m i
22ste Jaargang
MAANDAG 6 JULI 1931
No. 6940
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
ZONDAGSBLAD
300-JARIG BESTAAN VAN DE
LEIDSCHE STERREWACHT
BUITENLAND
J?
3)e £<2idódie(Soti/ta/rtt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per poet f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling vaD 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 f
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
PETITIONNEMENT VOOR
INTERNATIONALE
ONTWAPENING.
Georganiseerd door de Neder-
landsche dagbladpers.
Op Woensdag 8 Juli zal in dit blad, en
in alle andere Nederlandsche dagbladen
een formulier worden afgedrukt, waarop de
lezers, door het te onderteekenen en bij hun
dagblad in te zenden, hun wensc-h tot In
ternationale Ontwapening aan de a.s. Ont
wapeningsconferentie zullen kenbaar
maken.
Alle Nederlanders boven de 18 jaar wor
den uitgenoodigd aan dit petitionnement
deel te nemen. Het is georganiseerd door
de Nederlandsche Dagbladpers. Dagbladen
van alle politieke richtingen en neutrale
dagbladen nemen er alle aan deel. Het doel
van het petitionnement is een krachtige ge-
merrr-fchappelijke uiting te gr ven aan den
Nederlandschen volkswil, onze gedelegeer
den ter a.s. Ontwapeningsconferentie daac
mee te schragen, onze eenheul te toonen,
een voorbeeld van eensgezmden te geven
aan andere volken en te antwoorden op het
beroep van Loudon, Headerscn en andere
staatslieden in Genese, die zoo herhaalde
lijk hebben aangedrongen op uiting van den
wil der volken, teneinde Genève de drijven
de kracht te geven, die het noodig hoeft.
Wij noodigen al onze lezers uit, dit peti
tionnement met hun handbeekeningen te be
krachtigen. Aller steun, aller hulp wordt
vereischt om dit te maken tot een groot-
sche en waardige demonstratie van het Ne
derlandsche Volk.
Gedurende de periode van 820 Juli zul
len wij geregeld dit formulier publiceeren.
Wij verwachten in overweldigend aantal de
bewijzen van den vredeswil van het Neder
landsche Volk!
Het onderteekenen van dit petitionne
ment sluit geenszins uit dat men andere pe
titionnementen van internationale groepen,
partijen, beroepsorganisaties onderteekent,
waartoe men krachtens zijn geestesovertui-
ging behoort en die als zoodanig wenschen
op te treden.
Dit petitionnement, dat door de Neder
landsche Dagbladpers aan de Internationa
le Ontwapeningsconferentie te Genève zal
woren aangeboden, belichaamt den vredes
wil van het Nederlandsche Volk in zijn ge-
Tot zoover een communiqué van de
Vereeniging „De Nederlandsche Dagblad
pers."
Het denkbeeld van deze ontwapenings-
propaganda en de uitwerking ervan zullen
bij niemand op bezwaren stuiten, kunnen
aller instemming hebben.
Wij vertrouwen daarom, dat onze lezers
het formulier, dat Woensdag en volgende
dagen in ons blad zal worden opgenomen,
ons onderteekend zullen terugzenden.
Wij hebben Zaterdag gepubliceerd een
motie van den R. K. Vredesbond, waar
voor onder de katholieken een zoo groot
mogelijk aantal bewijzen van instemming
zal moeten worden verworven.
Deze motie is klaar en volledig, geeft
aan, duidelijk omlijnd en soherp geformu
leerd, den vredeswil, die ons, katholieken,
leidt en stuwt.
Deze motie zal zeker aller katholieken
warme sympathie trekken.
Maar ook aan het hierboven bedoelde
en gepropageerde algemeene vredespeti-
tionnement zullen onze lezers de hun ge
vraagde medewerking, ongetwijfeld, niet
willen onthouden.
Weekabonné's, die geabonneerd zijn op
het Zondagsblad, worden er aan herin
nerd, dat dit vanaf heden ad 50 cent
betaald moet worden.
DE ADMINISTRATIE.
Open kerken.
Onze katholieke kerkgebouwen staan
iederen dag open.
En iederen dag is er althans één „gods
dienstoefening", in de grootere kerken zijn
er zeker iederen dag meerdere.
En, hoewel velen onzer door dagelijk-
sche beroepsplichten verhinderd zijn, om
iederen dag ter kerke te gaan hebben
toch vele anderen deze verhindering niet
en kunnen toch de mees ten althans nu en
dan van het* voorrecht van het kerk-be-
zoek gebruik maken en genieten.
De Protestanten willen bun kerken óók
iederen dag geopend zien; dat streven is
er reeds lang. En op de Noord-Hollandsche
Predikanten-vergadering van verleden
Maandag werd de stelling behandeld (in
geleid en verdedigd door ds. Boeke van
Schoorl): „Dat al, wat kerk heet en wil,
dagelijks gelegenheid schenke, zoowel tot
individueele retraite, als tot gemeenschap
pelijke godsdienstoefeningen, is even zeer
een eisch van dezen tijd, als consequentie
van bet algemeen Christelijk beginsel".
Wat wij, katholieken, in onze kerken
bezitten is zoo benijdenswaardigWij
kennen het en weten het; maar waardee-
ren wij het voldoende?....
Rustige werkers.
De rector van een gymnasium gaf in een
afscheidswoord aan zijn vertrekkende leer
lingen aldus lezen we in het „Vad."
dezen raad mede:
„Vorm je innerlik en leg je ziel niet
in de dracht van je schoenen noch in
het hanteeren van je wandelstok of het
opzetten van je hoed, en wees hiervan
overtuigd, dat de wereld nog altijd
gedragen wordt, door trouwe, toege
wijde werkers, die weten wat zij met
hun leven willen, die, saevis tranquillli
et tranquillae in undis, hun weg
gaan."
Dat is een wijs woord.
Degenen, die iets goeds bereiken in de
wereld, voor en in zichzelf en ten bate
van anderen 't zijn de trouwe, toegewijde
werkers, die weten wat zij met hun
leven willen, en daarom ook rustig wer
ken.
De hierboven geciteerde klassieke la-
tijnsche woorden beteekenen: rustig te
midden der woeste golven.
Zulke rustige werkers zijn een zegen
oefenen al aanstonds hun goeden invloed
uit op de onmiddellijke omgeving.
VAN HET VATICAAN
NIEUW SCHRIJVEN VAN DEN PAUS.
Over het conflict met Mussolini.
De Bay rise he Kuirder" publiceerde Za
terdag als *t eerste Duiltsche blad een nieuw
schrijven vain den paus over de katholieke
actie aan de primaten, aarstbisschioppen,
bisschoppen en andere hoogwaardigheildis-
bekleeders van de katholieke kerk.
lm dte inleiding van het schrijven wordt
gezegd, dat het noodzakelijk is, op de ge
beurtenissen, welke in den laatsten tijd te
(Etame en in geheel Italië hebben plaats ge
vonden, in bijzonderheden in te gaan. Men
heeft getracht, dat wat den paus „als va-
dier en herder der zielen" het dierbaarst i®
d'oodelijk te treffen. De wijze, waarop dit
is gebeurd, is buitengewoon kwetsend ge
weest. Daarom gevoelt d© paius behoefte en
voelt hij heit als een plicht zich tot de ka
tholieken der geheele wereld te richten om
de waarheid en de gerechtigheid te verde
digen in een aangelegenheid, waarbij het
gaat om de vitale belangen en rechten der
katholieke kerk.
Tin het rondschrijven brengt de paus dank
aam de geestelijkheid voor haar .trouw, die
voor hem zoo vertroostend is geweest. De
paus bespreekt dam op scherpe wijze de be
gane gewelddaden en d© oneerbiedigheid
in woord en daad, waarbij zelfs de persoon
des pausen niet werd ontzien, en zegt ver
volgens: Noodzakelijk komt d© gedachte op.
dat de instructies daartoe van bovenaf zijn
gekomen." Het schrijven zegt dan verder,
dat een groot aantal „fantasieën, leugens
en beleedigingen der vijandige partij-pers"
De Leidsche Sterrewacht bestaat in 1932
300 jaar.
Dit feit zal, naar wij vernemen, niet on
gemerkt voorbij gaan. Er bestaan althans
plannen om dit 3de eeuwfeest op plechtige
wijze te vieren.
De eerste Sterrewacht te Leiden werd
in 1632 gebouwd. Na 184 jaar boven op het
©te reorganisaties gedurende 1919 tot 1924.
De Sterrewacht omvat thans drie afdee-
lingen: die voor fundamenteele astronomie
(instrumenten: meridiaankijker, zenitbte-
lescoop, passage-instrument, azimuth-in
strument, universaal-instrument), die voor
astro-physica (inatrumenten27 c.M. vi-
uitgebreid en zeeT aanzienlijk bij de Laat-
n IwÉSi wj
S'
DE LEIDSCHE S'iHRREWACHT omst reeks 1700, boven op het dak der Leidsche
Universiteit naast den toren.
dak dezer academie te zijn gevestigd ge
weest werd die Sterrewacht in 1816 afge
broken en op het dak van de academie her
bouwd.
Prof. dr. F. Kaiser, die hoogleeraar in
de sterrekunde te Leiden was en met het
bestuur der Sterrewacht was belast, deed
daar in 1837 zijn eerste waarnemingen van
blijvende waarde.
Op den duur bleek echter deze Sterre
wacht niet meer aan de eischen te kunnen
voldoen, waarom enkele particulieren het
initiatief namen om te trachten een meer
aa-n de eischen voldoende Sterrewacht te
krijgen.
Dit initiatief ging in de eerste plaats
uit van baron Gevers van Endegeest. Het
resultaat bleef niet achterwege en in de
jaren 1858 tot 1860 werd vanwege het Rijk
een nieuwe Sterrewacht gebouwd op het
terrein waarop deze thans nog staat en
dat daartoe aan den Hortus werd onttrok
ken.
Later is de Sterrewacht herhaaldelijk
sueele refractor, 33 c.M. photografische re
fractor, 10 c.M. dubbele photografische ca
mera met beweegbare plaathouder); en die
voor theoret. astronomie.
Belangrijk is de sedert 1923 in werking
zijnde samenwerking met de Sterrewacht te
Johannesburg, waar door Leidsche waar
nemers waarnemingen worden gedaan, die
te Leiden worden uitgewerkt. Deze samen
werking zal eerlang nog aanzienlijk worden
uitgebreid met behulp van de in 1930 ont
vangen gift van 110.000 dollar van de
Rockefeller Foundation.
Aan prof. Kaiser, de grondlegger van de
Leidsche Sterrekunde, herinnert nog de
Kaiserstraat, welke gelegen is tussohen de
Sterrewacht en de Universiteit.
Sedert het overlijden van prof. dir. H. G.
van de Sande Bakhuyzen staat de Leidsche
Sterrewacht onder directie van prof. dr.
W. de Sitter en het was onder zijn direc
toraat, dat de laatste groote reorgani salie
in de jaren 1919 tot 1924 is tot stand ge
komen.
DE LEIDSCHE STERREWACHT zooals deze er tegenwoordig uitziet.
in een diocument verzameld zijn, dat op
voorzichtige wijze „een boodschap" is ge
noemd. Van dit document wordt iin het
schrijven van den paus gezegd, dat hij zel
den een document heeft gezien, dat zoo ten
dentieus en zoo in strijd met de waarheid is
ten opzichte van den H. Stoel en de katho
lieke actie. Het schrijven gewaagt verder
vam den angst en zorg, die den paus vervul
len weigens de aanvallen op de vrijheid der
religie, aanvallen die ©en hoogtepunt von
den in politie-maatregelen, welke ten slotte
tegenmaatregelen van den H. Stoel uitlok-
ten-
Met onzegbare sma-rt, aldus het rond
schrijven, ziet de paus dat in Rome en in
heel Italië een ware haatcampagne tegen
wait den paus en de kerk het dierbaarst is,
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een nieuw schrijven van den Paus over
het conflict met Mussolini.
Heden beslissing inzake het Hoover-
plan?
Een cycloon in Frankrijk ruïneert 7C00
gezinnen. (Buitel. Berichten 2e blad).
BINNENLAND.
Het ontwerp Bedrijfsraden-organisatie is
door den Hoogen Raad van Arbeid verwor
pen. (3de blad).
Het voornemen bestaat, om te bepalen,
dat de banketbakkerij niet 30, doch 40 pet.
onvermengde binnenlansche bloem zal mo
gen verwerken. (3de blad).
Een badmeester bij Breda verdronken
bij pogingen tot redding van een meisje.
(Gem. Berichten, 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Het Zwemfeest der Leidsche Zwem-
club. (Sportblad).
E. D. 0. verdwijnt uit de eerste klasse K.
N. V. B. om plaats te maken voor Xerxes.
(Sportblad).
Recordverbetering van mej. Schuurman
op 80 M. voor dames. (Sportblad).
Het groote tumfeest te Amsterdam uit
nemend geslaagd. (Sportblad).
den op de Rijnbooten. Nadat koralen en
liederen waren gezongen en gespeeld en
nadat een vlieger een ruiker op het monu
ment had neergworpen, hield de rijksmi
nister van buitenlandsche zaken dr. Cur-
tius een rede, waarin hij met betrekking
tot de onderhandelingen te Parijs o.a. het
volgende zeide:
„Slechts langzaam breekt de spanning.
Nog is een algeheel accooid te Parijs
niet bereikt. Wij twijfelen er echter niet
aan of men zal het eens worden over een
jaar-zonder-betalingen en dus over een
verlichting voor het Duitsche volk. Ik
koester de hoop, aldus Curtius, dat de uit
voering van het groote plan van president
Hoover een nieuwe periode in de wereld-
huishouding inluidt en de baan zal vrij
maken voor een samenwerking vol vertrou
wen tusschen alle volken ter stabiliseering
van een duurzamen rechtvaardigen vrede".
DUITSCHLAND
STRESEMANN-GEDENKTEEKEN
ONTHULD.
Verwachtingen van dr. Curtius.
Gisteren is te Mainz een Stresemann-
gedenkteekent onthuld. Voor deze plech
tigheid bestond zeer veel belangstelling
van de openbare gebouwen en van vele
huizen woei de vlag. Des ochtends werden
godsdienstoefeningen gehouden en daarna
begaven zich de rijksministers dr. Curtius
en dr. Treviranus met de vertegenwoordi
gers van Briand naar het gedenkteeken,
dat zich op den Fischtorplatz bevindt.
Duizenden menschen woonden de onthul
ling bijvelen hadden een plaats gevon-
SPANJE
DE TOESTAND IN SPANJE.
Ellende in Andalusië.
Zooals bekend, zullen de cortes ook te
beslissen hebben over het voorstel der te
genwoordige regeering betreffende de ver
deeling van het grootgrondbezit in Anda
lusië.
De toestand der boeren in Andalusië i©
diep treurig.
De Spaansche cosrespondent van den
„Daily Express" meldt aan zijn blad, dat
rond Seviila tienduizend mannen met nun
vrouwen en kinderen in zulk een ellende
leven, als hij nog nergens, zelfs niet in
Rusland, heeft aangetroffen.
Zij leven in holen en voeden zich met
gras en onkruid, evenals de dieren, terwijl
het beste gedeelte van het land gebruikt
wordt, om er de stieren te laten grazen,
die aan de groote stierengevechten deelne
men. Aindalusië immers staat bekend als
het grootste centrum der Spaansche st:e-
renfokikerij.
De positie van Catalonië.
De overweldigende meerderheid, die
door kolonel Macia, dank zij den steun van
den CataLaanschen linker vleugel, bij do
laatste verkiezingen is behaald, geeft in po
litieke kringen te Madrid reeds veel te
denken.
De onbescheiden uitlatingen van Maoia
in zijn redevoeringen tot het Catalaan-
sche volk hij vergeleek zich o.a. met
Bolivar, die Venezuela van het Spaanwohe
juk bevrijdde geven te Madrid aanlei
ding tot groote bezorgdheid. Macia's posi
tie is op het oogenblik zóó sterk, dat men
voorziet, dat waarschijnlijk geen enkele van
Catalonië's eischen zal worden afgewezen.
Het geschil tusschen den minister van
financiën, Prieto en den minister van bui
tenlandsche zaken. Lerroux, verzwakt bo
vendien het gezag van het tegenwoordige
kabinet en versterkt, de positie van man
nen al© Macia, die er op uit zijn, om van
iedere zwakheid in de oentrale regeeung
te profi'tearen.
