22ste Jaargang DONDERDAG 30 JULI 1931 No. 6961 3)e Sekideh&Gou/ta/rit DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal Franco per post f2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'e ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 oenfc. Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit drie bladen V Pachtwet en rechtsche samenwerking. De (Chr. Hist) „Nederlander" schrijft onder bovenstaand opschrift over het lot, dat de Pachtwet in de Eerste Kamer zal treffen. Het blad hoopt en vertrouwt op de verwerping er van door rechtsche sa menwerking. En het schrijft: Men weet, waar het haakt. Nog niet zoo zeer in het continuatie- recht op zich zelf als wel in bevoegdheid van den rechter om bij continuatie den pachtprijs te bepalen welke bevoegd heid in het wetsontwerp is opgenomen door een amendement van roomsch-ka- tholieke zijde, dat door de regeeung maar zwak bestreden werd. Wij vermelden hier opzettelijk de po litieke kleur der voorstellers, omdat hier het fijne puntje zit. Dat de sociaal-democraten zijn vóór deze rechterlijke bevoegdheid, spreekt vanzelf. Zij zijn van oordeel, dat de staat het economische leven regelen mag, dat hij het kan en dat hij het moet. Maar dit drieërlei is tot heden aan den rechterkant der Kamer niet verde digd. Integendeel. En als prof. De »Sa- vornin Lohman hier „de beginselen van rechts ten opzichte van de grondslagen der maatschappelijke orde" in het ge ding brengt, dan kan men naar ons oor deel het recht daartoe hem onmogelijk betwisten. Voor de protestante rechterzijde staat dit, meenen wij, muurvast. Dus niet al leen voor de Christelijk-Historischen, maar precies even goed voor de Auti- Re volutionairen. Wie zich herinnert, hoe deze laatsten de lijn plegen te trekken, wanneer het gaat over hetgeen de staat mag doen, bevoegd is te doen die aarzelt hier geen oogenblik. Hij verbaast zich alleen, dat de goed-anti-revolutionaire minister van justitie het amendement niet kort weg onaannemelijk verklaard heeft om des beginsels wil. Er is in elk geval geen enkele aanlei ding om ter zake een tegenstelling te construeeren voor de zooveelste maai tusschen de Roomsch-Katholieken en de Christelijk-Historischen. Is er een tegenstelling rechts, dan werkt zij tusschen het protestantsch en het roomsch-katholieke deel der rechter zijde. Doch is deze tegenstelling er? Wij gelooven het allerminst. Naar verluidt zullen ook roomsch-ka tholieke senatoren bij de tegenstemmers in de Eerste Kamer worden gevonden. Iets wat ons om des beginsels wil al weder allerminst verbazen zou. Ons althans is bet niet mogelijk uit wat jaar en dag aan roomschen kant ge zegd is over de staatstaak en de gren zen der staatsbevoegdheid af te leiden, dat het amendement lag in de histori sche roomsch-katholieke lijn. Met een enkel woord willen wij op een bewering in het hier gegeven citaat reagee- ren. De sociaal-democraten zijn van oordeel, „dat de staat het economisch leven rege len mag, dat hij het kan en dat hij net moe t". De rechtsche partijen niet, ook de R. K. Staatspartij niet? Neen, ten zij wan neer en inzoover staatsregeling dóór het algemeen belang wordt vereischt. En hierin ligt het punt, waarover het gaan moet, en waar alléén het „haken" kan tus schen personen, die wat hun opvatting over Staatsbeleid betreft op dezelfde beginse len staan, dezelfde princiepen aanhangen 1 Indien in dit geval het bedoelde continuatierecht of de bedoelde rechter lijke bevoegdheid niet noodig zijn, om een maatschappelijk-gezonden toestand op pachtgebied, op agrarisch terrein te verkrij gen, dan is dit ingrijpen van staatswege te veroordeelen. Maar is een dergelijke over heidsbemoeiing w e 1 noodzakelijk, om de oeconomisch-zwakkeren in den landbouw, te doen toekomen, wat hun werkelijk toe komt, dan mag en kan en moet de staat hier het oeccuiomisch leven regelen. Hier is dus, klaarblijkelijk, naast een vraag van beginsel ook en meer nog een vraag van inzicht. Tenzij voor sociaal democraten, die a priori staatsinmenging prachtig vinden, èn tenzij voor liberalen, die al te voren elke staatsbemoeiing graag willen veroordeeld zien als een aanslag op de heilige vrijheid. V Katholiek en socialist. Iedere organisatie heeft, ter bereiking van haar doel, een zekere vrijheids-beper king noodig; zij legt haren leden op, dit te doen of dat te laten. En iedereen vindt 't vanzelfsprekend; niemand spreekt over vrijheids-„berooving" of iets dergelijks; 't wordt als de meest ge wone zaak ter wereld beschouwd, dat zulks geschiedt. Alleen als de Katholieke Kerk, als het wettige gezag in deze wereld-organisatie voorwaarden stelt, waaraan de leden dezer Kerk zich moeten houden, als zij tot die Kerk wenschen te blijven behooren al leen dan wordt zulk optreden maar al te vaak gehoond en belasterd. Als de Katholieke Kerk het lidmaat schap eener socialistische vereeniging on- vereenigbaar acht met het Katholiek-zijn, dan heeft „Het Volk'' geen fiolen genoeg om er haar toorn in te gieten en uit te storten over de gezags-dragers van de Kerk! En nu is het treffend, in verband hier mede, het volgende bericht te lezen ui „Het Volk". Het bestuur van de federatie Arnhem der y.D.A.P. stelde er het Partijbestuur van in kennis, dat in Arnhem ten gunste van de 1 Mei-demonstratie der Commu nistische Partij een manifest was uitge geven, mede onderteekend door de Ver- eeniging voor Volkscultuur te Arnhem. Bij deze vereeniging zijn, volgens de mededeelmg van liet federatiebestuur, ook leden van onze Partij aangesloten. Waar in dit manifest o.m. wordt opge wekt tot aansluiting bij de Communisti sche Internationale en tot het lezen van „De Tribune" heeft het Partijbestuur be sloten, dat het lidmaatschap van deze vereeniging onvereenigbaar is met het lidmaatschap van onze Partij. Voor het Partijbestuur, C. WOUDENBERG, Secretaris-Penningmeester. Het Partijbestuur der S.D.A.P. heeft het recht, om het besluit te nemen, dat zij ge nomen heeft. Wij twijfelen daaraan geen oogenblik. Maar straks gaat „Het Volk" weer vaD den hoogen toren blazen, als weer uit een of ander geval blijkt, dat de Katholieke Kerk het lidmaatschap van een socialisti sche vereeniging ontoelaatbaar acht voor de Katholieken! BUITENLAND DUITSCHLAND DUITSCH BETALINGSVERKEER. Geen volledige hervatting op 3 Augustus. De voorbereidingen voor de verdere vrij gave van het betalings-verkeer in Duitsch- land worden voortgeet. Het plan was, zoo als in ons blad van gisteren gemeld, om van Maandag 3 Augustus af de belemme ringen van het Duitsche betalingsverkeer op te heffen. Meer en meer schijnt men er echter van overtuigd te worden, dat dit niet gaat, daar nieuwe groote eischen van de cliëntèle van de banken en spaar banken te verwachten zijn en het zou kun nen blijken, dat mogelijk vele instellingen hiertegen niet zouden zijn opgewassen. Men zou aan dit gevaar kunnen ontko men door een groote uitgifte van bankbil jetten van de Reichsbank, maar ook hier tegen kunnen bedenkingen wordën inge bracht. Dientengevolge helt men meer en meer over tot de meening, dat het ge- wenscht zal zijn nog zekere beperkingen te laten bestaan, doch vooral het giro-ver- keer uit te breiden en voor dit verkeer indien mogelijk geen beperkingen meer te laten gelden. Daar het noodzakelijk is eerst Zaterdag een concrete beslissing te publiceeren, zul len gedurende de komende dagen nog on derhandelingen worden gevoerd. De industrie waarschuwt tegen haastigen spoed. Het is merkwaardig,-ydat het Reichsver- band der Deutschen Industrie in zijn gis teren gehouden zitting zich sceptisch over een spoedige volledige hervatting van het betalingsverkeer heeft uitgelaten. In ieder geval moet worden voorkomen, dat de verhoudingen zich na herstel van het nor male betalingsverkeer zoo wijzigen dat op nieuw maatregelen getroffen moeten wor den. Op den voorgrond bij de besprekingen van het Reichsverband stond overigens ook de vraag, hoe de garantie van de 100U grootste ondernemingen van Duitschland voor de Golddiskontbank practiksch voor de „Stilhalte" onderhandelingen met de buitenlandsche crediteuren zou kunnen worden benut. VALUTA-SPECULANTEN TE BRESLAU GEARRESTEERD. Op grond van de noodverordening in zake den handel in buitenlandsche valuta is te Breslau een bankier uit Weenen, zijn gevolmachtigde, zoomede een koopman uit Breslau gearresteerd. De eerste twee wa ren overeengekomen, den koopman eenige duizenden dollars te verkoopen tegen een koers, die de officieele noteering sterk te boven ging. De koopman liet zich eerst 750 dollar geven, die hij, naar hij zeide, weer aan zijn cliënt ging overhandigen. In werkelijkheid ging hij naar de politie en verried het plan, doch verzweeg, dat hijzelf reeds 750 dollar in ontvangst had genomen. De politie arresteerde daarop de twee per sonen uit Weenen, doch ook den koopman zelf. SPANJE EXPOSE VAN ZAM0RA IN DE CORTES. In de Dinsdag gehouden zitting der Spaansche Cortes nam de premier Alcala Zamora het woord, ten einde het regee- ringsgeza-g in handen der Cortes te leg gen en over het tot dusver door de voor- loopige regeering verrichte werk uitvoeri ge inlichtingen te verstrekken. Zaroma vestigde allereerst de aandacht op de zware taak, waarvoor de regeering zich onmiddellijk bij haar ambtsaanvaar ding zag geplaatst en op de moeite, die het had gekost, de dictatuur door het par lementaire stelsel te vervangen. De Spaan sche revolutie is, aldus de premier, een om wenteling in den meest waren zin van het woord. Door een contra-revolutie wordt zij niet bedreigd. De moeilijkheden, waarvoor de regee ring zich sedert den eersten dag van haar bestaan zag geplaatst, zijn steeds opge lost op een wijze, die de regeering in elk opzicht tot eer strekt. Ook wat het Spaan sche volk betreft, dient er de nadruk op te worden gelegd, dat alle lagen der bevol king hebben getoond te beseffen, wat de thans na zooveel jaren van onderdrukking verkregen vrijheid eischt. De regeering heeft echter alle kwesties, waarvoor zij zich zag geplaatst, nog niet kunnen oplos sen. Derhalve deed Zamora een beroep op de Cortes, om aan de nieuwe te kiezen regee ring het gezag te geven, dat haar in staat zou stellen, alle plannen te verwezenlij ken, met welker uitvoering ten deele reeds een aanvang is gemaakt, ten einde het land hoog te houden. Mocht hijzelf tot dienen en de spreekwoordelijk geworden Spaansche eer evenals het aanzien van het land hoog te houden. Moch hijzelf tot staatspresident worden gekozen, dan zou hij naar hij verklaarde, het huidige kabinet ongetwijfeld laten voortbestaan. Onmiddellijk nadat Zamora zijn rede had beëindigd, namen de discussies over den tot dusver door de voorloopige regee ring verrichten arbeid en de door haar gevolgde politieke gedragslijn een aan vang. Twee sprekers vielen bij de debatten de regeering aan en met name de ministers van Binnenlandsche Zaken en Arbeid, die verantwoordelijk werden genoemd voor de gebeurtenitssen te San Sebastian en Se- villa. Een voorstel der socialisten om een parlementaire commissie naar den oor sprong en de ontwikkeling der gebeurte nissen te Sevilla werd aangenomen. Nadat een commissie was gekozen om de ontwerp grondwet te bestudeeren, werd de zitting opgeheven. DE STAAT VAN BELEG TE SEVILLA OPGEHEVEN. De staat van beleg te Sevilla is opgehe ven. Er is een parlementaire commissie benoemd, die een onderzoek zal instellen naar de gebeurtenissen, die geleid hebben tot de bloedige dagën te Sevilla. CHINA DE STRIJD IN CHINA. Wie wint? Nu eens melden de rebellen zegevieren de opmarschen en dan komen de troepen van Nanking weer met éclatante overwin ningen uit den strijd. De jongste overwinning is thans weer aan de zijde van de rebellen. Generaal Sji-Hjoe-sjan de bondgenoot van de Canton-regeering die, zooals be kend, in opstand is gekomen tegen de Nati- king-regeering, heeft n.l. naar gemeld wordt een overwinning behaald op de Mandsjoe- rijsche troepen. Hij is door de eerste ver dedigingslinie der Mandsjoerijsche troepen bij Paotingfoe getrokken (ten Zuid-Westen van Peking en ten Westen van Tientsin ge legen) en rukt voorts op naar Tsjangtsjaa. Generaal Sji-Hjoe-sjan heeft S000 krijgsgevangenen gemaakt en verder vier vliegtuigen en een aantal draadlooze ap paraten buit gemaakt. Het spoorwegver keer tusschen Paotingfoe en Peking is stopgezet. Volgens een later bericht hebben de strijdkrachten van Sji Hjoe-sjan de stad Paotingfoe ingenomen. Tegelijkertijd heb ben soldaten van Sji-Hjoe-sjan, die burgev- kleeding droegen, bij Tsjangtsjau de Mandsjoerijsche troepen aangevallen, die volkomen verrast werden en in de richting van Tientsin zijn gevlucht. BINNENLAND VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Wordt het Duitsche betalingsverkeer Maandag a.s. hervat? De Zeppelin keert heden te Leningrad terug. (Luchtv. 2e blad). BINNENLAND. De Gladiolus-tentoonstelling te Haar lem. (L. en T., 1ste blad). Groote fabrieksbrand te Medemblik. (Gem. Berichten, 3e blad). Een volle autobus in brand. (Gem. Be richten, 3de blad). OMGEVING. Electrisch licht in het Langeveld te Nocrdwijk. (2de blad). Doodelijk auto-onge'uk onder Wassenaar (lste blad). PERZIE EMANCIPATIE DER VROUW IN PERZIE. Nadat de Perzische regeering een wets ontwerp indiende, dat beoogt den huwe lijksleeftijd voor vrouwen te verhoogen, doet kij thans pogingen om de vrouwen tot het volkomen opgeven van den sluier te bewegen. Zij heeft o.m. aan de eigenaars van café's, bioscopen e.d. opdracht gegeven vrouwen toe te laten in hun lokalen. LOONSVERLAGING OF PRIJS- VERHOOGING? Een textielfirma, die aan het laatste middel de voorkeur geeft. De textielfirana v.h. J. C. Zaalberg en Zoon, heeft aan haar afnemers een circu laire gericht, waaraan wij het volgende ont- leenen „Nu echter deze toestand (bedoeld wordt de algemeene inzinking), „die in Augustus 1929 begonnen is, blijft voortuien en er nog geen verbetering merkbaar is en onze omzet aanmerkelijk is ter ugigelo open, waardoor de productiekosten en vaste lasten per een heid zijn gestegen, zijn wij verplicht, willen wij ons bedrijf rendabel maken, andere maatregelen te nemen, waarvoor slechts twee wegen openstaan, n.l. toons verlaging of prijsverhooging. Loonsverlaging achten wij, waar in onze fabrieken, gelijk vrijwel inde geheele textiel industrie, „short-time" (korter dan anders) wordt gewerkt, voor het oogenblik niet ge- wenscht. Er blijft ons dus over een ver hooging van onze verkoopprijzen, welke verhooging wij slechts op 5 pCt. stellen»" DE LANDARBEIDERSWET. Verlaging van de rente. Naar wij uit goede bron vernemen zal binnenkort, volgens het „Dgbl. v. N.-Br.", in het Staatsblad een wet verschijnen waarin wordt aangekondigd een rentever laging voor de voorschotten ingevolge de Landarbeiderswet. De rente zal in gaande 1 Augustus a.s. worden verlaagd van 4 tot 3 pet. De wethouderspensioenen te Rotterdam. Men schrijft aam de „N.R.Gt." „Op de raadsagenda voor Donderdag a.s. van de Rotterdamsehe gemeenteraad staat heit voorstel tot wijziging en nadere vast stelling van de Verordening regelende de pensionneering ojn. van de wethouders na hun aftreden. Aangezien in vele gemeenten in den laat sten tijd de bestaande regeling ter zake, doe onbevredigend is te noemen, is herzien ik wijs op Bussum verwondert het me, dat hier nog geen enkel voorstel is gedaan om een einde te maken aan de gebreken, die de Rotterdamsehe verordening aan kleven. Mannen in de volle kraohit kunnen krij gen een levenslang pensioen, dat 4000 's jaars bedraagt. Ik noem dat een euvel, waaraan een einde diende te komen. Al thans voor hen, die na 30 Juli a.s. tot wet houder worden gekozen, mocht m.i. wel eens een minder royale regc'ing worden getrof fen. De publieke kas die er berooid voor staat, schijnt voor dat alles ma-ar goed te blijven. Hebben de heeren hier er zioh een beetje voor geschaamd, dat dit voorstel van 10 Juli niet vóór de verkiezingen is ver schenen Ik herinner me -nog flauwtjes, dat van de hand van een sociaal -democratisch Staten lid van Noord-Holland een paar jaar ge leden een artikel is versohenen, waarin hij zijn „kameraden" aanmaande aan die vrij gevigheid jegens wethouders niet langer mee te doen. Waar blijven de Jan ter Laam's en de Zeeuwen nu? Ze lezen niets en hooren niets." Conflict in het Dorus Rijkers-fonds. Zooals men zich herinnert, is er indertijd tusschen den heer Henri ter Hall a s voor zitter van het Helden-de-r-Zee-fonds „Do- rus Rijkers" en eenige zijner medebestuurs leden een ernstig geschil ontstaan. De al gemeene vergadering van het „Dorus 'Rtj- kers"-fonds had daarom een cohumissie be noemd van vijf leden ter be stu dee rin g der meeningsverschiillen. In deze commissie namen zitting de heeren L. Hoejenbos, mr. K. F. Katz, mr. J. E W. Duys en C. D. Wesse'inig, terwijl mr. A. Tak als voorzit ter werd benoemd. Mr. Katz is later uit de commissie getreden. Dezer dagen is het rapport gereed gekomen en door de Com missie aan de algemeene vergadering van het Fonds toegezonden. Het accountants onderzoek heeft niet uitgewezen, dat op lichvaardige wijze met de gelden van het Dorus-Rijkers-fonds is orngesj)rongen. De Vereeniging' is uitgegroeid tot een nationa le vereeniging van steeds grooteren om vang, maar de bestuurd eren zijn gebleven min of meer in hun steer van gemoedeiijik- heid in plaats zich bewust te zijn, dat zij geheel onafhankelijke beheerders waren van een sterk gegroeid nationaal fonds. Hoofdsohudige aan en oorzaak van het geschil is ongetwijfeld het onderling gere zen wantrouwen, dat langzamerhand ,in een mug een olifant" ging zien en zoo elke vruchtbare samenwerking onmogelijk ma ak te. De wenschen der commissie zijn ten eer ste dat elk lid van het bestuur zich angst vallig afvrage, na het rapport gelezen te hebben, of hij wel steeds naar eer en r we ten zijn plichtt deed en of zijn aanblijven wen schel ijk is. Bovendien loet se hij zich op de vraag of hij altijd eigen be'aug ach terstelde bij dat van het fonds. Wie beide vragen niet volledig be vestigend beant woordt, neme ontslag. Verder moet de be zoldigde secr .-po nni ngrn e ester, evenals an dere bezoldigde bestuursleden, nu en voor de toekomst niet langer lid zijn van het hoofdbestuur. Dit geeft een scheeve en on vrije houding, onderling zoowel als naar buiten, die tot eiken prijs moet worden voorkomen. In de derde plaats mag geen der hoofd bestuursleden eenig voordeel trekken,ap welke wijze ook, uit zijn optreden in bö- z.ondere hoedanigheid Het is goed, zelfs dten schijn te vermijden en deze zou a'dus terecht in het gedrang kunnen komen. In de vierde plaats worde een vaste commis sie ingesteld van drie leden, die t elken ja re wordt benoemd, bestaande uit hoogstaande mannen in den lande, met als (aak de regel matige en de gewone jaarlijksche controle der ge'dmiddelen en van de ge voerde gestie en tot het uitbrengen van een raoport van bevinding. En eindelijk wevrde dat rapport van bevinding door middel van de dagbla den bekend gemaakt. Openbaarheid tooli is een waarborg voor gevraagd vertrouwen. De Ooimmiitssie beschouwt hiermede haar taak als geëindigd. Technische Gids. In het 14e nummer van den „Techni sche Gids voor R.-K. Kerk en Pastorie, Se minarie, School, Ziekenhuis en Geslicht" schrijft ir. G. M. Leeuwenberg, b.i., over de juiste constructie van trappen, waarbij hij verschillende goede voorbeelden geeft Ir. M. S. H. Trooster, e.i., audj-dir. van het G.E.B. te 's-Gravenhage, geeft een in teressant artikel over ziekenhuisverlicli- ting, terwijl ir. Jos. Cuypers, c.i. een vraag over vochtige muren uitvoerig beantwoord. Over de uitvoering van torenuurwerken, meer in het bijonder van de wijzerplaten, schrijft Aug. Smets aan de hand van een 7-tal afbeeldingen. De architecten M. A. en J. van Nieu- kerken bespreken ten slotte de nieuwste technische vindingen, die in een nieuw Haagsch ziekenhuis worden toegepast. De vier pagina's technisch nieuws uit handel en industrie geven ook nu weer veel interessants.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1931 | | pagina 1