit eigen ervaring
slechts enkele, doch die waren steeds
goed. Mij dunkt ook: wie zich geheel
wegschenkt aan de verpleging van
zijn medemenschen, kan niet slecht
zijn. Ik kan niet anders denken. Ze
ker, er wordt ook wel eens anders ge
sproken, doch dat is voor mij onaan
vaardbaar. Wanneer ik echter zeg: de
katholieke liefdezusters, die ik vijf
weken lang, door dagelijks met baar
om te gaan, heb leeren kennen, zijn
bovenaardsche menschen dan weet
ik, dat ik niet zal worden tegenge
sproken. Velen mijner vrienden ken
nen die "voor den hemel rijpe men
schen en allen bevestigen zij mijn
woorden. Ik schrijf het hier neer, niet
om te roemen zij streven imimers
niet naar aardsohen roem maar en
kel om mijzelf en den lezer de vreugde te
bezorgen, die de gedachte wekt, dat
er nog zulke menschen zijn. Wat
drukt ons menschen met zoo sterke
kracht naar omlaag? Is 't niet ons
verlangen naar aardsch genot? Maar
naar zulk genot streven deze bruiden
van den hemel niet meer. Wel leven
zij nog op deze aarde, waar zij van
den morgen tot den laten avond, ja
zelfs den nacht door, werken voor dik
wijls aardsch-gezinde menschen, die,
eenmaal hersteld, zich weer kunnen
overgeven aan aardsche genietingen.
Zelf kennen zij geen ander genot dan
zich hier voor anderen volkomen op te
offeren en eenmaal God te aanschou-
Missohien wil ds. Riemens wel overwe
gen, om zijn lezers naast de beschuldiging
van fanatisme, gericht aan het adres der
R. K. Liefdezusters, ook 'ns de boven
staande getuigenissen voor te leggen.
Intusschen is sympathiek de be
doeling van ds. Riemens, om voor geloovi-
ge Protestantsche zieken meer Protes-
tantsoh-zi ekenhuis-ruim te te verkrijgen,
opdat deze zieken zich kunnen bevinden
in de sfeer van hun eigen godsdienstige
belijdenis
Maar, geachte dominé, het doel heiligt
de middelen niet! Dit is een stelling van
de moraal welke Protestanten en Katho
lieken (inclusief de Jezuiëten!) met elkaar
gemeen hebben.
Het doel zelf is alleszins lofwaardig.
En, als ds. Riemens, ter verwezenlijking
daarvan bijv. een collecte zou doen hou
den, waarbij hij'het penningske uit de
magere portemonnaie niet zou versmaden,
dan zou 't schrijver dezes zeer aangenaam
zijn, ook zijii bescheiden gave op die collec
te te mogen offeren.
ARBEIDERS-EISCHEN
Het nieuwe parlementaire jaar, dat
straks op den „eersten Dinsdag van Sep
tember" gaat beginnen, zal, politiek én
sociaal gesproken, een zeer gewichtig en
beslissend jaar zijn voor den uitbouw van
het gemeenschapsleven in Nederland. Het
wetsontwerp van Minister Verschuur tot
instelling van bedrijfsraden staat voor de
deur, en niemand nog kan het lot ervan
voorspellen.
De houding der socialisten, naar wier zin
het ontwerp niet ver genoeg gaat, en meer
nog, de houding van de katholieke fabri
kanten, die zeggen iets anders dan de Mi
nister te willen, doch practiseh niets wil
len, geeft alle reden tot bezorgdheid voor
hen, die in aansluiting op de pauselijke
aanwijzingen dit wetsontwerp gaarne
tot wet zagen verheven.
Het spreekt voor zich, dat vooral in de
kringen van onze katholieke arbeiders, de
strubbelingen, welke de bedrijfsradenwet
thans reeds doormaakt, de grootste onge
rustheid hebben gewekt. Het spreekt even
eens voor zich, dat, willen de Roomsche
arbeiders dit stuk „Rerum Novarum" ver
wezenlijkt zien, zij alle kracht en alle pres
sie moeten uitoefenen, daarmede toonend,
dat aan deze eisch niet te tornen valt.
Om, vóór de Staten-Generaal vergaderen
gaat, deze eisch en eenige andere, storm
achtige kracht in te blazen, wordt op 6
September het groote Katholieke Arbei
ders-Congres te Utrecht bijeengeroepen,
een congres, waarvan in onze krant reeds
meerdermalen is gewaagd.
Dit massa-congres, waarop ongeveer
50.000 menschen uit alle oorden des lands
zullen samenstroomen, is bedoeld als een
waarschuwing aan hen, die op 't kussen
zitten.
De toestand in Duitschland is zoo tra
gisch, dat revolutie bij onze groote na
buur tot de mogelijkheden gerekend moet
worden. Wanneer Duitschland instort, is-
het zeer de vraag, of Nederland, politiek
gesproken, in zijn huidige positie is te
handhaven. Een herhaling van 1918 zou dan
te wachten staan.
In een persconferentie, die de voorzitter
van het R. K. Werkliedenverbond, de heer
A. C. de Bruyn, ter bespreking van het
Utrechtsch congres j.l. Donderdag heeft
gehouden, herinnerde deze aan het revo
lutie-gevaar in 1918 en hoe het vast staat,
dat een roode omwenteling in dat jaar voor
80 pet. gekeerd is door de katholieke arbei
ders.
Onder de angst van het oogenblik, was
zelfs in de liberale werkgevers de geest
van voortvarendheid getogen. Men denke
even aan het bedrijfsradencongres en het
Paaschmanifest! Doch de reactie, die niets
wil of zoo weinig mogelijk wil, verkreeg
langzaam-aan de overhand; de arbeidswet
geving werd bijna stilgezet.
De Kath. Staatspartij heeft, voor zoover
dit haar in deze omstandigheden mogelijk
was, haar plicht gedaan. In 1922 werd siel-
ling genomen voor de publiek-rechtelijke
bedrijfsorganisatie. In 1929 heeft de Staats
partij, heel concreet, voor deze regee-
rinsperiode, op haar werk-program
ma gezet: instelling van de bedrijfsorga
nisaties.
Minister Verschuur kondigde tevens aan
een verbetering van de ouderdomsverzeke-
ring; de schamele ƒ3. —welke onze grijze
arbeiders nu ontvangen, was immers maar
een begin. Tevens werd aangekondigd een
ziekenfondswet, een wet op de werkloos
heidsverzekering en het ministerieel voor
nemen te kennen gegeven een regeling te
treffen voor kindertoeslag en wettelijke
vacantie.
De voorzitter van het Werkliedenverbond
stelde nu de vraag: wat zal van dit pro
gramma terecht komen? En met hem stel
len deze vraag alle katholieke arbeiders,
die toch de groote massa der Staatspartij
uitmaken.
Om de rechtvaardige eischen der arbei
ders, die niets anders zijn dan punten uit
het werkprogram 19291933 van de R. K.
Staatspartij, te beklemtoonen en als onaf
wijsbaar aan de Regeering op te dringen,
wordt het congres te Utrecht gehouden.
Drie eischen zullen op 6 September door
de arbeiders naar voren worden gescho
ven:
dat het ontwerp-Verschuur tot instelling
van bedrijfsraden wet worde;
dat verbetering worde gebracht in het
ouderdomspensioen
dat er een wet kome tot verzekering te
gen werkloosheid.
De andere, reeds genoemde eischen, zul
len niet op den voorgrond worden gebracht,
opdat men niet bewere, dat de arbeiders
de werkelijkheid te veel uit het oog ver
liezen.
Op deze drie eischen hun waarom en
hoe komen wij nader terug. Op 6 Sep
tember zullen zij de „slogans" zijn van het
grootsche arbeiderscongres, dat, ingezet
met een H. Mis in de open lucht door den
Aartsbisschop van Nederland, geleid zal
worden door een hoogleeraar van onze Ka
tholieke Universiteit, prof. Kors O.P.
Het congres zal met de grootste zorg
worden voorbereid. Ook aan de artistie
ke uitvoering van de optocht zal veel aan
dacht worden besteed: 12 praalwageng en
70 transparanten worden in de stoet mee
gedragen. Het belooft dus een prachtige
dag te worden een feest voor onze
Roomsche arbeiders.
DUITSCHLAND
EEN INTERVENTIE VAN
HINDENBURG.
Om wijziging der pers-verordening
verzocht.
In verband met de talrijke verzoeken,
die hem telegrafisch hebben bereikt, heeft
de rijkspresident laten mededeelen, dat
het bevel aan de bladen tot publicatie van
het manifest der Pruisische staatsregee-
ring tegen het referendum, hem aanlei
ding heeft gegeven, de rijksregeering te
verzoeken, voorstellen in te dienen tot wij
ziging van de verordening van 17 Juli 1931,
ter bestrijding van politieke excessen.
De Rijksregeering zal zulke voorstel
len onverwijld bij den rijkspresident in
dienen.
HET A.S. REFERENDUM.
Een rede van Höpker-Aschoff.
De Pruisische minister van financiën,
Höpker-Aschoff, heeft een radio-rede ge
houden over 's lands financieele crisis en
daarbij o.a. ook over het a.s. volksreferen
dum gesproken.
Hij wees in dit verband op het voor
beeld van Engeland, waar de politieke par
tijen, met het oog op den heerschenden
nood, een politiek moratorium hebben af
gekondigd, terwijl de partijen in Pruisen
op het punt staan elkaar in den politie
leen strijd te verscheuren. Indien het ple
bisciet succes heeft, zou er een verkie
zingsstrijd zonder weerga op volgen.
Ieder zal inzien, dat na een eventueele
overwinning de overwinnaars elkaar moe
ten verscheuren en dat het eind een zui
ver militaire dictatuur zou zijn, die het
groote economische probleem echter niet
zou kunnen oplossen, óf wel het bolsje
wisme.
Spreker wijst vervolgens op het onge
motiveerde van dezen strijd tegen de Prui
sische staatsregeéring.
De minister besloot met de aanspo
ring tot allen, om verre te blijven van de
stembus Zondag a.s.
DRASTISCHE BEZUINIGINGS-
MAATREGELEN.
Uit Keulen wordt gemeld, dat burge
meester Adenauer verschillende bezuigings
maatregelen heeft afgekondigd van zeei
drastischen aard.
Alle gemeentelijke bouwwerkzaamheden,
voor zoover zij niet tot het gewone onder
houd behooren, moeten terstond gestaakt
worden, evenzoo bestratingswerkzaamhe
den voor de tram enz.
Slechts in die gevallen, waar het reeds
tot stand gekomen gedeelte door het sta
ken van de werkzaamheden gevaar zou
kunnen loopen, zal een financieele com
missie beslissen, of de werkzaamheden
in kleineren omvang doorgezet kunnen
worden.
FRANKRIJK
HET FRANSCHE BEZOEK AAN
BERLIJN.
Spoedig na den terugkeer der Duitsche
ministers.
Volgens de „Paris Soir" is te verwach
ten, dat Laval en Briand zeer spoedig na
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Hindenburg tegen de persverordening.
Redevoeringen van Mussolini en Brü-
ning te Rome.
den terugkeer van Brüning en Curtius te
Berlijn het aangekondigde bezoek zullen
brengen.
Het is de wensch van minister-president
Laval, om alles in het werk te stellen,
teneinde de Fransch-Duitsche toenadering
te bevestigen en van de ontspanning, wel
ke na een verwerping van het referen
dum in Pruisen wordt verwacht, gebruik
te maken, om opnieuw den wil van Frank
rijk te betuigen, dat beide landen zullen
samenwerken aan het economische herstel
van de wereld.
Laval en Briand zullen op hun reis
naar Berlijn waarschijnlijk vergezeld wor
den van Framjois Poncet, wiens benoe
ming tot gezant van Frankrijk te Berlijn
reeds aangekondigd is.
ITALIË
HET DUITSCHE BEZOEK AAN ROME.
Toespraken van Mussolini en Brüning.
De Italiaansche premier Mussolini heeft
gisteravond ter eere van zijn Duitsche gas
ten een banket aangeboden, waaraan tal
van vooraanstaande Italiaansche autoritei
ten deelnamen. Mussoliui hield een toe
spraak, waain hij de Duitsche staatslieden
welkom heette in Rome, waar de Duitsche
en Latijnsche cultuur elkaar door de
eeuwen heen hebben ontmoet. Italië be
grijpt volkomen, aldus de duce, de groote
moeilijkheden, die uit den huidigen toe
stand voortspruiten en voor de verplich
tingen, die het in aller belang heeft. Wij
wenscben, dab een steeds nauwer samen
werking tusschen de volkeren tot stand zal
komen, omdat dit voor allen de beste weg
is om uit de moeilijkheden te komen en
Europa tot bloei te brengen.
Italië, aldus Mussolini, heeft steeds ge
daan wat het kon om aan deze groote en
gemeenschappelijke taak mede te arbei
den. Wij hopen, dat op steeds meer gebie
den, en vooral op dat van het economisch
leven, tusschen de verschillende landen
spoedig een oprechte samenwerking tot
stand zal komen, en dat deze een geest van
wederzijdsch vertrouwen zal scheppen, die
de waarborg is voor een waren vrede. Heb
Italiaansche volk kent de schitterende
prestaties van Duitschland op ieder ge
bied, en het hoopt, dat Duitschland een
groote toekomst tegemoet zal gaan. Dit is
niet alleen een wensch, zoo besloot Musso
lini, doch het is een overtuiging.
Nadat Mussolini gedronken had op de
gezondheid van Von Hindenburg, Brüning
en Curtius, nam de rijkskanselier het woord
om den duce voor diens wenscben te bedan
ken. Wij zijn naar Rome gekomen, aldus
Brüning, in de overtuiging, dat onder 'de
huidige omstandigheden niets nuttiger kan
zijn dan persoonlijk contact en openhartige
besprekingen tusschen de mannen, aan wie
de leiding der staatszaken is toevertrouwd.
De moeilijke taak, waarvoor de Duitsche
regeering staat, is u bekend, aldus de
rijkskanselier. Wij vertrouwen op de kracht,
de arbeidslust en de opofferingsgezindheid
van ons volk, en het verheugt mij, dat u
aan dezelfde overtuiging spontaan uiting
hebt gegeven. Wij weten, dat onze zor
gen niet alleen ons eigen land, maar
Europa en de wereld raken, en daarom ho
pen wij op het begrip van allen, die van
goeden wille zijn en aan de wereld den
vrede willen geven. Italië was een der
eerste landen, dat de groote beteekenis van
Hoovers boodschap begreep, en deze met
den staatsmansblik, die uwe Excellentie
eigen is, in een daad omzette. Uw snel be
sluit heeft er veel toe bijgedragen, dat de
critieke toestand hoopvoller werd.
SPANJE
DE SPAANSCHE REPUBLIEK.
Het Catalaansche statuut.
Dezer dagen is het Catalaansche statuut
met een overweldigend meerderheid van
stemmen door de bevolking van Catalonië
aangenomen.
De Madrileensche bladen geven alle zon
der uitzondering uiting aan hun groote be
zorgdheid over het behoud der nationale
eenheid.