22ste Jaargang
DONDERDAG 30 JULI 1931
No. 6961
3)e Sekideh&Gou/ta/rit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'e ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oenfc.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V Pachtwet en rechtsche
samenwerking.
De (Chr. Hist) „Nederlander" schrijft
onder bovenstaand opschrift over het lot,
dat de Pachtwet in de Eerste Kamer zal
treffen. Het blad hoopt en vertrouwt op
de verwerping er van door rechtsche sa
menwerking. En het schrijft:
Men weet, waar het haakt.
Nog niet zoo zeer in het continuatie-
recht op zich zelf als wel in bevoegdheid
van den rechter om bij continuatie den
pachtprijs te bepalen welke bevoegd
heid in het wetsontwerp is opgenomen
door een amendement van roomsch-ka-
tholieke zijde, dat door de regeeung
maar zwak bestreden werd.
Wij vermelden hier opzettelijk de po
litieke kleur der voorstellers, omdat
hier het fijne puntje zit.
Dat de sociaal-democraten zijn vóór
deze rechterlijke bevoegdheid, spreekt
vanzelf.
Zij zijn van oordeel, dat de staat het
economische leven regelen mag, dat hij
het kan en dat hij het moet.
Maar dit drieërlei is tot heden aan
den rechterkant der Kamer niet verde
digd. Integendeel. En als prof. De »Sa-
vornin Lohman hier „de beginselen van
rechts ten opzichte van de grondslagen
der maatschappelijke orde" in het ge
ding brengt, dan kan men naar ons oor
deel het recht daartoe hem onmogelijk
betwisten.
Voor de protestante rechterzijde staat
dit, meenen wij, muurvast. Dus niet al
leen voor de Christelijk-Historischen,
maar precies even goed voor de Auti-
Re volutionairen.
Wie zich herinnert, hoe deze laatsten
de lijn plegen te trekken, wanneer het
gaat over hetgeen de staat mag doen,
bevoegd is te doen die aarzelt hier
geen oogenblik. Hij verbaast zich alleen,
dat de goed-anti-revolutionaire minister
van justitie het amendement niet kort
weg onaannemelijk verklaard heeft om
des beginsels wil.
Er is in elk geval geen enkele aanlei
ding om ter zake een tegenstelling te
construeeren voor de zooveelste maai
tusschen de Roomsch-Katholieken en
de Christelijk-Historischen.
Is er een tegenstelling rechts, dan
werkt zij tusschen het protestantsch en
het roomsch-katholieke deel der rechter
zijde.
Doch is deze tegenstelling er?
Wij gelooven het allerminst.
Naar verluidt zullen ook roomsch-ka
tholieke senatoren bij de tegenstemmers
in de Eerste Kamer worden gevonden.
Iets wat ons om des beginsels wil al
weder allerminst verbazen zou.
Ons althans is bet niet mogelijk uit
wat jaar en dag aan roomschen kant ge
zegd is over de staatstaak en de gren
zen der staatsbevoegdheid af te leiden,
dat het amendement lag in de histori
sche roomsch-katholieke lijn.
Met een enkel woord willen wij op een
bewering in het hier gegeven citaat reagee-
ren.
De sociaal-democraten zijn van oordeel,
„dat de staat het economisch leven rege
len mag, dat hij het kan en dat hij net
moe t".
De rechtsche partijen niet, ook de R. K.
Staatspartij niet? Neen, ten zij wan
neer en inzoover staatsregeling
dóór het algemeen belang wordt vereischt.
En hierin ligt het punt, waarover het gaan
moet, en waar alléén het „haken" kan tus
schen personen, die wat hun opvatting over
Staatsbeleid betreft op dezelfde beginse
len staan, dezelfde princiepen aanhangen 1
Indien in dit geval het bedoelde
continuatierecht of de bedoelde rechter
lijke bevoegdheid niet noodig zijn, om een
maatschappelijk-gezonden toestand op
pachtgebied, op agrarisch terrein te verkrij
gen, dan is dit ingrijpen van staatswege te
veroordeelen. Maar is een dergelijke over
heidsbemoeiing w e 1 noodzakelijk, om de
oeconomisch-zwakkeren in den landbouw,
te doen toekomen, wat hun werkelijk toe
komt, dan mag en kan en moet de staat
hier het oeccuiomisch leven regelen.
Hier is dus, klaarblijkelijk, naast een
vraag van beginsel ook en meer nog een
vraag van inzicht. Tenzij voor sociaal
democraten, die a priori staatsinmenging
prachtig vinden, èn tenzij voor liberalen,
die al te voren elke staatsbemoeiing graag
willen veroordeeld zien als een aanslag op
de heilige vrijheid.
V Katholiek en socialist.
Iedere organisatie heeft, ter bereiking
van haar doel, een zekere vrijheids-beper
king noodig; zij legt haren leden op, dit te
doen of dat te laten.
En iedereen vindt 't vanzelfsprekend;
niemand spreekt over vrijheids-„berooving"
of iets dergelijks; 't wordt als de meest ge
wone zaak ter wereld beschouwd, dat zulks
geschiedt.
Alleen als de Katholieke Kerk, als het
wettige gezag in deze wereld-organisatie
voorwaarden stelt, waaraan de leden dezer
Kerk zich moeten houden, als zij tot die
Kerk wenschen te blijven behooren al
leen dan wordt zulk optreden maar al te
vaak gehoond en belasterd.
Als de Katholieke Kerk het lidmaat
schap eener socialistische vereeniging on-
vereenigbaar acht met het Katholiek-zijn,
dan heeft „Het Volk'' geen fiolen genoeg
om er haar toorn in te gieten en uit
te storten over de gezags-dragers van de
Kerk!
En nu is het treffend, in verband hier
mede, het volgende bericht te lezen ui
„Het Volk".
Het bestuur van de federatie Arnhem
der y.D.A.P. stelde er het Partijbestuur
van in kennis, dat in Arnhem ten gunste
van de 1 Mei-demonstratie der Commu
nistische Partij een manifest was uitge
geven, mede onderteekend door de Ver-
eeniging voor Volkscultuur te Arnhem.
Bij deze vereeniging zijn, volgens de
mededeelmg van liet federatiebestuur,
ook leden van onze Partij aangesloten.
Waar in dit manifest o.m. wordt opge
wekt tot aansluiting bij de Communisti
sche Internationale en tot het lezen van
„De Tribune" heeft het Partijbestuur be
sloten, dat het lidmaatschap van deze
vereeniging onvereenigbaar is met het
lidmaatschap van onze Partij.
Voor het Partijbestuur,
C. WOUDENBERG,
Secretaris-Penningmeester.
Het Partijbestuur der S.D.A.P. heeft het
recht, om het besluit te nemen, dat zij ge
nomen heeft. Wij twijfelen daaraan geen
oogenblik.
Maar straks gaat „Het Volk" weer vaD
den hoogen toren blazen, als weer uit een
of ander geval blijkt, dat de Katholieke
Kerk het lidmaatschap van een socialisti
sche vereeniging ontoelaatbaar acht voor
de Katholieken!
BUITENLAND
DUITSCHLAND
DUITSCH BETALINGSVERKEER.
Geen volledige hervatting op
3 Augustus.
De voorbereidingen voor de verdere vrij
gave van het betalings-verkeer in Duitsch-
land worden voortgeet. Het plan was, zoo
als in ons blad van gisteren gemeld, om
van Maandag 3 Augustus af de belemme
ringen van het Duitsche betalingsverkeer
op te heffen. Meer en meer schijnt men
er echter van overtuigd te worden, dat
dit niet gaat, daar nieuwe groote eischen
van de cliëntèle van de banken en spaar
banken te verwachten zijn en het zou kun
nen blijken, dat mogelijk vele instellingen
hiertegen niet zouden zijn opgewassen.
Men zou aan dit gevaar kunnen ontko
men door een groote uitgifte van bankbil
jetten van de Reichsbank, maar ook hier
tegen kunnen bedenkingen wordën inge
bracht. Dientengevolge helt men meer en
meer over tot de meening, dat het ge-
wenscht zal zijn nog zekere beperkingen te
laten bestaan, doch vooral het giro-ver-
keer uit te breiden en voor dit verkeer
indien mogelijk geen beperkingen meer te
laten gelden.
Daar het noodzakelijk is eerst Zaterdag
een concrete beslissing te publiceeren, zul
len gedurende de komende dagen nog on
derhandelingen worden gevoerd.
De industrie waarschuwt tegen
haastigen spoed.
Het is merkwaardig,-ydat het Reichsver-
band der Deutschen Industrie in zijn gis
teren gehouden zitting zich sceptisch over
een spoedige volledige hervatting van het
betalingsverkeer heeft uitgelaten. In ieder
geval moet worden voorkomen, dat de
verhoudingen zich na herstel van het nor
male betalingsverkeer zoo wijzigen dat op
nieuw maatregelen getroffen moeten wor
den.
Op den voorgrond bij de besprekingen
van het Reichsverband stond overigens ook
de vraag, hoe de garantie van de 100U
grootste ondernemingen van Duitschland
voor de Golddiskontbank practiksch voor
de „Stilhalte" onderhandelingen met de
buitenlandsche crediteuren zou kunnen
worden benut.
VALUTA-SPECULANTEN TE BRESLAU
GEARRESTEERD.
Op grond van de noodverordening in
zake den handel in buitenlandsche valuta
is te Breslau een bankier uit Weenen, zijn
gevolmachtigde, zoomede een koopman uit
Breslau gearresteerd. De eerste twee wa
ren overeengekomen, den koopman eenige
duizenden dollars te verkoopen tegen een
koers, die de officieele noteering sterk te
boven ging. De koopman liet zich eerst
750 dollar geven, die hij, naar hij zeide,
weer aan zijn cliënt ging overhandigen. In
werkelijkheid ging hij naar de politie en
verried het plan, doch verzweeg, dat hijzelf
reeds 750 dollar in ontvangst had genomen.
De politie arresteerde daarop de twee per
sonen uit Weenen, doch ook den koopman
zelf.
SPANJE
EXPOSE VAN ZAM0RA IN DE
CORTES.
In de Dinsdag gehouden zitting der
Spaansche Cortes nam de premier Alcala
Zamora het woord, ten einde het regee-
ringsgeza-g in handen der Cortes te leg
gen en over het tot dusver door de voor-
loopige regeering verrichte werk uitvoeri
ge inlichtingen te verstrekken.
Zaroma vestigde allereerst de aandacht
op de zware taak, waarvoor de regeering
zich onmiddellijk bij haar ambtsaanvaar
ding zag geplaatst en op de moeite, die
het had gekost, de dictatuur door het par
lementaire stelsel te vervangen. De Spaan
sche revolutie is, aldus de premier, een om
wenteling in den meest waren zin van het
woord. Door een contra-revolutie wordt zij
niet bedreigd.
De moeilijkheden, waarvoor de regee
ring zich sedert den eersten dag van haar
bestaan zag geplaatst, zijn steeds opge
lost op een wijze, die de regeering in elk
opzicht tot eer strekt. Ook wat het Spaan
sche volk betreft, dient er de nadruk op
te worden gelegd, dat alle lagen der bevol
king hebben getoond te beseffen, wat de
thans na zooveel jaren van onderdrukking
verkregen vrijheid eischt. De regeering
heeft echter alle kwesties, waarvoor zij
zich zag geplaatst, nog niet kunnen oplos
sen.
Derhalve deed Zamora een beroep op de
Cortes, om aan de nieuwe te kiezen regee
ring het gezag te geven, dat haar in staat
zou stellen, alle plannen te verwezenlij
ken, met welker uitvoering ten deele
reeds een aanvang is gemaakt, ten einde
het land hoog te houden. Mocht hijzelf tot
dienen en de spreekwoordelijk geworden
Spaansche eer evenals het aanzien van
het land hoog te houden. Moch hijzelf tot
staatspresident worden gekozen, dan zou
hij naar hij verklaarde, het huidige kabinet
ongetwijfeld laten voortbestaan.
Onmiddellijk nadat Zamora zijn rede
had beëindigd, namen de discussies over
den tot dusver door de voorloopige regee
ring verrichten arbeid en de door haar
gevolgde politieke gedragslijn een aan
vang.
Twee sprekers vielen bij de debatten de
regeering aan en met name de ministers
van Binnenlandsche Zaken en Arbeid, die
verantwoordelijk werden genoemd voor de
gebeurtenitssen te San Sebastian en Se-
villa. Een voorstel der socialisten om een
parlementaire commissie naar den oor
sprong en de ontwikkeling der gebeurte
nissen te Sevilla werd aangenomen. Nadat
een commissie was gekozen om de ontwerp
grondwet te bestudeeren, werd de zitting
opgeheven.
DE STAAT VAN BELEG TE SEVILLA
OPGEHEVEN.
De staat van beleg te Sevilla is opgehe
ven. Er is een parlementaire commissie
benoemd, die een onderzoek zal instellen
naar de gebeurtenissen, die geleid hebben
tot de bloedige dagën te Sevilla.
CHINA
DE STRIJD IN CHINA.
Wie wint?
Nu eens melden de rebellen zegevieren
de opmarschen en dan komen de troepen
van Nanking weer met éclatante overwin
ningen uit den strijd.
De jongste overwinning is thans weer
aan de zijde van de rebellen.
Generaal Sji-Hjoe-sjan de bondgenoot
van de Canton-regeering die, zooals be
kend, in opstand is gekomen tegen de Nati-
king-regeering, heeft n.l. naar gemeld wordt
een overwinning behaald op de Mandsjoe-
rijsche troepen. Hij is door de eerste ver
dedigingslinie der Mandsjoerijsche troepen
bij Paotingfoe getrokken (ten Zuid-Westen
van Peking en ten Westen van Tientsin ge
legen) en rukt voorts op naar Tsjangtsjaa.
Generaal Sji-Hjoe-sjan heeft S000
krijgsgevangenen gemaakt en verder vier
vliegtuigen en een aantal draadlooze ap
paraten buit gemaakt. Het spoorwegver
keer tusschen Paotingfoe en Peking is
stopgezet.
Volgens een later bericht hebben de
strijdkrachten van Sji Hjoe-sjan de stad
Paotingfoe ingenomen. Tegelijkertijd heb
ben soldaten van Sji-Hjoe-sjan, die burgev-
kleeding droegen, bij Tsjangtsjau de
Mandsjoerijsche troepen aangevallen, die
volkomen verrast werden en in de richting
van Tientsin zijn gevlucht.
BINNENLAND
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Wordt het Duitsche betalingsverkeer
Maandag a.s. hervat?
De Zeppelin keert heden te Leningrad
terug. (Luchtv. 2e blad).
BINNENLAND.
De Gladiolus-tentoonstelling te Haar
lem. (L. en T., 1ste blad).
Groote fabrieksbrand te Medemblik.
(Gem. Berichten, 3e blad).
Een volle autobus in brand. (Gem. Be
richten, 3de blad).
OMGEVING.
Electrisch licht in het Langeveld te
Nocrdwijk. (2de blad).
Doodelijk auto-onge'uk onder Wassenaar
(lste blad).
PERZIE
EMANCIPATIE DER VROUW IN
PERZIE.
Nadat de Perzische regeering een wets
ontwerp indiende, dat beoogt den huwe
lijksleeftijd voor vrouwen te verhoogen,
doet kij thans pogingen om de vrouwen
tot het volkomen opgeven van den sluier
te bewegen. Zij heeft o.m. aan de eigenaars
van café's, bioscopen e.d. opdracht gegeven
vrouwen toe te laten in hun lokalen.
LOONSVERLAGING OF PRIJS-
VERHOOGING?
Een textielfirma, die aan het laatste middel
de voorkeur geeft.
De textielfirana v.h. J. C. Zaalberg en
Zoon, heeft aan haar afnemers een circu
laire gericht, waaraan wij het volgende ont-
leenen
„Nu echter deze toestand (bedoeld wordt
de algemeene inzinking), „die in Augustus
1929 begonnen is, blijft voortuien en er nog
geen verbetering merkbaar is en onze omzet
aanmerkelijk is ter ugigelo open, waardoor
de productiekosten en vaste lasten per een
heid zijn gestegen, zijn wij verplicht, willen
wij ons bedrijf rendabel maken, andere
maatregelen te nemen, waarvoor slechts
twee wegen openstaan, n.l. toons verlaging
of prijsverhooging.
Loonsverlaging achten wij, waar in onze
fabrieken, gelijk vrijwel inde geheele textiel
industrie, „short-time" (korter dan anders)
wordt gewerkt, voor het oogenblik niet ge-
wenscht. Er blijft ons dus over een ver
hooging van onze verkoopprijzen, welke
verhooging wij slechts op 5 pCt. stellen»"
DE LANDARBEIDERSWET.
Verlaging van de rente.
Naar wij uit goede bron vernemen zal
binnenkort, volgens het „Dgbl. v. N.-Br.",
in het Staatsblad een wet verschijnen
waarin wordt aangekondigd een rentever
laging voor de voorschotten ingevolge
de Landarbeiderswet. De rente zal in
gaande 1 Augustus a.s. worden verlaagd
van 4 tot 3 pet.
De wethouderspensioenen te Rotterdam.
Men schrijft aam de „N.R.Gt."
„Op de raadsagenda voor Donderdag a.s.
van de Rotterdamsehe gemeenteraad staat
heit voorstel tot wijziging en nadere vast
stelling van de Verordening regelende de
pensionneering ojn. van de wethouders na
hun aftreden.
Aangezien in vele gemeenten in den laat
sten tijd de bestaande regeling ter zake, doe
onbevredigend is te noemen, is herzien
ik wijs op Bussum verwondert het me,
dat hier nog geen enkel voorstel is gedaan
om een einde te maken aan de gebreken,
die de Rotterdamsehe verordening aan
kleven.
Mannen in de volle kraohit kunnen krij
gen een levenslang pensioen, dat 4000
's jaars bedraagt. Ik noem dat een euvel,
waaraan een einde diende te komen. Al
thans voor hen, die na 30 Juli a.s. tot wet
houder worden gekozen, mocht m.i. wel eens
een minder royale regc'ing worden getrof
fen. De publieke kas die er berooid voor
staat, schijnt voor dat alles ma-ar goed te
blijven.
Hebben de heeren hier er zioh een beetje
voor geschaamd, dat dit voorstel van 10
Juli niet vóór de verkiezingen is ver
schenen
Ik herinner me -nog flauwtjes, dat van de
hand van een sociaal -democratisch Staten
lid van Noord-Holland een paar jaar ge
leden een artikel is versohenen, waarin hij
zijn „kameraden" aanmaande aan die vrij
gevigheid jegens wethouders niet langer
mee te doen.
Waar blijven de Jan ter Laam's en de
Zeeuwen nu? Ze lezen niets en hooren
niets."
Conflict in het Dorus Rijkers-fonds.
Zooals men zich herinnert, is er indertijd
tusschen den heer Henri ter Hall a s voor
zitter van het Helden-de-r-Zee-fonds „Do-
rus Rijkers" en eenige zijner medebestuurs
leden een ernstig geschil ontstaan. De al
gemeene vergadering van het „Dorus 'Rtj-
kers"-fonds had daarom een cohumissie be
noemd van vijf leden ter be stu dee rin g der
meeningsverschiillen. In deze commissie
namen zitting de heeren L. Hoejenbos, mr.
K. F. Katz, mr. J. E W. Duys en C. D.
Wesse'inig, terwijl mr. A. Tak als voorzit
ter werd benoemd. Mr. Katz is later uit de
commissie getreden. Dezer dagen is het
rapport gereed gekomen en door de Com
missie aan de algemeene vergadering van
het Fonds toegezonden. Het accountants
onderzoek heeft niet uitgewezen, dat op
lichvaardige wijze met de gelden van het
Dorus-Rijkers-fonds is orngesj)rongen. De
Vereeniging' is uitgegroeid tot een nationa
le vereeniging van steeds grooteren om
vang, maar de bestuurd eren zijn gebleven
min of meer in hun steer van gemoedeiijik-
heid in plaats zich bewust te zijn, dat zij
geheel onafhankelijke beheerders waren
van een sterk gegroeid nationaal fonds.
Hoofdsohudige aan en oorzaak van het
geschil is ongetwijfeld het onderling gere
zen wantrouwen, dat langzamerhand ,in
een mug een olifant" ging zien en zoo elke
vruchtbare samenwerking onmogelijk
ma ak te.
De wenschen der commissie zijn ten eer
ste dat elk lid van het bestuur zich angst
vallig afvrage, na het rapport gelezen te
hebben, of hij wel steeds naar eer en r we
ten zijn plichtt deed en of zijn aanblijven
wen schel ijk is. Bovendien loet se hij zich
op de vraag of hij altijd eigen be'aug ach
terstelde bij dat van het fonds. Wie beide
vragen niet volledig be vestigend beant
woordt, neme ontslag. Verder moet de be
zoldigde secr .-po nni ngrn e ester, evenals an
dere bezoldigde bestuursleden, nu en voor
de toekomst niet langer lid zijn van het
hoofdbestuur. Dit geeft een scheeve en on
vrije houding, onderling zoowel als naar
buiten, die tot eiken prijs moet worden
voorkomen.
In de derde plaats mag geen der hoofd
bestuursleden eenig voordeel trekken,ap
welke wijze ook, uit zijn optreden in bö-
z.ondere hoedanigheid Het is goed, zelfs
dten schijn te vermijden en deze zou a'dus
terecht in het gedrang kunnen komen. In
de vierde plaats worde een vaste commis
sie ingesteld van drie leden, die t elken ja re
wordt benoemd, bestaande uit hoogstaande
mannen in den lande, met als (aak de regel
matige en de gewone jaarlijksche controle
der ge'dmiddelen en van de ge voerde gestie
en tot het uitbrengen van een raoport van
bevinding. En eindelijk wevrde dat rapport
van bevinding door middel van de dagbla
den bekend gemaakt. Openbaarheid tooli
is een waarborg voor gevraagd vertrouwen.
De Ooimmiitssie beschouwt hiermede haar
taak als geëindigd.
Technische Gids.
In het 14e nummer van den „Techni
sche Gids voor R.-K. Kerk en Pastorie, Se
minarie, School, Ziekenhuis en Geslicht"
schrijft ir. G. M. Leeuwenberg, b.i., over
de juiste constructie van trappen, waarbij
hij verschillende goede voorbeelden geeft
Ir. M. S. H. Trooster, e.i., audj-dir. van
het G.E.B. te 's-Gravenhage, geeft een in
teressant artikel over ziekenhuisverlicli-
ting, terwijl ir. Jos. Cuypers, c.i. een vraag
over vochtige muren uitvoerig beantwoord.
Over de uitvoering van torenuurwerken,
meer in het bijonder van de wijzerplaten,
schrijft Aug. Smets aan de hand van een
7-tal afbeeldingen.
De architecten M. A. en J. van Nieu-
kerken bespreken ten slotte de nieuwste
technische vindingen, die in een nieuw
Haagsch ziekenhuis worden toegepast.
De vier pagina's technisch nieuws uit
handel en industrie geven ook nu weer
veel interessants.